Vísir - 24.12.1948, Blaðsíða 10

10
JÓLABLAÐ VISIS
venja mig af myrkfælninni.
Klukkan 12 um nótt sendi
sr. Hannes mig inn í kirkju
til þess að sækja bók, sem lá
á altarinu. Kg gekk keikur
inn alla kirkjuna og fann
bókina, 'en þégar eg sneri
mér við fannst mér kirkjan
full af kynjaskuggum. —
Hvernig gekk? sagði sr.
Hannes, þegar eg kom aft-
ur inn i bæ. — Hérna er bók-
in sagði eg. — Þú ert dálítið
fölur, sagði klerkur, og mun
bann liafa haft rétt að mæla.
Kalkr og Valáur.
Þótt eg eigi sr. Þorleifi
Jónssyni á Skinnastöðum
það mest að þakka, að eg
lagði út á námsbrautina, get
eg ekki stillt inig um að segja
frá spaugilegu atviki í sam-
bandi við hann. Sr. Þorleif-
ur kom heim til min lil þess
að húsvitja og tók að yfir-
heýra mig og yngsta hálf-
bróður minn, Karl, sem oft-
ast var kallaður Kalli. Mitt
í yfirheyrslunni sagði prest-
ur: — Kallur og Valdur, get-
ið þið ekki skaffað mér
hrútaslálur?
Kalli var mér alltaf góð-
ur bróðir. I þá daga var fært
frá og sjö ára gamall fór eg
að sitja yfir ánum. Haustið
sem eg var átta ára skyldi
cg gæta fjár sém oftar. Mér
varð vant hrútar og hóf leit.
I.oks fann eg hrútinn á kletta 111111
síalli í gljúfrum Jökulsár.
Eg fór nú á fund Kalla og
bað hann liðveizlu. Kalli brá
við skjótt og fylgdi mér til
gljúfranna. Höfðum við
reipi eitt sterkt meðf'erðis en
ckki annað hjálpartækja.
Reipinu bundum við um
stóran stein og seig Kalli siS-(
an niður á silluna til hrúts*
’us og batt hinum enda
reipisins um hann og dróg-
tim siðan hrútinn upp.
Hrúturinn hafði fótbrotnað
i þessari gljúfraferð og
bundum við Kalli um brotið
er við höfðum reitt hann til
bæjar. Hrúturinn varð al-
heill en var alla sína hrúts-
ævi skussi og væskill, en var
i skopi nefndur Draugur. Er
við slátruðum hrútnum kvað
pabbi:
Týhraustir með tröllagaug
tamir árum víga,
loks að velli digran „Draug“
drengir létu hniga.
Kalli studdi mig mest
fjárhagslega til þess að
standa straum af námskostn-
aði, bæði hjá sr. Hannesi og
siðar sr. Jóni Arasyni á
Húsavík. Kalli eða Karl Gott-
freð eins og hann hét fullu
nafni, fórnaði mestum hluta
sinna litlu eigna til þess að
hjálpa mér til náms og hann
var þess sihvetjandi, að eg
færi i skóla.
Kaupslaðaríeið og
minum man eg eftir Bene-
dikt' Bjórnssyni frá Bakka-
koti, sem lengi var kennari
á Húsavík og átti mörg gáf-
uð og efnileg börn, sem enn
eru á lífi, Guðmundi Guð-
mundssyni frá Nýjabæ og
Sigurði Jónssyni frá Fjöll-
um. Þá var Jón Friðriksson,
sonur Friðriks bróður míns,
sem átti mörg börn og sum
enn á lífi. Þannig eru tvær
dætur lians giflar á Langa-
nesi og búa myndarbúum, á
Syðra- og Ytralóni.
Loks fermdust Þórarinn,
sonur Stefáns bróður mins á
Grásíðu um lcið og cg. Þór-
arinn er einn af mínum elztu
og tryggustu vinum. Hann
er bóksali á Húsavik og hef-
ir gegnt þar mörgum ábyrgð
arstörfum, t. d. var liann
hreppstjóri í Husavíkur-
hreppi i meira cn 110 ár.
Þegar eg var 13 ára fékk
eg í fyrsta sinn að fara í
kaupstað með föður mínum.
Frá Asi til Húsavíkur, sem
var kaupstaðurinn okkar,
eru fimm mílur. Við bjugg-
um Iijá Sveini Víkingi, föð-
ur Beneclikts Sveinssonar
fyrrv. alþingism. og forseta
Sameinaðs þings. — Sveinn
gæddi pabba á einhverju
góðu úr flösku. Kvöld eitt
sátu þeir saman að drykkju .... . „
Jón læknir á Húsavík, Þót-ð-1 ,
ur Guðjohnsen, Sveinn o» S ...
áður,
DapJi löðixr mms.
Mámið hefsf,,
Andlát föður míns var hið
fegursta og minningin um
jiað vakir ógleymanleg i
huga mínum. Hann bar
þjáni
íingu og þolinmæði. Á bana-
oft
nabbi. Pabbi þjáðist oft af 8œ^.,"m em!L
sagði hann við okkur born-
lin sin: „Hjálpaðu þér sjálf-
ur, þá hjálpar guð þér.“ —
bakverk og Iiélt, að lungunf.
væru eitthvað veil. Jón
læknir bauðst þá lil að rann-
saka lungun. Að rannsókn-
lokinni sagði Jón: —
Hann vildi ekki að lælcnir
væri sóttur, því hann fann
1 og vissi, að ]>að var þýðing-
Lunguri i þér eru alvcg'eins, , . TI . . * ,
os fýsibelgur, þau er„ fyrirJ a,'la”sl' V,5S' a®, fmd-
tak. Þetta gladdi gamla!komm °« 1,kan’5-
manninn mjög. ! ".old,n allu að hry"Ja. °S
v , - tók því með ró og sálarfriði.
t, cmn is a uppstign- j Hann hafði fulla rænu fram
mgardag vorið 1893. Við
vorum 7 fermingardrengir
en engin stúlka. Vikuna áð-
ur en fermt var vorum við
allir á Grásiðu og bjó sr.
Þorleifur okkur undir ferm-
inguna. Eg kunni allt lær-
dómskver Helga Hálfdánar-
sonar reiprennandi og var
settur fremstur á kirkju-
gólfið. Á fermingardaginn
var Ijómandi veður, sólskin
og hiti. Vor í lofti og vor í
hugum fólks. Pabbi gaf
prestinum 20 króna gullpen-
ing. Það gerði hann alltaf er
börn hans voru fermd.
Af fermingarbræðrum
Jökulsárgljúfur í Austaridal í Skagafirði.
að sjálfri andlátsstundinni
og hans siðustu oi-ð voru
þessi: „Biðjið nú fyrir mér.“
(Þessi kafli er tekinn orð-
réttur úr kafla Valdimars
um föður sinn í bókinni „Vís-
ur og kviðlingar“. Ó. G.) —
Faðir minn andaðist að
Ási þann 19. júní 1891.
Eins og áður er getið á
eg það mest sr. Þorlcifi Jóns-
syni á Skinnastöðum að
þakka, að eg lagði i að ganga
menntaveginn, og hóf nám
ári eftir lát föður míns. Sr.
Þorleifur kvað mig hafa
góða námsliæfileika. Fleiri
áhrifamenn i Kelduhverfi
tóku i sama strenginn og
Þorleifur, en þá var fátítt að
piltar norðan úr Kelduhvérfi
færu í Latínuskólann. Var
mannsaldur síðan Kristján
■Tónsson skáld fór i þarin
skóla og enginn Kelduhverf-
ingur síðan fyrr en cg. Á sið-
ari árum hafa margir ungir
menn úr Kelduhverfi farið i
menritaskólana, t. d. Guð-
mundur læknir Ásmundsson
frá GuðbjÖrgustöðum, nú i
Noregi og Þórarinn Björns-
son skólameistari frá Vik-
ingavatni.
Þótt sr. Þorleifur væri
prýðilega Iærður vildi hann
ekki takast á hendur að
kenna mér, én liahn gaf inér
latnesk-danska orðabók með
áletrun, sem var mikil gjöf í
þá daga ög latneska mál-
fræði í handriti eftir sr.
Svein Nielsson, föður Hall-
gríms biskups.
Sr. Þorleifur réð mér til
að leitá til sr. Hannesar Þor-
steinssonar á Víðihóli, sem
strax varð við tilmælum okk
ar mæðginanna er við báð-
um bann að kenna mér.
Eftir að foreldrar minir
fluttu að Ási bjuggu þau að-
eins á hálfri jörðinni, en
sambýlismaðurinn hét Jón
Jónsson. Jón þessi fylgdi
mér frá að Viðihóli á Fjöll-
um, sem er Iiérumbil 4—5
milur vegar. Á bakinu bar ég
föt mín og bækur. Við
hrepptum stórhríð og nóttin
skall á, engin varða né
kennileiti var við að styðj-
ast. Okkur sótti bæði hungur
og þorsti og ekki vorum við
vissir um hvort stefnan væri
rétt, vorum við farnir að
hugsa um að grafa okkur i
fönn.
Allt i einu rákum við okk-
ur á garð og þá kallaði Jón:
Eg þekki þelta, eg þekki
þetta, j)að er garðurinn á
Viðilióli.
Á Víðihóli var jeg frá 1.
okt. til 1. júní. Sr. Hannes
hafði gott tóm til þess að
kenna mér jiví aldrei var
messað allan þcnna tírna.
Sr. Hannes var ókvæntur og
bjó með bústýru, það var á-
gæt stúlka þótt hún væri
systir eina morðingjans,
sem á Norðurlandi hefir ver-
ið um tugi ára. Bróðir henn-
ar varð til að kyrkja kær-
ustuna sina og hlaut ævi-
langt fangelsi fyrir. Því mið-
ur naut sr. Hannesar ekki
Iengi við, hann varð bráð-
kvaddur árið eftir, að ég fór
frá honum.
Þegar ég kom heim i
Kelduhverfi frá Víðilióli vor-
ið 1896, þóttist ég þegar hálf-
lærður, hafði þá lesið 120
blaðsíður í latínu, þar á
meðal bæði Gæsar og Cicero.
Þegar ég heimsótti bróður
minn, Stefán i Ólafsgerði,
fór ég að þýða fyrir hann
varnarræðu Ciceros fyrir
Sexto Rascio. Stefán hlust-
aði á mig um stund með at-
hygli en fór svo allt i einu
að geispa og sagði: — Aldrei
á minni lífsfæddri ævi hefi
ég heyrt annað eins bull og
þvaður. — Ég var heldur en
ekki sneyptur, lokaði bók-
inni og sagði eitthvað á þá
leið^ að hann skildi þetta
ekki sem vonlegt væri. Auð-
vitað hafði Stefán á réttu að
slanda, margar varnarræður
Ciceros hljóma sem bull og
þvaður í eyrum nútima-
manna.
pramma, þar klæddi ég mig
úr föíunum og steypti mér á
höfuðið í vatnið. Áhorfend-
urnir æplu upp yfir sig og
hrópuðu. — Hann sekkur,
hann sekkur —. „Róið þið
bara“, sagði ég og synti á
eftir prammanum.. Ó, hann
syndir alveg eins og selur,
sögðu þá liinir og ég varð
hetja dagsins í augum þeirra.
Nú er sund sem betur fer
iðkað um gervalt ísland.
Haustið 1896 ætlaði ég inn
í fyrsta bekk Latínuskólans,
en til vonar og vara fór ég
til sr. Benedikts Kristjáns-
sonar á Grenjaðarstað til
jiess að láta hann prófa mig.
Ég var 14 daga í ágústmán-
uði hjá sr. Benedikt og'
komst hann að þeirri niður-
stöðu, að ég væri ekki nógu
lærður. Það varð því úr, að
ég fór til sr. Jóns Arasonar
á Húsavik, bróðursonar sr.
Mattliiasar um haustið. Sr.
Jón kenndi mér snilldarvel
undir annan bekk veturinn
1896—97. Bæði sr. Jón og
Guðríður húsfreyja hans
voru mér afargóð.
Málfundafélag var þá
starfandi á Húsavik og var
Ari gamli, faðir sr. Jóns, for-
maður þess. Ég gerðist með-
limur félagsins. Á einum
fundi var skógrækt á íslandi
til umræðu. Flestir héldu því
fram. að ekki kæmi til inála,
að skógur gæti þrifist á ís-
landi. Ég kvgddi mér þá
hljóðs og sagði: — Þetta eru
bara ósannindi. Landið var
skógi vaxið í fornöld, hvers
vegna skyldi ekki geta vaxið
skógur hér á ný og gert lofts-
Iag allt mildara en nú er?
Vorið 1897 fór ég með
strandferðaskipi til Reykja-
vikur og varð þá samferða
Guðmundi á Sandi. Á Seyð-
isfirði heimsóttum við Þor-
stein Erlingsson skáld, sem
þá var ritstjóri þar. Þor-
steinn lók okkur með virkt-
um. Hjá honum bragðaði eg
i fyrsta skipti ‘whisky. Mikið
var rætt um skáldskap, en
einnig um latínu- og grísku-
nám. Um þær námsgreinar
sagði Þorsteinn: — Mikil vit-
leysa er þetta latínunám, að
vísu auðveldar það kennsl-
una í frönsku og ensku, en
þar gildir sama máli um þá
hjálp og ef maður færi á
hjólhesti til Reykjavikur, til
þess að geta lijólað frá Búð-
areyri til Borðeyrar.
Þótt latínuþrugl niitt Vekti
ekki aðdáun, hlaut ég inikla
viðurkenhingu fýrir aðrá
færni, seín ég aflaði mér jieg
ar eg var í öðrum bekk í lat-
ínuskólanum. Ég lærði sem
sé að synda Iijá Páli Erlings-
syhi. Ásamt fléirum fór ég
út á mitt Víkingavatn i
Mér þótti Reykjavík held-
ur en ekki voldugur bær, þar
voru þá rúmlega 6000 ibúar.
Fyrsta lieimilið, sem ég kom
á í Reykjavík, var lieimili
Hannesar Þorsteinssonar rit-
stjóra Þjóðólfs og húsfreyju
haris Jarþrúðar dóttur Jóns
háyfirdómara Péturssonar.
Hjónin tóku mér vel, enda
hafði ég meðmælabréf upp
á vasann. Hannes var fjár-
haldsmaður minn meðan ég
var i skóla og míirgan sunnu-