Morgunblaðið - 26.06.1930, Síða 16

innflutningur á kolum, salti, olíu
og bensíni rúmar 7 miljónir og
þó mikið minni þá, en næstu ár
á undan.
Það er oft talinn mælikvarði
þess, á hvaða menningarstigi
þjóðirnar standa, hve' mikil er
sykureyðsla þeirra. Sje farið eft-
ir því, þá standa Islendingar
framarlega í röð menningarþjóð-
anna. Fer sykurnotkun hjer stöð-
ugt vaxandi og er nú um 40 kg. á
mann á ári. í Bretlandi er hún
37 kg. á mann, í Svíþjóð 35 kg.
og þaðan af minni í flestum lönd-
nm Norðurálfunnar, nema í Dan
mörk. Þar er hún 51 kg. á mann.
í Bandaríkjunum er hún líka 51
kg. á mann og á Nýja Sjálandi
41. kg. á mann. Línuritið hjer að
framan sýnir notkun á mann af
hinum helstu munaðarvörum.
Eins og drepið er á hjer að
framan, varð gagnger breyting
á allri verslun hjer í landi, þegar
eftir að bankarnir og síminn
komu til sögunnar, en stórstíg-
astar urðu breytingarnar á utan-
ríkisversluninni eftir það að far-
ið var að stunda fiskveiðar á vjel-
bátum og togurum, og framleiðsl-
an jókst svo gífurlega, sem raun
hefir á orðið.
Foreign trade.
Import and export per cent.’
Nú þekkist naumast vöru-
skiftaverslun við útlönd, og í
kaupstöðum er aðallega rekin
peningaverslun. Með bættum sam-
göngum og breyttum lifnaðar-
háttum hefir og orðið sú breyt-
ing á, að innanlandsverslun hef-
ir stórum aukist á seinni árum.
Geta bændur nú víða komið fram-
leiðsluvörum sínum á markað
jafnóðum, og á því byggjast aft-
ur hinar miklu jarðabótafram-
kvæmdir seinustu ára (túnrækt-
in í grend við kaupstaðina, áveit-
urnar á Flóa og Skeið), stofnun
mjólkurbúa o. s. frv. Til ræktun-
arinnar þarf allskonar vjelar og
tilbúinn áburð, og er innflutning-
ur á þeim vörum stórum að auk-
ast, og þannig leiðir hver fram-
för af sjer aukna og marghátt-
aðri verslun.
Verslunin með saltfisk, sem
áður var í höndum kaupmanna
um land alt, er nú að mestu
leyti í höndum fárra útflutnings
firma, sem selja þá vöru í heil-
um skipsförmum til markaðs-
landanna (Miðjarðarhafslanda).
Verslun með lýsi og aðrar sjáv-
arafurðir er einnig á fárra hönd-
um að mestu leyti og síldarversl-
unina annast ríkið sjálft með
einkasölufyrirkomulagi. — Úr
þeirri síld, sem ekki er söltuð,
er unnið síldarlýsi og síldarmjöl,
hvort tveggja eftirspurðar vör-
ur. Hafa útlendingar fram á
seinustu ár átt síldarbræðslu-
verksmiðjurnar, og haft alla
verslun með þessar vörur. En nú
á eitt útgerðarfjelagið stóra síld-
arbræðslustöð, og í Siglufirði, er
Útfluttur saltfiskur
\ (talinn í 1000 smál.).
Export of cured fish
per 1000 Tons.
ríkið að láta reisa nýtísku
bræðslustöð og tekur hún til
starfa í sumar.
Af öðrum sjávarvörum má
nefna fiskimjöl (búið til úr fisk-
úrgangi), sundmaga og hrogn
og svo ísfiskinn, sem seldur hef-
ir verið nær eingöngu í Eng-
landi. Hefir ísfisksalan oft gef-
ið góðan arð og reyndist mjög
happasæl á stríðsárunum, því að
fyrir ísfiskinn fengu togararnir
kol, og gátu þeir dregið svo í
búið að entist yfir vertíð. Hefði
siglingar togarana með ísfisk til
Englands ekki verið, má telja
hæpið, að nægileg kol hefði feng-
ist til vetrarvertíðar og sennilegt
að útgerðin hefði stöðvast að
meira eða minna leyti og fram-
leiðslan minkað stórkostlega.
Á undanfarandi línuriti sjest
hvernig útflutningur á verkuðum
saltfiski hefir aukist frá alda-
mótum. Eru árin 1808 og 1849
tekin til samanburðar. Fisk-
magnið er hjer talið í 1000 smá-
lesta. Árið 1804 nam útfluttur
saltfiskur aðeins 400 smál. og
1849 3500 smál., en 1928 nær
útflutningurinn hámarki sínu.
Þá eru fluttar út 55.4811/2 smá-
lest af verkuðum fiski, og ár-
ið 1929 er útflutningurinn 53.-
729 smálestir. En auk þess hafa
hvort árið verið fluttar út um
28i/2 þús. smál. af blautum salt-
fiski, sem ekki er talinn með í
yfirlitinu, og ísfiskur fyrra árið
fyrir kr. 2.849.600 og seinna árið
fyrir kr. 3.203.920.
Af útfluttum landafurðum hef-
ir kindakjötið verið aðal varan.
Það hefir verið saltað í tunnur
og selt að mestu til Noregs. Á
seinni árum er byrjaður útflutn-
ingur á frystu kjöti til Eng-
lands. Aftur á móti hefir enginn
útflutningur verið á lifandi sauð
í'je í seinni tíð, en hann var mik-
ill fyrir aldamótin til Englands
og síðar einnig til Belgíu.
Hross hafa um langt skeið verið
flutt bæði til Englands 0g Dan-
merkur, en markaður fyrir þau
fer minkandi, vegna breyttra
samgöngutækja og vaxandi vjela-
notkunar.
Ullin er að mestu leyti flutt út
óunnin. Þó er nokkuð af henni
notað í landinu. Eru hjer nú 2
kiæðaverksmiðjur sem tæta ull í
dúka, en framleiðsla þeirra næg-
ir hvergi nærri þörfum lands-
manna og ekkert er flutt út af
dúkum.
Saltaðar gærur hafa einnig
verið meðal helstu útflutnings-
vara landbúnaðarins. Þær eru
oft notaðar erlendis til ýmiskon-
ar iðnaðar í sambandi við klæðn-
að, er því verð þeirra nokkuð
háð tískunni og þar af leiðandi
óstöðugt. Er nú n'okkuð af gær-
unum sútað innanlands og fer
vaxandi útflutningur sútaðra
loðskinna. Þegar verðið á gærun-
um er lágt, er hagkvæmt að rota
þær hjer á landi og flytja þá út
bjórana og ullina sitt í hvoru
lagi, og hefir þegar nokkuð verið
að því unnið.
Enn má benda á ýmsar aðrar
skinnavðrur, kindagarnir og æð-
ardún.
Um nokkur ár var tðluverður
útflutningur á smjöri, er lagðist
niður á stríðsárunum, og hefir
framleiðslan í seinni tíð naumast
verið nóg til innanlands not-
kunar.
Um útflutning á íslenskum
iðnaðarvörum er ekki enn að
ræða, enda er iðnaður hjer í
bernsku. Helstu iðnaðarvörurn-
ar, sem framleiddar eru hjer og
staðist geta samkepni við sams-
konar erlendar vörur, er smjör-
líki, öl og gosdrykkir, ullardúk-
ar, bátar, tunnur, húsgögn, sjó-
klæði, brjóstsykur, sápur, kerti
og kaffibætir.
Import and export per million
kroner. Right: import and ex-
port per head.
Eins og sjá má á þessu línu-
riti hefir utanríkisverslun ís-
lendinga fimmfaldast síðan á
árunum 1906—1910, var þá að
meðaltali 26,238,00 kr., en að
meðaltali seinustu fjögur árin
126.877.000 krónur. Á sama tíma
hefir utanríkisverslun á hvert
mannsbarn í landinu hækkað úr
304 upp í 1208 krónur (1238 kr.
að meðaltali árin 1921—1925).
En sje árið 1929 tekið eitt
sjer, þá hefir innflutningur num-
ið 70 milj. og útflutningur 69%
miljón, samtals 139.500.000 kr.,
eða 1316 krónum á hvert manns-
bam í landinu. Mun Island nú
reka einna stærsta utanríkis-
verslun allra landa Norðurálfu
og þó víðar sje leitað, þegar mið-
að er við fólksfjölda.
Tvær eru þær aðallega höfuð-
ástæðurnar til þessarar miklu
breytingar á versluninni, í fyrsta
lagi margfalt aukin framleiðsla
í landinu, og hærra vöruverð.
Vörur, sem kostuðu 100 krónur
árið 1848 voru helmingi dýrari
um aldamót og kostuðu 290 kr.
rjett fyrir stríð. En meðan á
stríðinu stóð og fyrstu árin þar
á eftir, hækkaði vöruverð gíf-
urlega og náði hámarki . sínu
1920. Þá var verð á erlendri
vöru 4—5 sinnum hærra heldur
en fyrir stríð og enn er það
2—2% sinnum hærra en þá.
Samgöngurnar við útlönd ann-
ast nú þrjú gufuskipafjelög: Hið
Sameinaða gufuskipafjelag, með
3 skipum (það hóf siglingar til
landsins 1876), Bergenska gufu-
skipafjelagið, með 2 skipum (síð-
an 1908) og Eimskipafjelag ls-
lands með 5 skipum.
Eimskipafjelagið byrjaði starf-
semi sína 1915 með tveimur nýj-
um gufuskipum og hefir síðan
stöðugt aukið flota sinn og sigl-
ingar. Nú á það fimm skip og
eitt í smíðum og hefir oft auk
þeirra leiguskip í förum.
Meðan heimsstyrjöldin stóð
yfir, varð mjög mikið rask á
siglingum og verslun. — Þá
hjeldu íslensku skipin um nokk-
urt skeið uppi beinum samgöng-
um við Bandaríkin og fluttu til
landsins mikið af vörum, er forð-
uðu þjóðinni frá þrengingum.
Þessi 3 skipafjelög, sem nú
voru nefnd, halda uppi reglu-
bundnum áætlunarferðum allan
ársins hring milli íslands og
þessara hafna erlendis: Bergen
og Ósló í Noregi, Kaupmanna-
hafnar í Danmörku, Hamborgar
í Þýskalandi, Aberdeen, Leith og
Hull í Englandi. Mest öll þunga-
vara, svo sem kol, salt, sement,
timbur, saltfiskur og síld er flutt
með leiguskipum. Eru það aðal-
lega norsk og ensk gufuskip, en
seglskipum fer fækkandi ár frá
ári, eins og sjá má á línuritinu.
Sailings to Iceland.
Skýrslur um siglingar til lands-
ins ná alla leið aftur að 1787. Á
einokunartímunum var ekki um
aðrar siglingar að ræða til ís-
lands en frá Daiwnörku. Komu
þá árlega hingað um 33 skip,