Morgunblaðið - 12.05.1965, Síða 8

8
MQRGUNBLAÐIÐ
Miðvilcudagur 12. maí 1965
—Alþingi
Framhald af bls. 1
Johann Hafstein hóf mál sitt
með að ræða fyrirhugaða virkj-
un íslenzkra fallvatna og stór-
iðju í landinu. Því væri haldið
fram, að við mættum ekki selja
erlendum aðilum afgangs-raf-
orku, og væru röksemdirnar fyr
ir því þær, að erlent fjármagn
í okkar litla landi mundi gleypa
okkur með húð oj* hári og sjálf-
stæði lands og þjóðar færi inn-
an tíðar í súginn. Jóhann kvaðst
þess viss, að útlendingar semdu
ekki við okkur um stóriðju
nema þeir högnuðust á því, en
jafnvíst væri, að við mundum
heldur ekki semja nema við
græddum á þvL
Jóhann kvað alúrriínbræðslu
ekki taka nema um 10% Eif
vinnuaflsaukningu í þjóðfélag-
inu, þegar hún væri tekin til
starfa með fullum afköstum. Síð
an tæki hún sí-
minnkandi
hluta aí aukn-
ingu vinnuafls-
ins árlega vegna
hinnar öru fólks
fjölgunar, og
þegar umtalað-
ur samnings-
tími til starf-
rækslu verk-
smiðjunnar væri liðinn, yrðu Is*
lendingar orðnir meira en tvö-
falt fleiri en nú. Síðan vék
hann að þeirri skoðun, að við
ættum að virkja fallvötnin fyrir
okkur eina og benti á, að ein-
ungis hefði verið rætt um að
selja erlendum aðilum rafork-
una um takmarkaðan tíma og
þá afgangsorku, meðan okkur
væri að vaxa fiskur um hrygg
til meiri orkunota. Samkvæmt á-
aetlun Sigurðar Thoroddsens
verkfræðings væri heildarvatns-
afl landsins til raforkuvinnslu
38 þús. millj. kwst, en gert væri
ráð fyrir að selja hinum erlendu
aðilum aðeins innan við 1 þús.
millj. kwst. á ári í takmarkaðan
tíma.
Þá vék Jóhann að kaupgjalds-
málunum og sagði, að í árslok
1963 hefðu flestir talið gengis-
fellingu óumflýjanlega. — Með
júní-samkomulaginu hefði hins
vegar gengisfellingu verið af-
stýrt og bæri meðal annars að
þakka það ábyrgri verkaiýðsfor-
ystu. Bíkisstjómin og lands-
menn allir mætu ábyrgðartil-
finningu þeirra manna, sem
þarna hefðu verið að verki.
Þá minnti Jóhann á, að nú
hefði innflutningur landsmanna
verið gefinn frjáls nærri því með
öllu. Ekki væri lengur nein inn-
flutningsnefnd og ekki heldur
nein skömmtunarskrifstofa. —
Þrátt fyrir þetta hefðum við
byggt upp digra gjaldeyrissjóði,
enda þótt Framsóknarmenn létu
«ig hafa það að berja hausnum
við steininn og halda því fram,
að gjaldeyrisstaðan væri sízt
betri nú en á tímum vinstri
stjórnarinnar. Þetta væri full-
yrðingar, sem ekki bæri nauð-
syn til að hrekja með tölum þótt
•kki væri neitt auðveldara,
menn skyldu bara velta því fyr-
ir sér, hvar nú væri svartur
markaður með erlendan gjald-
eyri, hvort ekki væri hægt að
fá gjaldeyri til vörukaupa eftir
þörfum, hvort menn gætu ekki
fengið viðhlítandi ferðagjald-
eyri og hvort menn gætu ekki
nú gengið inn í erlenda banka
og skipt sinni íslenzku krónu á
skráðu gengi. EÆ hægt væri að
svara þessum spurningum ját-
andi þyrfti ekki frekari vitn-
anna við.
Þá sagði Jóhann frá því, að
þegar hann var bankastjóri Úr-
vegsbankans. þótti það ljóður á
ráði bankans varðandi sparifjár-
söfnun, að hann væri tengdur út
gerð vegna sífelldra ályktana
funda og samtaka um að útgerð
in bæri sig ehki, hana skorti
starfsgrundvöll. Þegar hann
hefði verið erlendis hefði það
hins vegar þótt sérstök virðing
að vera bankastjóri í Útvegs-
banka þessarar litlu, en hlut-
fallslega langmestu fiskveiði-
þjóðar. Síðan sagði Jóhann:
„í allra mestu vinsemd og ein
lægni spyr ég: Hvi ekki að láta
útveginn, sjómennina og útgerð
armennina, njóta sömu virðing-
ar innan lancís. Vissulega er út-
gerðin undirstaðan í atvinnulífi
okkar, sem efnahagsþróunin að
öðru leyti grundvallast að veru-
legu leyti á“.
Benedikt Gröndal sagði m.a.,
að aldrei hefði þjóðinni í heild
vegnað betur en einmitt nú á
tímum viðreisnarstj órnarinnar.
Atvinna hefði aldrei verið meiri,
aldrei hefðu fleiri íbúðir verið
byggðar, aldrei verið lagðir
lengri vegir, aldrei verið byggt
upp meira af stórvirkum atvinnu-
tækjum, aldrei hefði gjaldeyris-
aðstaðan við útlönd verið betri.
Eigi að síður leyfðu stjórnarand-
stæðingar sér að halda því fram
að ástandið væri nú verra í þjóð-
félaginu en nokkru sinni fyrr.
Hann sagði, að
sérhverri ríkis-
stjórn væri nauð
Synlegt að stjórn
arandstaðan á
hverjum tíma
væri dugmikil og
héldi uppi rétt-
mætri gagnrýni.
Af þeim útvarps
umræðum, sem
nú stæðu yfir, hefðu menn hins
vegar lært, að málflutningur
þessara manna væri langt frá
því sem vera ætti. Þannig hefðu
t.d. ræður Framsóknarmanna ein
kennzt af sjúklegri áráttu til nið-
urrifs. Ef atvinnurekendur vant-
aði rök í baráttu sinni fyrir því
að kjör launþega yrðu bætt,
þyrftu þeir ekki annað en að
fletta upp í ræðu Eysteins Jóns-
sonar. Þær lýsingar, sem hann
hafði gefið á ástandi atvinnuvega
þjóðarinnar, væru þannig, að
þeir væru nánast að hruni kamn-
ir.
Um kaupgjaldsmálin sagði
Benedikt, að nauðsynlegt væri að
verkamenn fengju styttri vinnu-
tíma fyrir óskert og síðar hækk-
uð laun. Af öllum launþegum
hefðu verkakonur fengið mestar
kjarabætur og stafaði það frá
lögunum um launajöfnuð karla
og kvenna. Sams konar kjarabæt-
ur gætu e.t.v. náðst fram fyrir
alia launþega í þjóðfélaginu með
því að gerðir yrðu heildarsamn-
ingar um kauphækkun í áföngum
á nokkrum árum. Með þeirri að-
ferð gætu atvinnurekendur feng-
ið ráðrúm til að laiga sig að
breyttu kaupgjaldi og komið við
nauðsynlegri vinnuhagræðingu.
Björn Jónsson kvað íslendinga
í mörg ár hafa búið við einstakt
góðæri til lands og sjávar. Bænd-
ur, sjómenn og verkamenn hefðu
gert sitt til þess að stórauka þjóð
artekjurnar með því að leggja á
sig lengri vinnutíma en þekktist
í nokkru ná-
grannalanda okk
ar. Miðað við
fast verðlag
hefðu þjóðar-
tekjurnar vaxið
mjög verulega á
skömmum tíma.
Á sama tíma
hefðu vinnu-
stéttirnar orðið
að sætta sig við það, að raun-
tekjur hefðu beinlínis minnkað.
Kauntekjur miðað við vinnu-
framlag hefðu minnkað að sama
skapi og þjóðartekjurnar hefðu
aukizL
Þá sagði Björn, að stjórnar-
flokkarnir gumuðu nú mjög af
því að frelsi I efnahagslífinu
hefði vaxið í tíð núverandi ríkis-
stjórnar. Þetta frjálsa framtak
lýsti sér í frjálsari álagningu og
þar með stórhækkuðu verðlagi,
frjálsri gróðastarfsemi á öllum
sviðum þjóðlífsins, óheftri fjár-
festingu, sem hefði það eitt í för
með sér, að auðstétt þjóðfélags-
ins gæti í ró og næði komið af-
rakstri þjóðarbúsins fyrir í eign-
um sínum.
Geir Gunnarsson kvað ís-
lenzka launþega nú hafa upplif-
að mesta uppgangstímabili í sögu
þjóðarinnar og á sama tíma hafa
orðið að sætta sig við það, að
kjör þeirra hefðu stórum versn-
að, vegna þess að nú sæti ríkis-
stjórn sem hugsaði um það eitt
að skara eld að köku atvinnu-
rekenda.
Eitt af helztu loforðum núver-
andi ríkisstjórnar hefði verið það,
að auðvelda ætti öllum að koma
sér upp eigin húsnæði. Þetta lof-
orð hefði ríkisstjórnin rækilega
svikið. — Byggingarkostnaður
hefði stóraukizt. Þegar bygging-
arvörur væru fluttar til landsins
legði ríkið fyrst á sinn toll, síðan
legði heildsalinn sína álagningu
á hið upprunalega verð og toll
ríkisins, smásalinn legði síðan
sitt á það sem á undan væri kom-
ið og loks legði ríkið á söluskatt
áður en húsbyggjandinn fengi
vöruna í sínar hendur. Hvað sem
liði sjónarmiði gróðans að öðru
leytþ væri það lágmarkskrafa, að
húsnæðismálin væru friðhelg fyr
ir því. Að ætla sér að auðgast á
þeim væri hið sama og að ætla
að selja almenningi andrúmsloft.
Stjórnarflokkarnir hefðu aldrei
verið vinmælanlegir um úrbæt-
ur í húsnæðismálum nema þeir
stæðu frammi fyrir valdi verka-
lýðsins.
Þórarinn Þórarinsson var fyrri
ræðumaður framsóknar í fyrstu
umferð. Hann kvað ýms öfug-
mæli hafa heyrst um stjórnar-
stefnuna og þar með að búið væri
að afnema höftin. Minnti hann
í því sambandi á lánsfjárhöftin.
Einnig kvaðst hann vilja minna
á að ríkisstjórnin hefði nýlega
lækkað framlög
til opinberra
framkvæmda
um 20%. Því
næst kvaðst
hann vilja ræða
mál málanna en
það væru kjara-
samningarnir á
þessu vori. Vitn-
aði hann til ná-
grannaþjóðanna þar sem hann
sagði laun verkamanna hefðu
hækkað samfara auknum þjóðar-
tekjum og kaupmáttur launanna
aukist, öfugt við það sem hér
hefði gerst. Þó hefðu þjóðartekj-
ur hvergi aukist meira en hér.
Sagði hann kaupmátt launa hér
12% minni en verið hefði fyrir
6 árum.
Hann kvað nauðsynlegt að at-
vinnurekendur kæmu til móts
við launastéttirnar gegn ranglátu
ríkisvaldi. Ríkisvaldið gæti bætt
hag atvinnuveganna með lækkun
tolla, auknu lánsfé og lækkun
vaxta samfara lækkandi útflutn-
ingsgjöldum.
Átök þyrftu engin að verða í
vor ef ríkisstjórnin gerði rétt-
mætar ráðstafa^ir fyrir atvinnu-
vegina.
Ásgeir Bjarnason var annar
ræðumaður framsóknar í fyrstu
umferð. Hann hóf mál sitt með
því að segja að loforð Sjálfstæð-
isflokksins hefði fyrir rúmum
fimm árum verið að bæta lífs-
kjörin án nýrra skatta. Menn
vissu efndirnar.
Hann ræddi lánsfjárskort land
búnaðarins og það að bændur
yrðu að greiða 1% of framleiðslu-
vöruverði sínu til stofnlánadeild-
ar. Með þessu hefði átt að leysa
lánsfjárskort landbúnaðarins til
langframa. Eftir eins árs starf
stofnlánadeildarinnar hefði sjóð-
urinn ekki getað sta^ið við skuld
bindingar sínar og gæti ekki enn.
Fjöldi bænda biði eftir jarða-
kaupalánum og lausaskuldir
þeirra hlæðust upp. Verst væri
að þetta bitnaði á þeim, sem
væru að hefja búskap. Fjöldi
jarða stæðu mannlausar í sveit-
um landsins meðan ungt fólk,
sem vildi búa, en gæti það ekki
sökum fjárskorts, væri að byggja
sér íbúð í kaupstað og þó yrði
að kaupa lóðarbletti víða fyrir
fleiri hundruð þúsund. Eigna-
mismunurinn væri uggvænlegur
í landinu og sýndi það bezt hvert
fjármagninu væri beint. Sagði
hann ríkisvaldið þurfa að vera
á verði og beina fjármagninu inn
á leiðir verðmætasköpunar.
Niðurgreiðslur sagði hann ekki
vera að óskum bænda heldur til
þess gerðar að halda niðri dýr-
tíð í landinu.
Hann gat þess að nefnd væri
starfandi á vegum Búnaðarfélag
íslands til að endurskipuleggja
búvöruframleiðsluna og athuga
framtíðarskipun búnaðarmála.
Ástandið hjá ríkisvaldinu væri
nú svo hörmulegt að ekki stæði
steinn yfir steini.
Stefnunni þyrfti að breyta og
það væri aðeins gert með því
að efla Framsóknarflokkinn.
Ingólfur Jónsson minnti á, að
fyrir kosningarnar 1963 hefðu
stjórnarandstæðingar haldið því
fram, að ríkis-
stjórnin hefði í
hyggju að láta fs
lendinga gerast
aðila að Efna-
hagsbandalagi
Evrópu með
þeim skilyrðum,
sem leitt gætu til
glötunar sjálf-
stæðis og tilveru
okkar sem sérstakrar þjóðar. Þá
hefði einnig verið fullyrt, að rík-
isstjórnin væri ákveðin í að fram
lengja fiskveiðiundanþáguna við
Breta, sem gekk úr gildi hinn 1.
februar 1964. Enn hefðu ýmsir
stjórnarandstæðingar í frammi
fullyrðingar um viðleitni ríkis-
stjórnarinnar til þess að kasta
frelsi og hagsmunum landsmanna
fyrir borð. í augum margra
stjórnarandstæðinga væri erlent
fjármagn ógnun við þjóðerni og
frelsi, efnalegt og menningarlegt.
Yegna frumvarps um stórivrkjun
og umræðna um stóriðju væru
nú í frammi höfð gifuryrði svo
sem landráð.
Ingólfur kvað stjórnarandstöð-
una hafa gert tillögur í ýmsum
málum á Alþingi. Þær tillögur
hefðu vissulega verið athugaðar,
en jafnan reynzt neikvæðar og
til lítils nýtar. Ekki væri við því
að búast, að þeir sem engin úr-
ræði hefðu haft á árunum 1955
til 1958 hefðu nú ráð undir
hverju rifi til lausnar erfiðleik-
um, sem ávallt væru fyrir hendi
og hver ríkisstjórn yrði að finna
lausn á. Þeir, sem gerst þekktu
til, vissu, að það var gæfa þjóð-
arinnar, að vinstri stjórnin sat
ekki lengur en raun varð á. —
Vegna skuldasöfnunar erlendis
hefði sjálfstæði þjóðarinnar ver-
ið í veði, gjaldmiðillinn verðlaus
og traust þjóðarinnar á glötunar-
barmi. Nú hefði traust þjóðarinn-
ar hins vegar unnizt aftur og í
stað gjaldeyrisskulda ætti þjóðin
nú 1600 millj. kr. í gjaldeyris-
varasjóði. íslenzkur gjaldmiðill
væri nú skráður í erlendum
bönkum eins og gerðist með sjálf
stæðum þjóðum. Atvinnulífið,
sem hefði verið að stöðvazt á
dögum vinstri stjórnarinnar
vegna verðbólgu og ráðleysis,
væri nú blómlegra en nokkru
sinni fyrr og atvinnuöryggi meira
en áður.
Síðan ræddi Ingólfur helztu
framfaramál landbúnaðarins, sem
ríkisstjórnin hefði haft forgöngu
um, og kvað hag bænda hafa
batnað verulega í tíð núverandi
ríkisstjórnar. Eysteinn Jónsson
vildi halda því fram, að bændur
væru lítið ánægðir með sinn hag,
eins og málum væri nú komið.
Væri rétt fyrir hann að spyrja
bændur að því, hvort þeir ósk-
uðu eftir sams konar stjórnarfari
og svipaðri meðferð á málum
landbúnaðarins, eins og verið
hefði meðan Framsóknarmenn
sátu í ríkisstjórn og fóru með
landbúnaðarmálin.
Síðan vék Ingólfur Jónsson að
samgöngumálunum og minnti á
samþykkt vegaáætlunar, sem
gerði ráð fyrir því, að á næstu
4 árum yrði unnið að vegamál-
um fyrir um 1400 millj. kr. Kvað
hann illa fara á þvi, þegar stjóm
arandstæðingar teldu litlu fé
vera varið til vegamála, enda
þótt rétt væri, að vegirnir þyrftu
aukin fjárframlög.
í lok ræðu sinnar sagði Ingólf-
ur Jónsson, að til að byggja upp
trausta atvinnuvegi þyrfti að
vera jafnvægi í efnahagsmálun-
um, og þjóðin yrði að skilja, að
kröfurnar yrðu að vera innan
þess ramma, sem gjaldmiðillinn
þolir.
Gylfi Þ. Gíslason menntamála-
ráðherra var ræðumaður Al-
þýðuflokksins í annarri umferð.
Hann kvaðst vilja tala um grund-
vallaratriði, sem sjaldan væri
skilgreint í almennum umræðum
um stjórnmáL Það væri gjarna
rætt um hægri stefnu og vinstri
stefnu, íhaldsstefnu eða frjáls-
lynda stefnu. Vafasamt væri þó
að tala um 150 ára gömul hugtök
í stjórnmálum nútímans. Rétt
væri að ræða um afturhalds-
stefnu eða umbótastefnu. Hann
kvaðst í því ljósi vilja skoða
stefnu núverandi ríkisstjórnar að
undanförnu og einnig fyrirætlan-
ir hennar í náinni framtíð.
Almenn stefna í efnahagsmál-
um hefði verið að útflytjendur
hefðu setið við sama borð um
andvirði fyrir aflaðan gjaldeyri
og innflytjendur við sama borð
um greiðslu fyrir erlendan gjald-
eyri. Enginn svartur markaður
hefði því átt sér stað síðan 1960,
en áður hefði hann verið meiri og
minni í 30 ár.
í atvinnumál-
um hefði verið
stefnt að inn-
flutningi bættra
tækja, svo a3
aldrei hefði ver-
ið til jafns áður
og aukin tækni
og framfarir efld
ar. Á sviði við-
skiptamála hefði
verið stuðlað að afnámi hafta og
viðskiptahættir bættir. í gjald-
eyrismálum hefðu menn nú frjála
ræði til að kaupa hann á lög-
ákveðnu verði.
í peningamálum ríkisins hefði
verið stuðlað að því að koma I
veg fyrir greiðsluhalla og safna
gjaldeyrissjóðum erlendis og
auka lánstraustið út á við.
í félagsmálum hefði fjölmargt
verið gerL almennar bætur fjór-
faldaðar, opinber stuðningur og
lán til íbúðabygginga stóraukin,
framlög til skólamála sexfölduð
og skólakerfið endurskipulagt. —
Þá hefðu orðið miklar umbætur
í samgöngumálum og stórfelld á-
tök í sjúkrahúsabyggingum, svo
aldrei hefði verið neitt viðlíka
áður.
Þá ræddi ráðherrann fyrirætl-
anir ríkisstjórnarinnar.
f dag hefðu verið samþykkt á
Alþingi lög um stórfelldustu fram
kvæmdir í raforkumálum, sem
sögur færu af í landinu. Unnið
væri að undirbúninigi stóriðju á
íslandL
Þá væri brýn þörf breytinga á
skattalöggjöfinni, þar sem allir
væru þar ekki jafnir fyrir lögun-
um. Lækka þyrfti tolla í áföng-
um. Áfram þyrfti að vinna að
endurskoðun skólakerfisins og
þau mál væru í áframhaldandi
athugun.
Ráðherrann spurði hvort hægt
væri að telja öll þessi mál til
afturhaldsstefnu.
Hann kvað það vera mestu aft-
urhaldsmennina í ísl. stjórnmál-
um í dag, sem berðust gegn þvl
að ný spor væru stigin til aukn-
ingar iðnvæðimgar. fhaldssam-
asta stefnan væri þeirra, sem
vildu berjast fyrir haftastefnu og
vandræðastefnu í fjérmálum eins
og ríkt hefði á árunum 1930-1960
og endurupptöku hennar. Sama
gilti um þá sem vildu viðhalda
ýmisskonar smáframkvæmdum
sem stórfé kostaði að vernda og
benti þar á landbúnaðinn, sem
kostaði þjóðina mörg hundruð
milljónir á árL
Þá ræddi hann skipan launa-
mála og verðlagsmála landbún-
aðarins, sem nauðsynlegt væri að
leysa. Ekkert væri nú brýnna en
ná samkomulagi við launastéttirn
ar og atvinnurekendur svipað og
verið hefði með júní-samkomu-
laginu á sl. ári. Stytting vinnu-
tímans væri nauðsyn og megm-
verkefnið. Þá væri ekki einasta
nauðsyn að ná samkomulagi um
verðlag og launamál einu sinni
á ári heldur ættu stéttirnar að
hafa stöðugt samband sín á milli
til þess að tryggja lausn þessara
mála í tíma.
Einar Olgeirsson sagði f ræðn
sinni m.a., að forsætisráðherra
hefði haft um það fögur orð, að
bæta þyrfti kjör hinna lægst laun
uðu í þjóðfélaginu. Ekki væri þó
Framhald á bls. 2S, |