Morgunblaðið - 09.10.1965, Qupperneq 14

14
MORCUNBLAÐIÐ
Laugardagur 9. október 1965 ’
Vandamál landbúnaðarins
Kafli úr ræðu viðskiptamála-
ráðherra I gær
Gylfi Þ. Gisason, viðskipta-
málaráð'herra hélt ræðu í gær á
aðalfundi Verzlunarráðs íslands.
I upphafi ræðu gerði hann grein
fyrir þróun efnahagrsmálanna á
þessu ári og bar hana saman við
undanfarandi ár.
I»á ræddi ráðherrann um þá
breytingu, sem varð á þessu
hausti varðandi verðlagningu
landbúnaðarafurða, en þá varð
að grípa til bráðabirgðaráðstaf-
anna til þess að verðleggja land-
búnaðarvörur. Sagði ráðherrann,
að vegna þessara atburða hlyti
að verða að endurskoða gildandi
löggjöf um verðlagningu inn-
lendrar búvöru, og yrði það á-
reiðanlega eitt að meginverkefn-
um Alþingis nú. Vék ráðherrann
síðan að því, hver vera skuli
framtíðarstefnan í málefnum ís-
lenzks landbúnaðar og fer sá
kafli ræðu hans hér á eftir.
Einlh/verjum kann áð þykja
undarlegt, að ég telji ástæðu til
þess að ræða vandamál íslenzks
landbúnaðar á aðalfundi Verzl-
unarráðs. En sannleikurinn er sá,
að vandamál landbúnaðarins eru
orðin að einu höfuðvandamáli ís
lenzkra efnahagsmála. Astæða
þess, að svo er komið, er sú ’ann-
ars vegar, að íslenzk landbúnáðar
framleiðsla hefur aukizt svo mik
ið á undanförnum árum, að nú
þarf að flytja verulegan hluta
hennar til útlanda, og hins vegar,
að bilið milli framleiðslukostnað
arins innanlands og söluverðs-
ins erlendis fer vaxandi og er
orðið svo mikið, að útflutnings-
bætur þær, sem grefða ber sam-
kvæmt gildandi lögum, eru orðn
ar svo miklar, að þær eru að
verða lítt bærilegur baggi fyrir
rikissjóð og skattgreiðendur í
landinu.
Til þess að skýra nokkru
nánar, í hverju þetta vandamál
er fólgið, miá geta þess að heild-
söluverðmæti útfluttrar land-
búnaðarvöru af framleiðslu árs-
ins 1964—65 mun hafa numið
284 milljónum króna, en útflutn
ingsbætur á sömu afurðir 184
milljónum króna. Aðeins rúmlega
þriðjungur heildsöluver'ðmætis-
ins fæst þannig endurgreiddur í
útflutningsverðinu. Frá þjóð-
hagslegslegu sjónarmiði er slík
framleiðsla auðvitað svo óhag-
kvæm, áð hún verður að teljast
álvarlegt efnahagsvandamál. Frá
gjaldeyrissjónarmiði er þessi út
flutningur þó í raun og veru enn
ðhagkvæmari en sést af þessu,
þar eð landjbúnáðarframleiðslan
notar auðvitað talsverðan erlend
an gjaldeyrir. Gera má ráð fyrir
því, að bein gjaldeyrisnotkun í
þágu landibúnaðarframleiðslunn-
• ar sé aldrei undir 20% af sölu-
verðmætinu frá búi. Gjaldeyris-
ixotkun í framleiðslu, sem nem-
nr 284 milljónum króna að heild
söluverðmæti, ætti því áð vera
um 57 milljónir króna. En heild
argjaldeyristekjurnar af þessari
284 milljón króna framleiðslu
reyndust aðeins um 100 milljón-
ir króna. Hreinar gjaldeyristekj
ur þjóðarbúsins af þessari fram-
leiðslu reyndust þannig aðeins
43 milljónir kr. í gjaldeyri fær
þjóðarbúið sem endurgjald fyrir
notkun innlendra framleiðslu-
afla, að upphæð 227 milljónir
króna. Gjaldeyristekjurnar af
útflutningi land'búnaðaratfurð-
anna eru því ekki nema um það
bil fimmtungur innlenda kostn-
aðarins við landbúnarðarfram-
leiðsluna.
Þessi heildarniðurstaða þarf
raunar engum að koma á óvart,
sem þekkir hlutfallið milli út-
fluttningsverðs helztu landlbún-
aðarafur’öanna og heldsöluverðs
ins innanlands. En þetta hlutfall
er þannig varðandi nokkrar
helztu afurðirnar:
Af frystu dilkakj.öti er útflutn
ingsvérðið (fob-verðið) 44% af
heildsöluverðinu innanlands, af
saltkjöti 60%, af ostaefni 62%,
aif 45% osti, 23%, af smjöri
22%, af nýmjól'kurdufti 24% og
af undanrennudufti 24%.
Mér er ekki kunnugt um dæmi
þess frá nálægum löndum, að
útflutningi sé til langframa hald-
ið uppi við jafn óhagstæð og erf
ið skilyrði.
Eitt dæmi enn má nefna um
það, hversu útflutningur land-
búnaðarafurðanna nú er óhag-
kvæmur frá gjaldeyrissjónarmiði
og þá um leið frá almennu þjóð-
hagslegu sjónarmiði. í fyrra voru
flutt inn fóðurefni (maís o.fl.)
fyrir um 131,7 milljónir kr., alls
32.758 smálestir. Meðalverðið var
um 4 kr. á kíló. Talið er, að um
2 kíló mjólkur fáist til við'bótar
fyrir hvert kíló fóðurbætis, sem
góðri mjólkurkú er gefið. Miðað
við meðalútflutningsverð í fyrra
fæst úr 2 kílóum af mjólk, sem
notuð er í útflutningsframleiðslu,
85 gr af smjöri á 35.18 kílóið, eða
2,99 kr. og 49 gr ostaefni (casein)
á 16.63 kílóið, eða 0.81 kr. Sam-
tals fást þannig 3.80 kr. í gjald-
yri fyrir þessa framleiðslu. En
útlenda fóðurefnið eitt, sem varið
er til hennar, kostar 4 krónur.
Þessi útflutningsframleiðsla skil
ar þannig í gjaldeyri ekki einu
sinni andvirði þessa eina kostn-
aðarliðar, erlenda fóðurefnisins.
Það er svo annað mál, að hér
er um vandamál áð ræða, sem
ekki verður leyst í einu vetfangi.
Framleiðsluskilyi*ðum í atvinnu
vegi eins og landbúnaði verður
ekki breytt í einni svipan. Og
engin sanngirni væri í því, að
svipta bændur í einu vetfangi
þeim stuðningi við útflutning
landbúnaðarvöru, sem þeim hef
ur verið veittur lagalegur réttur
til og þeir hafa því í góðri trú
getað reiknað með. Hins vegar
ver*ða bændur að skilja það, að
ekki er hægt að ætlast til þess
að skattgreiðendur styrki árlega
með hundruðum milljóna króna
framleiðslu, sem er frá þjóð-
hagslegu sjónarmiði jafnóhag-
kvæm og íslenzk landbúnaðar-
framleiðsla til útflutnings við
núverandi aðstseður er.
Auk þess er vandamál ís'lenzks
landbúnaðar alls ekki eingöngu
fólgið í því, áð stuðningur við
útflutning íslenzkrar landbúnað
arvöru* sé, eins og nú standa
sakir, óhæfilega dýr. Fram-
leiðslukostnaðurinn innanlands
leiðslukostnaður landbúnaðarins
i heild er alltof hár, eins og sam
anburðurinn á heildsöluverðinu
innanlands og útflutningsver'ð-
inu glögglega sýnir. Af þessum
samanburði sést, að hægt væri
að fá flestar af þeim vörum, sem
íslenzkur landbúnaður framleið-
ir, keyptar til landsins fyrir
miklu lægra verð en það kostar
áð framleiða þær hér. Fram-
helzt jafnhár og raun ber vitni
í skjóli þess, að innflutningur er
yfirleitt bannaður á þeim land-
búnaðarvörum, sem framleiddar
eru í landinu. Engum mun þó
koma til hugar, að rétt væri eða
skynsamlegt áð gefa inmflutning
á landbúnaðarvörum til lands-
ins frjálsan. Þeirri spurningu
raá þó varpa fram, hvort heppi-
legt sé eða heilbrigt, að hafa ís-
lenzka landbúnaðarframleiðslu
jafnalgjörlega verndaða og nú á
sér stað. Reynslan af iðnaðar-
sviðinu hefur sýnt það, að algjör
lokun markaðsins er ekki heppi-
leg, hvorki fyrir atvinnugreinina
sjálfa né heldur fyrir neytendur.
Sam'keppni af hálifu erlendrar
vöru veitir heilbrigt aðlhald. Iðn-
greinar, sem setíð hafa einar að
vernduðum markaði um langt
skeið, hafa haft tilhneigingu til
Framhald á bls. 31.
Bifreið fer gegnum þvottastöðina.
Bílþvottavél við
Suðurlandsbraut
Á SHELL bónstöðinni við Suð
urlandsbraut hefur nú verið kom
ið fyrir bílþvottavél, sem á að
geta annað 15 bílum á klukku-
stund, miðað við að það taki bíl
inn 2 mínútur að aka á þvotta-
stæðið og út af því.
Þ. Jónsson & Co. hefur
tekið einkaumboð fyrir þessa
vélartegund hér á landi í hús-
næði, sem er eign h.f. Skeljungs.
Þórir skýrði fréttamönnum frá
því, er hann sýndi þeim vélina,
að ætlunin væri að setja upp
fleiri slí'kar vélar, strax og
reynsla hefði fengist fyrir þess-
ari og sýnt væri hver þörfin raun
verulega er.
Hann tjáði fréttamönnum einn
ig, að vélin væri smíðu'ð hjá
verksmi'ðjunni Kleindienst & Co.
Augsburg og _ annaðist starfs-
maður verksmiðjunnar hr.
Bernlhard Steiglheller uppsetning
una.
Vélin sjálf samanstendur af
þrem nælonburstum, sem hver
um sig er 2 metrar á lengd og 1
meter í þvermál og snúast þeir
170 snúninga á mínútu. Gengur
vélin eftir spori og þvo burstarn
ir bæði þak og hli'ðar bílsins i
sömu urnferð. Þvottavatnið er
blandað sérstöku efni, er skilur
eftir sig gljáhúð á bifreiðinni.
Verðinu hefur verfð stillt upp
þannig, að þvottur 4—5 manna
bifreiðar kostar kr. 40.00, en 5—
6 manna og sendibifreiðar kosta
45.00 kr. Einnig má kaupa 12
þvotta afsláttarkort u>g kostar þá
hver þvottur 35—40 kr. eftir bíla
stærð.
Bíllþvottavél þessi er sjálfvirk
Framhald á bls. 31.
Á islandi að gerast ali
að E.F.T.A.?
Úr ræðu Gylfa Þ. Gíslasonar,
viðskiptamálaráðherra
aðalfundi Verzlunarráðs í gær
a
ANNAÐ þeirra vandamála, sem
Gylfi Þ. Gíslason viðskiptamála
ráðherra gerði einkum að um-
talsefni í ræðu sinni á aðalfundi
Verzlunarráðs íslands í gær,
var stefnan í utanríkisviðskipt-
um íslendinga. Þar ræddi ráð-
herrann ekki sízt um Fríverzl-
unarbandalagið EFTA og um,
hvað það myndi hafa í för með
sér ,ef íslendingar fengju aðild
að þessu bandalagi .Hér fer á
eftir sá hluti úr ræðu ráðherr-
ans, þar sem hann gerir grein
fyrir rökunum með og móti að-
ild íslands að EFTA og þeim *
breytingum, sem slík aðild
myndi hafa í för með sér hér
innanlands.
Helztu rökin, sem færa má
með því, að íslendingar leiti
eftir aðild að EFTA, eru þau,
að aðild okkar mundi greiða
fyrir útflutningi íslenzkra af-
urða til EFTA-landanna, fyrst
og fremst útflutningi þeirra
sjávarafurða, sem EFTA-samn-
ingurinn nær til, svo sem freð
fisks, síldarlýsis, þorskalýsis og
niðursuðuvöru, en aðildin
mundi einnig opna nýjar leiðir
til útflutnings iðnaðarvöru, t.d.
útflutnnigs á ullarefnum, prjóna
vörum úr ull, ullargarni og sút
uðum gærum. Nýir framleiðslu
og útflutningsmöguleikar
mundu og skapast Aðstaða okk
ar á mörkuðum bandalagsríkj-
anna hefur farið versnandi und
anfarin ár samanborið við að-
stöðu framleiðenda á EFTA-
svæðinu og lægra verð fengizt
fyrir sumar afurðir af þeim á-
stæðum. Skýrasta dæmið um
þetta er freðfiskstollurinn í
Bretlandi, sem er 10% á ís-
lenkkum freðfiski, en 3% á
norskum og dönskum freðfiski,
og fellur sá tollur alveg niður
eftir eitt og hálft ár. Enn meiri
tollmunur er á síldarlýsi, þar
sem síldarlýsi frá EFTA-lönd-
unum er tollfrjálst í Bretlandi,
en 10% tollur er á íslenzku síld
arlýsi. Er þetta skýringin á því,
að íslenzkt síldarlýsi er nú selt
á lægra verði til Bretlands en
danskt síldarlýsi. Þá virðist lík
legt, að íslendingar mundu í
sambandi við aðild að EFTA
geta fengið tvíhliða samninga
við helztu viðskiptalönd sín í
EFTA um ýmiss konar við-
skiptafríðindi, þar eð fordæmi
eru fyrir slíkum • samningum
milli EFTA-landa. Ættu íslend
ingar þá sérstdklega að keppa
að því, að fá fríðindi fyrir sjáv
arafurðir, t.d. frjálsari innflutn
ing á ísfiski og tollalækkun á
heilfrystum fiski í Bretlandi og
e.t.v. fyrirgreiðslu um aukna
sölu á íslenzku kindakjöti til
Norðurlandanna.
Höfuðbreytingin, sem aðild
að EFTA mundi hafa í för með
sér hér innanlands ,er sú, að
afnema yrði alla verndartolla.
Hins vegar er heimilt að halda
hvers konar fjáröflunartollum.
En með hliðsjón af því, að í
fyrra munu innflutningstollar
hafa numið sem næst helmingi
af tekjum ríkissjóðs og talsverð
ur hluti tollanna eru vemdar-
tollar, mundi afnám þeirra ann
ars vegar hafa mikil áhrif á
fjármál ríkisins og hins vegar
mikla þýðingu fyrir þann inn-
lenda iðnað, sem að einhverju
eða öllu leyti hefur starfað í
skjóli verndartollanna. Hins veg
ar er reglan sú, að tollalækkan-
irnar eru framkvæmdar í áföng
um, og má eflaust gera ráð fyr
ir því, að íslendingar gætu átt
kost á alllöngu aðlögunartíma-
bili. I þessu sambandi er og
nauðsynlegt að geta þess, að
jafnvel þótt íslendingar gerist
ekki aðilar að EFTA, er skipu-
lögð tollalækkun á næstu ár-
um nauðsynleg af ýmsum ástæð
um. Með því móti myndi unnt
að tryggja hagkvæmari nýtingu
bæði vinnuafls og fjármuna en
nú á sér stað. Ein haldbezta
leiðin til þess að draga úr þeirri
þenslu, sem verið , hefur og er
enn í efnahagslífinu og treysta
þannig jafnvægi í efnahagsmál-
um, er án efa sú, að lækka
smám saman innflutningstoll-
ana og stuðla þannig að verð-
lækkun innanlands og óbeinni
lækkun framleiðslukostnaðar.
Þá er tollalækkun og nauðsyn-
leg til þess að draga úr ólög-
legum og óeðlilegum innflutn-
ingi til landsins, en meðan jafn
mikið misræmi er á milli verð-
lags innanlands og utan og nú
á sér stað, að því er snertir
hátt-tollaðar vörur, hlýtur
ávallt að vera mjög torvelf að
stemma stigu við ólöglegum inn
flutningi. Meðal iðnrekenda
virðist vera fullur skilningur á
nauðsyn skipulegrar tollalækk-
unar, þ.e.a.s. tollalækkunar, sem
gerð sé í áföngum eftir fyrir-
framgerðri áætlun, enda gerði
síðasta ársþing Félags íslenzkra
iðnrekenda ályktun í þá átt.
Helztu rökin gegn aðild ís-
lands ag EFTA eru hins vegar
þau, að lækkun tolla á innflutt-
um iðnaðarvörum frá EFTA-
ríkjunum muni hafa í för með
sér erfiðleika fyrir hinn toll-
verndaða islenzka iðnað, að
ákvæði EFTA-sáttmálans um
afnám hafta gætu torveldað við
skipti okkar við Austur-Evrópu
löndin og að afnám verndar-
tollanna hefðu í för með sér
alvarlegt fjáröflunarvandamál
fyrir ríkissjóð.
Það er skoðun mín, að það
verði eitt helzta viðfangsefni
íslenzkra efnahags- og viðskipta
mála á næstu mánuðum * og
misserum, að vega og meta kosti
þess og galla, að ísland gerist
aðili að EFTA-samtökunum.
Félagslíi
Handknattleiksdeild karla,
ÁrmannL
Æfingar verða að Háloga-
landi.
3. flokkur og 4. flokkur:
Miðvikudaga kl. 18,00—18,50
Sunnudaga kl. 13,20—14,10
Meistarafl. 1. og 2. fl.:
Mánudaga kl. 22,10—23,00
Fimmtudaga 18,50—19,40
Réttarholtsskólinn
þegar hann opnar:
Þriðjudaga kl. 21,20—23
Nýir félagar alltaf velkomnir.