Morgunblaðið - 13.01.1966, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLADIÐ
Fimmtudagur 13. 'anúar 19l
Bldmaskeið bdkmennta á Norðurlðndum
Samtöl við dómnefndarmenn, sem hingað komu
MORGUNBLAÐIÐ hefir átt
samtöl við fjóra af dóm-
nefndarmönnunum um bók-
menntaverðlaun Norðurlanda
ráðs og fjalla þau um bók-
menntir hvers lands þeirra
fyrir sig. Þess skal getið að
blaðinu tókst ekki að fá sam-
tal við fulltrúa Norðmanna.
Hér á eftir fara samtölin.
BLAÐIÐ átti örStutt samtal
við þá dr Karl Bjarnhof ritstjóra
og rithöfund og dr. phil. Möller
Kristensen prófessor í norrænum
fræðum, skömmu eftir að þeir
komu hingað frá Kaupmannahöfn
í fyrradag til að sitja hér dóm-
nefndarfundinn.
Við beindum tali okkar fyrst og
fremst að dr. Bjarnhof, sem er
maður kominn af efri ár, glað-
legur og léttur í viðræðum og
lætur sig engu skipta þótt blind-
ur hafi verið frá unglingsárum.
Dr. Kristensen er einnig léttur
í máli og Bjarnhof bar svör sín
gjarnan undir hann ef honum
fannst leika vafi á því sem hann
var að segja.
— Hvað vilduð þér segja okk-
ur um danskar bókmenntir í
dag? Á hvaða stigi er skáld-
skapur Dana? Er mikið um img
skáld og bókmenntamenn, og
eru það ungir, reiðir menn, at-
ómskáld eða eitthvað annað?
— Það er að vísu sterkur
modernismi í okkar ungu skáld-
um og auðvitað eigum við dá-
lítinn hóp ofstækismanna í skáld
Laitinen frá Finnlandi, formað-
ur dómnefndar lýsir úrslitum
um úthlutun bókmenntaverð-
launa Norðurlandaráðs.
skap. En sé litið á heildina vil
ég segja að nánast sé nú gullöld
skáldskapar í Danmörku. Svo
ekki sé of mikið fullyTt er mér
næst að halda að skáldskapur í
Danmörku hafi lengi staðið eins
hátt og nú. Ertu ekki sammála
mér um það prófessor Kristen-
sen?
Prófessorinn kinkar kolli til
samþykkis.
— Ég álít að það hafi verið
mjög mikill styrkur fyrir skáld-
skap okkar og einnig skáldsögu-
ritún, að komið hefir verið á
stofn listasjóði, sem nefnist
Statens Kunstfond og hefir yfir
að ráða um 4 milljónum D. kr.
til ráðstöfunar árlega. Úr þess-
um sjóði fá 13 ung skáld styrki
er nema 20 þús. D. kr. árlega í
3 ár. Við komum hingað með tvö
verk. Annað er sögulegt drama
um ferð landkönnuðarins Jens
Munk, sem uppi var 1579—1628
og fór m.a. í könnunarleiðangur
til að finna hina svonefndu Norð
urleið, þ.e.a.s. sjóleiðina fyrir
norðan Canada á árunum 1619—
20. Hann kom aftur með aðeins
tvo menn á lífi úr leiðangrinum
og ritaði sjálfur um ferðina 1624.
Á frásögum þeim er þetta sögu-
lega skáldverk byggt, sem Thor-
kild Hansen hefir skrifað. Hitt
verkið heitir Pormynderfortell-
inger, smásagnasafn eftir ungan
rithöfund og heimspeking, sem
ég tel einhvern skarpasta meðal
yngri höfunda okkar, V. Sören-
sen.
— Það er kannske úrhendis að
spyrja yður um málaralist, en
sem sérfræðingur í hljómlist
getið þér sagt mér á hvaða stigi
sú listgrein er hjá ykkur?
— Það er allt í lagi að spyrja
mig um mélaralist. Að visu hef
ég ekki tækifæri til að sjá verk-
in sjálfur en ég hygg ég viti
hinar almennu upplýsingar í því
efni. Við eigum í dag nokkra mál-
ara og myndhöggvara, sem telja
má á alþjóðlegum mælikvarða, en
það er erfitt að segja um hvort
sú list er á uppleið, eða stendur
í stað. Um hljómlistarlífið get ég
sagt að mér fellur ekki nútíma-
hljómlistin, elektrónisk tónlist
t.d. Hún snertir mig ekki, það er
allt og sumt. Ég veit ekki hvort
það er vegna þess ég er orðinn
svo gamall og kalkaður. En hvað
segir prófessor Kristensen. Hann
er ekki síður fróður í þeim efn-
um.
Prófessor Kristensen brosir
við og segir að hann meti ýmsa
nútímatónlist en þó ekki það
allra nýjasta. — Ég sezt gjarna
niður við píanóið mitt og leik
„blues“ mér til dægrastyttingar,
segir hann.
— Það get ég vel liðið, segir
Bjarnhof.
— Og síðasta spurning okkar
að þessu sinni?
— Hvað segið þið um hið
stóra áhugamál okkar . .
— handritin, grípa þeir báðir
fram í og hlæja.
— Já einmitt.
— Þið eigið að fá þau og við
komu-m með þau næst, segir
Bjarnhof glaðlega.
__ Ég hef ekki haft mikil af-
skipti af þeim málum segir
Kristensen. — Það hefir þó oft
verið komið til mín með undir-
skriftaskjöl til að mótmæla af-
h-endingu han-dritanna, en ég hef
aldrei skrifað undir neitt því líkt.
— Þetta er athyglisvert, þegar
um er að ræða prófessor í nor-
rænum fræðum, segir Bjarnhof.
Með þessu ljúkum við samtal-
inu. Þessir ágætu dönsku gestir
munu dveljast hér nokkru leng-
ur en aðrir fulltrúar, sem hingað
koma að þessu sinni og mun pró-
fessor Kristensen flytja hér er-
indi í I. kennslustofu Háskólans,
sem hann nefnir „Um danska
leikritun síðari tíma“ og er er-
indið flutt á vegum Heimspeki-
deildar Háskólans.
Við hittum Erik Hj. Linder frá
Svíþjóð að máli að herbergi 607
á Hótel Sögu en hann var þá ný-
kominn inn úr gönguferð um
borgina ásamt kollega sínum pró
fessor Svanberg, og var hann
mjög hrifinn af því sem fyrir
augu hans hafði borið. Sérstak-
lega var hann hrifinn af húsun-
um, en kvað það hafa vakið
undrun sína, hve lítið sé af timb
urhúsum í borginni.
Linder kenndi áður við háskól-
ann í Stokkhólmi, en starfar nú
aðallega sem bókmenntagagn-
rýnandi við Göteborgsposten.
Hann hefur fengizt mikið við rit
störf, og meðal annars ritað
sænska bókmenntasögu frá 1900
—1950 — mikið verk. Þá hefur
hann sérstaklega kynnt sér verk
sænska rithöfundarins Hjalm-
ars Bergman, og ritað um þau
þrjár bækur.
Aðspurður um sænskar bók-
menntir sagði Linder m.a.:
— Óhætt er að segja, að blóma
skeið hafi ríkt í sænskum bók-
menntum frá stríðslokum. Mik-
ið hefur verið gefið út, og marg-
ir rithöfundar komið fram á
sjónarsviðið. Margir þeirra reyna
að finan tákn fyrir verk sín í
heimsvandamálunum, t.d. atóm-
sprengjuna og kynþáttavanda-
Á SINFÖNÍUTÓNLEIKUNUM í
kvöld leikur bandarískur fiðlu-
Ieikari, Fredell Lack með hljóm-
sveitinm. Fiðlukonsertinn, sem
fluttur verður, er G-dúr konsert-
inn nr. 3 K 216 eftir Mozart.
Önnur verk á þesum tónleikum,
sem stjórnað verður af dr.
Róbert A. Ottósyni, verða for-
leikurinn að „Leikhússtjóranum“
eftir Mozart og Sinfónía ntr. 3 í
d-moll eftir Anton Bruckner og
verður þetta frumflutningur
þess verks hér á landi. Þessir
tónleikar eru hinir siðustu á
fyrra misseri sfcarfsársins.
Listaferill frú Lack má teljast
bæði óvenjulegur og glæsilegur.
Hún er fædd í smáborginni Tulsa
Oklahoma og sex ára að aldri
fékk hún fyrstu fiðlutilsögn. Átta
ára hélt hún fyrstu sjálfstæðu
tónleikana og aðeins 11 ára lék
hún með sinfóníuhljómsveitinni
málin, og hafa nokkrir þeirra
ferðazt um Afríku í þessum til-
gangi, eins og t.d. Sara Linde-
man, sem setið hefur í fangelsi
fyrir afskipti sín af kynþátta-
vandamálunum í Suður-Afríku.
í heild myndi ég segja að hægt
sé að skipta sænskum höfund-
um í fjóra hópa. í fyrsta lagi þá
sem leita í heimsatburðina eftir
táknum, í öðru lagi þeim sem
skrifa um örlög heimsins, í
þriðja lagi skáldin sem reyna
að finna svar í dulspeki trúar-
bragðanna, og að lokum hópur
ungra manna og kvenna sem
reyna að finna nýja leið til orð-
notkunar.
★
Þá hittuim við man finnska
fulltrúann, Kai Laitinen að máli.
Laitinen hefur undanfarin átta
ár verið ritstjóri helzta lista-
tímaritsins í Finnlandi, en lét af
því starfi um síðustu áramót, til
að vinna a_ð doktarsritgerð sem
hann er að semja.
Hann hefur verið viðriðinn
bókimenntanefnd 'Torðurlada-
ráðs frá upphafi, og fastur með-
limur frá 1964. Hann lýsti ánægju
sinni yfir þessu starfi, sem hann
kvað vera mjög reynslurikt.
Samkeppnin milli höfunda hefði
í fæðingarborg sinni. Fullnaðar-
menntun í fiðluleik hlaut hún
hjá Louis Persinger, sem kennt
hafði Menuhin og Ricci. Margs-
konar verðlaun féllu henni brátt
í skaut, svo sem fjögurra ára
styrkur við Juilliard skólann í
New York, McDowell verðlaun
og viðurkenningu í alþjóða-
keppni Elísabetar drottningar í
Bruxelles 1951. Fredell Lack hef-
ur leikið undir stjórn fjölmargra
merkra hljómsveitarstjóra m. a.
Stokowski, Thomas Beecham og
Barbrolli.
Árið 1951 giftist hún lækninum
Ralph Eichorn og eiga þau tvö
börn og eru nú bústt í Houston
í Texas. Þegar frú Lack er ekki
á tónleikaferðum, kennir hún
þrjá daga vikunnar við háskól-
ann í Texas. Þar er hún einnig
meðlimur í strengjakvartett, sem
hefur m. a. á stefnuskrá sinni að
Erik Hj. Linder
ætíð verið mjög jöfn, og vandi
verið að velja bezta verkið.
Er við spurðum Laitinen um
finnskar bókmenntir, sagði
hann: Ég álít að finnskir rithöf-
undar séu mjög vel að sér í því,
sem er að gerast í Evrópu í dag.
Við eigum marga ágæta ritfhöf-
unda og skáld, sem halda uppi'
merki% Finnlands í norrænum
bókmenntum.
Hann sagði að í heild væri mik
il grózka í finnsku menningar-
lífi. Finnsk húsagerðarlist stend-
ur á mjög háu stigi og hefur haft
miikil áhrif í þeim efnum. Finn-
ar ættu nokkra ágæta málara,
og mikil grózka er í tónlistarlífi
landsins.
Að lokum sagði Laitinen: Mik-
ili fjörkippur kom í finnska
ljóðagerðarlist í kringum 1950
og komu þá mörg ný skáld fram
á rifcvöllinn. Sérstaklega vil ég
geta Haaveko, sem er að mínum
dómi eitt gáfaðasta skáldið í
Finnlandi, ef til vill á öllum
Norðurlöndunum. Hann er mjög
afkastamikill rifchöfundur og hef
ur m.a. gefið út sex ljóðabæikur,
notkkrar skáldsögur, og svo ný-
lega smásögusafn, sem vakti
mikla athygli.
Fiðluleikarinn Fredell Lack, sem
leikur Mozartkonsert með Sin-
fóníuhljómsveitinni í kvöld.
leika fyrir börn í barnaskólum.
Frú Lack átti frumkvæðið að
þessari starfsemi í Houston, og
hefur hún gefið mjög góða raun,
að því er fiðluleikarinn telur,
Framhald á bls. 19.
,Börnin eru þakk-
látir áheyrindur'
— segir fiðluleikarinn Fredell Lack, sem
leikur með Sinfóníuhljómsveitinni í kvöld