Morgunblaðið - 13.01.1966, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 13. janúar 196«

Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritstj órnarf ulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Askriftargjald kr. 95.00
í lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
MENNINGARLEG
SAMVINNA
NORÐ URLANDA
ÉLx&k
w
UTAN ÚR HEIMI
Hlé á umræöum um þátt V-Þjóð-
verja í kjarnorkuvörnum NATO
Bonn, AP
SVO virðist, sem hlé hafi orð
ið á opinberum umræðum og
aðgerðum stjórnmálaieiðtoga
í þá átt að veita vestur-þýzku
stjórninni hluteild í kjarn-
orkuvörnum Vesturveldanna.
Eru margir þeirrar skoðunar,
að hlé þetta muni vara fram
í febrúar a.m.k. og margir
munu þess fýsandi — og þá
ekki aðeins Sovétstjómin,
heldur og stjórnir margra
ríkja Vestur-Evrópu — að
það vari til eilífðar. Þessar
stjórnir eru minnugar fram-
komu Þjóðverja i tveimur
heimsstyröldum og vilja ekki
hætta á að sjá meira af svo
góðu. Ýmsir leiðtogar Banda-
ríkjanna og forystumenn V-
Þýzkalands telja hinsvegar
ekki með öllu sanngjarnt að
láta núlifandi kynslóð gjalda
synda forfeðranna.
Skörrnmu fyrir jólin rædd-
ust þeir við Lyndion B. Jöhn-
son, Bandaríkjaforseti og Lud
wig Erhard, kanzlari V-Þýzka
lands og urðu þá ásáttir um,
að V- Þjóðverjar fengju að
móti bæði Bandarílkjamenn og
Rússar. Búizt er við, að báðir
þeir aðilar muni leggja fram
einhvers konar drög að sáfct-
mála, er miði að því að draga
úr eða koma í veg fyrir frek-
ari dreifingiu kjarnorkuvopna.
Ljóst er, að Sovétstjórnin
muni útiloka fyrir sitt leyti,
að Vestur-Þóðverjar fái
nokkra möguleika til þess að
nota — eða hafa hönd í bagga
með notkun kjarnorkuvopna.
Líklegt er hinsvegar, að
Bandaríkjamenn gerj ráð fyr-
Ludvig Erhard
taka „sanngjarnan þátt“ í
kjarnorkuvörnum Vesfcurveld
anna. Ekki var nánar kveðið
á um það, hver sá þáttur væri
né hvenær slíku fyrirkomu-
lagi skyldi á komið. Stjórnar
leiðtogarnir virtust þegjandi
ástáttir um að leiða hjá sér
að ræða fyrirætlanirnar um
hinn sameiginlega kjarnorku-
flota — Multilateral Nuclear
Force — og Erhard minntist
ekki einu orði, að því er sagt
var, á hugmyndir sínar um
sameiginlegan flota kjarnorku
kaflbáta, sem búnir væru Pól-
aris-f'lugskeytum.
27. janúar n.k. er fyrirhug-
aður fundur 18 ríkja afvopn-
unarnefndarinnar í Genf. V-
Þjóðverjar eiga ekki fulltrúa
á þeirri ráðstefnu en aftur á
Lynon B. Johnson
ir því, að V-Þjóðverjar hafi
þar eitth'vað að segja, innan
tafcmarka Atlantshaf'Sbanda-
lagsins og með því skilyrði,
að Bandaríkjastjórn hafi neit-
unarvald þar um. Mun það
skoðun Bandaríkjastjórnar að
slík sikipan þýði ekki frekari
dreifingu kjarnorkuvopna.
Haft er eftir talsmönnum
Bandaríkjastjórnar, að hún
muni leggja allt kapp á að
halda þessum möguleika V-
Þjóðverja opnum. Hvort það
er unnt, fer þó sennilega mjög
eftir afstöðu Sovétstjórnarinn
ar og aðgerðum hennar, enda
þótt vestrænir diplómatar
segi jafnan, að Sovétstjórn-
inni muni ekki líðast að
blanda sér í innri skipan At-
lantshafsbandalagsins.
Ljóst er, að sitjórnir Ban-da-
ríkjanna og Sovétríkjanna eru
þess báðar fýsandi, að sam-
komulag verði gert um að
hamla gegn frekari dreifingu
kjarnorkuvopna og ljóst er af
umræðum á vettvangi Sam-
einuðu þjóðanna, að mikill
fjöldi annarra þjóða, þ.e.a.s.
þeirra, sem ekki hafa yfir
kjamorkuvopnum að ráða,
eru þessu ákaft fylgjandi. En
þess er að gaeta, að hugsan-
legt samkomulag yrði ekki
ýkja áhrifaríkt ef tvö kjarn-
orku'veldi, Frakkland og Kína
neituðu að gerast aðilar
að því. Sennilega yrði helziti
ávinning'urinn fyrir Vestur-
valdin sá, að bilið milli stjórn
anna í Moekvu og Peking
breikkaði enn, — gæti ef til
vill leitt til þess, að stjórnir
Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna byndust samitökum um
að verja Indland gegn hugs-
anlegum árásum Kímverja.
Um það bil sem Genfarfund
urinn hefst, fer Erhard, kanzl
ari, í eina af hinum föstu
ferðum sínum til Frakklands,
— en samikvæmit fransk-
þýzka vináttusátfcmáilanum
eiga stjórnaleiðtogarnir að
hittast tvisvar á ári. Þá hefur
de Gaulle, forseti Frakklands,
tækifæri til að bjóða Erhard
stuðning sinn við kröfur hans
um hlutdeild í kjarnorkuvörn
um NATO. — En þeir eru fóir
sem vænta þess, að hann grípi
til þeirra ráða, enda þófct hon
um sé sennilega nokkuð í
mun að ei'tthvað slakni á hin-
um sterku böndum sem liggja
milli Bonn og Wasihington.
Eftir miðjan febrúar n.k. er
fyrirhugaður fundur í Was-
himgton um skipulagsmál At-
lantshafsbandalagsins. Hefur
sérstök skipulagsnefnd unnið
að undanförnu undir stjórn
bandaríska landvarnarráðherr
ans Roberts McNamara að
því að kanna og samræma
tillögur, sem fram hafa kom-
ið um skipulag bandalagsins i
framtíðinni. Meðal þeirra,
sem fundinn siitja verður land
varnaráðherra V-Þýzkalands,
Kai Uwe von Hassel, og er
búizt við ýmsu athy disverðu
úr þeirri átt. Meðal annars
er þess vænzt, að V-Þjóðverj-
ar vilji eitthvað fá að segja í
samibandi við staðsetnimgu
kjarnorkuvopna með hliðsjón
a£ hugsanlegum skotmörkum
í A-Þýzkalandi. Ennfremur
munu þeir vilja fá að riáða
því endanlega sjálfir, hvort
kjarmonkuvopnum yrði beitt
fró v-iþýzlku landsvæði. Loks
eru V-Þjóðverjar sagðir mjög
svo áhugasamir um þá tækni-
legu reynslu, sem Banda-
ríkamenn hafa fengið af smíði
kj arnorkuvopna.
Að því er talsmenn Banda-
ríkjastjórnar segja er þess þó
vart að vænta á þessum fundi
að lagðar verði fram neinar
beinar áætlanir um nýtt kjarn
orkuvopnakerfi innan Atlants
'hafsbandalagsins. Er talið, að
v-þýzku stjórninni sé í mun
að fá eimhver áhrif á ákvarð-,
anir þar um, en ekki er ljóst
hvort nokkur bandalagsríkj
anna mundu taka undir sliík-
ar krofur af hennar bálfu. —
CJamvinna Norðurlanda hef-
^ ur á síðari árum orðið
stöðugt víðtækari og raun-
hæfari. Á þetta ekki hvað sízt
við um þann þátt norrænnar
samvinnu er varðar menning-
armál. Fjölmörg spor hafa
verið stigin til eflingarþeirrar
samvinnu. Meðal þeirra má
nefna starf norrænu menn-
ingarmálanefndarinnar, stofn
un bókmennta- og hljómlist-
arverðlauna Norðurlandaráðs
og stofnun norræna menning
arsjóðsins á grundvelli tillögu
þeirrar, er samþykkt var á
síðasta fundi^ Norðurlanda-
ráðs hér í Reykjavík. Óhætt
er að fullyrða að bókmennta
verðlaun Norðurlandaráðs,
sem úthlutað er árlega hafi
þegar átt verulegan þátt í að
auka áhuga Norðurlandaþjóð
anna á bókmenntum hvor
annarra. Hljómlistarverðlaun
um verður aðeins úthlutað
annað hvort ár. Var þeim í
fyrsta skipti úthlutað hér í
Reykjavík á fundi Norður-
landaráðs í febrúar síðast-
liðnum.
í tillögu Norðurlandaráðs
var gert ráð fyrir að menn-
ingarsjóður Norðurlanda yrði
myndaður með 18 milljón kr.
framlagi frá öllum fimm
þjóðunum ár hvert. Það hef-
ur vakið nokkra óánægju og
gagnrýni, að ríkisstjórnir
landanna hafa lagt til að
menningarsjóðurinn hæfi
starfsemi sína á þessu ári
með aðeins rúmlega þriggja
milljón króna framlagi. Af
hálfu Norðurlandaráðs var,
eins og áður hefur verið
minnzt á, ætlast til þess, að
framlagið yrði þrjár milljón-
ir danskra króna, eða 18 millj.
ísl. króna. í þessu sambandi
ber þó þess að gæta, að hér
er aðeins um að ræða fyrsta
starfsár menningarsjóðsins,
og flest bendir til þess að
ekki sé um ágreining að ræða
milli ríkisstjórnanna um það
að stefna beri að hækkandi
framlögum til sjóðsins, þann-
ig að hann geti gegnt hlut-
verki sínu, alhliða stuðningi
við menningarlíf á Norður-
löndum.
Norrænum þjóðum er það
ljóst að sameiginlegur menn-
ingargrundvöllur þeirra er
hyrningarsteinn tilveru
þeirra í nútíð og framtíð. Þess
vegna leggja þær kapp á að
treysta hann og efla. Bók-
mennta- og hljómlistarverð-
laun Norðurlandaráðs eru
merkur þáttur í þeirri við-
leitni.
IÐJA OG VR
að er vissulega ánægjulegt
tímanna tákn að stjórnir
Iðju, félags verksmiðjufólks í
Reykjavík og Verzlunar-
mannafélags Reykjavíkur
skuli að þessu sinni báðar
hafa orðið sjálfkjörnar. í
báðum þessum stóru laun-
þegafélögum hafa Sjálfstæð-
ismenn um langt skeið verið
í forustu. Þeir hafa beitt sér
fyrir fjölmörgum raunhæfum
aðgerðum til þess að bæta
kjör og alla aðstöðu fólksins
innan þessara samtaka. í
þessu sambandi ber sérstak-
lega að minnast þess, að ó-
stjórn kommúnista í Iðju
hafði leikið verksmiðjufólkið
grátt á marga vegu. Komm-
únistar misnotuðu félagið í
pólitískum tilgangi á alla
lund, en skeyttu lítt um raun-
verulega hagsmuni verk-
smiðjufólksins.
Stjórn lýðræðissinna í Iðju
hefur haft annan hátt á. Hún
hefur fyrst og fremst lagt á-
herzlu á að koma fram raun-
hæfum kjarabótum, en reynt
að forðast verkfallsbrambolt
eftir fremsta megni. Stjórn
Verzlunarmannafél. Reykja-
víkur hefur einnig haft far-
sæla forustu um ýmsar breyt-
ingar til batnaðar á kjörum
verzlunarfólksins.
Þessar staðreyndir um
stjórn þessara tveggja stóru
samtaka benda langt áleiðis
um það sem koma skal. Fólk-
ið í launþegasamtökunum er
orðið leitt á því að vera beitt
fyrir pólitískan stríðsvagn
kommúnista. Það vill að sjálf
sögðu bæta kjör sín og fá
aukna hlutdeild í vaxandi
arði af störfum þjóðar sinn-
ar. Til þess haí’a verið farnar
nýjar leiðir undir forustu
Sjálfstæðismanna, jafnhliða
því sem oftrúnni á beitingu
verkfallsvopnsins hefur í stöð
ugt ríkari mæli verið varpað
fyrir borð. Er vissulega rík
ástæða til þess að fagna
þeirri þróun.
BREYTINGAR
Á FRAKKLANDS-
STJÓRN
IFe Gaulle hefur nú gert
** nokkrar breytingar á rík-
isstjórn sinni og er athyglis-
vert að Debré, fyrrverandi
forsætisráðherra, tekur nú
sæti í henni á ný með mikil
völd og jafnframt hverfur
fjármálaráðherrann d’Esta-
ing úr stjórninni. Ýmsar aðr-
ar breytingar verða á stjórn-
inni en þessar eru mikilvæg-
astar.
Debré hefur verið talsmað-
ur þess að auknu fé verði
veitt til félagslegra umbóta í
Frakklandi og hin miklu völd
sem honum hafa verið falin
benda til þess að sú stefna
hafi orðið ofan á gegn and-
mælum fyrrv. fjármálaráð-
herra landsins.
Vafalaust er hér um að
ræða undirbúning fyrir þing-
kosningarnar 1967 en talið
hefur verið að þingmeirihluti
Gaullista yrði þá mjög í
hættu.
Greinilegt er því að de
Gaulle hefur dregið vissar
ályktanir af úrslitum forseta-
kosninganna og hefur snör
handtök til þess að bæta víg-
stöðu fylgismanna sinna í
kosningunum 1967.