Morgunblaðið - 13.01.1966, Blaðsíða 15

Fimmtudagur M. Janúar 1966'
MORGU N B LAÐIÐ
15
GLÍMA VIÐ HID
lim úthlutun bókmenntaverð-
launa Norðurlandaráðs
H É R fer á eftir fréttaauki
sem Steingrímur J. Þor-
steinsson flutti í útvarpið í
gærkvöldi:
Eins og skýrt var frá í frétt-
um útvarpsins áðan stóð hér yfir
í Reykjavík í dag fundur dóm-
nefndar um bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs sem samþykkti
að verðlaunin skyldu að þessu
sinni veitt sænska ljóðskáldinu
Gunnari Ekelöf fyrir kvæðabálk
hans Diwán över fursten av
Emgión.
Til bókmenntaverðlauna Norð-
urlandaráðs var stofnað fyrir
fjórum árum og þau veitt í fyrsta
sinn á 10 ára afmæli Norður-
landaráðs 1962. Verðlaunin eru
veitt árlega, og því nú í fimmta
sinn. Dómnefnd skipa tíu menn,
tveir frá hverju Norðurlandanna,
skipaðir af menntamálaráðherra
hvers lands. Meirihluti þeirra
hefur verið sá sami frá upphafi.
Nú skipa dómnefndina frá Dan-
mörku dr. Karl Bjarnhof, þekkt-
ur rithöfundur, útvarps- og sjón-
varpsmaður og ritari dönsku
Akademíunnar, þótt blindur hafi
verið frá barnæsku og dr. Möller
Kristensen, prófessor í Norður-
landabókmenntum við Kaup-
mannahafnarháskóla, og mun
hann á morgun kl. 5.30 flytja
fyrirlestur í Háskóla íslands á
vegum Heimspekideildar um
danska leikritun. Frá Finnlandi
Kaj Laitinen, sem verið hefur til
skamms tíma ritstjóri að einu
helzta bókmenntatímariti Finna,
Parnassos, og er að þessu sinni
formaður nefndarinnar, og Nils
SBörje Stormbom, ritstjóri, sem
er nýr nefndarmaður. Frá fs-
landi eru Helgi Sæmundsson,
formaður menntamálaráðs og
Steingrímur J. Þorsteinsson,
prófessor. Frá Noregi Johannes
Dale, prófessor í nýnorsku máli
og nýnorskum bókmenntum við
Oslóarháskóla. Kom hann hing-
að á síðastliðnu ári og kynnti
verðlaunahafana við afhendingu
verðlaunanna í Þjóðleikhúsinu
hér á fundi Norðurlandaráðs. Er
hann sá eini nefndarmannanna
sem hingað hefur komið áður.
Hinn Norðmaðurinn er Philip
Houm, bókmenntafræðingur og
bókmenntasögufræðingur. Frá
Svíþjóð eru Erik Hjalmar Lind-
er, dósent í Gautaborg og Victor
Svanberg, áður prófessor í bók-
menntum við Uppsalaháskóla,
en hefur nú látið af embætti fyr-
ir aldurssakir. Fögnum við fs-
lendingar að hafa svo góða gesti
hjá okkur.
Gangur mála er sá, að dóm-
nefndarmenn hvers lands eiga
eð velja eina bók eða tvær sem
teljast til fagurbókmennta í víð-
ustu merkingu, þ.e.a.s. eru skáld-
skapur eða aðrar listrænar bók-
menntir. Geta verið ævisögur,
rit um listir eða menningarsögu,
ritgerðarsafn. Bækurnar eiga að
hafa komið út í frumútgáfu á
tveimur síðustu árum og þó ekki
fyllilega það, þ.e. á árinu áður
en valið er og fram til 1. nóv.
þessa árs. En þá skulu bækurn-
ar sendar öllum dómnefndar-
mönnum til lestrar. Þeir koma
síðan saman til fundar í byrjun
næsta árs þar á eftir og nú
í fyrsta sinn í Reykjavík.
Þær bækur sem nú eru vald-
ar og fram lagðar höfðu komið
út á árinu 1964 eða fram til 1.
nóv. 1965. Ekki má senda bæk-
ur á finnsku, færeysku eða ís-
lenzku, þær bækur verður að
þýða á dönsku, norsku eða
sænsku.
Bók, frumsamin á færeysku
hefur aldrei verið lögð fram.
Skáldsaga færeyska höfundarins
William Heinesen „Det gode
háb“ er samin á dönsku. Þær
frumsömdu bækur á finnsku,
sem til þessa hafa verið fram
lagðar, hafa allar verið komnar
út í sænskri þýðingu. Við ís-
lendingar höfum hinsvegar oft-
ast orðið að láta þýða bækurnar
sérstaklega fyrir dómnefndar-
menn og senda þeim þær fjölrit-
aðar, að sjálfsögðu ásamt frum-
bókum á íslenzku, enda eru
sumir þeirra nokkuð læsir á ís-
lenzku. En ljóst er af þessu að
okkar aðstaða er nokkuð örð-
Steingrímur J. Þorsteinsson
ugri en hinna, og hjá okkur
koma sjaldnast til álita nema
bækur frá fyrra árinu vegna
þess tíma sem þýðingarstarfið
tekur.
Á dómnefndarfundum fara
vitaskuld fyrst fram umræður
um bækurnar, síðan nefnir hver
maður þær tvær bækur sem
honum þykja beztar, en má þó
ekki tilnefna bók eftir landa
sinn. Þær þrjár bækur, sem flest
hafa fengið atkvæði í þessari
lotu koma síðan til atkvæða-
greiðslu, og mega menn þá
greiða landa sínum atkvæði. Á
hver nefndarmanna að skipta
sex atkvæðum eða sex stigum,
á þessa þrjá höfunda eða skáld,
þó þannig að enginn má hljóta
meira en þrjú stig, en lægst
hálft stíg. Loks eru svo greidd
atkvæði um þá tvo sem í þess-
ari síðustu lotu hafa verið stiga-
hæstir.
Þessar bækur voru lagðar fram
að þessu sinni. Frá Danmörku;
eftir Thorkild Hansen, bók sem
heitir Jens Munk, um leiðangur
Jens Munks sjóliðsforingja
snemma á 17. öld til að reyna
að finna siglingarleið fyrir norð-
an Ameríku, en sá leiðangur
endaði með mikilli harmsögu.
Bók eftir Villy Sörensen, For-
mynder fortellinger, það eru
smásögur í ævintýraformi.
Frá Finnlandi voru báðar bæk
unrar eftir sænskumælandi og
sænskuskrifandi höfunda, eftir
Marianne Alopaeus, skáldsagan
„Mörkrets Karna“, Kjarni myrk-
ursins, og eftir Christer Kille-
man, Madelaine, mjög nýtízku-
leg saga, endurminningar í dag-
bókarformi.
Frá íslandi var að þessu sinni
aðeins ein bók, Ijóðabókin
„Tregaslagur", eftir Jóhannes
úr Kötlum, en að gefnu tilefni
skal þess getið að það er engan
veginn einsdæmi að fram sé lögð
ein bók, enda heimilt að hafa
þær annaðhvort eina eða tvær.
Sænska lausamálsþýðingu á
bók Jóhannesar gerði frú Inge-
gerd Fries, í Uppsölum.
Frá Noregi var smásagnasafn-
ið „Nye noveller“ eftir Johan
Borgen og skáldsagan „Kongen“
eftir Káre Holt, skáldsaga um
Sverri konung. Frá Svíþjóð var
verðlaunaljóðabálkurinn Diwán
över fursten av Emgión, eftir
Gunnar Ekelöf og skáldsaga eft-
ir Per Olof Sundman, hún heit-
ir „Tvá dagar, tv& natter."
Af þessum bókum komu mest
til greina og álita smásögur
þeirra Borgens og Villys Sör-
ensens og skáldsagan „Mörkrets
Kárna“ eftir Alopaeus, auk sjálfr
ar verðlaunabókarinnar.
En þótt sitthvað kæmi þarna
til álita, get ég fullyrt að allir
nefndarmenn séu sammála um
að Ekelöf sé meira en vel að
verðlaununum kominn. Þessi
verðlaun, sem nema 50 þúsund
dönskum krónum, verða svo af-
hent verðlaunahafa á móti Norð-
urlandaráðs í Kaupmannahöfn
við næstu mánaðarmót. Verður
þá skáldsins og verðlaunabók-
arinnar vafalaust minnzt hér í
útvarpinu, enda ekki tóm til
þess nú.
Hingað til hafa skáldsögur
einar hlotið bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs. Það hefur nú
sýnt sig að ljóð geta þar vissu-
lega einnig hlotið hnossið, þótt
þau eigi þar erfiðara uppdráttar.
Ekkert er eins örðugt að þýða
á önnur tungumál og ljóð.
Gunnar Ekelöf er nú hátt á sex
tugsaldri, og hefur á síðasta aldar
Iþriðjungi gefið út um tuttugu
ljóðasöfn og er löngu viður-
kenndur sem eitt allra mesta
ljóðskáld, sem nú er uppi á Norð-
urlöndum, hefur þegar hlotið
bæði 3elmannsverðlaunin og
fyrir tveimur árum sérstök
sænsk-dönsk bókmenntaverð-
laun, svo að ekki var honum
verðlauna vant. En þessi viður-
kenning Norðurlandaráðs er fyr
ir beztu bókina sem fram er
lögð hverju sinni, en ekki
fyrir rithöfundar — eða
skáldferil í heild sinni, einsog til
að mynda Nóbelsverðlaun.
Ekelöf hefur áður fyrr lifað og
hrærzt mjög í franskri og síðar
engilsaxneskri ljóðagerð, þótt
fyrir löngu hafi hann fundið sér
eigin leiðir og eigið tjáningar-
form, og stendur mjög nærri
surrealistum. Ljóðaflokkurinn,
„Strengleikir um furstann í Em-
geón“, er runninn af fornri rót,
reistur á býzantísku efni frá 11.
öld, en týtízkulegur að formi og
afar persónulegur að tjáningu.
Hann ber mjög vitni dulrænni
trúarvitund skáldsins og því,
hve mjög það er andvígt
skipulögðum trúarbrögðum og
kennisetningum, trúarviðjum.
Hér takast á ytri
þvingun og innri frelsisiþrá og
frelsisþörf, guðdómurinn er hin
milda móðir, sem af sér elur og
umJykur allt, hinar yztu and-
stæður, ást og þjáningu í lífi og
dauða. Þetta er skáldskapur sem
þarf að hafa nokkuð fyrir að
meðtaika og njóta, en hér er
glímt við hið óræða og
hin hinztu rök af þeim al-
ihug og með þeim átökum, a§ af
verður mikill og sannarlegur
skáldskapur.
Við flytjum Gunnari Eklöf
árnaðaróskir og þakkir á þessum
verðlaunadegi, og óskum Svíum
og okkur Norðurlandabúum öll-
um til hamingju með að eiga
Gunnar Ekelöf.
í tsrael
Jerúsalem, 12. jan. AP—NTB.
• Levi Eshkol, f orsætisráð'-
herra ísraels lagði í dag ráð-
herralista hinnar nýju stjórnar
sinnar fyrir þing ísraels —
Knesset — og jafnframt stefnu-
yfirlýsingu, þar sem Vestur-
veldin og Sovétríkin eru hvött
til þess áð taka saman. höndum
um að tryggja sjálfstæði og frið
í löndum Mið-Austurlanda.
1 stefnuyfirlýsingunni fordæm
ir stjórnin leiðtoga Arabariikj-
anna, sem hún segir, að ali með
sér hugmyndir og geri áætlanir
um stríð á hendur ísrael og
kyndi þannig undir eldum hat-
urs og óeiningar. Er lögð áherzla
á, að ísrael verði að halda áfram
að try-ggja varnir sínar og ör-
yggi vegna afetöðu Arabaríkj-
anna. -Esklhol sagði, að Araiba
ríkin hefðu um árabil getað
keypt vopn frá Sové‘ rfkj unu m
með hentugum greiðsluskilmál-
um, og að undanförnu hefðu
verið að því nokikur brögð, að
sum Vesturveldanna seldu þeim
einnig vopn.
Stjórn Eshikol skipa 16 menn
og er það fjölmennasta stjórn,
sem landið hefur haft. Hún er
samsteypustjórn, sem að standa
fiimrn flokkar, og hefur nokkurn
veginn tryggan meiriihluta 75
þingmenn gegn 40 þingmanna
stjórnarandstöðu undir forystu
Davids Ben Gurions, fyrrum
forsaetisráðherra og Menahems
Begins, leiðtoga þjóðernissinna-
flokksins HERUT. Það tók
Esfhkol 46 daga að mynda stjórn-
ina.
Shelepin heldur
heimleiðis í dag
Hanoi, Peking, 12. jan.
NTB, AP.
• Moslkvuútvarpið skýrði frá
því í kvöld, að sovézka sendi-
nefndin, sem verið hefur í Han-
oi undir forystu Aleksanders
Shelepins, muni halda af stað
heimleiðis á morgun, fimmtu-
dag. Sagði útvarpið, að nefndin
hefði sannfært stjórnina í
Hanoi um að Sovétstjórnin styddi
þjóð N-Vietnam heilshugar gegn
árásaraðgerðum bandarískra
heimsveldissinna — og hafði síð-
an eftir ráðamönnum í Hanoi, að
Rússar hefðu tfíaðið við allar
skuldbindingar sínar, öll aðstoð
úr þeirri átt bærist samkvæmt
áætlunum og hefði þegar haft
mikil áhrif:
Moskvuútvarpið minntist ekk-
ert á það, hvort nefndin myndi
hafa viðkomu í Peking — en
AFP fréttastofan franska telur,
Brezhnev
að nefndin muni dveljast þar
næturlangt á heimleiðinni
og e.t.v. ræða við kínverska
ráðamenn. Hinsvegar er þess
skemmst að minnast, að kaldar
kveðjur urðu með fuliitrúuim
Pekingstjórnarinnar og mönn-
um Shelepins á dögunum, er
iþeir höfðu þar viðkomu á leið-
inni til Hanoi.
Shelepin ræddi í dag við for-
seta N-Vietnam, Ho Ohi Miníh
og ýmsa helztu leiðtoga komm-
únistaflokksins í landinu.
Togarinn Fylkir
seldur til
Enp;lands?
Mongólíu
Ulan Bator, 11. jan. — NTB:
SOVÉZK sendinefnd undir stjórn
Leonids Brezhnevs, aðalritara
kommúnistaflokksins, kom til
Mongólíu í morgun í opinbera
heimsókn. Var nefndinni fork-
unnar vel tekið af kommúnista-
lei'ðtogum Mongólíu.
Talið er að viðræður Sovét-
manna og leiðtoga Mongólíu
muni verða mjög þýðingarmikl-
ar. Nágranni Mongólíu í austri
og suðri er Kína.
Cannes, 12. jan. NTB.
# Leopold fyrruim Belgíu-
konungur meiddist smá-
vegis í bifreiðaslysi í Cannes
í nótt og verður væntanlega
að liggja í sjúkrahúsi í 4—5
daga, að því er upplýst var
í Cannes í dag. Kona Leo-
polds, sem ók bifreiðinni, fékk
taugaáifall en meiddist ekiki
að öðru leyti.
Reynt að
„Heklu
EINS og skýrt var frá í blaðinu
í gær, hefur Skipaútgerð ríkisins
leitað eftir því að fá strand-
ferðaskipið Heklu tekna í slipp
í Færeyjum til þess að skipta
um skrúfur í skipinu, en þær
löskuðust eins og kunmugt er í
ís í Akureyrarpolli. Ástæðan
fyrir því að leitað er til Fær-
eyinga er, að slippurinn hér í
Reykjavík er ónothæfur eins og
stendur, en hann er hinn eini
hér á lanidi, sem er nægilega stór
til þess iað geta tekið skipið upp.
í viðtali Mbl. í gær skýrði
gera við
7 hér?
Guðjón Teitsson forstjóri Skipa-
útgerðar ríkisins, frá því, að
svar hefði borizt frá Færeyjum
þar sem segði að sennilega myndi
vera hægt að taka skipið upp
þar næstu daga.
Guðjón sagði ennfremur, að aft
ur á móti væri það mjög til
íhugunar hjá Ríkisskip að láta
gera við skipið á floti hér, og
hefði kafari boðizt til þess að
vinna þetta verk. Tryggingarfé-
lögin hefðu ekki lagzt gegn því,
en endanleg ákvörðun í þessu
máli hefði enn ekki verið tekin,
FIRMAÐ Newington í Hull hef-
ur gert kauptilboð í togarann
Fylki frá Reykjavík, sem nú er
í söluferð í Englandi.
Þetta kom fram í viðtali við
brezka togaraimanninn Ridhard
Taylor í Mbl. í gær, og staðfesti
Sæmundur Auðunsson forstjóri
Fylkis bf. það, er blaðið hafði
samband við hann í gærkvöldi.
Sæmundur sagði, að menn frá
Newington firmanu mundu skoða
togarann, er hann kemur í sölu-
ferð þangað. Yrði þá fyrst gert
út um kaupin og ef samningar
næðust mundi hann ekki koma
til baka til íslands. Togarinn
Fylkir var keyptur frá Englandi
nýr fyrir átta árum og hefur
verið í eigu fyrirtækisins Fylkis
hf. frá upphafi. Skipstjóri á
Fylki í þessari söluferð er Auð-
unn Auðunsson.
Sjélfstæðisfélag-
ið á Stokkseyri
STOKKSEYRI, 11. des. — Aðal-
fundur Sjálfstæðisifélagsins var
ihaldinn 9. janúar. Nokkrir nýir
meðlimir gengu í félagið. Stjórn-
arkosning fór fram. Helg' fvars-
son á Hólum var kosinn formað-
ur. Aðrir í stjórn eru Bjarraþór
Bjarnason, Sigurjón Jónsson,
Jósep Sóþhoníasson og Stein-
grírraur Jónsson.
Er mikill hugur i mönnum hér
'í sambandi við væntanlegar
sveitarstjórnarbosningar.
Seltjarnarnes
Aðalfundur Sjálfstæðisfélags
Seltirninga verður haldinn í Val
höll miðvikudaginn 19. janúar
og hefst kl. 20.30.
Dagskrá:
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Axel Jónsson, alþm. ræðir
stjórnmálaviðhorfið.