Morgunblaðið - 13.01.1966, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 13. janúar 196(1
Eiríkur Hreinn Finnbogason skrifar:
FRÁ SVÍÞJÓÐ
Gautaborg, 23. des. 1965
j GÍFURLEGAR jólaannir nálg
| ast endaskeið sitt hér sem
annars staðar. Stórfengleikur
' þessa jólaundirbúnings er
i auðvitað ekki í frásögur fær-
andi, því að þetta er víðast
hvar líkt í vestrænum lönd-
' um, gífurlegar ljósaskreyt-
I ingar og gífurleg verzlun. Er
þetta raunar ágætt í löndum
1 hins langa skammdegis.
Mörgum sem norðarlega búa
! á hnettinum þætti desember-
mánuður langur, ef ekki
væru jólin. En óneitanlega
1 hvílir óþægilegur skuggi yfir
i 1 þessum fjáraustri jólanna,
ekki sízt ef haft er í huga,
að allmikill skerfur af þessu
1 fé fer kannski fyrir fánýtt
! glingur. Það er skugginn af
I hungurvofu hinna fátæku
landa. Þar deyja nú um 30
\ þúsund börn daglega úr
| hungri og vesöld. samkvæmt
skýrslu Barnahjálpar Sam-
I einuðu þjóðanna. Það er því
j eðlilegt, að einstaka maður
fái dálitla glýju í augun af
1 öllu jólaskrautinu,, þegar
I svo hvimleið vitneskja er
j annars vegar.
Svíar eyða rúmum millj-
1 arði sænskra króna í jóla-
1 verzlunina, þ.e. verzlunin
I eykst sem því nemur fyrir
jólin; að því er upplýsinga-
1 þjónusta sænsku kaupmanna
1 samtakanna hermir. Munu
i það vera um 140 sænskar
{ krónur (um 1160 ísl.) á hvern
einstakling. Ég veit ekki hvort
þetta þykir mikið eða lítið, en
þetta er þrisvar sinnum hærri
upphæð en þeir láta af hendi
rakna til alþjóðlegrar hjálpar-
starfsemi. En það er talið ein-
kennilegast við þessa jóla-
verzlun, að engar upplýsing-
ar hafa fengizt um, hvaðan
þessir peningar kóma. Fólk
hreyfir ekki innstæður sínar
í bönkum neitt meira fyrir
jólin en endranær.
Af íslendingum hér í Gauta
borg er það merkast að frétta,
að ungur landi okkar hér,
listamaðurinn Einar Hákonar-
son, hefur vakið á sér athygli
á mikilli málverkasýningu,
sem hér er haldin í desember
ár hvert í stærsta sýningar-
sal borgarinnar. Einar er
brautskráður úr Handíða- og
myndlistarskólanum í Reykja
vík og stundar hér nám við
Valands Konstskola, og er
þetta annar veturinn hans
þar.
Málverkin á þessa sýningu
völdu tveir mjög viðurkennd-
ir listamenn, C.O. Hultén,
Málmhaugum ,og John Wipp,
Lundi. Bárust sýningunni að
þessu sinni 840 verk eftir 192
listamenn, en valin voru að-
eins 151 verk eftir 61 lista-
mann. Einar Hákonarson
sendi þrjár myndir. Voru tvær
þeirra teknar til sýningar, og
var önnur þeirra meðal fyrstu
myndanna, sem seldust á sýn-
ingunni. Einhver kunnasti
listgagnrýnandi í Vestur-Sví-
þjóð, Tord Backström hjá
Handelstidningen í Gautaborg,
telur Einar í hópi fárra lista-
manna, sem af beri á sýning-
unni, og er það eigi lítil viður
kenning fyrir svo ungan
mann. Bendir Backström sér-
staklega á persónulega lista-
meðferð hans og næmt auga
fyrir dramatískri hreyfingu á
myndfletinum.
Fullveldisfagnaður.
Sænsk-íslenzka félagið í
Gautaborg hélt fullveldisfagn-
að í ár eins og endranær, hina
ánægjulegustu skemmtun. Var
hann að þessu sinni hinn 28.
nóvember, en þá var laugar-
dagur, hinn næsti við 1. des-
ember. Á slíkum skemmtun-
um eru oftast saman komnir
flestir íslendingar hér í borg-
inni og nágrenni auk all-
margra Svía, sem á einhvern
hátt eru tengdir íslandi eða
hafa áhuga á því. Formanna-
skipti urðu í sænsk-íslenzka
félaginu síðastliðið vor. Pet-
er Hallberg, sem verið hefur
Einar Hákonarson.
formaður félagsins frá stofn-
un þess árið 1953, óskaði nú
eftir að losna. í stað hans var
kjörinn formaður Gullbrand
Sandgren, aðalræðLsmaður ís-
lands.
íslenzk málefni kynnt.
Ég hef áður drepið á, að
áhugi á íslandi og íslenzkum
málefnum virðist heldur auk-
ast hér í Svíþjóð, að minnsta
kosti ef dæma skal eftir við-
leitni til íslandskynningar í
blöðum, útvarpi og sjónvarpi.
Það telst ekki til undantekn-
inga, að minnzt sé á ísland í
blöðum. Þetta er auðvitað mis
jafn fróðleikur, eins og höfund
arnir eru misjafnir, en nær
undantekningarlaust -eru þeir
vinsamlegir í garð íslendinga.
Sama má segja um útvarp
og sjónvarp. Kominn er þegar
í Ijós góður árangur af leið-
angri sænskra útvarps- og
sjónvarpsmanna til íslands í
ágúst og september i sumar.
í útvarpinu hafa verið vand-
aðar dagskrár um íslenzka at-
vinnuvegi og eldf jöll, og í 'sjón
varpinu hafa verið tveir dag-
skrárþættir frá Islandi það
sem af er vetri. Fjallaði hinn
fyrri um íslenzk stjórnmál og
menningarmál og virtist ágæt
lega gerður, að minnsta kosti
frá sýningarsjónarmiði. Komu
þarna fram nokkrir af leið-
andi mönnum þjóðarinnar,
virðulegir og vel máli farnir
á skandinaviska tungu. Auð-
vitað er örðugt í slikum þátt-
um að sýna raunsanna mypd
af stjórnmálaástandinu og
ekki þægilegt fyrir útlendinga
að skera úr um, hvað á að
taka með og hverju ber að
sleppa. Ekki virðist mér það
t.d. vera vel nákvæmt, þegar
rætt er um stjórnarandstöð-
una í dag, að láta Magnús
Kjartansson vera einan full-
trúa hennar og minnast ekki
á Framsóknarflokkinn —
nema hvað ræðismaður Svía á
Akureyri, Jakob Frímanns-
son, rétt kom honum að og
með herkjum þó. Einhver
Keflavíkurganga tfar aftur á
móti sýnd allrækilega og eins,
hvernig Ameríkumenn fara að
því að tala í Keflavíkurútvarp
ið. Þá var og brugðið upp ná-
kvæmum myndum af „popp-
unglingum" .á dansgólfi og
varpað fram spurningunni:
Stenzt íslenzk menning og ís-
lenzkt þjóðerni þetta allt sam-
an? íslenzkur blaðamaður,
sem fram kom í dagskránni,
svaraði spurningunni á þá
leið, að sé íslenzk menning
svo veikburða, að hún standizt
ekki áhlaup erlendra áhrifa,
þá sé ekkert upp úr íslenzkri
menningu leggjandi, — orð,
sem mér virðast að vísu helzt
til hraustlea mælt, því að ís-
lenzk menning er okkur meira
virði en svo, að við ættum að
taka okkur í munn um hana
gálaus orð, því að hún er
okkur líf sem þjóðar, er getur
borið höfuðið hátt gagnvart
umheiminum. Hitt er annað
mál, að okkur er vonandi
óhætt að trúa því, að íslenzk
menning sé svo sterk, að
henni sé ekki hætta búin
vegna erlendra tízkustrauma
— en þó því aðeins, að við
spörum hvorki orku né fyrir-
höfn til að hlúa að henni og
varðveita hana.
Síðari sjónvarpsþátturinn
var ætlaður börnum og ungl-
ingum og var að mestu tek-
inn á Þingveldi. Var hann
hinn ánægjulegasti, enda þótt
þeir virðist ekki hafa valið
sem bszt veður. Ungt fólk
söng og lék á hljóðfæri og
auk þess voru dansaðir þjóð-
'dansar og rætt við nokkra
unglinga. Má segja, að þeir
hafi verið landi sínu til sóma,
að minnsta kosti að því er
snertir útlit einurð Og dönsku
kunnáttu. Tekið skal fram, að
allur söngur fór þarna fram
á íslenzku, og er það raunar
eina íslenzkan, sem heyrzt
hefur í þessum þáttum, enda
færði sænskur vinur minn
það í tal við mig eftir fyrri
þáttinn, að honum fyndist
hlutur málsins hefði verið af-
skiptur. Sagðist hanri óttast,
að ýmsir hlustenda álitu eftir
þáttinn, að danska væri töluð
á Islandi, þ.e. sams konar mál
og flestir íslendinganna, sem
við var rætt, töluðu.
Islenzkir fyrirlesarar.
Mér er kunnugt um tvo ís-
lendinga, sem verið hafa hér
á ferð fyrri hluta vetrar og
frætt um íslenzk efni. Hinn
fyrri, síra Sigurður Guð-
mundsson. prófastur á Grenj-
aðarstað, var þó ekki í þeim
erindagerðum, heldur ferðað-
ist hann víðsvegar um Svíþjóð
til að kynna sér ssenskt kirkju
líf. En vegna eindreginna óska
hinna sænsku presta notaði
hann tækifærið til að fræða
þá söfnuði, sem hann hitti, um
ísland og íslendinga. Sagði
hann mér, þegar hann var
hér í Gautaborg, að slíkir
fyrirlestrar hans mundu vera
orðnir milli 20 og 30.
í nóvember var dr. Sigurð-
ur Þórarinsson hér á ferð.
Hélt hann fyrirlestra í Osló,
Gautaborg, Lundi og Kaup-
mannahöfn, um Surtsey og
Syrtling og sýndi skuggamynd
ir af fæðingu þeirra og upp-
vexti. Einnig sýndi hann hina
frægu kvikmynd Ósvalds
Knúdsens, og er ekki ofmælt,
að þetta vakti mikla hrifn-
ingu, að minnsta kosti í Gauta
borg og Lundi, en ég hafði
tækifæri til að fylgjast með
á báðum stöðum.
Halldó? Jónsson verkfr.:
Enn um ölið
í MORGUNBLAÐINU hinn 7.
janúar 1966 hlotnast mér sá
fceiður, að vera útnefndur „öl-
fræðingur". Þennan titil leggur
mér Árni lögfræðingur Gunn-
laugsson, úr Hafnarfirði til.
Þó téður Árni sé þekktur
fyrir að telja sig sjá ýmsa
hluti betur en samferða-
mennirnir, lögfróðir embætt-
ismenn sem aðrir, þá get ég
hvað mig snertir ekki tekið við
útnefningunni að svo stöddu. Sá
tr nefnilega hængur á, að titlin-
vin verður að fylgja prófskír-
teini í þeirri grein verkfræði, er
að bruggun lýtur. Venjulega
þurfa menn að stunda háskóla-
nám í ein 6 ár til þess að öðlast
þessa gráðu. Mér itanlega hef-
ur aðeins einn íslendingur lokið
prófi í þessari grein, Hinrik Guð
miundsson. Þrátt fyrir auðsýnt
örlæti Árna á akademiskar gráð
ur, þá er ég neyddur til þess að
undanskilja mig þegar talað er
um ölfræðinga. Stafar það af
virðingu minni á þeim lærdómi,
sem liggur að . baki titlinum.
Hinu skal ebki neitað, að ég
þykist þekkja til öls eins vel og
hver annar leil oður og neyt-
andi, Þó ég viti ekki allt upp á
hár um þann drykk eins og Árni,
(þá eru nokikur atriði í hinni vel-
skrifuðu grein hans, sem mig
langar að ræða lítið eitt nánar.
Samkvæmt skilgreiningu Árna
er áfengi „orsök mannlegrar
eymdar, uppspretta glæpa og
annarra afbrota, algeng sjúk-
dórns- og dánarorsök, hrunvald-
ur heimila, íkveikja angistar, eyð
isafl efnahags, afskræmir per-
sónuleika, stórkostlegur slysa-
valdur, — sannkölluð þjóðar-
ógæfa.“
Éf við hugsuðum okkur, að
þessi orð væru viðhöfð um bif-
reiðina, gætum við ekki auðveld
lega fundið orsakatengsl milli
hennar og sérhvers liðar í þess-
ari þrumuræðu Árna? Og þó get
um við tæpast vænt bifreiðina
um það 'að hafa illt eðli á ein-
hvern hátt. Hún er aðeins tæki,
smáðað af mannshönd. Þau slys,
sem af henni hljótast eiga flest
upptök sin í ófullkomleik manns
ins. Samt hikum við ekki við að
stíga upp í bíl, þó svo að við
vitum, að við tökum með því
nokkra slysaáhættu. Við getum
reynt að útiloka hættuna með
því að setja aðflutningsbann á
bifreiðir og sjá um að enginn
sýsli með heimasmíði. Og víst
gætum við lifað þó þetta yrði, al
veg á sama hátt að við getum lif
að án ethylaikóhóls á almennum
markaði. En ég býst við, að flest
okkar vilji taka á sig áhættuna,
sem fylgir bílum, fyrir þá kosti,
sem þeim fylgja.
Ég geri ráð fyrir, að Árni vilji
halda því fram, að áfengisneyzlu
fylgi ekkert gott. Hann telur
upp eiturlyfin ópíum, morfín og
kókaín og ber þau saman við
alkóhól. Hann lætur Helga Ing-
varssonj yfirlækni, komast að
þeirri niðurstöðu fyrir sig, að
áfengi sé „lakasta og hættuleg-
asta nautnalyfið“. Þó ég sé nokk
urn veginn viss um, að Ámi
brenglar sér í pennagleði sinni,
samhengi og orðum vísindamanns
ins, þá vildi ég þó meina, að til-
tölulega meinlaust sé að vera
forfallinn alkóhólisti á borð við
það að vera kókaínisti.
Árni segir eina ástæðu fyrir
áfengisneyzlu vera vissa gleði-
leit. Oftast sé um að ræða fólk
sem sé „feimið eða þungt í skapi
og treysti ekki á meðfæddan
persónuleika í umgengni við
aðra.“
Það sem einkum skilur mann-
inn frá öðrum d.'.om er, að hann
telur sig hafa það sem kallað er
sálarlíf, það er að segja marg-
slungið tilfinninga og hugsana-
líf. Þetta, ásamt áfullkomleik
þessarar drottins skepnu, veldur
því, að hún lifir marga erfiða
stund, án þess að til komi líkam
leg þjáning. Tilefnum, til and-
legra árauna fjölgar með marg-
slungnara mannlíifi. Það „flýr
því stundum á náðir sjálfsblekk
ingarinnar og neytir áfengis, þótt
vei'kleiki þess verði þar aldrei
yfirunninn", eins og Árni orðar
það og að suinu leyti rétt. En
þarf það að vera -1 i’-ls eins?
Prófessor Sauerbrudh, sem
þótti liðtækur læknir á sinni tíð,
segir (hér um) á „Reiohstagung
der Volksgesundlheit und Gen-
ussmittel 1939“. (Ríkisráðstefna
um þjóðanheilsu og nautnalyf):
„Ein Glas Bier oder Wein kann
zu gerechten Zeiten ein Sorgen-
breoher aus Seelennot sein. Der
Kampf gilt dem Misbraucih der
Genussmi!ttel.“ (Glas af öli eða
víni getur á réttum tíma verið
áhygguléttir úr sálarneyð. Bar-
áttan er gegn misnotkun nautna-
lyfjanna).
Auk þess, sem áfenga drykki
roá no'ta á þann hátt, sem Sauer-
bruoh nefnir, þá þekiki ég, og
trúlega Árni líka, marga góða
menn ,sem 'geta glaðst með víni
á góðri stund, án þess að neinn
bíði hnekki af völdum þess. Og
þá sé ég ekki hversu verra það
er, þó veigarnar séu sterkur
bjór.
En ég vil endurtaka, að ég
álít sterkan bjór vera áfengi, sem
beri að umgangast sem slíkt. Ég
álí't bjór vera þann áfengan
drykk sem sé mönnum hollastur
allra áfengra drybkja. Ég skal
færa nokkur rök að þessu
tvennu síðar.
Hinsvegar álít ég ekki heppi-
legt að svo komnu máli, að
sterkt öl sé selt annarsstaðar en
áfengi er selt í dag. Ennfremur
álít ég, að verð á því skuli vera
svo hátit, að það fyrirbyggi inn-
rás þess á vinnustaði þjóðarinn-
ar og hindri tilkomu ölkráa. Héi
þarf að hafa gát á vegna þess
hversu óvanir við fslendingar er-
um því, að umgangast Bakkus
sem jafningja.
Sömuleiðis get ég frætt
Árna Gunnlaugsson um það,
að vilji löglegur meirihluti
þjóðarinnar áfengisbann, þá skal
ég hlíta því, þó svo ég greiði
ekki atkvæði með því, vegna
þess að mér finnst það ekki rétita
leiðin. Og ég tel mig jafngóðan
eftir þótt margnefndur Árni
hreyti í mig og aðra j. eirri ókurt-
eisi, að við, sem höfum aðrar
siboðanir en hann í áfengismálum,
séum þeir „sem lóta verstu eigin-
girni og tilitsleysi um náungann
og þjóðarhag visa sér veginn.“
Ég sagði, að ölið væri fæða
jafnframt því a- vera áfeng-ur
drybkur. Þetta afgreiðir Árni
með tilvitnun í Baldur Joíhnsen,
lækni, sem segir: „Ö1 er einskis-
virði til manneldis. Það kann að
hjálpa mönnum betur að þola of-
át, sbr. bjórvamibirnar svoköll-
uðu.“ Ég held þv- að vísu $kki
fram, að öl sé hentugt til mann-
eldis, en ég get .nefnt hér nokkr-
ar tölur sem skýra sig sjálfar:
Venjulegur þýzkur bjór, sem
þeir kalla „helles" eða ljós bjór
inniheldur um 447 hitaeiningar
í lítra. 4.54% af þunga eru ex-
traktefni (protein, bolvetni, Vita
mín B2 og fleiri af þeim flokki)
og 3.59% af þunga er albóhól.
í dökkum bjór er hlutfallið
5.63% extrakt og 3.55% alkohol
og hitaeiningar 493 lítra.
1 g. af alfcóhóli inniheldur 7.1
hitaeiningu.
1 g. af protein (eggjahvítu
efnum) inniheldur 4.0 hitaein-
ingar. Framhald á bls. 17