Morgunblaðið - 17.06.1966, Blaðsíða 15

Föstudagur 17. Jðnf 1988
MORGUNBLAÐID
15
„Aldrei litað betri eðo bjartari dag":
Gaman og alvara frá 17. júní 1911,
þegar fyrst var haldið upp á daginn
137 íslenzkir cg 62 danskir fánar
Björn M. Ólsen, dr. phil., fyrsti rektor Háskóla íslands og for-
seti Hins íslenzka bókmennta félags.
Á ALDARAFMÆLI Jóu
Sigurðssonar, 17. júní 1911,
var efnt til veglegrar hátíð-
ar í Reykjavík. Það var í
fyrsta skipti, sem afmælis
forseta var minnzt með al-
mennum hátíðahöldum, en
dagsins hefur jafnan verið
minnzt í Reykjavík síðan, og
smám saman var farið að
halda upp á daginn annars
staðar á landinu.
Hugmyndin um að minn-
ast afmælisdags Jóns Sig-
urðssonar mun vera sprott-
in upp í Reykjavík, en árið
1911 var aldarafmælis hans
minnzt a.m.k. á fimm öðr-
um stöðum á landinu, eftir
blaðafregnum þá að dæma,
þ.e. á Rafnseyri við Arnar-
fjörð, fæðingarstað Jóns Sig
urðssonar, á Seyðisfirði, á
Akureyri, á Möðruvöllum í
Hörgárdal og í Vaglaskógi.
Aðalhátíðin fór þó fram í
Reykjavík, og verður hér
lítillega frá henni sagt.
Stuðzt er að mestu við frá-
sagnir Reykjavíkurblaðanna
þá, en þau voru ísafold,
Reykjavík, Lögrjetta, Vísir
og Þjóðviljinn (gamli).
| Eftir að ákveðið hafði verið
| að minnast aldarafmælis Jóns
1 Sigurðssonar í Reykjavík, var
i hafinn mikill undirbúningur
að hátíðinni af hálfu bæjar-
stjórnar og einstakra félaga.
| Var ekkert til sparað, til þess
að hátíðahöldin yrðu sem
glæsilegust. Skáldin fóru að
yrkja hátíðaljóð, bláhvítir fán-
ar voru gerðir, og rifizt var í
blöðunum undir frumlegum dul
nefnum um tilhögun hátíðar-
innar. Einkum var deilt um
það, hvar minnisvarði Jóns Sig-
urðssonar eftir Einar Jónsson,
sem settur var upp á Austur-
velli 11. september um haustið,
ætti að standa, og dróst það
deilumál inn í blaðaskrifin um
hátíðina. Sumir vildu hafa
hann á Skólabrú, aðrir í Skóla-
stræti, enn aðrir í Kirkjustræti
við þinghúsið, og einn stakk
upp á því, áð hann yrði settur
upp á svalir Alþingishússins,
„ójöfnur allar teknar af húsinu
og það hvíttað upp“. Flestir
vildu láta bera sem mest á
styttunni, og því lagði einn til,
að hún yrði sett upp á þak
Alþingishússins. Þá ofbauð ein-
um, sem hreyfði því í „Vísi“,
að bezt væri að setja hana upp
á Völundarstrompinn, eftir að
Hvar átti styttan af Jóni Sig-
_ urðssyni að standa? Á svölum
Alþingishússins eða Völundar-
trompinunv?
Kl. 12 gerðist höfuðatburður
dagsins, þegar Háskóli íslands
var stofnáður og vígður í Al-
þingishúsinu. Athöfnin fór
fram í sal Neðri deildar. Þar
fluttu ræður Klemens Jónsson,
landritari, og Björn M. Ólsen,
fyrsti rektor skólans. í háskóla-
ráð voru kjörnir auk hans
Lárus H. Bjarnason, Guðmund-
ur Magnússon, Jón Helgason og
Ágúst H. Bjarnason. Sunginn
var kvæðaflokkur eftir Þorstein
Gíslason, ritstjóra Lögrjettu.
hann hefði verið „hvíttaður
upp og allar ójöfnur teknar af“,
því að þaðan sæist hún víðast
að.
• „Dans á eftir“
Fataverzlanir og aðrar búðir
auglýstu rækilega fyrir hátfð-
ina. „Allir þurfa að fá“ nýjan
hatt, kjól, göngustaf, reykjar-
pípu, kápu, kvöldklæðnað, úr-
keðju o. s. frv. „fyrir 17. júni“.
Hneykslazt var á því, að há-
tiðin skyldi enda með dansleikj-
um. Þarf nú endilega að vera
„dans á eftir“, spurði Visir,
eins og á öllum venjulegum
mannfundum? Einnig heyrðust
raddir um, að hátíðin væri aðal-
lega fyrir boðsgesti og „fína
fólkið“.
ísafold skoraði á allan al-
menning að hefja nú bláhvíta
fánann að húni hinn 17. júní, en
ekki danska fánann, og bætti
því við, áð þessi áskorun væri
ekki sprottin af neinu Dana-
hatri, heldur væri annað ekki
viðeigandi á afmælisdegi Jóns
Sigurðssonar.
Iþróttavöllurinn á Melunum
hafði verið opnaður almenningi
til afnota sunnudaginn næsta á
undan 17. júní, sem bar upp á
laugardegi, en hátíðardaginn
skyldi vígja hann. Gagnrýnt
var, að fimleikaflokkunum
hefðu verið gefnar fyrirskipan-
ir á dönsku og mælzt til þess,
að vikunni yrði varið til þess
að þýða skipunarorðin á is-
lenzku.
— ★ —
Laugardagurinn 17. júní rann
upp bjartur og fagur, og var
veður skínandi gott allan dag-
inn, sól og sumarblíða, „einhver
fegursti dagur á þessu vori“,
segir Reykjavík. Andvari var af
hafi, „mátulegur til áð halda
fánunum uppi“, segir Vísir.
• Fram að hádegi
Kl. 9 árdegis hófst minningar
samkoma í hátíðasal mennta-
skólans, en þar var Alþingi háð
öll þingsetuár Jóns Sigurðsson-
ar. Afhjúpuð var mynd af Jóni
Sigurðssyni eftir Þórarin Þor-
láksson, sem kennarar og nem-
endur gáfu skólanum, en Stein-
grímur Thorsteinsson, rektor,
og Þorleifur H. Bjarnason
héldu ræður. Sungið var nýtt
kvæði eftir Steingrím.
Kl. 9.30 hélt séra Bjarni Jóns
son minningarræðu í Dómkirkj-
unni og lagði út af orðunum:
„Sannleikurinn mun gera yður
frjálsa“. Tilkynnt var, að ræð-
an yrði gefin út sérprentuð og
seld til. ágó'ða fyrir minnisvarða
sj óðinn.
Kl. 10 var Iðnsýning fslands
opnuð í leikfimisal Miðbæjar-
barnaskólans. 1500 munir voru
á sýningunni, en 375 munir’
höfðu verið á iðnsýningunni á
þjóðhátíðinni í Reykjavík 2.
ágúst 1874. Jón Halldórsson,
trésmíðameistari, flutti ræðu,
og sungið var nýtt kvæði eftir
Guðmund Magnússon við nýtt
lag eftir Sigfús Einarsson. Kl.
12 var sýningin opnuð almenn-
ingi.
Skrúðganga sú, er bæjarstjórn gekkst fyrir, á leið vestur Kirkjustræti. Fremst er lúðrasveit, og sést i húfukollinn á Þorvaldi
pólití. Á myndinni sjást m.a. Bríet Bjarnhéðinsdóttir, Indriði Einarsson, Kristján Þorgrímsson, Ásgeir Sigurðsson, Carl Tulini-
us, Guðrún Jónsdóttir og Eggert Claessen. Á gangstéttinni stendur Morten Hansen, skólastjóri, gagnvart fylkingu barnaskóla-
barna. Fremst í henni er drengur í matrósafötum með kaskeiti á höfði, og er það Vilhjálmur Þ. Gíslason, núverandi útvarps-
stjóri. Fáninn er skrúðgöngumerki barnaskólans (Miðbæjarsk.), sem varðveitt er í Minjasafni Reykjavikur, eins og þessi mynd.
9 Skrúðgangan mikla
Kl. 13.30 safnaðist mikill
mannfjöldi saman á Austurvelli,
um sjö þúsund manns, að talið
var og hafði „aldrei sézt annar
Framhald á bLs. 19