Morgunblaðið - 01.06.1967, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. JÚNÍ 1967.
21
Vorveður — Korpúlfsstaðir í baksýn.
í vélanefnd hafa átt sæti
Björn Bjarnarson ráðunautur,
Magnús SveinsEon, bóndi í Leix-
vogstungu, Ágúst Þorvaldsson
alþm. og Steinþór Gestsson
bóndi á Hæli auk tveggja verk-
færaráðunauta Búnaðarfélags ís-
landis. (Frá Vélasjóði).
Vana háseta
vantar á bát sem er að byrja handfæraveiðar.
Upplýsingar í síma 50829 og 13058 frá kl. 9—1
í dag.
Jaðar
Börn, sem verða á fyrsta námskeiðinu að Jaðri
greiði vistgjöld sín 1.—3. júní í Góðtemplarahúsinu
kl. 3,30—5,30.
NEFNDIN.
Vélasjóiur 25 ára
SKURÐGRÖFUR Vélasjóðs hafa
starfað í 26 ár. Hinn 1. júní
1942 var fyrst grafið með skurð-
gröfu í Garðaflóa við Akranes.
Það var skurðgrafa af gerð-
inni Priestman Cub með 8 rúm-
feta dragskótflu, sem þar hóf
störf. Litlu síðar, eða 25. júní
var hafin vinna með annarri
sams konar gröfu í Staðarbyggð-
armýrum í Eyjafirði.
Á þeirn 25 árum, sem síðan
eru liðin, hafa verið grafnir
númlegla 15 millj. lengdarmetrar
af framræsluskurðum, sem eru
um 62,5 millj. rúmmetra að
rými. í>ar af hafa verið grafnir
tæplega 3® millj. rúmmetra með
gröfum Vélasjóðs eða um 60%.
Kostnaður við gröftinn hefur
alls orðið um kr. 260 millj. en
af því hefur ríkissjóður greitt
um 169 millj. en bændur 91 mállj.
Auk þessa hetfur Landnám rík-
Isins látið grafa £ nýbýlahverf-
um og við landnámsframkvæmd-
ir um 1,3 millj. rúmmetra, sem
kostað hafa um 5,3 millj. kr.,
sem ríkissjóður hefur greitt að
öllu leyti.
Meðalkostnaður við skurð-
gröft var kr. 1,57 á rúmmetra
fimm fyrstu starfsár Vélasjóðs
en er nú við samhærilegar að-
stæður kr. 7,20 á númmetra, hef-
ur sem sé tæplega fimmfaldazt.
Til samanburðar má geta þess,
að á sama tímabili hefur tímia-
kaup verkamanna tœplega ní-
faldazt.
Framræsla með opnum skurð-
um svarar til þess, að um 120
þúsund hektarar hafi verið ræst-
ir, en stærð allra túna á landinu
er nú tæplega 100 þúsund hekt-
arar.
Undanfarin 4 ár haifa verið
gerðir 5800 km atf lokræsum
með lokxæsaplógum, sem finnski
prófessorinn Pentti Kaitera fann
upp og seldi síðan Vélasjóði
frumsmíði sína og einkaleyfi,
sem hann hafði fengið hér á
landi á þessari framræsluaðferð.
Auk þessa hefur Vélasjóður
látið gera nokkrar tilraunir með
hreinsun upp úr gömlum skurð-
um. Síðastliðið ár var keypt
skurðhreinsunartæki, sem dreif-
ir leðjunni úr skurðbotninum
upp á bakkann líkt og mykju-
dredfari. Virðist það lofa góðu
um, að takast megi að hr'einsa
upp úr skurðum á ódýxan og
hagkvæman hátt.
Vélasjóður á nú 22 starfhætfar
skurðgröfur auk tvegja lok-
ræsaplóga.
Hins vegar hatfa framræslumál
þróazt þannig Undanfairin ár, að
einistaklingar og ræktunarsam-
bönd hatfa tekið að sér skurða-
gröft í auknurn mæli þannig. að
hlutdeild Vélasjóðs i heildar-
skurðgrefti siðastliðið ár var að-
eins um 25%. Flest verkefni,
sem Vélasjóður fær nú orðið,
eru erfið og vond á svæðum
þar, sem samgöngur eru slæmar
og landið grýtt og illa fallið
til. ræktunar.
Til að leysa þessi erfiðu verk-
efni hafa verið keyptar fjórar
vökvaknúnar skurðgrötfur, auk
einnar traktorgröfu, sem starf-
rækt hefur verið í Breiðafjarð-
areyjum. Þessar vökvaknúnu
vélar eru hæfari en víragröfur
tíl þess að vinna í föstu og
grýttu landi, en þær eru dýrar
í viðhaldi og rekstri. Nú er út-
lit fyrir, að ekki verði starf-
ræktar nema 10—12 skurðgröf-
ur á vegum Vélasjóðs í sumar.
Fyrsta skurðgrafa. sem starf-
rækt var hér á landi, var grafa
Skeiðaárveitunnar, sem keypt
Var 1919. Hún vair 30 tonn á
þyngt, stóð á brú yfir skurðin-
um, sem gratfinn 'var, en brúar-
sporðarnir hvíldu á sporbraut-
um á bökkunum.
Með henni voru grafnir skurð-
ir Skeiðaáveitu og Flóaáveitu
tdl 1929, alls rúml'ega 600 þús-
und rúmmetrar.
Haustið 1926 var byrjað að
gratfa með sænskri flotgrötfu í
Skagafirði.
Voru grafnir þar með henni
um 85 þúsund rúmmetrar á ár-
unum 1927—1931. Síðan var hún
flutt suður í Safamýri í Rang-
árvallaisýslu og þaðan í Arnar-
bælisforir í ölfusi en á þessum
tveim stöðum voru grafnir um
310 þúsund rúmmetrar.
Árið 1930 voru sett lög um
skurðgröfur ríkisins þar sem
heimilað var að kaupa „eina
skurðgrötfu á ári fyrst um sinn“.
Engar gröfur voru keyptar
samkv. þessari heimild, en lögin
um skurðgrötfur voru felld inn
í jarðræktarlögin, þegar þau
voru endurskoðuð 1942, sem V
kafli þeirra, um Vélasjóð.
Árið 1942 kom svo fyrsta graf-
an. Árni G. Eylandis sá um kaup
hennar samkvæmt beiðni þáver-
andi landbúnaðarráðherra, H'er-
manns Jónassonar, eni á búnað-
arþingi 1941 var skurðgrötfumál-
ið enn vakið upp fyrir atbeina
Ásgeirs L. Jónssonar ráðunauts.
Var fyrst ætlunin að kaupa
aðeins eina skurðgröfu og lána
hania til að byrja með áveitu-
félagi Staðarbyggðarmýra, sem
hafði margbeðið um skurðgröfu.
Var það mýrasvæði þó forblautt
og ekki vel fallið til að vinna á
því með venjulegri beltagröfu.
„Þegar fréttist af þessum fyr-
irbuguðu gröfukaupum, brugð-
ust tveir bjartsýnir menn við,
þeir Björn Lárusson á ási í
Skilmannahreppi og Þórður heit
inn Ásmundsson á Akran'esi og
báðu mig að panta aðra gröfu
til notkunar á Akranesi og þar í
nánd“ segir Árni G. Eylands í
skýrslu sinni um skurðgröfur
Vélasjóðs 1942—1945. Voru þau
kaup afráðin og siðan samþykkt,
að grafan yrði keypt fyrir fé
•ríkissjóðs.
Árið 1943 voru svo keyptair
þrjár nýjar gröfur og 1944 voru
fcéyptar fjórar og ein 1945. Á
árunum til 1951 voru síðan
fceyptar margar gröfur á hverju
ári þannig, að 1952 átti Véla-
sjóður 32 skurðgröfur, ræktun-
arsambönd áttu 11 gröfur og
iLandnám ríkisins fjórar. Þar að
•auki eignuðust ýmis bæjarfélög
og fyrirtæki skurðgröfur á þessu
tímabili.
Flestar gröfur Vélasjóðs hatfa
•verið keyptar frá Priestman
Brothers Ltd í Hull en nokkrar
tfrá Harnischfeger Corp. (P &H
•gröfur) og frá Osgood Co. í
'Bandaríkjunum. Eru enn startf-
•ræktar nokkrar gröfur, sem
'keyptar voru 1'945 og 1946 og er
viðhaldskostnaður sumra þeirra
tfurðu lítill miðað við aldur og
notkun vélanna.
Síðan 1954 hefur verið unnið
•í ákvæðisvinnu með öllum gröf-
•um Vélasjóðs og á það sinn þátt
•í því, að hægt h’efur verið að
■halda kostnaði frekar lágum.
Með kaflanum um Vél'asjóð,
■sem settur var inn í jarðræktar-
lögin 1942 var Vélasjóður gerður
að framkvæmdastofnun.
Verktfæraniefnd hafði með
höndum stjórn Vélasjóðte þar til
1950 að Vélanetfnd tók við
stjórninni.
í verkfæranefnd áttu sæti þess
ir menn: Pálmi Einarsson, Run-
ólfur Sveinsson og Árni G. Ey-
lands, sem ja'fnframt var fram-
kvæmda'stjóri Vélasjóðs til 1945.
Þá lét hann af störfum, en
Sigurður Kristjánsson, tækni-
fræðingur tók við framkvæmda-
stjórn og hafði hana með hönd-
um til 1950, að jarðræktarlögum
var breytt og vélanefnd tók við
stjórn sjóðisins, en í henni á
sæti verkfæraráðunautur Bún-
aðarfélags íslands, sem jafn-
framt er framkvæmdastjóri.
Hafa þeir tveir, Einar Eyfells
1951 —1954 og Haraldur Árna-
son síðan.
í Verkfæranefnd, meðan hún
stjórnaði Vélasjóði, áttu sæti auk
áðurgreindra manna þeir Guð-
rnundur Jónsson, skólaistjóri og
Bjarni Ásgeirsson alþm.
Verkstjóra vantar
Kaupfélagið Þór, Hellu vantar verkstæðisformann
til þess að stjórna bifreiða- og búvélaverkstæði fé-
lagsins. fbúðarhús fyrir hendi. Allar uppl. gefur
kaupfélagsstjórinn, sími um Hvolsvöll.
KAUPFÉLAGIÐ ÞÓR.
Viðtalstími
Viðtalstími á lækningastofu Jóns R. Árnasonar
Aðalstræti 18, verður framvegis sem hér segir:
Mánudaga, miðvikudaga og fimmtudaga kl. 17—18,30.
Þriðjudaga og föstudaga kl. 15—16,30.
Símasamtöl klst. áður en stofutími hefst.
Um sumartímann er stofan lokuð á laugardögum.
JÓN R. ÁRNASON.
4ra herb. íbúð
í Hlíðunum
Höfum til sölu 4ra herb. íbúðarhæð 115 ferm. við
Eskihlíð. Eitt herbergi fylgir í kjallara. I. veðréttur
laus fyrir 300 þús. kr. láni. fbúðin öll nýmáluð.
Tvöfalt gler. Laus strax.
Skipa- og fasteignasalan
FYLLINGAREFNI
Byggingarmeistarar og húsbyggjendur, önnumst
akstur og sölu á hraungrjóti og vikurgjalli úr
Óbrynnishólum. Gerum tilboð í stærri og smærri
verk. Bezta fáanlega efnið í fyllingar í grunna
og plön.
Vörub'ilastödin
Hafnarfirði, sími 50055.
SUMARBÍSTADAEeSENDM
JHtöSCD
DÆLURNAR
MEÐ SAMBYGGÐUM
RAFMÓTOR.
eru mjög hentugar í sumarbústaðinn.
Verð frá kr. 1.597.-
Sisli c7. clofinsen l/.
UMBOnS- O G HEILDVFRZLUN
SÍMAR: 12747 -1111147 VfSTURGiiTÖ 15