Morgunblaðið - 01.11.1967, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 1. NÓV. 1967.
15

Asíuleiötogar styðja
Bandaríkin í Vietnam
GAGNRÝNI á stefnu Banda-
ríkjanna í Vietnam hefur far
ið nokkuð vaxandi að undan-
förnu, bæði heimafyrir og
víða í Evrópu. Þessvegna er
það mjög athyglisvert þegar
tveir leiðtogar Asíuríkja, sem
áður fyrr þóttu sízt hliðholi-
ir Bandarikjunum, lýstu því
nýlega yfir opinberlega, að
Bandaríkin yrðu að halda fast
við stefnu sína í Vietnam til
að tryggja öryggi Suðaustur-
Asíu.
Leiðtogamir tveir eru Sou-
vanna Phouma prins frá Laos
og Lee Kuan Yew, forsætis-
ráðhcrra Singapore. Komu
þeir í heimsókn til Bandaríkj
anna um miðjan þennan mán
uð, og fór vel á með þeim
og Johnson forseta.
Vikuritið U.S. News &
World Report skýrir frá þess
um heimsóknum (30. okt.) og
bendir á að Lee forsætisráð-
herra, sem áður var ákveð-
inn andstæðingur Bandaríkj-
anna, vilji nú stofna varnar-
bandalag andkommúistaríkja
Asíu svipað Atlantshafsbanda
laginu, og að Souvanna
Phouma, sem einnig van-
treysti Bandaríkjunum hér
áður fyrr, kvarti nú sáran
yfir dvöl 40 þúsund hermanna
frá Norður-Vietnam í Laos.
í sameiginlegri yfirlýsingu
þeirra Lees og Johnsons ræða
þeir um hugsanlega lausn
Vietnam-deilunnar, sem gæti
aukið friðarhorfurnar á þess
um slóðum. í einkaviðræðum
var Lee hinsvegar berorðaðri
varðandi ástandið. Sagði hann
þar m.a. að sannfæra yrði
stjórnina í Norður-Vietnam
um að Bandaríkin vœru fær
um að reka styrjöldina þar
til si'gur ynnist. Þetta yrði þó
varla gert fyrr en eftir for-
setakosningarnar í Bandaríkj
unum á næsta ári. Hanoi-
stjórnin vill hefna sín á John
son. Hún ætlar ekki að færa
honum tækifæri til nýs Glass
boro-fundar, og' stuðla þann-
ig að endurkjöri hans. Ef
Bandaríkjamenn hverfa brott
frá Vietnam, geta Thailend-
ingar ekki varizt árásum
kommúnista. Þeir eru fljót-
astir allra til að haga seglum
eftir vindi. Og ef þeir gefast
upp, er úti um Burma, Malay
síu og önnur ríki í Suð-aust-
ur-Asíu, að því er Lee telur.
Þótt Lee sé ákveðinn í að
vara við hættunni, sem Asíu-
ríkjunum stafar af kommún-
istum, er land hans, borgríkið
Singaporé, ekki eins og er í
beinni hættu. En hann vill
byrgja. brunninn í tíma með
stofnun varnarsamtaka
frjálsra Asíuríkja.
Souvanna Phouma
Öðru máli gildir hisvegar
um Souvanna Phouma prins,
forsætisráðherra Laos. Land
hans á að heita hlutlaust, en
stjórnin í Norður-Vietnam
hefur brotið þetta hlutleysi
Le Kuan Yew
gróflega með því að senda
þangað um 40 þúsund her-
menn sína, og er stjórnin í
Laos ófær um að hrekja þá á
brott. Var þetta eitt af þeim
miálum, sem prmsinn ræddi
við Johnson forseta, er þeir
hittust í Hvíta húsinu hinn
20. október. Skýrði Souvanna
Phouma Johnson frá „árás-
arstefnu Norður-Vietnam
gagnvart Laos, sem hefði vald
ið Laosbúum miklum hörm-
ungum“. Varðandi hlé á loft-
árásum á Norður-Vietnam
’benti prinsinn á að hann
fengi ekki séð nein merki þess
að 'hlé gæti leitt til samninga
viðræðna. Hann tók undir
fullyrðingar Lees og sagði,
að ef Bandaríkjamenn köll-
uðu heim herlið sitt frá Viet-
nam, gæti það leitt til þess
að Laos og öðrurn ríkjum Suð
austur-Asíu væri fórnað á alt
ari kammúnismans.
Á öðrum stað í vikuritinu
er rætt um að víðar í Suð-
austur-Asíu gæti vaxandi
fylgis við baráttuna gegn
komúnistum. Bent er á eftir-
farandi dæmi þessu til stað-
festingar:
Indónesía hefur rofið stjórn
málasamband við Kína og
tekið upp and-kommúniska
stefnu. Heyrzt hafa raddir 1
Jakarta um að stofna iberi
varnarsamtök landanna á
þessu svæðl
Thailand er að verða
ákveðnara stuðningsríki og
bandalagsríki Bandaríkjanna,
og verið er að senda liðsauka
til viðbótar þeim tvö þúsund
thailenzkum hermönnum, sem
berjast við hlið Bandaríkja-
manna í Suður-Vietnam.
Filipseyjar hafa sent tvö
þúsund manna sveit, aðallega
verkfræðinga, lækna og hjúkr
unarkonur, til að aðstoða
Bandaríkjamenn í Suður-Viet
nam.
Suður-Kórea hefur sent tvö
herfylki til að berjast gegn
kommúnistum, og lætur eng-
an bilbug á sér finna þrátt
fyrir hótanir frá Norður-
Kóreu.
Ástralía og Nýja Sjáland,
sem bæði hafa sent herdeildir
til Suður-Vietnam, eru að
senda þangað liðsauka.
Hætta loftárásum á Norður
Vietnam? — Sjaldan heyrist
það nefnt í þeirn Asíulöndum,
sem tekið hafa þátt í vörnum
Suður-Vietnam. Jafnvel í
hlutlausu Asíuríkjunum gæt-
ir varúðar á þessu sviði. f
augum Asíubúa fóru Norður-
Vietnamar með hernað suður
á bóginn, mega eiga von á
sprengjum heima fyrir.
SKAPGALLAR 0G
UMBURÐARL
Athugasemd við „Sendibréf
tiE séra Jóns“
SÍÐASTLIÐININ laugandag (21.
okt.) birtir hr. Helgi Sæmunds
son greinarkorn í Alþýðublað-
inu er hann nefnir „Sendibnéf
til séra Jóns“. Ber þar margt
á góma og þar á meðal grein-
arstúf eftir undirritaðan í
Morgunblaðinu þ. 4. þjm,, þar
sem rætt var um listamanna-
launin og drepið á bókmennta
verðlaun Norðurlandaráðs.
Vdrðist svo sem séra Jón hafi
mikinn á huga á þessum mál-
um, því að ella myndi Helgi
varla fara að eyða tima og
pappír í að skýra þau fyrir hon-
um. Það er gleðilegt, þegar
menn geistlegrar stéttar sýna
sllkan áhuga á málefnum l'ista-
manna og ég hygg, að kenning
séra Jóns muni græða á því.
En það er mál milli þeirra
bréfavinanna.
1 fyrri hluta bréfsins ræðir
Hlelgi um misskilning, sem
gætt hafi gagnvart ummælum
hans um háskólann í fyrra
„foréfi“ og fer í því sambandi
nokkrum orðum um „menntun
arleysi“ sitt, sem hann kveðst
þó ekki ofmetnast af, „svo fior-
hertur gerist enginn sunnlend-
ingur“. Út úr þessu mætti snúa,
etf vilji væri fyrir hendi (sfor.
túlkun Helga sjálfs á ummæl-
um mínum í Morgunblaðsgrein
inni og Ktið eitt verður vikið
að), en það skal ekki gert hér.
Aðeins vil ég benda Helga á,
að mér finnst hann nota orð-
ið „menntun“ í heldur þrengri
skilningi en ég hefði kosið. En
sleppum þvL
Helgi drepur á þann undar-
lega skapgalla fslendinga að
þola ekki gagnrýni eða mis-
skilja hana. Telur hann það
nokkra furðu, þar sem við sé-
um svo víðsýn og „menntuð“
þjóð sem raun er á. fslending-
ar sjái naumast annað en svart
og hvítt og eru oftast nær
„með eða móti“, eins og hann
orðar það.
Nú ska‘1 ég enganveginn
neita því að þessi skoðun Helga
hatfi við rök að styðjast. Okkur
hættir um of við að einblína
á sauði og hafra, í stað þess að
fara hinn gullna meðalveg í
mati á mönnum og málefnum.
En „hvað höfðingjarnir hafast
að, hinir ætla sér leyfist það“
verður því miður otft að sann-
mæli hjá okkur. Svo að tekið
sé dæmi atf málefnum lista-
manna má benda á, að hin
nýju lög um listamannalaun og
skiptingu þeirra í vor, stað-
festa til fulls skilgreiningu
Helga á þessum skapgalla fs-
lendinga. Nú ætti að ver.a hæg
ara að bæta úr því, þegar sjáltf
meinsemdin er fundin.
En víkjum nú aftur að að-
alatriðinu. Mestur hluti brétfs
Helga fer í að leiðrétta mis-
skilning, sem hann hafi orðið
fyrir, en nú tekst svo hlálega
til, að hann misskilur einnig
orð mín í umræddri Morgun-
blaðsins, er hann tel'ur, að ég
hafi sýnt Steingrími J. Þorsteins-
syni prófessor „dónaskap“. (ó-
viljandi þó!), þar sem ég tók
svo til orða, að Helgi væri
„þaulkunnugur bókmenntum
frændþjóðanna“, en láðist að
taka hið sama fram um prófess-
orinn. Nú þykir mér vera orð-
ið vandlitfað. Ég get ekki séð,
að orð mín fleli í sér neinn
dóm um Steingrím (ekki frem-
ur en orð Helga um Sunnilend-
inga fela sér dóm um menn
úr öðrum landshlutum). Ég
sagði einmitt í grein minni að
foáðir fulltrúar okkar í verð-
launanefnd Norðorrlandaráðs
hatfi gætt hagsmuina íslands ó-
aðfinnanlega, „eins og reglum
fyrir verðlaunaveitingunni er
hagað“. Orð mín um þekkingu
Helga í þessurn etfnum eru,
eins og hann sjálfur veit, byggð
á persónulegum viðræðum við
hann um bókmenntir þessara
þjóða. Það er allt og sumt. En
sízt af öllu skal ég vetfengja
Helga, er hann segir að Stein-
grímur prótfessor sé sér sýnu
kunnugri þessum etfnum og
verða skal fúslega við tilmæl-
um hans um að bera hann fyr-
ir því, þó að raunar sé það
allsendis óþarft. Allt getur
þetta því fallið í Ijúfa löð, þar
sem þannig hefur rætzt úr, að
ég hef gefið Helga hæfnisvott-
orð og hann samstarfsmanni
sinum, Steingrími prófessor,
sýnu glæsilegra vottorð. Um
hvað er þá að ræða frekar?
Mér virðist útkoman vera hin
ákjósanlegasta og hlutur ís-
lands innan þessara samtaka
svo vel tryggður, sem bezt
verð'ur á kosið, eins og ástatt
er. Vonandi kynnir séra Jón
vinum S'ínum hina ánægjúlegu
niðurstöðu, sem við Helgi höf-
uim komizt að í þessum skrifum
okkar.
Um leið og ég leiðrétti þenn
an misskilning, vil ég tjá Helga
þakkir fyrir þá viðurkennin'gu,
sem hann veitir mér, er hann
segir að ég hafi lagt „sumt
skynsamlega til mála“ í Mfol'.
grein minni. Þó er þetta meira
lotf en ég á skilið og sízt á-
stæða til að miklast af, því að
þetta, sem ég lagði til málanna,
var ekkert nnað en það, sem
fjöknargir listamenn eru á
einu máli um og okkur Helga
er báðum kunnugt.
Helgi telur það vel farið að
bákmenntaverðlaun Norður-
landa.ráðs verði rædd í íslenzk-
um blöðum. Ég er honurn al-
gerlega sammála og kysi ekk-
ert fremur en að einhver kunn-
ugur yrði til þess, því að sann
ast að segja er hlutur okkar
allt annað en góður í sambandi
við verðlaun. þessi.
Ég drap á það í Mbl.grein
minni, að frestur til að leggija
fram skáldrit væri allt otf
skammur fyrir okfcur hér, þar
sem fyrst yrði að þýða iislenzk
rit á önnuT mál, svo að full'trú-
ar hinna Norðurlandaþjóðanna
geti tekið afistöðu. Mín skoðun
er, að verðlaunin ættu að geta
náð til minnst 5 ára gamalia
skáldrita íslenzkra og væri þáð
lágmark. Og auk þess ættu þau
rit, sem til álita kæmu, að vera
áður komin út hjá einhverju
norrænu útgáfutfyrirtæki. í ,því
felst trygging fyrir því, að ekk-
ert annað en bókmenntaleg
sjónarmið komi til greina.
Þetta er ekki vantraust á full-
trúa okkar í ráðinu, en ljóst
er, að sú hætta er til staðar að
hinar Norðurlandaþjóðirnar
kinoki sér við að setja „litla
bróður“ allt of lengi hjá og
veiti svo verðlaunin fslendingi
atf „diplómatískum" ástæðum.
Hér „starfandi“ bókmennta-
klíkur munu og telja ráðið til
valinn vettvang fyrir sig. Og
fiátt væri óheppilegra fyrir fs-
lendinga en að slfk sæmd
félli okkur í skaut fyrir til-
verknað annarlegra sjónar-
miða.
En hvernig á að haga þess-
um mál'Um? Nú vita allir að
það er flestum íslenzkum höf-
undum um megn að koma bók-
um sínurn á framtfæri er.lendis
af eigin. rammleik, vegna kostn
aðar við þýðingar.
Til þess er aðeins ein leið.
Hún er sú, að einhver stotfn-
un, t.d. Menntamálaráð, veiti
höfundum styrk til þýðinga.
Þeir aðilar, sem stæðu fyrir út
hlutun slíkra styrkja, yrðu að
sjáltfsögðu aðrir en ful'ltrúar
okkar í dómnefndinni. f því
felst ekki vantraust gagnvart
þeim, síður en svo, enda væri
sannarlega ekki allt með felldu
etf þeir sæktust eftir að ráða
yfir hvorutveggja. En íslend-
ingium ríður mest atf öllu á þvL
að s’temma stigu við hverskon-
ar einokun í bókmenntalegum
etfnum, ekki síður en á öðrum
sviðum.
Ég drep á þetta hér til at-
hugunar
Falleg þykja mér síðustu
orðin í bréfi Helga til klerks-
ins. aÞr er slegið á siðferði-
lega og allt að því kristilega
strengi og tekið með umbuirð-
atrlyndi á breyzkleika okkar
mannanna, líka þeirra sem
skritfa í Morgunblaðið og við-
urkenndur ófullbomleiki okk-
ar í „störfum og afstöðu, vit-
neskju og mannasiðum". Það á
naumast við að nefna svo ver-
aldlega hluti, sem hin nýju
listaimannalaun í þessu sam-
bandi, en þó verður nú svo að
vera, þar sem þau eru orsök
þessara skrifa. f sambandi við
það vil ég segja, að þar sem
góðvild og réttsýni eiga svo
otft í vök að verjast vegna
breyzkleika mannanna, þá
virðist mér það nálgast synd-
ina sj'álfa, að leggja fyrir okk-
ur tálsnörur eins og þær, sem
geta falizt í ákvæðuim laganna
um hina leynilegu atkvæða-
greiðslu, og þar sem „launþeg-
arnir“ sem óneitanlega varðar
þetta mestu, vinna störf siín
fyrir opnum tjöldum, væri ó-
líkt viðkunnanlegra að nefnd-
in gerði það líka.
Að endingu foið ég svo að
heilsa séra Jóni.
Jón Björnsson.
100 farast í fellibyl.
Rangoon, 26. október. NTB.
Rúmlega 100 manns fórust í
fellibyl er gekk yfir héraðið
Monywa í Burma fyrir nokkr-
um dögum, samkvæmt fréttum
sem bárust til Rangoon í dag.
fylgdu í kjölfar óve'ðursins,
Gífurlegar rigningar, sem fylgdu
í kjölfar óveðursins, hafa valdið
miklum flóðum og rúmlega 100
þorp eru undir vatni. Tjónið er
metið á að minnsta kosti 45
millj. ísl. króna.