Morgunblaðið - 23.01.1968, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. JANÚAR 1968
Andree-leiöangurinn 1897
Tilefni verðlaunabókar Per Olof Sundman
Frá útför þeirra félaga 1 storK kjunni í Stockholmi.
í STUTTKI blaðagrein er
þess enginn kostur að gefa
tæmandi upplýsingar um
ferð Andrée og félaga hans.
Verður því að nægja að
stikla á stóru og drepa á
nokkur atriði.
Loftbelgur Andrées var
framleiddur hjá H. Lachambre
Síðarí grein
í París og var að mestu hnatt-
laga, ofturlítið aflangur. Belg-
urinn var 4.800 rúmmetrar.
Efri hluti hans var úr þre-
földu, kínversku silki, efni af
beztu gerð, og neðri hluti úr
sama efni, nema aðeins tvö-
falt. Efnið var olíubori'ð
tvisvar utan og innan, efri
hlutinn, en einu sinni innan og
tvisvar utan, neðri hlutinn.
Burðarþol hans þurfti að
vera svo m:kið að hann gaeti
borið 3 menn og öll mælitæki,
sem nota þurfti til leiðangurs-
ins ásamt lífsnauðsynjum
mannanna til fjögurra mánaða
ásam '>a”?st“, alis um 3000
kg.
Belgurinn þurfti að vera svo
þéttur, að hann gæti hald-
izt á lofti í 30 sólarhringa.
Nauðsynlegt var að geta fyllt
belginn með gasi á íshafssvæð
inu og loks þurfti áð vera
hægt að stjórna belgnum að
nokkru leyti. Til þess voru not
aðar dragtaugar og segl, en
Andrée hafði gert tilraunir
með stýrisbúnaðinn í loftferð-
um sínum á „Svea“. Þar hafði
hann lent í ævintýrum, t.d.
komizt yfir )O0 km. hraða á
klukkustund.
Kostnaðinn við ferðalagið
hafði Andrée áætlað um 128.-
000 krónur. Sá, sem fyrstur
bauð fjárhagslega áðstóð til
leiðangursins var höfundur
dynamitsins, Alfred Nobel,
síðar stofnandi sjóðs þess,
sem Nobelsverðlaunin eru
veitt úr. Hann hafði átta ár-
um áður kynnzt Andrée og
þeir höfðu þá átt saman fjör-
ugar viðræður. í fyrstu bauð
hann fram 20.000 kr., en þótti
síðar fjársöfnun ganga hægt
og bauð þá fram helming
kostnaðarins, eða 65.000 krón-
ur, með því skilyr'ði að hinn
helmingurinn fengist á tveim-
ur mánuðum.
Þetta breytti öllu. Og nú
gekk fjársöfnunin fljótt, því
Oscar konungur lagði fram
30.000 kr., skömmu síðar Oscar
Dickson fríherra sömu upphæð
og loks gáfu prófessorshjón,
Gustaf Retzius, síðustu 5000
krónurnar.
Frekari útbúnaður var sem
hér segir:
Yfir belginn var strengt
■mikið, grófriðið net, sem kom
saman í svonefndum burðar-
hring neðan við hann, en neð-
an í þann hring var karfan
fest ásamt dragtaugum. Þær
voru til þess að stjórna belgn-
um ásamt þremur litlum segl-
um. Talið var áð við sæmileg
skilyrði mætti breyta stefnu
belgsins sem svaraði 30 gráð-
um frá vindátt. Dragtaugar
loftbelgsins voru tvennskonar,
stjórntaugar og ballesttaugar.
Stjórntaugarnar voru saman-
lagt 1000 m á lengd og vógu
950 kg. Hinar voru 70 m á
lengd og vógu 400 kg. Kæmi
belgurinn nálægt landi eða á
ís léttu taugar þessar þegar
mikið á honum, er þær féllu á
fasta undirstöðu. Vegna eld-
hættu höfðu þeir félagar sér-
stakt eldunartæki, sem tendr-
að var 8 metrum fyrir neðan
belginn og þar gátu þeir hit-
að sér mat. Tæki þetta reynd-
ist vel. Karfan er með þaki og
hangir í 6 taugum í burðar-
hring.num en þakið er gyrt silki
tjaldi og þar uppi eru flest
mælitækin. Utanborðs er kaðal
stigi til að fara upp á þakið.
Þeir félagar höfðu með sér
matarforða til 6 mánaða, en
auk þess var matarforða kom-
ið fyrir á fjórum stöðum, á
Danaeyju, þar sem þeir lögðu
upp í för sína, við Mossel-
fjörð á Svalbarða, á Sjöeyjum
norður af Svalbarða og á
Florahöfða á Franz Jósefslandi.
Þeir félagar höfðu með sér 36
. bréfdúfur, sem Aftonbladet í
Stokkhólmi lag'ði til. Engin
þesara fugla náði lifandi
heim, en ein var skotin frá
norskum selfangara og komst
orðsendingin frá henni til skila.
Segir þar að þetta sé þriðji
dúfupóstur þeirra félaga, send-
ur 13. júlí og þeir staddir á 82
gr. 2 min. n.br. og 15 gr. 5
mín. a.l. kl. 12.30 e.h. Allt er
þá gott að frétta og góður
hraði austur.
Leiðangurinn lagði upp frá
Gautaborg 18. maí á tveimur
skipum, sama skipi.nu og farið
var á árið áður og auk þess
fallbyssubáturinn „Svensk-
sund“. Komið var til Danaeyj-
ar 30. maí.
-Undirbúningur fararinnar tók
júnímánuð allan, en frá mán-
aðamótum júní—júlí er beðið
byrjar.
lyftist loftbelgurinn á ný upp í
600 m hæð á 18 mínútum, en
við svo snögga hækkun munu
þeir hafa misst gas út um ör-
yggisloka, enda heyra þeir fé-
lagar blistur í belgnum. Þeir
svífa áfram, lenda inni í köldu
skýi og lækka niður undir
vatnsborð, komast út úr ský-
inu og aftur upp í 500 m hæð
og missa enn út gas.
Eftir það gengur ferðin vel.
Þeir hatda áfram í 500 m.
hæð og Láta fara vel um sig.
Kl. 4.54 koima þeir að ísrönd-
nni og kl. 5.36 er fyrstu brétf-
dúfunum sleppt, en þær komu
aldrei fram. Kl. rúmilega 7 um
kvöldið fer Andrée niður að
Fáni leiðangursmanna eins og
hann fannst á Hviteyju.
hvíla sig, en gengur áður frá
flothylki. Því er varpað út kl.
10 um kvöldið og fannst ár-
ið 1900 við Norður-Noreg.
Öðru er kastað kl. 10.55. Þá
er loftfarið á 82 gr. norður og
25 gr. austur og þeir svífa í
500 m. hæð. Hylki þetta fannst
1899 í Kollafirði á Ströndum
hér á Xslandi.
Kl. 1.26 eftir m'ðnætti stanz
ar loftfarið og kl. 2 er Andrée
vakinn, en Strmdberg og
Frænkel ganga til hvílu.
Foringinn er nú sjálfur við
mælingum og heldur þeim
uninn þann 12. að Strindberg
kemur upp. Hann tekur við
mælngium og heldur þeim
áfram t.'l kl. 5 síðdegis. Ferðin
hefur gengið sæmilega, nema
hvað loftfarið hefir tviisvar
stöðvazt. En kl. 3.06 fellur loft-
farið enn og nemur 'karfan þá
tvisvar við ísinn. Fleygt er út
sandi og fleiru til- að £á loft-
farið upp. Pálarbaujunni er
kastað og ekkert skrifað með
henni. Ástandið er sýnilega
orðið ískyggilegt. Andrée heLd
ur mælingum og bókunum
áfram sjálfur þar tii kl. 5
næsta morgun. Ferðin gengur
skrykkjó'tt. Loftfarið þokast til
vesturs en karfan rekst otft í
og um kvöldrð kl. 10 strandar
loftfarið. Það situr fast alla
nóttina og kemst ekki af stað
fyrr en kl. 10.55 að morgni 13.
júlí. Þoka og úði valda. Þá
'éttir til og þeir þokast norð-
asutur. Kl. 1.08 e.h. senda þeir
4 bréfdúfur af stað og er það
í þriðja skiplið, sem þær eru
sendar. Ein þessara dúfna var
skotin af norska selfangaran-
um, en hún hafði komið sun.n-
an á flótta undan mávum.
Féll dútfan undan skoti sk ip-
stjóra í ajóinn og var ekki hirt
um hana, en síðar um daginn
hitti þetta skip annan selfang-
ara og barst þá fuglinn í tal og
er gizkað á að þetta geti hafa
verið bréfdúfa frá Andrée-
leiðangrinum. Snýr þá skip-
stjóri við og er fuglsins leitað
þar lil hann finnst.
Við brottförina frá Danaeyju. Ferðafélagarnir standa á þaki
körfunnar og verið er að ske a á festarnar.
Andrée stendur yfir föllnu bjarndýri. Myndin sennilega tek-
in hinn 19. júlí.
Loftbelgurinn skömmu eftir lendinguna á ísnum 14. júlí
Hinn 11. júlí er góður sunn-
an byr og þá er skýlið, sem
byggt hafði verið utan um
belginn, rifið um morguninn,
hnífum brugðið á festarnar og
loftfarið svífur af stað kl. 1.43
síðdegis.
Loftfarið svífur fyrir vind-
inum upp í 50—100 m hæð, en
svo illa vill til að talsvert af
dragtaugunum verður eftir á
Danaeyju, er þær drógust eftir
grýttum melunum. Þegar út
yfir sjóinn kemur lækkar loft-
farið á ný og nemur karfan
við hafflötinn. Henda þeir þá
út 9 sandpokum, e'ða 207 kg.,
en alls höfðu þeir 345 kg. af
sandi. Virðast þeir ekki hafa
orðið varir við að þeir mis^tu
af dragtaugunum. Aflandsvind
ur færði loftfarið niður. Nú
Velkomin fengur. Frænkel t. , cn Sírindberg t.h.