Morgunblaðið - 18.02.1968, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. FEBRÚAR 1968

Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritstjórnarfulltrúí:
Fréttastjóri:
Auglýsingastjóri:
Ritstjórn og afgreiðsla:
Auglýsingar:
ílausasölu:
Áskriftargjald kr. 120.00
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
Kr. 7.00 eintakið.
á mánuði innanlands.
ÞA ÆTTI ATVINNU-
VEGUNUM AÐ VERA
BORGIÐ

W7
UTAN ÚR HEIMI
Afturhvarf til
Stalínstimans?
Eftir Edward Chrankshaw
k miðstjórnarfundi Fr^m-
sóknarflokksins, sem ný-
lega var haldinn, var gerð
ályktun um atvinnumál, og
hefur Tíminn síðan skrifað
mikið um hana og segir, að
Framsóknarmenn vilji taka
upp „nýja stefnu til endur-
reisnar íslenzku atvinnulífi
og þjóðarhag“. En erfiðleikar
atvinnulífsins eigi „rætur sín
ar að rekja til stjórnleysis í
málum þjóðarinnar á undan-
förnu góðæristímabili“.
Leggja Framsóknarforingj-
arnir á það ríka áherzlu, að
þeir viti nákvæmlega hvern-
ig unnt sé að stórbæta hag
atvinnuveganna og gera raun
ar tilraunir til þess að út-
skýra mál sitt, þótt illskilj-
anlegt sé hvað við sé átt.
En svo vel vill til, að lands
menn þurfa ekki einungis að
líta á þau orð, sem Framsókn
arforingjarnir viðhafa um
hæfileika sína til þess að
stjórna atvinnufyrirtækjum
og ráða stefnu þeirra. Það er
líka unnt að styðjast við
reynsluna í þessu efni, því að
sannleikúrinn er sá, að
helztu foringjar Framsókn-
arflokksins hafa um langt
skeið ráðið stefnu stærsta at-
vinnufyrirtækis landsins, og
raunar oft og tíðum tekið
fram fyrir hendur fram-
kvæmdastjóra samvinnuféiag
anna, þegar þeir hafa viljað
gera aðrar ráðstafanir en for
ingjum Framsóknarflokksins
hefur sýnzt eðlilegastar.
Nú bjóða sem sagt foringj-
ar Framsóknarflokksins leið-
sögn sína yfir öllu atvinnu-
lífi landsmanna, en ekki ein-
ungis samvinnurekstrinum.
Vafalaust hyggjast þeir fara
líkt að, þegar þeir hafa kom-
ið á þeim áætlunarbúskap,
sem þeir boða nú umbúða-
laust, og gefa fyrirskipanir
til allra stjórnenda atvinnu-
fyrirtækja á svipaðan veg og
þeir hafa skipað þeim for-
stjórum fyrir verkum, sem
stjórnað hafa samvinnuhreyf
ingunni.
En nú er spurningin sú,
hvort íslenzkur almenningur
og íslenzkir vinnuveitendur
telja, að þannig hafi verið
haldíð á yfirstjórn málefna
Sambands ísl. samvinnufé-
laga að sérstaklega sé eftir-
sóknarvert að innleiða sam-
kynja stjórnarhætti í allt at-
vinnulíf landsmanna. Halda
kannski einhverjir að ís-
lenzki sjávarútvegurinn
mundi afkasta meiru, ef Ey-
steinn Jónsson og félagar
hans fengju yfirráðið yfir at-
vinnufyrirtækjunum og mörk
uðu stefnu þessa megin at-
vinuvegs? Telja menn, að út-
flutningsverzlun íslendinga
væri bezt komin í höndum
sjávarafurðadeildar SÍS, eða
halda menn að innflutnings-
verzlunin yrði hagkvæmari,
ef Innflutningsdeild SÍS
hefði ein með hana að gera,
og Eysteinn Jónsson væri
æðst ráðandi yfir þessum
stofnunum?
Hætt er við, að svörin við
þessum spurningum þurfi
ekki mjög að vefjast fyrir
mönnum eftir þá reynslu,
sem fengin er af stjórnvizku
framsóknarleiðtoganna á at-
vinnusviðinu.
Hitt er ekki ólíklegt, að
þau væru mörg íslenzku fyr-
irtækin, sem gætu blómgast
undir stjórn núverandi eig-
enda og stjórnenda, ef þau
hefðu eitthvað svipaðan að-
gang að fjármagni eins og
Samband ísl. samvinnufélaga
hefur haft, bæði í bönkum
og vegna hins gífurlega fjár-
magns, sem er í innlánsdeild
um kaupfélaganna. En það er
önnur saga.
VÖLDU
SAMFÉLAG VIÐ
KOMMÚNISTA
Upplýst hefur verið, að
Framsóknarmenn hafi vís-
vitandi hagað málum svo, er
þeir fluttu ásamt kommún-
istum tillögu á Alþingi um
styrjöldina í Suður-Víetnam,
að þeir stæðu einir að þeim
tillöguflutningi með umboðs-
mönnum heimskommúnis-
mans.
Til málamynda báru þeir
að vísu tillögu þessa undir
tvo þingmenn úr stjórnar-
flokkunum, en höguðu mál-
um þannig, að enginn tími
ynnist til að ræða um það í
þingflokkum stjórnarflokk-
anna, hvort ástæða væri til
slíks tillöguflutnings. Hefði
þó vissulega verið eðlilegt að
lýðræðisflokkarnir þrír,
ræddu það í sinn hóp, hvort
slíka tillögu skyldi flytja, því
að lengst af hefur verið reynt
að halda samstöðu lýðræðis-
flokkanna um utanríkismál,
og þá hafa menn að sjálf-
sögðu ekki tekið mikið tillit
til þess hvað kommúnistar
vildu í þeim efnum.
Vissulega er það mjög al-
Fimmtíu ára afmæli sovézku
byltingarinnar virðist ætla að
helga sér sess í sögunni sem ár
KGB.
KGB.— Öryggislögreglan —
átti fimmtíu ára afmæli sitt í
desember og vissulega hafði hún
ástæðu til að halda það hátíð-
legt. Á síðustu tveimur árum hef
ur þetta afl — með meira en
hálfa milljón manna innan sinna
vébanda — verið að skríða úr
fylgsnum sínum, sem Krustjoff
reyndi að leyna, og hefur tekið
virkari og ruddalegri þátt í að
stjórna Sovétríkjunum ásamt
þeim Kosygin og Brezhnev, en
áður.
Um langt skeið hafa ótal sögu-
sagnir og óstaðfestar fréttir ver-
ið að síast út til Vesturlanda,
og gefur til kynna að mál Sini-
avski og Daniels annars vegar
og Ginsburg og félaga hans hins
vegar, var aðeins lítill kafli í
ljótri sögu, og einskorðast ekki
aðeins við rithöfunda og mennta
menn í Mosvku og Leningrad.
Með máli blaðamannsins unga,
Vyacheslav Chornovil, færum
við okkur til Kiev og Lvov, og
er við skiljum, hvernig málum er
komið, er óhjákvæmilegt að sú
hugsun læðist að okkur að aftur
hvarf til Stalínismans sé nálæg-
ara nú en fyrir hálfu öðru ári.
Það sem er að gerast virðist vera
a’ð valdamenn hafa misst kjark-
inn: þeir þora ekki að auka á-
hrif frelsisunnandi afla innan
Sovétríkjanna, og nú leika þeir
að sér að hræða og skelfa borg-
arana til undirgefni og hlýðni.
Þá er ekki heldur skeytt um
stjórnarskrána né fögur loforð
Krústjoffs á sínum tíma.
Röksemdarfærsla Chornovil —
sem studd er með framburði
margra vitna — samanstendur af
20 þúsund orða bréfi, sem ritað
er til KGB og yfirvalda í Kiev
og sömuleiðis sendi hann bréfið
tll P.Y. Shelest, aðalritara komm
únistaflokksins í Úkraínu. Shel-
est var stuðningsmaður Krústj-
offs og gegnir valdastöðu, sem
Krústjoff skipaði sjálfur árum
saman.
Ákæran var sú djarfasta og
bitrasta, sem borin hefur verið
fram á yfirvöld í Sovétríkjunum.
Og þau ritar tryggur Leninisti,
embættismaður innan æskulýðs-
hreyfingarinnar, og hann veit
meira um Marx, Lenin og sovézk
lög en nokkur ákærandi hans.
Hver blaðsíða er þakin tilvitn-
unum úr stjórnarskránni, úr laga
•bókum. Síðan er á kerfisbund-
inn og ósveigjanlegan hátt og
oftlega með djúpu háði og stund
um af kímni, rakin atriði, stór
og smá, sem sýna sífelld og marg
varlegt mál, að Framsóknar-
foringjarnir skulu nú taka
upp samvinnu við kommún-
ista í máli sem þessu. Þeir
ættu þó að kunna þann banna
lærdóm í stjórnmálum, að
kommúnistar berjast fyrir
þeirri stefnu og þeirri þró-
un í heimsmálum, sem í
grundvallaratriðum er ósam-
ræmanleg öllu því, sem lýð-
ræðissinnar berjast fyrir.
Hins vegar eru kommúnist-
ar snillingar í því að fá ein-
föld lagabrot og stjórnarskrábrot
af hendi þeirra, sem standa eiga
vörð um lögin og réttinn: dóm-
arar KGB, saksóknarar, verjend
ur.
Chornovil var kallaður sem
vitni í leyniréttarhöldum árið
1967, en honum blöskraði svo
makkið, að hann neitaði að vera
vitni og það er glæpurinn, sem
hann framdi. Og síðan skrifaði
hann bréf sitt til KGB og dóms-
yfirvalda. Hann sendi afrit til
Shelast og dreifði því ennfremur
meðal þeirra, sem áhuga höfðu
á, í Úkrainu.
Aftur á móti gerði hann ekki
það, sem honum var óspart borið
á brýn: hann smyglaði ekki af-
riti til Vestrænna landa. Afriti
eða afritum var smyglað úr landi
meðan hann stóð sjálfur frammi
fyrir rétti — og vitaskuld fór
allt fram fyrir lokuðum dyrum.
Og síðan var hann dæmdur í
þriggja ára fangelsi fyrir and-
sovézka starfsemi, en dómurinn
var síðar styttur í 18 mánuði.
Fyrir sams konar glæpi voru
20 aðrir ungir menntamenn leidd
ir fyrir rétt í Leningrad. í þeirra
hópi voru háskólakennarar og
vísindamenn og flestir hlutu allt
að sex ára fangelsisdóm — í
Mordvinia sömu búðum og þeir
Yuri Daniel og Gerald Brooke
afplána nú refsingu.
Hvað hafa þessir menn gert?
Þeir hafa rökrætt sín á milli og
í vinahópi, hverjar löglegar leið
ir mætti finna til að berjast gegn
eyðingaröflum, sem vilja leggja
menningu Úkraínu í rúst. Þeir
áttu í fórum sínum bækur, er
fjölluðu um þessi efni, sumar
þeirra voru ritaðar á keisara-
tímanum. Þeir áttu einnig bækur
með tilvitnum úr ritum frægra
úkrainskra föðUrlandsvina.
Engar sönnur voru færðar fram
til að taka af allan vafa um
að þeir væru að leggja á ráðin
um fjandsamlega skemmdarstarf
semi. Gagnstætt mörgum öðrum,
sem á undan þeim hafa komið
(og öðrum sem enn starfa að því)
voru þeir ekki talsmenn aðskiln
aðar Úkraínu í neinu formi.
Og þó að svo hefði verið voru
þeir ekki að brjóta stjórnar-
skrána. Þeir höfðu þungar á-
hyggjur og einlægar, vegna þess
að stjómin í Moskvu linnti ekki
tilraunum sínum til að þurrka
út þjóðarmeðvitund Úkrainu-
manna, sem meira að segja Stalín
tókst ekki með sínum blóðugu
ofbeldisaðgerðum.
Þeir ræddu sín á milli. Öryggis
lögreglan hleraði símtöl þeirra,
opnaði bréf, handtók suma þeirra
Þeir voru yfirheyrðir klukku-
stundum saman, barðir, réttar-
faldar sálir til liðs við sig og
kljúfa lýðræðissinnuð öfl —
og skellihlæja svo að þeim
sem þeir hafa platað.
Styrjöldin í Víetnam er
vissulega alvarlegri en svo,
að lýðræðisinnaðir menn eigi
að gefa kommúnistum eitt-
hvert færi á því að nota hana
í pólitískum skollaleik sínum
og baráttu sinni fyrir mestu
ógnarstefnu þessarar aldar.
Þrátt fyrir þessi fordæm-
anlegu vinnubrögð Framsókn
höld haldin yfir þeim með mestu
leynd, ákærðir fyrir and-sovézka
starfsemi og dæmdir eftir 62.
grein úkrainsku hegningarlag-
anna. Og dómarnir voru fang-
elsi frá 3—6 ár.
Skilgreining Chornovils og
formleg ákæra (sem vonandi
verður bráðlega birt á vestur-
löndum í heild) er ofboðsleg.
Um 62. grein segir hann: „Það
virðist mögulegt að skipa öllum
staðhæfingum í einn flokk og
kalla þær „viðbjóðslegan tilbún
ing“ ef þær koma ekki heim við
fyrirskipaðar opinberar skoðan-
ir. Dómarar teygja þessa laga-
grein eins og harmóniku. 62.
grein gæti hæglega aukið íbúa-
tölu fangelsisbúða upp í það sem
var á Stalínis tímanum og ef
til vill hækkað hana.“
Nákvæm lýsing er á fyrir-
spurnum og njósnum lögreglunn
ar, lýst er aðferðum við hús-
leitir og handtökur og ógnanir
þær sem eiginkonur og mæður
búa við, þar sem þær eru látnar
lifa í stöðugri óvissu um örlög
manna þeirra og sona, er færðir
eru á burt. Sömuleiðis eru lang-
ar lýsingar á því, hvernig lög-
reglan brýtur á skipulagðan hátt
niður mótstöðuafl og siðferðis-
þrek fangans, sem allir kannast
við frá tímum Stalíns (og það
er enn að gerast og á þessari
stundu) til þess að fá fangana
til þess að játa.
(Þýtt úr Observer)
Kosningaaldui
verði 18 óra
Helsingfors, 16. febr. NTB-FNB
FINNSKA stjórnin hefur lagt
stjórnarfrumvarp fyrir finnska
þingið um lækkun kosninga-
urs úr 21 ári í 18 ár. Ætlunin
er að lögin ta'ki gildi fyrir bæjar-
og sveitarstjórnarkosningarnar í
Finnlandi næsta haiuet. Nái frum-
varpið fram að ganga munu um
100.000 nýir kjósendur ganga að
kjörborði í haust Gert er ráð
fyrir að einnig verði rætt um
að lækka aldurstakmarkið til
þingsetu.
arforingjanna er vissulega
vonandi, að unnt verði að ná
lýðræðislegri samstöðu
um afgreiðslu þessa máls,
hvort sem Alþingi gerir um
það ályktun eða ekki. Hitt
skiptir ekki máli, hvoru meg-
in hryggjar kommúnistar
liggja í þessu efni. Það fylgir
ekki hugur máli, er þeir þykj
ast formæla styrjöldinni í
Víetnam, ekkert er þeim kær
komnara en átök eins og þau,
sem þar eiga sér nú stað.