Morgunblaðið - 27.02.1968, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 27. FEBRÚAR 1968
19
Vökufundur um Alþingi
og embættismannakerfið
Embættismannakerfið og Al-
þing var umræðuefni á fundi
Vöku, félags lýðræðissinnaðra
stúdenta, á Hótel Sögu þriðju-
daginn 13. febrúar sl. Frummæl
endur voru Jónas H Haralz,
forstöðumaður Efnahagsstofn-
unarinnar, og Þór Vilhjálms-
son, prófessor. Gestir fundar-
ins voru Jón Árnason, formað
ur fjárveitinganefndar Samein-
aðs Alþingis, Jónas G. Rafnar,
forseti Efri deildar, og Sigurður
Bjarnason, forseti Neðri deild-
ar. Að loknum framsöguerind-
um hófust hinar f jörugustu
umræður og einnig var fyrir-
spurnum beint til frammælenda
og gesta. Stóðu umræður fram
yfir miðnætti.
Júlíus Sæberg Ólafsson stud..
oecon formaður Vöku setti
fundÍTtn, en síðan tók til máls
Þór Vilhjálmsson.
Hann lýsti störfum Alþingis
og embættismanna. Taldi hann
ljóst, að raunveruleg þátttaka
þingmanna í undirbúningi laga
hefði minnkað, og mætti m.a.
sj'á þetta af því, að hlutfalls-
tala þeirra laga, sem byggð-
ust á stjórnarfrumvörpum,
hefðl hiækkað mi'kið undanfarna
áratugi. Frumvörp þessi væru
oft undirbúin fyrir ríkisstjórn-
ina af emibættismönnum og sér-
fnæðingum m.a. mikilvægustu
frumivörp um efnalhaigsmál.
Ræðumaður kvað embættis-
mannakerfið ótrúlega flókið,
margt væri gott um embættis-
menn að segja, en einnig væru
margir gallar á núverandi
kerfi. Það væri í eðli sínu ólýð
ræðislegt, samband embættis-
manna við almenning ekki
tryggt, og kerfið væri ósveigj-
anlegt, m.a. vegna þess, að ekki
væri í raun um flutning manna
milli embætta að ræða.
Meðal ráða, sem nú þegar
væru notuð til að hamla gegn
annmörkum embættismannakerf
isins, nefndi Þór sjálfstjórn
sveitarfélaga og nefndaskipan-
irnar. Meðal frekari úiræða
nefndi hann nýja skipan á
sveitarstjórnarmálum með
Igleggri verkasikiptingu milli
ríkis og sveitarfélaga, mark-
vissari stefnu í því, hvaða
verkefni væru falin nefndum,
umræður á Alþingi um stjórn-
sýsluna og meira svigrúm til
að flytja einstaklinga milli em-
bætta í sama launaflokki.
f síðari hluta framsöguræðu
sinnar ræddi Þór Vilhjálmsson
um hlutverk sérfræðinga.
Kvaðst hann sízt vilja neita,
að mörg mál yrðu ekki leyst
nema með atbeina þeirra, en
Kúplingsdiskar
í flestar gerðir bifreiSa.
Sendum i póstkröfu.
Kristinn Guðnason hf.
Klapparstíg 27. Sími 12314.
Laugaveg 168. Simi 21965.
ekki ætlaði hann að rekja það
í ræðu sinni. Hins vegar væri
ástæða til að benda á annmark-
ana á því að fela sérfræðingum
einum meðferð mála. Nefndi
hann í því sambandi nokkur
atriði, en kvað það mestu
skipta, að engin sérfræðl gæti
bent á annað en leiðir að marki
sem við yrðum sjálf að ákveða,
hvert væri. Markmiðin yrði
fólkið að setja og lýðræðið yrði
að vera undirstaða landsstjórn-
arinnar.Allt embættismannakerf
ið og stjórnkerfið að öðruleyti
jrrði að miða við, að lýðræðið
væri í heiðri haft. Fólk yrði að
fá að stjórna sér sjáift vel eða
illa eftir eigin vali.
Ræðumaður kvað ástæðu til
að vekja athygli á þessu hér
á landi nú, m.a. vegna vax-
andi áhrifa embættismanna og
sérfræðinga en þverrandi raun-
verulegrar þátttöku Alþingis í
að taka ákvarðanir um mikil-
vægustu mlál.
Næstur tók til máls annar
frummælandi Jónas Haralz, for
stjóri Efnahagsstofnunarinnar.
Hann rakti sögulegan aðdrag-
anda islenzka embættismanna-
kerfisins og taldi neikvæðar
skoðanir almennings á embætt-
ismönnum mega rekja til þess
tíma er ísland var ófrjálst .and.
Embættismenn hefðu þá þegið
vald sitt og verið ábyrgir gagn
vart erlendu valdi og andúð á
þeim verið landlæg.
Ef litið væri til íslenzkrar
embættismannastéttar eins og
bún gerðist um aldamótin væri
augljóst, að gerbylting hefði átt
sér stað. í þá daga hefðu verk-
efnin verið tiltölulega einföld,
enda sá hugsunarháttur ríkj-
andi, að ábyrgð ríkisvaldsins í
þjóðfélaginu skyldi afmörkuð
við örflá svið.
Hlutverk Alþingis hefði á
þessum tímum verið miklu rauii-
hæfara, og þingið fært um að
taka ákvarðanir án mikillar sér-
fræðilegrar aðstoðar.
Litu menn nú til V—Evrópu-
landa, sem byggðu á einstakl-
ings framtaki í atvinnulífinu,
mætti sjá þá gjörbreytingu, sem
átt hefði sér stað. Ábyrgð ríkis-
valdsins væri geysimikil, flókið
og margþætt embættismanna-
kerfi væri afleiðingin. Þau svið,
sem nú væri álitið sjálfsagt að
telja í verkahring ríkisins svo
sem efnahags, fræðslu og heil-
brigðismál hefðu áður fyrr ver-
ið álitin óviðkomandi ríkisvald-
inu.
fslendingar hefðu sett markið
hátt. Við ætlum okkur að reka
hér hið fullkomna þjóðfélag.
Þetta mark er miklu hærra, en
nokkurt hinna svokölluðu „mini
■—ríkja“ stefnir að. í brezku
tímariti var sagt í háðungar-
skyni um efnahags og sparnað-
arráðstafanir Wilsons, að Bret-
land gerðist nú ísland með 55
milljónir íbúa. Um okkur er
öðru vísi farið, við stefnum að
Bretlandi með 200 þúsund íbúa.
Luxemburg er eitt þeirra
ríkja, sem hægt er að bera ís-
land saman við, hvað fæð íbúa
viðvíkur. En Luxemburgarmenn
keppa ekki að sömu markmiðum
og íslendingar. Gjaldmiðill
hagskerfið er hluti efnahagskerf
is Beneluxlandanna stjórnað frá
Brussel.
En hvernig mega íslendingar
bezt ná settu marki, og hvern-
ig hefur til tekizt. Sumir vilja
ætíð gera samanburð við önnur
lönd og ala á óánægju. En er
það ekki kjarni málsins, að við
verðum að gera strangari kröf-
ur og skipuleggja betur en aðr
ir, svo markinu verði náð.
Embættismenn verða að losa
sig við úreltan skilning á hlut-
verki sínu og temja sér nútíma-
legri sjónarmið. Þeir verða að
sýna framtak út á við og leita
uppi aðkallandi verkefni. Þeir
skyldu líta á hlutverk sitt, að
kanna málin og meta leiðir að
settum markmiðum. Enginn ráðu
neytisstarfsmaður skyldi telja
stefnu ráðuneytis síns sér óvið-
komandi. Ráðuneyti ættu annars
að vera fremur litlar stofnanir
með fáum mönnum. Hlutverk
þeirra er erlendur. of efna-
í samráði við stjórnmálamennina.
Oft kæmi í ljós við hlutlæga
könnun, að minni ágreiningur
væri um markmiðin en við fyrstu
sýn. Þannig hefði hlutlaus
könnun eytt ágreiningi um stað
setningu álversins.
Nútíma þjóðfélag krefðist
sterks framkvæmdarvalds og
•jafnframt náinnar samvinnu
stjórnmála og embættismanna.
Margir óttuðust eflingu fram-
kvæmda'valdsins en sá ótti ætti
að vera ástæðulaus hér, því
framkvæmidavaldið hefði verið
veikt frá alda öðli. Þá skyldu
menn hafa í huga, að öflugt
framkvæmdarvald væri fullkom
lega lýðræðislegt, ef skipt væri
um stjórnendur og nýir valdir
eftir reglum lýðræðisins.
Að loknum framsöguræðum
hófust miklar og fjörugar um-
ræður. Skiptust fundarmenn á
skoðunum við framsögumenn og
gesti, bar margt á góma. Það
var komið fram yfir miðnætti,
þegar formaður félagsins Júlíus
S. Ólafsson sleit fundi.
Háseta og kokk
karl eða konu, vantar á bát, sem út frá Sandgerði, með þorskanet í síma 51469 og 51119. gerður verður í vetur. Uppl.
Félag járniðnaðarmanna
Aðalfundur
Félags jámiðnaðarmanna verður haldinn fimmtu-
daginn 29. febrúar 1968 kl. 8.30 e.h. í Félags-
heimili Kópavogs.
D a g s k r á :
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Kjaramálin.
3. Önnur mál.
Mætið vel og stundvíslega.
Ath. Reikningar félagsins liggja frammi í skrif-
stofu þess að Skólavörðustíg 16, þriðjudaginn 27.
febr. og miðvikudaginn 28. febr. kl. 4 til 7 báða
dagana.
Stjórn
Félags járniðnaðarmanna.
15% LÆKKUN
Getum bobib nokkrar 1967 DODGE og PLYMOUTH
bifreiðar með 15°lo lækkun frá 7968 verdinu
Á boðstólum eru nokkrir DODGE CORONET, PLY-
MOUTH, FURY, DODGE DART og PLYMOUTH
BELVEDERE 1967.
Þetta er síðasta tækiifærið fyrir vandléta biifreiðaeig-
enidur að tryggja sér ameríska ein'kabíla á hagstæðu
verði.
Hafið sam/band við umiboðið strax í dag, og tryggið yður
einn af þeim fáu bílum sem eftir eru. Látið oss gera
yður tilboð í gamla bílinn.
Chrysler-umboðið VÖKULL HF.
Hringbraut 121 — Sími 10600.