Morgunblaðið - 07.04.1968, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ. SUNNUDAGUR 7. APRTL I3W9
JIIttgtiitMiiMfr
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
, í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 120.00 á mánuði innanlands.
NAUÐSYN ÖFLUGS
EINKAREKSTURS
¥ Tndanfarna mánuði hefur
varla sú vika liðið á
Bretlandseyjum, að ekki hafi
verið tilkynnt um sameiningu
þekktra fyrirtækja í enn
stærri einingar en áður.
Ýmsir stærstu bankar Bret-
lands hafa verið sameinaðir,
tvö stór bílafyrirtæki til-
kynntu óvænt um samein-
ingu fyrir nokkrum vikum
og segja má, að engin þáttur
brezks atvinnulífs hafi verið
undanskilinn í þesari sam-
einingaröldu.
Ástæðan fyrir þessari þró-
un er auðvitað sú, að tækni
nútímans gerir slíkar kröfur
til stærðar fyrirtækja og fjár-
magns, að fyrirtæki, sem
hingað til hafa þótt stór,
standast ekki samkeppnina.
Þessi þróun í Bretlandi hefur
orðið í beinu framhaldi af
því, að Bretum er nú loks
orðið ljóst, að þeir hafa dreg-
izt aftur úr á undanförnum
árum og að stórar banda-
rískar fyrirtækjasamsteypur
hafa í vaxandi mæli látið að
sér kveða í brezku atvinnu-
lífi.
Einkareksturinn hér á Is-
landi hefur um langt skeið
átt í vök að verjast. Annars
vegar er þar um að ræða
ágengni ríkisvalds og annarra
opinberra eða hálfopinberra
aðila til þátttöku í atvinnu-
rekstri og hins vegar hefur
einkafyrirtækjum ekki verið
gert kleift að safna neinu
eigin fjármagni vegna frá-
leitra álagningarreglna og of
hárra opinbera gjalda. Ásókn
opinberra aðila í atvinnu-
rekstur hefur m. a. verið
skýrð með því, að hérlendis
séu ekki til einkaaðilar, sem
hafi yfir nægu fjármagni að
ráða til þess að leggja út í
nauðsynlegan atvinnurekstur.
Nauðsynlegt er, að einka-
reksturinn taki upp skelegga
baráttu gegn þeim hugsunar
hætti að hann sé ekki fær
um að gegna hlutverki sínu
í atvinnulífinu og að fyrir-
tæki, sem rekin eru á vegum
opinberra aðila geti endalaust
hækkað þjónustugjöld sín á
sama tíma og einkarekstur-
inn býr við óraunsæjar álagn
ingareglur.
Þeirri röksemd að einka-
aðilar séu of smáir á íslandi
til þess að ráðast í stórvérk-
efni á sviði atvinnulífsins,
geta einkarekstursmenn svar-
að með því að fylgja þeirri
þróun, sem hvarvetna hefur
orðið, nú síðast á Bretlands-
eyjum, að smærri fyrirtæki
í sömu greinum eða svipuð-
um, gangi til samstarfs, sam-
eini fjármuni sína, tækni og
tækniþekkingu og skapi
þannig grundvöll að þátt-
töku einkarekstursins í stór-
framkvæmdum á sviði at-
vinnulífsins.
í framhaldi af slíkri sam-
einingu fyrirtækja í öflug
stórfyrirtæki eiga einka-
rekstursmenn að opna sam-
einuð fyrirtæki sín fyrir þátt
töku almennings í atvinnu-
rekstur með þeirri ágóðavon
eða taphættu, sem því fylgir.
Það er tími til kominn að
einkareksturinn á íslandi taki
til höndum og hefji sókn
gegn þeim sósíalíska hugsun-
arhætti, sem stöðugt virðist
vera að ná sterkari tökum á
fólkinu í þessu landi. Og
þrátt fyrir það að einkarekst-
urinn hafi átt í vök að verj-
ast um langt skeið getur
hann þó bent á þá staðreynd,
að það er einkaframtakið,
sem hefur byggt upp sjávar-
útveginn í landinu og haft
forustu um þá byltingu, sem
orðið hefur í fiskiskipaflot-
anum á undanförnum árum.
Það eru mikil verkefni fram-
undan í íslertzku atvinnulífi
og þau verkefni eiga ein-
staklingarnir að leysa með
sameinuðu átaki en ekki
eftirláta þau ríkisvaldinu eða
öðrum opinberum aðilum.
NORÐURLANDA-
FLUG LOFTLEIÐA
¥ gær voru undirritaðir
samningar um flug Loft-
leiða til Norðurlanda með
hinum stóru flugvélum fé-
lagsins. Þar með hefur við-
unandi lausn fengist á erfiðu
deilumáli milli íslands og
Norðurlandanna þriggja. Sú
lausn, sem nú hefur fengizt
samkomulag um er ef til vill
ekki eins hagstæð fyrir Is-
lendinga og vonazt var eftir
en óhætt er þó að fullyrða,
að hún er betri en þeir sem
bezt þekktu til mála gerðu
sér vonir um.
Loftleiðir munu nú hefja
flug til Norðurlanda með hin-
um stóru flugvélum sínum
og mun það vafalaust verða
til þess að bæta þjónustu fé-
lagsins við þá farþega þess,
sem þangað fara svo og verða
hagkvæmari rekstur fyrir fé-
lagið sjálft. Jafnframt er þess
að vænta að það samkomulag
sem nú hefur fengizt verði til
þess að bæta sambúð íslands
og SAS-landanna þriggja.

UTAN ÚR HEIMI
Bætt aðstaöa Demúkrata
Þingmenn flokksins ánœgðir með ákvörðun Johnsons
ÁKVÖRÐUN JOHNSONS for
seta um að leita ekki endur-
kjörs hefur létt þungu fargi
af þingmönnum úr flokki
demókrata, sem gefa kost á
sér til endurkjörs í haust.
Margir þingmenn höfðu tal
ið víst, að Johnson yrði fram
bjóðandi flokksins, og óttuð-
ust að andstaða þeirra gegn
Vietnamstefnu Johnsons yrði
vatn á millu andstaeðinganna.
Vígstaða krata er erfið í
kosningunum, bæði í kosn-
ingunum til fulltrúadeildar-
innar og öldungadeildarinnar
Repúblikanar eru sigurviss-
ir og spá því að þeir vinni
31 þingsæti af demókrötum í
fulltrúadeildinni og þar með
meirihluta.
Þeir eru einnig bjartsýn-
ir á að vinna þó nokkur
þingsæti af demókrötum í öld
ungadeildinni, en þar er meiri
hluti demókrata í engri hættu
Kosið verður um 35 þing-
sæti í öldungadeildinni, og
þar af hafa demókratar 23.
Átta af öldungadeildarmönn-
um demókrata, sem leita end
urkjörs, hafa haldið uppi
harðri andstöðu' gegn stefnu
Johnsons í Vietnammálinu.
Það er álit þingmanna og
stjórnmálafréttaritara að á
kvörðun Johnsons muni lægja
ofsa kosningabaráttunar og
draga úr spennunni í stjórn-
málunum. Þeir þingmenn dem
ókrata, sem hafa verið and-
vígir Johnson, telja að á-
kvörðun forsetans muni bæta
vígstöðu þeirra til mikilla
muna og hafa látið í Ijós á-
nægju með ákvörðunina.
Meðal þeirra andstæðinga
Vietnamstefnunnar úr hópi
þingmanna demókrata í öld-
ungadeildinni sem leita end-
urkjörs eru George S. Mc-
Govern frá Suður-Dakota, A1
bert Gore frá Tennessee, Way
ne Morse frá Oregon, Frank
Church frá Idaho, J. W. Ful-
bright frá Arkansas, Ernest
Gruening frá Alaska, Gay-
Joseph S. Clárk frá Penns-
ylvaníu og Abraham A. Ribi-
coff frá Connecticut.
Á undanförnum vikum hafa
þingm. demókrata í báðum
deildum Þjóðþingsins sem bar
izt hafa gegn Vietnamstefnu
Johnsons, verið mjög tvístíg-
andi. Þeir hafa hvorugart
arm flokksins viljað styggja
„haukana" eða „dúfurnar“ —
og kviðið því að ganga til
kosninga undir forystu for-
seta, sem þeir voru óánægð-
ir með, og með sundraðan
flokk að baki. Þetta er aðal-
ástæðan til þess að þingmenn
demókrata hafa yfirleitt fylgt
hlutleysi. Aðeins örfáir þing-
menn hafa stutt Eugene Mc-
Carthy eða Robert Kennedy.
Nú leggja bæði McCarthy
og Kennedy sig í líma við
Johnson
að tryggja sér stuðning eins
margra þingmanna og þeir
framast geta. Ef Hubert Hum
phrey gefur kost á sér, mun
það standa honum fyrir þrif-
um að hann hefur verið einn
helzti stuðningsmaður og mál
svari forsetans.
Síðan Johnson hélt ræðu
sínia á sunnudag hefur stuðn-
ingurinn við styrjöldina í Vi-
etnam dvínað því meira og
langflestir vilja leggja allt
kapp á að koma á friðarvið-
ræðum.
Ákvörðun Johnsons for-
seta hefur styrkt aðstöðu Ro-
bert Kennedys öldungardeild
armanns. Aðstaða Eugene Mc
Carthys öldungfcrdeildar
manns er hins vegar veikari
en áður þrátt fyrir sigurinn
í Wiscounsin Hann hefur fyrst
og fremst haft eitt baráttu-
mál, frið í Vietnam, og skoð-
anir hans og Kennedys um
þjóðfélagsmál í Bandaríkjun-
um fara mjög saman.
Róbert Kennedy hefur mörg
mál á stefnuskrá sinni og hef
ur í ræðum, sem hann hefur
haldið á ferðum sínum um
Bandaríkin að undanförnu
fekið fyrir öll þau miklu
vandamál, sem Bandaríkja-
menn standa andspænis, og
komið fram með tillögur til
úrbóta. Hann hefur gert ræki
lega grein fyrir afstöðu sinni
til allra þessara mála. Hann
hefur ekki aðeins gagn-
rýnt Johnson fyrir stefnu
Bjart eldfar yfir
Blönduósi
BLÖNDUÖSI, 5. apríl: — Eld-
far sást á lofti hér yfir Húna-
þingi í kvöld. Var það þríhyrn-
ingslaga og sneri oddi niður,
skínandi bjart. Sá það fjöldi
manna og fylgdist með langa
hríð. Vita menn ekki hvað hér
var á ferð.
Það var um kl. 7.15 til 7,20,
að menn séu eldfar þetta í suðri.
Var þá sólskin og tungl einnig á
lofti, en eldfar þetta bar nokk-
uð hærra á himni en tunglið og
eins var það bjartara. Fylgdust
margir menn með þessu í hálfa
aðra klukkustund. Ég horfði á
eldfarið í sjónauka og virtist mér
það þríhyrningslaga O'g odduriim
horfa niður. Hvarf það sjónum
manna í suðausturátt.
— Björn Bergmann.
hans í Vietnam heldur utan-
ríkisstefnuna í heild. Hann
hefur sakað hann um að hafa
látið vandamálin heima fyrir
sitja á hakanum vegan stríðs
rekstursins í Vietnam og hef-
ur í ræðum sínum fjallað ítar
lega um kynþáttavandamálin
hina vaxandi glæpi í Banda-
ríkjunum, vandamál sem við
er að glíma í Suður-Ameríku
og hvernig Bandaríkin geti
stuðlað að því að draga úr
fátækt íbúanna þar. I öllum
þessum málum hefur hann
sakað Johnson um aðgerðar-
leysi.
Stjórnmálafréttaritarar eru
sammála um að Kennedy
hafi sýnt mikil hyggindi þeg-
ar hann fór fram á það við
Johnson að þeir héldu fund
með sér til að ræða i;m það
hvernig þeir geti unnið sam-
an að því að efla þjóðlega
einingu heima fyrir og koma
á friði í Vietnam. Þar sem
Johnson hefur orðið vió þessu
tilboði líti svo út fyrir að
Kennedy sé hinn eðlilegi eft
irmaður Johnsons og þegar
hann komi til Washington að
ræða við forsetann líti svo út
sem hann komi þangað til
þess að taka við völdunum.
Johnson er þó enn grun-
aður um græsku eins og til-
gáta New York Times um að
hann hafi tekið ákvörðun
sína til þess að koma því til
leiðar að bæta svo aðstöðu
sína innan flokksins að lands
þingið í ágúst tilnefni hann
frambjóðanda sinn í forseta-
kosningunum sýnir. Johnson
hefur enn ekki fengizt til að
láta uppskátt hvern hann
muni styðja sem forsetaefni
flokksins, þótt því sé fleygt
að hann muni veita Hubert
Humprey fulltingi sitt þar
sem hann sé nú fremsti full-
trúi þeirrar stefnu, sem hann
hefur fylgt í forsetatíð sinni.
En Humprey verður að
hafa hraðan á ef hann ætlar
að gefa kost á sér, því að
tíminn til kosninganna stytt-
ist óðum og Robert Kenne-
dy hefur fengið byr í segl-
in Ef hann ákveður að fara
í framboð er líklegt að ákvörð
unin komi of seint til að
hún hafi veruleg áhrif og
stofni síður en svo Kennedy
í hættu jafnvel þótt Johnson
styðji hann. Ljóst er, að stuðn
ingsmenn Johnsons leggja hart
að honum að endurskoða
ákvorðun sína, og ef hún
reynist óafturkallanleg er
trúlegt að þeir styðji Humph
rey.
Fyrirlestur
Þórholls
í Háskólubíói
ÞÓRHALLUR Vilmundarson pró
fessor flytur þriðja og síðasta
fyrirlestur sinn að þessu sinni
um íslenzk örnefni og náttúru-
nafnakenninguna í Háskólabíói
í dag kl. 13.30.
Fyrirlesturinn nefnist Durum
og dyngjum.
(Frétt frá Háskóla fslands).