Morgunblaðið - 28.08.1968, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. ÁGÚST 1968
— Tékkóslóvakía
Framhald af bls. 1
sjálfsstjórn. Báðir sögðu að
smám saman yrði fækkað í
innrásarliðinu unz það færi
allt á brott eftir nokkurn
tíma.
0 Sovézkir skriðdrekar
héldu út úr miðborg Prag í
dögun en halda sig eftir sem
áður í útjaðri borgarinnar og
við ýmsar mikilvægar stöðv-
ar þar í grennd. Rússneska
herliðið fór úr ýmsum
stjórnarbyggingum þegar í
morgun og tékkneskt varðlið
tók þar við gæzlu. Allar leið-
ir til Prag voru lokaðar í
dag, — að talið var til að
koma í veg fyrir, að fleiri
fulltrúar úr hinni nýkjörnu
miðstjóm kommúnistaflokks
Tékkóslóvakíu kæmust til
fundar við Dubcek.
0 Þingi flokksdeildar í
Slóvakíu, sem hófst í gær,
var áfram haldið í dag og
var þá samþykkt að vísa frá
aðalritara deildarinnar, Vas-
il Bilak, sem hefur sætt mik-
illi gagnrýni í Tékkóslóvakíu
fyrir samstarfsvilja hans við
innrásaraðilana. Einnig kom
fram sú tillaga, að kommún-
istaflokkar heims kæmu
saman til ráðstefnu í Prag
og kynntu sér afleiðingar
innrásarinnar.
0 ( kvöld fréttist frá Mún
chen, að sovézkt herlið
hefði tekið við vörzlu á
landamærum Tékkóslóvakíu
og Vestur-Þýzkalands, sem
taka yfir 375 km. Er þetta
í fyrsta sinn frá Iokun heims-
styrjaldarinnar, sem rúss-
neskir hermenn eru við þessi
landamæri.
0 Tass-fréttastofan segir í
kvöld, að samkomulagið,
sem gert hafði verið í
Moskvu, sé alvarlegt áfall
fyrir heimsveldissinna er
hafi vonast til þess, að geta
einangrað Tékkóslóvakíu
frá öðrum ríkjum kommún-
ismans.
Yfirlýsingin
Eina og fyrr sagði er illmögu-
legt að geta sér til um hin raun-
verulegu úrslit viðræðnanna í
Moakvu. Hin opinbera tilkynn-
ing sean Tass fréttastofam birti
í dag er mjög óljós og lítið á
hermi að byggja. Sagt er að við-
ræðumar hafi verið frj álslegar
og vinsamlegar, aðilar hafi rætt
ástandið í allþjóðaimálum og vmd-
irróðursstarfsemi heimsvalda-
sinna gegn sósialistaríkjumim,
ástandið í Tékkóslóvaðdu að und
anfömu og tímabundna vist her-
sveita fimm sósialistaríkja í land
inu. Báðir aðilar hafi lagt á það
áherzlu, að nauðsynlegt sé eins
og nrú er ástatt, að framkvsema
þær ákvarðanir sem teknarhafi
verið á fundunum í Cierna og
Bratislava og fylgja framkvæmd
þeirra eftir skref fyrir skref.
Sagt er að af sovézkri hálfu
hafi verið lýst yfir stuðningi við
leiðtoga Tékkóslóvakíu og skiln-
ingi á þeirri stefnu þeirra að
vimna að þróun lýðræðislegs sósi
alisma og styrkja hið sósialist-
iska þjóðskipulag á grundvelli
kenninga Marx og Lenins Enn-
fremur, að náðst hafi samkomu-
lag um aðgerðir er miði að því
að hraða þvi að ástandið í Tékkó
sLóvakáu komist í eðlilegt horf á
ný.
I tilkynningunni segir, að full
trúar Tékkóslóvakáu hafi sagt, að
öll starfsemi flokksins og stjórn
arinnar muni beinast að því, eft
ir öllum leiðum, að tryggja áihrifa
ríkar ráðstafanir er þjóni hags-
munum kommúnismams, forystu-
hlutverki verkalýðsins og komm
únistaflokksins vinna að áfram-
haldandi og eflingu sam-
vinnu við Sovétrí’kiín og önnur
sósíalistísk ríki.
>á segir, að herliðið sem nú
sé í Tékkóslóvakíu muni ekki
hlutast til um innaníkismál lands
ins og samkomulag hafi niáðzt um
það með hvexjum hætti verði
smám saman fækkað í þessu her-
liði eftir því sem ástaindið í land
inu komizt í eðlilegt hof.
Loks er tekið fram, að Tékkó-
slóvakía hafi ekki óskað eftir
(því að atburðir umdanfarinna
diaga yrðu ræddir í Öryggis-
ráði Sameinuðu þjóðanna og til-
kynningunni lýkur á yfirlýsingu
um að Sovétríkin og Tékkóslóv
akáa muni vinna gagn hemaðar
sinnum, hefndarsinnum og ný-
nazistum sem óski að endurs'koða
úrslit heimisstyrj aldarinnax síð-
ari.
Það sem menm telja helzt að
felist í þessari yfirlýsingu er eift
irfaramdi, að því er fram kemur
fregnum NTB og AP. Sovézka
herliðið verði áfram í Tókkóslóv
akíu um óákveðinn tima, en smám
saman verði fækkað í þvL Senni
lega verði rússneskar hersveitir
við landamæri Vestur-Þýzkalands
en líklega ekki við Austurríki.
Stjórn iandsins og forysta flokks
ins fái að halda áfram störf-
um sínum, en ritskoðun verði
tekin upp að einhverju leyti a.m.
k. á fréttum og öðru er varðar
Sovétríkin og ömnur kwmmún-
istaríki. Verði m.a. tiekið fyrir
alla gagnrýni á þessi ríki. Þá er
talið víst, að rússnesku hermenm
imir í landinu verði einskonar
fangaverðir stjórnar og flokks-
forystu, atarfsemi þessara aðlla
verði undir gaumgæfiliegu eiftir-
liti flokksstjórnarinnar í Sovét-
ríkjunum, sem mumi kippa í taum
ana, þegar forystumenn Tékkó-
ðlóvakáu leggja skilning í sósial
ismann, sem andstæður er akiln-
ingi Sovétmanna — en hann hef
ur í sjálfu sér farið eftir hags-
munum þeirra og því hver er
þar við völd hverju sinini.
Vonbrigði og uggur um
afleiðingarnar
fbúar Tékkóslóvakíu hafa að
þvá er virðist orðið vonsviknir
yfir úrslitum málsims, sérstaklega
iar það mörgum þymir í auguim,
að ekki Skuli sett ruein tímatak-
mörk fyrir dvöl herliðsins íland
inu. Víða í Prag kom fólk sacman
til að rökræða úrslit málsina og
á kaffihúsuim þyrptist mannfjöldi
saman til þess að hlusta á út-
varpsávörp flokkaleiðtoganna.
Margir grétu, — og úti á götum
mátti einmig sjá menn bárast.
Síðdegis safnaðist mikill mann
fjöldi saiman á Wenceslas torg-
inu, sumir lásu, aðrir tóku niður
það sem stóð á andsovézkum víg-
orðaspjöldum, enn aðrir rök-
ræddu það sem gerzt hafði. Hin-
ir rólegustu aögðu, að aldrei
bsfði verið við öðru að búast, að
staða Tékkóslóvakíu hefði verið
vonlaus frá upphatfi, nú settu
fþeir allar aínar vonir og traust á
Dubcek.
Margir telja verat við samkomu
lagið að ekki skuli kveðið á um
það hrvenær herliðið skuli farið
brott og telja að þáð verði til
þess að Rúasar hafi her í land-
inu til frambúðar á þeirri for-
sendu að ástandið sé ekki orðið
nógu eðlilegt.
Frj'álsu útvarpsstöðvarnair
birtu fram eftir deigi mótmæli seim
þeim höfðu borizt frá einstakl-
ingum og samtökum viða um land
ið, ásaimt kröfum um að umbóta-
áætluninni verði haldið til
streitu.
Ja'fnfraimit lögðu þær áherzlu
á að þimg.ið, nviftetjómin otg flokks
deildin í Slóvakíu ætti eftir að
staðfesta saimlkomiu.Lagilð áður en
það tæki endanlega giildL
NTB fréttastofan hefur eftir
miðaldra manni sem kveðst hafa
verið 20 á<r í komimúnÍBtaiflIiokkin-
um, að hamm mumdi haifa faill-
izt á ritskoðum í einhveirri mynd,
sérstaklega á fréttum varðamdi
kammúnistarikiin, en sér litist
illa á áframlhaldamdi herseitu. „Ég
þori ekki að hugsa um það hvem
ig íbúair landsims mumi bregðast
við áfrtaim.haldamdi vist herijðins“
sagði hanm. Unigur maður sagði
að hamn hefði þá trú að hemnám
ið mundi áðuir en langt um liði
haifa sínar aiflelðingar í Lönduim
immrásariiðsiins." Ég hef talað við
þessa urngu hermemn, eims og þús
umdir annarra Tókkósló vaka.
Þeir töldu að þeir ættu að bjarga
okkur frá innrás; þegar þeir koma
heim munu þeir segja frá því
sem þeir hafa séð, þeix segja frá
því, að þeir haifi séð fyrir sér
land og þjóð sem eoginn ógmaði
og ég er sanmfærður um að sá
tími kemuir að þeir verða óham-
ingjuisaimir og efimm sækir á þá.
En einn borgarbúi minnti á
Ungverjal. „Það eru liðin tólf ár
frá uppreiisninmi þar og enm hafa
þeir rússneskam h©r“, sagði sá.
Margar bifreiðir óku um Prag
síðdegis í dag með spjöld, er á
var letrað: „Svik“.
Ræða Svohoda
Svoboda forseti flutti útvarps-
ávarp laust eftir hádegið í dag
og voru aðalatriði þess, að her-
liðið mundi smám saman flutt
brott og umbótastefnunni yrði
haldið áfram.
Svoboda
Hann sagðL að í Moskvu hefði
náðst samkomulag um að smám
saman yrði fækkað í herliðinu
unz það færi allt burt, þangað
til væri vist þess í landinú
„stjórnmálaleg staðreynd“.
Við höfum haft hugann hjá
ykkur allan tímann“, sagði for-
setinn, „og hugsað um það
hvernig ykkur mundi vegna
þessa erfiðu daga. Við erum
innilega glaðir yfir því að vera
komnir til ykkar affur“.
Svoboda lýsti djúpri hry.ggð
sinni yfir því mánnfalli sem
orðið hefði og samúð með fjöl-
skyldum þeirra, sem látið hefðu
lífið. Hann sagði, að ástandið
undanfarna daga hefði hvenær
sem er getað Orðið svo, að leiddi
til ’hræðilegra atburða. „Sem
hermaSur geri ég mér fullkomna
grein fyrir því ‘hvilíku blóðbaði
átök milli landsbúa og vel vopn-
aðs herliðs geta vaildið. Því
meiri ástæða var fyrir mig, for-
seta ykkar, að líta á það sem
skyldu mína að koma í veg fyr-
ir slíkt, koma í veg fyrir til-
gangslausar blóðsútheilingar
þjóða okkar ,sem alltaf hafa lif-
að í vináttu, en jafnframt þó að
reyna að tryggja grundvallar-
hagsmuni lands okkar og þjóð-
ar“.
Um stefnu stjómarinnar sagði
forsetinn, að henni yrði haldið
áfram þar sem frá var horfið.
Leiðtogar landsins mundu halda
áfram að þróa hið sósíalistíska
þjóðskipulag og leggja sérsiaka
áherzlu á að efla húmanískar og
lýðræðislegar hliðar þess eins og
fram kæmi i umbótaáætlun mið-
stjórnar flokksins og yfirlýsingu
stjómarinnar. „Við viljum
halda áfram samvinnu við þjóð
ina í heild og byggja upp land
okkar sem heimili hinna vinn-
andi stétta“, sagði Svoboda og
bætti við, að frá þessari stefnu
yrði ekki hvikað. Hinsvegar
mundi ekki leyft að þeir, sem
andstæðir væru hagsmunum sós
íalLsmans, misnotuðu hana.
Svoboda sagði að það væri
Tékkóslóvakiu í hag að endur-
reisa traust og samvinnu við rík
in, semn landið væri tenigt en ekki
mundi hainn reyna að leyna því,
að þessir síðustu dagar hefðu
valdið sárum, sem lengi mundi
uindan svíða. Þó gæti staður
Tékkósóvakíu í heimimum aldrei
orðið annarsstaðar e,n innan sam-
félags kommúnistaríkjamna. All-
ir forystumenn ríkisins, sagði for
setinm, að mundu snúa til fymri
embætta og nú væri mikilvægast
að koma aftur á eðlilegu lífi í
landinu.
Áður en SvoÞoda hóf að tala
var útvarpað upphafi fimmtu
sinfóníu Beethovens, s©m köliuð
hefur verið „örlaga sinfónían“.
Dubcek þakkar stuðninginn
Nofckru seinna var úþvarpað
ávarpi Dubceks og var það í
fyrsta sinn, sem þjóðin heyrði til
hans frá því ininrásin var gerð.
Ræðunni var útvarpað frá Hrad-
cany-fcastala um frjálsu útvarps-
stöðvarnar og heyrðist um alla
Téfckóslóvakíu og nágrann.aríkin.
Dulboek þa.kfcaði þjóð sinni
þann stuðning er hún hefði sýnt
honiuim og stefniu harus undan-
fairna daiga. Hanm skoraði á fólk
að forðaist hvers kyns storkamdi
aðgerðir, nú værd þörí aga ag ef
til vill yrði sú þörf rílkairi í fram-
■tíðimmi. Duboek bað þjóðina að
treysta því að leiðtogar hennar
miumdu gera ailt sem í þeirra
validi stæði tiil þess að uppfyLLa
þær kröfur, sem gerðar væru til
þeiirra. Ekki sagðist hamn hafa
neina ástæðu til að ætJa amnað
en saonkomulagið um brottfLutn-
img heriliðsins smóm saimam yrði
haldið. Fyrsta stigið yrði að
fáekka í liðinu. Nú kvað Dubcek
skipta mestu að taka tii við
stjórnarstörf á ný og koma efna
hag landsins úr því bágboma
ástandi sem hann væri nú L
Dubcek laigði á það mikLa á-
herzlu, að sá stuðmingur sem bæði
Tékkar og Slóvakiar hafðu sýnt
stjórmiinmi, ajfstöðu hemmar og
stefrui hefði verið ómetanfegur
stynfcuir gegn hótumum og irmnás
knmmúnistarikjamna og þessi
stuðningmr hefði styrdot leiðtog-
ama í þeirri ókvörðun að halda
áfram því starfi sem hafið var.
„Við gátum því aðeins vomast
efir árangri, að við stæðúim sam-
an og forðuðuimst að láita okfcur
verða á miistök", sagði Dubcek
og bætti við, að ef menn neituðu
að horfast í augiu við staðreynd-
Dubcek
ir yirði þeim muin erfiðara að
tramkvæma þau vehketfni, sem
fyrir höndum værm. ÁfhamfliaLd-
amdi stuðrúmgur þjóðarinmar
rniundi hims vegar hjálpa tii að
f jarlæga þær hömilur se*n á fireJa
inu væru og því öflugri ®m
þessi stuðmimgiur værL því euð-
veldar yrði að Leggja að nýju inn
á þá Leið sem hófst um áramót-
in.
Dubcek sagði, að margir hefðu
efast um samkomulagið, en hanm
fullvissaði þjóðima um að óhugs-
andi væri að smúa baki við hug-
mynduraum um lýðræði og mano
úð innan sósíalisma-ns. Loks til-
kynti hanm að hanm hefði tekið
við yfirstjóm hinm'a vopnuðu
verkalýðssveita og bað embættis-
menin og almenming að virða þær
fyrirs'kipanir sem hamn mundi
gefa í framtíðinnL
Leiðtogarnir örmagna
af þreytu
Þegar leiðtogarnir 'komu heim
í nótt frá Moskvu var fátt manma
á ferli í Prag vegna útgöngu-
banns hernámsliðsins. Þeir óku
frá flugvellimum rakleitt til
Hradcany-kastala. Þegar fáni
Téfckóslóvakíu var dregimm þótr
að húni vissu borgarbúar að Svo
boda forseti var kominn þangað.
Þegar í stað var boðað til
íunda, bæði miðstjórnar, þings
og stjómar. Smrkovsky, forseti
þiregsins, gerði grein fyrir við-
ræðunum og segir í NTB-frétt,
að hann hafi tárast er hanm tal-
aði í þinginu og sagði, að þær
tilslakanir, sem orðið hefði að
gera, hefðu verið gersamlega ó-
umflýjamlegar. Þingmenn hl'ust-
uðu á þögulir og mangir slegnir
ugg um afleiðingar þess að hafa
herlið áfrarn í lamdinu. Margir
kölluðu: „Segðu okkur allam sanm
leikann", og þegar Smrkovsky
hafði lokið máli sínu, hrópuðu
þingmenm: „Lifi Téfckóslóvakía“.
Þegar Smrfcovsky fcom af
þingfiundi hafði gífurlegiujr
manmfjöldi safnazt samam úti
fyrir og var honurn ákaflega
fagnað. Komst hann ekki leiðar
sinnar og urðu öryggisverðir að
bera hann burt. Hanm var ösku-
grár í andliti og afar þreytuleg-
ur. Frá þinghöHinmi fór hann til
FruntuUd á 1>U. 27
Hnseignin Skólavörðustígur 29
Fasteignin Skólavörðustígur 29 hér í borg er til sölu
ef viðunanlegt tilboð fæst. Hún verður til sýnis í dag,
miðvikudag og næstu 2 daga, milli kl. 17—19.
Tilboðum sé skilað eigi síðar en 2. sept. til Finns
Kristinssonar, Kleppsveg 136.
AUGLÝSING
Innlansn spariskírteina ríkissjóðs íslands
útgefin í maí 1965
Þegar spariskírteini ríkissjóðs 1965 voru gefin út var
vísitala byggingarkostnaðar 237 stig. Vísitalan með
gildistíma 1. júlí 1968 til 30. október 1968 er 332 stig.
Ilækkunin er 40.08% og er það sú verðbót sem bætist
við höfuðstól og vexti skírteina sem innleyst eru á tíma-
bilinu 10. september 1968 til 9. september 1969.
20. ágúst 1968.
SEÐLABANKI ÍSLANDS.