Morgunblaðið - 02.04.1969, Page 14

Morgunblaðið - 02.04.1969, Page 14
14 MOR.GUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. APRÍL 1969 Gestur Pólsson leiknri — Minning MAÐURINN með ljáinn, sem allir verða að lokum að lúta, hefir höggvið stór skörð og djúp í raðir stúdentahóps'ns, sem kvaddi íinn góða og gamla skóla, Menntaskólann í Reykjavík, á sólbjörtum júnídegi árið 1923. Og enn hefir fækkað um einn: Gest Pálsson, sem í dag er lagð- ur til hinztu hvilu að lokinni áralangri baráttu við þann, sem nefndur er hér í upphafi. Gestur Pálsson var fæddur 24. sept. 1904 í Ólafsfjarðarkaup- túni. Foreldrar hans voru Páli Bergsson, kaupmaður og útgerð- armaður í Hrísey og kona hans, Svanhildur Jörundsdóttir. Er frá þeim hjónum mikill ættbogi kominn. Gestur lauk stúdentsprófi frá Menntaskólanum í Reykjavík árið 1923, en var heima í Hrísey veturinn á eftir við kennslustörf. Árið 1924 innritaðist hann í guð fræðideild Háskólans og lauk þaðan grískuprófi, en hvarf þá úr deildinni og innritaðist í laga deild Háskólans og lauk laga- prófi vorið 1929. Öll Háskólaárin og til ársloka 1930 vann hann á skrifstofu Tollstjórans í Reykja- vík. Þá varð hann fulltrúi hjá Tóbaksverzlun íslands h/f og síðar skrifstofustjóri hjá Tóbaks einkasölu íslands, er hún var stofnuð. Árið 1941 réðst hann sem aðalbókari hjá Olíuverzlun íslands og starfaði hjá því fyrir- tæki til 1949. Hann stundaði leik störf hjá Leikfélagi Reykjavík- ur 1924—1949. Var formaður félagsins 1939—1940 og aftur 1948 og nokkur næstu ár. Hann var fastráðinn leikari við Þjóð- leikhúsið frá 1. nóvember 1949 til 1958. Vann síðan við skrif- stofustörf og endurskoðun, auk þess sem hann stundaði leikstörf hjá Leikfélagi Reykjavíkur og Ríkisútvarpinu. Árið 1926 kvæntist Gestur Pákson Dóru, dóttur Þórarins B. Þorlákssonar listmálara í Reykja vík og konu hans, Sigríðar Snæ- bjarnardóttur. Börn Gests og Dóru eru fjögur: Sigríður Þóra, Svan'hildur, Páll og Eva. Hann lézt í sjúkrahúsi í Reykjavík 27. marz 1969, 64 ára að aldri. Nú að leiðarlokum sækja á mig minningar um hinn látna vin minn og bekkjarbróður, gamlar og nýjar en allar hrein- ar og hugljúfar. Ég man vel, er hann kom að norðan og hóf nám ásamt okkur hinum í lærdóms- deild Menntaskólans. Hann leigði sér herbergi á Laufásvegi 45. í því húsi bjó frú Sigríður Snæbjarnardóttir, ekkja Þórar- ins B. Þorlákssonar listmálara. Á heimili frú Sigríðar kynntist hann Dóru, dóttur hennar, ungri og glæsilegri stúlku. Þau giftust áður en Gestur lauk Háskóla- prófi og nutu ungu hjónin að- stoðar frú Sigríðar fyrstu hjú- skaparárin. Þá konu mat Gest- ur mikils. Þótt efnin hjá Dóru og Gesti væru að vonum ekki mikil, var okkur bekkjarbræðr- unum jafnan tekið á heimili þeirra með þeirri alúð og hlýju að ekki gleymist. Við Gestur lásum saman er við vorum við nám í Mennta- skólanum. Þau árin var hann að heita mátti daglegur gestur í Skólabrú 2, en þar bjó ég skóla- árin öll, ásamt móður minni, á heimili Kristínar systur minnar og mágs míns, Ólafs Þorsteins- sonar læknis. Frú Dóra hefir beðið mig að flytja þeim hjón- um kveðjur og þakkir fyrir allt það, er þau gerðu fyur mann hennar. Gestur Pálsson var gæddur skörpum gáfum og öll viðfangs- efni ‘ voru honum leikur einn Hann var ötull og góður starfs- maður að hverju sem hann gekk. Er ég sannfærður um, að á sviði við.kiptalífsins hefði beðið hans mikill frami, ef hugur hans hefði stefnt í þá átt. En svo var ekki. Þegar á fyrsta ári sínu í Háskólanum hóf hann leikstörf hjá Leikféiagi Reykjavíkur og varð síðan fastur leikari hjá Þjóðleikhúsinu. Leiklistin átti hug han-s allan og þar verður hans lengst minnst. Nú þegar þessi elskulegi æsku vinur minn er allur, flyt ég og konan mín, frú Dóru og börnum þeirra hjóna, barnabörnum, systkinum hans og öllum vanda- mönnum, innilegar samúðar- kveðjur. Sjálfum mér er hann ljúfastur sem hinn ‘hreinhjartaði og sanni stúdent. Hefi ég engan þekkt, sem hinn latne^ki stúd- Bréf sent Mbl.: FURDULEGAR REGLUGERDIR Herra ritstjóri. ÞANN 16. sept. 1968, var sett reglugerð um meðferð afla um borð í fiskiskipum, þar sem kveðið er á um aðgerð á fiski um borð í veiðiskipum. í reglu- gerðinni stendur að „allur fisk- ur, veiddur í botnvörpu, drag- nót, þorsk-, ýsu- og ufsanót, skal ætíð slægður og þvegin um borð, svo fljótt sem við verður komið.“ Ennfremur segir: „Sama gildir um fisk aílaðan með öðr- um veiðarfærum, ef veiðiskip leggja ek’ki afla sinn á land dag- lega. Hér kemur fram að slægja skal allan fisk um borð í tog- bátum, jafnveí þótt landað sé daglega. Þykir sjómönnum og öðrum. sem vit hafa á, það all undarleg ráðstöfun frá hendi Sjávarútvegsmálaráðuneyt-1 isins og Fiskimats ríkisins að bannfæra bezta og nýjasta fisk- inn. en bannað er að verka og' flytja út fisk af togbátum, ef; hann kemur óslægður í land eftir eins dags veiðiferð. Hér er af einhverjum ástæð- um verið að mismuna veiðiað-1 ferðum og teljum við þetta ósvífið ranglæti og óskiljanlegt með öllu, þar sem um opinbera aðila er að ræða. Hér er um stórkostlegt fjárhagslegt atriði að ræða, þar sem kastað er bæði hrognum og lifur, fyrir utan lieint aflatjón, sem um er að iæða, ef eitthvert fiskirí er. Ef Fiskmat ríkisins treystir sér ekki til að sjá um mat á fiski af togbátum eins og á öðr- urn fiski, verður að telja að þeir menn, sem því stjórna. séu ekki hæfir i starfinu. og sé því nauð- synlegt að fylgja því eftir að þar sé Skipt um menn. Það er einnig undarlegt að ] þeir, sem ábyrgð bera á þessari reghngerð, skuli ekki fást til að | breyta neinu hér um þrátt fyrir augljósa vankanta, teljum við það óviðunandi með öllu að hér i um fjalli eingöngu skrifstofu-! menn í landi. án þess að hafa samráð við þá menn, sem þessi störf vinna. Er það eindregin: krafa okkar að sjávarútvegs- málaráðuneytið breyti þessari reglugerð strax, þannig að allir, i sem fisk veiða, sitji við sama borð án tillits til hvaða veiðar- færi er notað. entasöngur „Integer vitae“ á betur við. Hann var sannarlega „Integer vitae, scelerisque pur- us“. Einar B. Guðmundsson. Stór skörð hafa verið höggv- in í sveit fremstu og reyndustu leikara landsins. Á tiltölulega kömmum tíma hafa horfið af svið inu: Indriði Waage, Haraldur Björnsson, Halga Valtýsdóttir, Lárus Pálsson og nú síðast Gest- ur Pálsson. Þetta er mjög tilfinn anliegt tjón, þegar þess er gætt, hve fámennur hópur hefur verið í fararbroddi hinnar ungu ís- Lenzku leiklistar. Með fráfalli Gests er góðs drengsog ágæts listamanns sárt saknað. Hann var virkur og góð ur leikari í óvenjulega langan tíma. Hefði hann lifað til hausts hefði leiklistarferill hans náð yf ir 45 ár og einmitt það tímabil í þróun íslenzkrar leiklistar, sem brúar bilið frá áhugaleikhúsinu til leikhúss fastra starfskrafta. Er litlum vafa undirorpið, að sagan mun líta á leikara þessa tímabils sem brautryðjendur ís- lenzkrar leiklis’tar. Gestur Pálsson fæddist 1904, tók stúdentspróf 1923 og lauk embættisprófi í lögum 1929. En fyrsta hlutverkið lék hann hjá Leikfélagi Reykj'aví'kur aðeins tvítugur árið 1924. Síðan lék hann hjá Leikfélaginu allt til þess er Þjóðlei'khúsið var stofn- að, þar sem hann starfaði sem fastráðinn leikari til 1958. En síðustu árin lék hann aftur hjá L.R. á gömlu „fjöhmum" í Iðnó, sem voru honum svo kærar frá æskuárunum. Síðasta aðalhlut- verk hans, í lelkritinu „Sú gamla kemur í heimsókn" eftir Diirr- enmatt, lék Gestur 1965 og hlaut fyrir leik sinn í því „Skálholts sveininn." Önnur jafn furðuleg reglu- gerð frá sama ráðuneyti sá dags- ins ljós 23. febr .s.l. Er hér átt við raglugerð um lokun veiði- svæða, sem opnuð höfðu verið bveim mánuðum áður, og þótti svo nauðsynlegt að þingmenn komust ekki 'heirn í jólaleyfi, fyrr en þau lög höfðu verið af- greidd. Með þessari reglugerð er lokað öllum veiðisvæðum tog báta frá Rey'kianesi og allt aust- ur að Þjórsárós, nema hraunum, sem ekki er hægt að toga á og smábletti undir Krísuvíkurbergi. Þe ta hefur verið gert í andstöðu við tvö stærstu útvegsmannafé- lög á þessu svæði, þ. e. í Vest- mannaeyjum og Reykjavík. Nú er ekki annað fyrirsjáan- legt en að togbátar víðsvegar að af landinu verði að flytja sig á veóisvæ^i Vestmannaeyjabáta og fá löndunaraðstöðu í Vest- m’nnaeyjum. Það er sama sagan hér að reýnt hefur verið að fá þessu bre.ytt, en málið þvælist fram og aftur milli hinna ýmsu skrif- stof"m’nn? sem lítið eða ekkert v:t. b?fa á þessum málum. Ekki er annað fyrirsjáanlegt en að fiskveiðum verði í fram- tið nni algiörlega s'jórnað með de'ylkipum’im frá skrifstofu- mönnrm opinberra stofnana í Isndi, hvað viðvíkur veiðisvæð- um, veiðiaðferðum og vinnu- brögðim um borð, hvort sem þei>- kunna tii þeirra verka eða ekki. Haldór Bjarnason, skipslj., Jóhann Þorsteinsson, skipstj. Það væri nóg til að æra óstöð ugan aðætla að fara að telja hér upp hlutverk úr hinum langa og merka leiklistarferli Gests. Svo oft hefur hann vel gert, að mjög erfitt yrði um vik aðvelja úr hlutverkum hans dæmi um góða lisf Gests, enda verður ekki gerð tilraun tiil þess hér. Ég hygg að það hafi verið L.R. mikið happ, að eiga kost á starfskröftum Gests Pálssonar frá uppbafi. Því hann hafði, au'k meðfæddra leiklistarhæfi- leika, annað til að bera, sem ekki fylgir þeim alltaf. Hann var nefnilega allra manna fríð- astur og glæsilegastur á sviði. Við það bættist svo, að allur var persónuleiki hans einkar geðslegur og aðlaðandi. Það var því ekki furða, þótitsnemma féllu í hans hlut hin oft svo vanþakk- látu elskhugahlutverk. En þau féllu vel að skaphöfn hans, því hann var maður ljóðræntn og rómantískur í eðli sínu. Einkan- lega náði hann oft góðum tökum á viðkvæmu tilfinningalífi per sóna þeirra er hann lék. Lét honum ef til vill bezt að leika breyzka menn og mjúklynda. Átii það ef til vill rætur sínar að rekja til meðfædds blíðlyndis Gestisog ríkr.ar samúðartilfinm- ingar. Var frábær túlkun hans á hlutverki Magnúsar í Bræðra- tungu í „íslandsklukkunni“ gott dæmi þess. Þótt Gestur Pálsson væri mað ur vörpulegur á velli, stóð þó enn rneiri ljómi af honum á leik- sviðinu. Og hætt er við, að margt meyjarhjartað hafi slegið hrað- ara frammi á áhorfendabekkjun um, þegar elsklhuginn Gestur Pálsson var í essinu sinu á svið- inu. En það stafaði einnig bjarma af Gesti í einkalífinu, þótt með öðrurn hæbti væri. Hann átti upp tök sín í góðleik, mannúð og mildi þessa ágæta drengs. Ölluim leið vel nálægt Gesti. Það var eitthvað hreint í kringum hann. Það stafaði af honum góðvild og gæðka, sem ornaði þeim, sem uim gengust hann. Seinustu ár ábti Gestur við mikið heilsuleysi að stríða. En hann tók því mótlæ'ti með karl- mennsku og sérkennilegri kímni sinni. Áður en hann lagðist í hinzta sinn, hafði hann tvisvar áður verið svo alvarlega veik- ur, að ýmsir töldu honum ekki lífs auðið, en þó tekizt að brjót- ast aftur til heilsu. Þegar minnst var á þessi veilkindi við Gest var hann vanur að svara bros- andi: „Áttu við fyrri banaleg- una eða þá síðari?“ Þannig var Gesrtur. Gat gert góðlátlegt gys að eigin heilsu- leysi. Hann vissi-vel að hverju fór nú að Lokum, en tók því með karlmannlegu æðruLeysi. Ég hygg að hann hafi hu.gsað með sálmaskáldinu góða: „Komdu sæll þegar þú vilt.“ Við fráfali þessa góða drengs og ágæta listaimanns sendi ég Dóru konu hams, sem var stoð hans og stytta í iífi og list og börnum þeirra hlýjar samúðar- kveðjur. Ævar R. Kvaran. Kveðja frá Félagi íslenzkra leikara Við andlát Gests Pálssonar, ieikara, er horfinn úr ísienzkri leikarastétt mikilhæfur Listamað ur. Leikari, sem lenigi verður minnzt og átti því Láni að fagna að sjá ísienzka Leiklist þróast úr tómstundaiðju nokkurra áhuga- manna í ört vaxandi listgrein. Gestur var fæddur í Ólafsfirði 24. september, árið 1904 og var því á 65. aldursári er hann lézt. Ungur fór hann til mennta enda snemma bráðgjör og gæddur ágætum hæfileikum til náms. Stúdent varð hann frá MR vorið 1923 og laúk lögfræðiprófi frá Háskóla íslands árið 1929. Á námsárum sínum hér í Reykjavík kemst hann í kyn.ni I við leiklistina, en segja má að I síðan hafi hún átt hug hans allan. Fyrst mun hann hafa kom ið fram á leiksviði í leikrifti, seim j sýnt var af Menmtaskólanemum. Þar vakti hann strax athygli fyr ir glæsileik og góða frammistöðu og var falið að fara með stórt hlutverkhjá Leikfélagi Reykjavik ur litlu síðar. Fyrsta hlutverk hans hjá L.R. var í leikritinu „Þjófurinn", eftir Henry Bern- stein, en leikurinn var frumsýnd ur í nóvember árið 1924. Það eru því liðin nær 45 ár frá því Gesit ur hóf lei'klistarferil sinn. Gestur Pálsson var furðu fljótt fullmótaður leikari og stuðlaði margt að því. Hann var óvenju fríður maður og bar sig glæsi- lega á leiksviði. Hafði kliðmjúka og fagra rödd og gæddur ríkum túlkunarhæfileikum. Allt þetta varð þess valdandi að honum voru tiltölulega ungum að árum falin stór og þýðingarmikil hlutverk. Gestur mun hafa starfað hjá Leikfélagi Reykjavíkur í nær því 35 ár og þar vann han sína stærstu Leiksigra. Síðasta aðal- hlutverkið lék hann þar fyrir fjórum árum í leikriti Diirren- matts, „Sú gamla kemur í heim- sókn“, og hlaut hann Skálholts- sveininn að launum fyrir frá- bæra túlkun. Um tveggja ára skeið var Gestur formaður Leik- félags Reykjavíkur. Þegar Þjóðleikhúsið tók til starfa árið 1950 varð Gestur fast ráðinn leikari við það og starf- aði þar næstu átta árin. Þá féll það í hans hlut að leika þar mörg vandasöm hlutverk. Mestan hluta ævinnar var það hlutskipti Gests að vinna utan lei’khússins fyrir sínu daglega brauði, en mörg voru kvöldin, sem Leið hans lá í leikhúsin, til æfinga og sýninga, eftir langan og erilsaman starfsdag á skrif- stofu. Það var að vísu ekki neitt einstætt hjá íslenzkum leikurum því flestir hafa orðið að búa við álíka starfsskilyrði meiri'hluta ævinnar. Gestur átti við þungbær veik- indi að stríða hin síðari ár og dvaldi oft langdvölum í sjúkra- húsum. Hann æðraðist samt aldrei og varð oft að leika sárþjáður. Á leiksviðinu lifði hamn sínar hamingj ustundir. Þar lifði hann í öðrum heimi —- heimi, sem var ofar líkamlegum þjáningum og sársauka. Kona hans, frú Dóra Þórarins- dóttir, var honuim tryggur lífs- förunautur og reyndist honum vel í langvinnum sjúkdómslegum. í dag kveðja íslenzkir Leikar- ar kæran félaga og góðan dreng. Við minnumst ljúfmennsku hans, glaðværðarinnar og góðieikans, sem var svo einkennandi í fairi hans. Við þökkum honum sam- fylgdina bæði á ieiksviði og ut- an þess. Við metum að verðleik- um og þökkum hans mikla fram- j lag til íslenzkrar leiklistar í nær ! því háifa öld. Konu hans, frú Dóru, og öðr- um nánum aðstandendum, fær- j um við hugheilar samúðarkveðj- ur. Blessuð sé minning hans. Klemenz Jónsson. Dúfnaveizlnn ú Neshnupstað Neskaupstað, 28. marz. LEIKFFCAG Neskaupstaðar frumsýnir Dúfnaveizluna eftir Halldór Laxness i Egilsbúð í kvöld. Leikstjóii er Ragnhildur Steingrimsdóttir frá Akureyri en Jóhann Jóns on kennari gerði leiktjöid. Stefán Þorvaldsson leikur pressarann, Stefanía Guð- mundsdóttir konu hans og Gvendó er leikinn af Magnúsi Guðmundssyni. Alls koma fram 26 leikarar. — Ásgeir. VELJUM ÍSLENZKT

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.