Morgunblaðið - 26.04.1970, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. APRÍL 1070
17
Snjókarlinn
brenndur
Hérlendis hefur löngum ver-
ið sagt, að við værum eina þjóð-
in, sem héldi upp á fyrsta sum-
ardag. Þetta hafa menn viljað
skýra með því, hversu vetrarok-
ið hafi hvílt þungt á landsfólk-
inu. Raunar er það ljóst, að
menn hafa öllu fremur verið að
fagna birtunni en hlýjindunum,
því að þau láta oftast lengur á
sér standa. En um þessar mund-
ir er blessuð birtan óumdeilan-
lega komin og með henni verður
misviðrið mun léttbærara en áð
ur. Fögnuður yfir vetrarlokum
virðist hins vegar ekki vera
jafn einstakt íslenzkt fyrir-
bæri og a.m.k. sá, er þetta ritar,
hafði látið telja sér trú um.
Hann þurfti að bregða sér suð-
ur til Sviss um síðustu helgi.
Sviss er að vísu langt suður í
álfu en fjallaland, svo að vetrar
ríki er þar að jafnaði mikið.
, Vafalaust er það þess vegna, að
þar er a.m.k. sums staðar hald-
in hátíð um þessar mundir. Svo
var í Ziirioh sl. mánudag. Bíl-
stjóri sagði þá farþegum sínum,
að þriðji mánudagur í apríl
væri mikill hátíðisdagur þar frá
fornu fari. Menn tækju sér al-
mennt frí síðari hluta dags og
væri þá gamall siður, að félög
ólíkra stétta færu að heimsækja
hvert annað. Slátrarar gengju
t.d. í skrúðgöngu til bakara og
þannig á víxl. Heimsóknirnar
væru á gildisskála, þar sem vit-
að væri hvar hver hópur væri
fyrir, og sætu menn þar síðan
við drykkju langt fram á kvöld.
Aðalatburður dagsins væri þó
sá, að snjókarlinn væri brennd-
ur. Á miklu torgi mátti sjá
risavaxinn snjókarl, þ.e.a.s.
hvíta brúðu, búna til úr ein-
hverju efni, sem auðvelt var að
kveikja í og brenna. Það leyndi
sér því ekki af hverjum upp-
runa þessi hátíð var. Zúrich
liggur ekki ýkja hátt, og var
verulega farið að vora þar, þó
að menn kvörtuðu enn undan
kulda og að óvenjulega lengi
hefði verið frost og snjóar. Ekki
mundi okkur þó ofbjóða slíkt,
því að þótt komið væri upp í
fjöll, þá voru grös orðin græn,
h.u.b. í 1000 metra hæð, og vis-
in útjörð með íslenzkum vetrar-
lit einungis þar fyrir ofan.
Margt er sér til
gamans gert
Svisslendingar eru hagsýn-
ir menn og Vinnusamir. Fróð-
legt var að heyra fyrir mann úr
einu af hinum kaþólsku hér-
uðum'landsins segja frá því sem
alveg sjálfsögðum hlut, að þeir
hefðu skipt um frídaga. Nánar að
spurður svaraði hann því svo,
að í Sviss hefðu menn á seinni
árum, eins og víðast annars
staðar, t.d. gert 1. maí að frí-
degi. Svo væri um fleiri frídaga,
er upp hefðu verið teknir, en í
þeirra stað hefðu verið lagðir
niður frídagar, sem miðast
hefðu við helgiatburði, er ekki
væri lengur lifandi í hugum
manna. Svipaðri hugsun hefur
oft skotið upp hjá íslendingum,
en ekki orðið úr breytingum.
Hvort sem mönnum líkar betur
eða verr, verður samt að játa, að
hinir mörgu helgidagar um
páskana, uppstigningardagur og
annar hvítasunnudagur, hafa
ekki lengur neina trúarþýðingu
fyrir allan þorra manna. Þetta
varð mörgum enn ljósara við
fyrirspurnir, sem fram voru
bornar í útvarpi til óviðbúinna
hlustenda nú um páskana. Svör-
in virtust of mörg lýsa ótrúlegu
skeytingaleysi, ekki aðeins um
trúmál, þar sem hver verður að
hafa það er honum þykir senni-
legast, heldur einnig um al-
menna þekkingu, Annað mál er,
að einmitt hinn langi vetur með
sínu þrúgandi myrkri hefur þau
áhrif á íslendinga, að þeir þurfa
flestum fremur nokkurrar upp-
lyftingar við undir lokin. En
Kalt vor hefur verið á Norðurlandi og snjóa því hægt tekið, eins og þessi mynd frá Húsavík sýnir.
frídagarnir eru orðnir úreltir í
því formi sem haft er. Þess
vegna er tímabært að fá al-
menn samtök um endurskoðun
þessa fyrirkomulags.
Sumir taka sér raunar frí og
bregða á leik eða þjóna lund
sinni, þó að enginn frídagur sé.
Svo var með ellefumenningana
íslenzku í Stokkhólmi s.l. mánu-
dag. Vonandi eru þeir ekki svo
skyni skroppnir, að þeir hafi
haldið, að þeir gætu með upp-
hlaupi sínu orðið nokkru góðu
málefni til gagns. Velviljaðasta
skýringin er sú, að ætlunin hafi
verið að auglýsa sjálfa sig, fá
sig umtalaða, komast í sjónvarp,
útvarp og blöð. Hugarheimur
þeirra er ekki stærri en svo, að
þeir halda, að í slíku sé fengin
einhver fullnæging, án hliðsjón-
ar af því hvert tilefnið er.
þingsætum. Jafnaðarmenn hafa
8 þingsæti. Saman stjórna þessir
tveir andstæðupólar með mjög
góðu samkomulagi.“
Paradísarmissir
Raunin varð sem sagt sú, að
dómi blaðsins, að Adam hélzt ekki
lengi á hinni íslenzku paradís.
Slæmur efnahagur er að vísu sagð
ur bundinn aflaskorti. En við þá
staðreynd er ekki látið sitja,
heldur segir blaðið ennfremur:
„Atlantshafsbandalagið markar
stefnu íslenzkra stjómmála.
Bandaríkin hafa stóra herstöð,
fimm mílur frá Reykjavík, með
5 þúsund manna stöðugu varð-
liði. Það hve fslendingar eru
háðir Bandaríkjamönnum er or-
sök harðra pólitískra deilna.
Kommúnistar sem hafa 17% at-
hélt í London um utanríkis-
stefnu Svíþjóðar nú fyrir
skemmstu. Þar bar hann Stefnu
Svía í utanríkismálum og vörn-
um saman við stefnu hinna
„Norðurlandanna", en taldi þau
auk síns eigin lands, Danmörk,
Finnland og Noreg, þ.e. sleppti
fslandi með öllu. Þessi gleymska
Palmers er ekkert einstakt fyr-
irbæri, og raunar ekki einung-
is sænskt fyrirbæri. Svipað ber
allt of oft við, bæði í blaðaskrif-
um og ræðum fyrirmanna um
öll Nórðurlönd. Það breytir ekki
því, að í þessum löndum gætir
oft velvilja í okkar garð, svo sem
stofnun Norræna Iðnþróunar-
sjóðsins er glöggt vitni um. En
skrif Aftonbladets geta ekki af-
sakazt með áhugaieysi eða van-
þekkingu einungis. Þar er ber-
sýnilega byggt á viðtölum við
ellefumenningana og dreifibréf-
hafi „yfirstjórn“ mála á íslandi
og „marki stefnu íslenzkra stjóm
mála.“ En það eru ekki einungis
þessir aumingja ellefu-menning-
ar og sænska Aftonbladet, sem
slíkri fjarstæðu halda fram. Þetta
er hinn síendurtekni boðskapur
Þjóðviljans og ritstjóri hans flyt
ur ætíð öðru hvoru þvílíkar full-
yrðingar á Alþingi með upp-
þembdum sjálfbirgingshætti. En
hver dæmi er hægt að nefna þess,
að Atlantshafsbandalagið hafi
blandað sér í íslenzk málefni?
Það ætlaði þvert á móti — eins
og því var skylt — að una því,
að varnarliðið væri látið hverfa
úr landi, þegar kommúnistar
höfðu fengið Yinstri stjórn' >. til
þess að ákveða brottvikningu
þess á árinu 1956. Hátíðleg heit
um þamn brottreksur voruraunar
rofin. En heitrofin voru gerð með
samþykki kommúnista sjálfra og
fulltrúa þeirra í ríkisstjóm. Eftir
á var skýringin sú, að fulltrúarn
ir hefðu orðið svo hræddir við
mótmælaölduna, er hér reis út af
innrás Sovétmanna í Ungverja-
land að þeir hefðu í raun réttri
ekki mátt um frjálst höfuð
strjúka mánuðum saman, og þess
vegna guggnað á brottrekstrar-
ráðagerðum sínum. Þrátt fyrir
skvaldur Þjóðviljans og línu-
komma, vita allir íslendingar, að
Atlantshafsbandalagið tryggir
sjálfstæði fslendinga en veikir
það ekki. íslendingar geta farið
og fara öllu sínu fram, þrátt fyr-
ir vist sína í bandalaginu. Berúm
slíkt saman við það, sem nú er
að gerast í Tékkóslóvakíu, þar
sem kúgun magnast með hverj-
um degi. Og ekki þarf að fara
alla leið suður í Mið-Evrópu til
að sjá slík kúgunarmerki. Eng-
um blandast hugur um það, hver
hin raunverulega ástæða er fyrir
ákvörðun finnsku stjórnarinnar
um að hætta við aðild að Nordek.
Því miður geta Finnar enga
meiriháttar ákvörðun tekið, nema
með þegjandi samþykki síns vold
uga nágranna. f Finnlandi fær
engin ríkisstjóm, hvorki í heild
Reykjavíkurbréf
Laugardagur 25. apríl
Urðu sjálfum sér
og þjóðinni
tii skammar
Sök sér er, þó að angurgapar
vilji vinna það til umtalsins að
verða sjálfum sér til skammar.
Miklu verra er hitt, að ekki ein-
ungis atferli þeirra, heldur allt
tal, beindist að því að verða ís-
lenzku þjóðinni í heild til van-
virðu. Þeir höfðu lítið annað að
segja en hreinan uppspuna um
ástand og þjóðfélagshætti á ís-
landi. Rangfærslur þeirra þarf
ekki að hrekja fyrir fslending-
um. En þær kunna að verða
teknar sem heilagur sannleijkur
af þeim, er ekki þekkja hér til,
og þá ekki sízt af einstaka er-
lendum oflátungum, sem virðast
hafa ánægju af því að gera hlut
íslenzku þjóðarinnar sem
minnstan. Sá öfuguggaháttur
lýsir sér t.d. í skrifum sænska
Aftonbladets, sem er helzta miál-
gagn stjórnarflokksins þar í
landi. Samkvæmt frásögn Tím-
ans skrifar Aftonbladet á þessa
leið:
„fsland? Já, einmitt ísland. f
dag spyrja margir, hvernig er
ástandið á íslandi? fsland var
áður litla paradísin í norðrinu,
þar sem stjórnmálalíf var til-
tölulega rólegt og efnahagslífið
gott. Nú er öldin önnur. Stjórn-
málaflokkur, sem er lengst til
hægri, stjórnar ásam Jafnaðar-
mönnum, undir yfirstjórn Atl-
antshafsbandalagsins og efna-
hagurinn er afskaplega slæmur,
þar sem fiskveiðar landsmanna
hafa brugðizt. íslenzka þingið
er hið elzta í heimi. Sjálfstæð-
isflokkurinn, sem er Öfgasinnað-
ur hægriflokkur hefur 23 af 60
kvæða á Alþingi ráðast stöðugt
á stjórnina fyrir undirlægjuhátt
hennar. En fyrst og fremst er
það æskan á íslandi, sem er á
móti þessum nánu tengslum við
Ameríku, ekki aðeins komm-
únistaæskan. Mótmælagöngur
gegn herstöðinni eru mjög tíðar.
Ef hinn sterki kommúnista-
flokkur á íslandi er frátalinn,
eru allir 5 stjórnmálaflokkarnir
íhaldsflokkar, jafnvel jafnaðar-
mennirnir eru að meira eða
minna leyti borgaralegir. Efna-
hagsástandið hefur orsakað al-
varlegt atvinnuleysi, mest í
byggingariðnaði og fiskveiðum.
Þetta leiðir til þess að fleiri og
fleiri íslendingar flýja land.
Hið éfnahagsilega og pólitíska
þjóðfélagsástand á fslandi, og
atvinnuleysið sem fylgir í kjöl-
far þess er hin eiginlega ástæða
til töku sendiráðsins í Stokk-
hólmi, og það staðfestir Harald-
ur Kröyer, ambassador, sem seg-
ir við Aftonbladet: „Þetta eru
aðgerðir, sem eru gerðar í
samráði við stúdenta í mörgum
löndum, en þær urðu ofsafengn-
ari hér í Stokkhólmi en víða
annars staðar.“
Illvilji eða
ókunnugleiki
Hvað sem um þessi ummæli
sendiherrans verður sagt, þá eru
þau bersýnilega rangtúlkuð 1
Aftonbladet. En það er ek'ki hin
eina rangfærsla blaðsins.
Nú má ekki áfellast alla Svía
fyrir slík skrif. Flestir þeirra
hafa sáralitla þekkingu á ís-
lenzkum málum, og fáir veru-
legan áhuga fyrir þeim. Það
sem lýsti sér t.d. í ræðu, sem
Glov Palme, forsætisráðherra
inu, sem þeir létu frá sér fara. f
dreifibréfinu var talað um að
fleira en NATO héldi íslandi í
klóm erlends auðvalds. Berum
orðum var sagt:
„En NATO er ekki eina
áhald eignastéttarinnar til að
flækja þjóðina enn fastar í net
auðvaldsins.
Innganga í EFTA er stórt
skref í þá átt. Það skref selur
þjóðina undir arðrán alþjóð-
legra auðhringa um ófyrirsjáan-
legan tíma og sízt mun íslenzk-
ur verkalýður eiga auðveldara
með að sækja kjarabætur í klær
þeirra.“
Aftonblalet sleppir því að
minnast á EFTA. Það er vegna
þess, að bæði Aftonbladet sjálft
og Svíar yfirleitt vita, að þessi
lýsing á EFTA er fullkomin fjar
stæða. Ef henni væri haldið á
lofti, þá er þar með sýnt hvílíkir
öfgar eru hér á ferðum. Ef þama
væri farið með satt mál, þá væri
Aftonbladet og ráðamenn þess
ekki síður „áhald“ alheims-
auðvalds en forráðamenn á ís-
landi. Aftonbladet verður sjálfu
sér þess vegna ekki síður til
skammar en upphlaupsmennirn-
ir ellefu. En þeir íslendingair,
sem hingað tiil kunna að hafa
lagt trúnað á skraf Aftonbladets
og Skoðanabræðra þess á atburð-
um í fjarlægum heimsálfum,
geta nú .af eigin raun dæmt upi
hversu öruggur grundvöllur er
undir ímyndaðri alvizku þeirra.
99
,Yfirstjórn
Atlantshafs-
bandalagsins“!
Það þarf sannarlega mikla fá
fræði og frekju til að halda þvi
fram, að Atlantshafsbandalagið 1 horfnu Paradís.
né einstakir ráðherrar, haldizt
við, nema Sovétmenn láti sér
hana lynda. Á íslandi er það aft-
ur á móti algjörlega óhugsandi,
að hvort heldur Atlantshafs-
bandalagið, Bandaríkin eða varn
arliðið blandi sér í okkar mál-
efni. M.a.s. er óhætt að fullyrða,
að engin ríkisstjórn hafi notið
meiri fyrirgreiðslu og velvildar
í verki af hálfu Bandaríkjastjórn
ar en einmitt Yinstri stjórnin,
þar sem kommúnistar höfðu úr-
slitaráð.
Heimflutningur
frá Ástralíu
Aftonbladet fræðir Svía einn-
ig á því, að fleiri og fleiri flýji
land vegna atvinnuleysis hér.
Víst er það rétt, að á árunum
1968 og 1969 fóru nokkur hundr-
uð íslendingar úr landi vegna
atvinnuörðugleika. Nú er
þessum brottflutningi lokið, enda
var meira úr honum gert en efni
stóðu til. Hjá járniðn'aðarmönn-
um var t.d. aldrei atvinnuleysi,
þó að allmargir þeirra hyrfi um
sinn á burtu. Öðru máli var að
gegna um byggingariðnað, en all-
ar horfur eru á að hann eflist
nú að nýju, svo að þeir bygging-
ariðnaðarmenn, sem enn eru er-
lendis eigi kost á vinnu hér.
Hvað sem um það er, þá hafa nú
þeir, sem áður vildu mest gera
úr atvinnuleysi og landflótta við
urkennt, að allur hafi sá mál-
flutningur verið öfgafullur og
öfugsnúinn. Tíminn er farinn að
skrifa um að menn hafi hvorki í
Ástralíu né Svíþjóð fundið þá
velsæld, er þeim hafði verið tal-
in trú um að biði þeirra í þeim
,öndum. Og Magnús Kjartansson
hefur á Alþingi flutt þingsálykt-
an um heimflutning íslendinga
frá Ástralíu. Um þann tillögu-
flutning má segja að á skammri
stundu skipast veður í lofti.
Áður var fullyrt, að hér væri ó-
iíft. Nú á að kosta menn til ferðar
umhverfis hálfan hnöttinn í því
skyni að koma þeim aftur í hina