Morgunblaðið - 03.03.1971, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 3. MARZ 1971
5
Heildverzlanir
um rekstri 274
Morgunblaðinu hefur borizt
eftirfarandi greinargerð frá Fé-
lagi íslenzkra stórkaupmanna
vegna útvarpserindis, sem Sig-
urður Blöndal, skógarvörður hélt
nýlega. í greinargerð stórkaup-
manna kemur fram, að félag
þeirra hefur boðið Sigurði
Blöndal að koma í heimsókn á
skrifistofu félagsins og kynna
sér rekstur heildverziana.
Talning skógarvarðarins á Hall
ormsstað, Sigurðar Blöndals á
fjölda heildverzlana í Reykjavik
gefur ranga mynd af umfangi
heildsölustarfseminnar þar, en
í útvarpserindi sínu um daginn
og veginn 8. febrúar s.l. nefndi
hann töluna 525.
Hið rétta er, að fjöldi heild-
verzlana í fullum rekstri er tæp
lega helmingi færri, eða einungis
274 eftir því sem Félag íslenzkra
stórkaupmanna hefir komizt
næst.
Það er því ljóst, að ófullkomn
ar og 'illandi heimildir hafa leitt
til þess að skógarvörðurinn hefur
ekki séð skóginn fyrir trjánum
og dregið rangar ályktanir.
Samkvæmt fyrirtækjaskrá
sem Hagstofan hefur í fyrsta
sinn tekið saman fyrir árið 1969,
kemur fram að heildsölufyrir-
tæki séu 552 á öllu landinu. Hér
hefir greinilega verið stuðzt við
skrásett fyrirtæki hjá opinber-
um aðilum, en sú heimild er al-
gjörlega ófullnægjandi í þessari
atvinnugrein sem öðrum. Fyrir-
tækjaskráin er algjört byrjenda
verk og verður að ætla að úr
göllum hennar verði bætt næst
þegar hún verður gefin út.
Þessi tala kom því vissulega
nokkuð á óvart og varð til þess
að á vegum skrifstofu Félags
íslenzkra stórkaupmanna var
unnið að því I vetur að greina
töluna í sundur.
Kom þá í ljós, verulegt brott-
fall, eins og eftirfarandi tafla
sýnir.
tæki i reynd í tengslum við aðr
ar heildverzlanir á þann hátt, að
þær mynda með aðalfyrirtæk-
inu sameiginlegan rekstrarreikn
ing.
Samtals 8 fyrirtæki eru í
tengslum við smásöluverzlanir
og kaupir hvert þeirra inn fyrir
aðeins eina smásöluverzlun.
Ástæðurnar fyrir hinu mikla
brottfalli, sem nernur 238 fyrir-
tækjum eru augljósar.
Annars vegar hefur heildverzl
unarstarfsemin ekki farið var-
hluta af því almenna einkenni í
þjóðarbúskap okkar sem auka-
vinnan er, hins vegar er svo um
hnúta búið í íslenzkri löggjöf, að
erfitt er að slíta fyrirtækjum
þótt til þess sé fullur vilji af
hendi eigenda.
Eftir eru 314 heildsölufyrir-
tæki í fullum rekstri. Af þeim
eru 40 skráð utan Reykjavíkur.
Heildsölufyrirtæki i Reykjavík í
f-ullri starfrækslu eru því ekki
nema 274 talsins. Þar af eru 157
meðlimir í F.I.S., en 18 fyrir-
tæki ríkis og samvinnuhreyfing-
ar og 7 eru innkaupasamtök
smásöluverzlana.
HVEBNIG RÆKIR
HEILDVERZLUNIN
HLUTVERK SITT?
Þó raunverulegur fjöldi heild-
verzlana í Reykjavík sé þannig
næstum helmingi minni en skýrsl
ur herma, ber ekki að gera lítið
úr þeirri spumingu hvernig
heildverzlunin ræki hlutverk sitt.
Heildverzlun er mjög sérhæfð
atvinnugrein, sem fólgin er í því
að fullnægja raunverulegum og
marktækum þörfum neytenda og
byggja brú milli þeirra og fram-
leiðenda, innlendra sem erlendra.
Islenzkar heildverzlanir eru yfir
leitt ekki mannmargar en mjög
sérhæfðar, þannig að lang al-
gengast er að hver þeirra hafi
einungis 1—3 vöruflokka.
En ætíð má gera betur og
það er kappsmál íslenzkra heild
verzlana að þjónustu- og af-
kastageta þeirra aukist, svo að
Fjöldi fyrirtækja: Heildverzlanir skv. fyrirtækjaskrá Fyrirtæki seih ekkt eru starfrækt 85 552
Fyrirtæki rekin sem au-kastarf 125
Fyrirtæki inni í annarri heildverzlun 20
Fyrirtæki inni í smásöluverzlun 8 238
Fyrirtæki í fullri starfrækslu 314
Utan Reykjavíkur 40
Fyrirtæki í Reykjavik Þar af meðlimir F.Í.S. 157 274
í eigu ríkis + samv.t 18
Alls 85 fyrirtæki eru alls ekki
starfrækt lengur og gfeiða ekki
aðstöðugjald.
Um 125 fyrirtæki eru rekin
sem aukastarf í heimahúsum.
Flest greiða aðstöðugjald innan
við 10.000 kr., en nokkur innan
við 20.000 kr. Þá eru 20 fyrir-
þær geti sinnt sem bezt hlut-
verki sínu i þjóðféiagi í fram-
þróun.
Eins og í öðrum atvinnugrein
um verða afköst á starfsmann
ekki aukin að ráði nema til
komi meiri notkun f jármuna og
Frá bókmenntaprófessorum:
SKÝRINGARAUKI
1 BLAÐAGREIN, Gistiprófess-
orsemba'tti og bókniennta-
kemisla, sem birtist nýioga í dag-
Möðum, g-erðum við nokkra
grein fyrir námsefini nútiimabók-
mennta á 3. stiigi B.A.-náms í
Háskóla tglands. Það kann að
hafa komið sumum undarlega
fyrir sjónir, að þar var ekki
minnzt á rithöfunda eða skáld
eins og Gurunar Gunnarsson og
Jalkob ThorarenLsein eða leikrita-
skáld eins og Guðmund Kamban.
Að sjálflsögðu eru 1-esin verk eft-
ir þes-sa höfunda, en ekki á 3.
stigi, heidur á 2. stigi B.A.-náms.
En þá er lestrtanefnið í bók-
mennibum: Bókmenntiisaga og
lestur bókmennta frá og með
rómantík (um 1830) til mitíma-
bókmennta, þ.e. til 1918.
Þar sem ofanigreindir höfund-
ar g-et'a fyrstn verk sín út fyrir
1918, eru þeir lesnir á 2. náms-
stigi. Þessi sikipting er ekki í
ali-a s-taði heppiieg, því að auð-
vitað eru verk þessara höfunda
jaifnnútim-aílcg og verk sumra
annatra, sem birtu íy-rstu verk
sín eftir 1918. Enigu að síður er
þessi skiipting þó bókmiennitasögu
le-gs eðlis og virðiist heppilegri
en miða við fæðingaxár eða dán-
arár höfunda. Enda er það svo í
reynd, að þessi skipting varðar
engu við efnisval nemenda til
heimaritgerða.
Bjarni Giiðnason,
Steingrímur .1. Þorsteinsson,
Sveinn Skorri Hösknidsson.
í full-
fjármagns a bak við hvern starfs
mann samfara skipulegri hag-
ræðingu. 1 þessu efni hefur þó
verið erfitt um vik og hafa opin
berar aðgerðir eins og lánsfjár-
skömmtun, skortur á langlán-
u-m til fjárfestingar í hentug-u
húsnæði og tækjum og úrelt
verðlagsákvæði staðið í vegi fyr
ir þvi að þróunin yrði eins ör
og æskitegt væri.
Félag íslenzkra stórkaup-
manna hefur þó viljað leg-gja
allt af mörkum og staðið fyrir
komu norskra hagræðingarsér-
fræðinga i heildverzlun á undan-
förnum mánuðum og hafa þeir
tekið að sér nokkur verkefni
hér. Til að leggja enn frekar
áherzlu á nauðsyn hagræðingar-
starfsemi efnir F.l.S. til hag-
ræðingarnámskeiðs fyrir félags
menn sína föstudaginn og laug-
ardaginn 26. og 27. febrúar með
norskum hagræðingarráðunaut-
um sem leiðbeinendum.
Þótt nokkurs misskilnings hafi
gætt í erindi Sigurðar Blöndals,
skógarvarðar um starfsemi is-
lenzkra heildverzlunar vegna ó-
nógra upplýsinga var honum
umhugað að heildverzl-unin rækti
hlutverk sitt sem bezt. Það væri
þvi Félagi íslenzkra stórkaup-
manna ánægjuefni ef hann þekkt
ist boð þess sem hér með er
komið á framfæri, um að koma i
heimsókn á skrifstofu félagsins
og kynnast nánar viðhorfum og
aðgerðum F.Í.S., sem miða að
því að gera íslenzka heildverzl-
un sem hæfasta til að gegna
hlutverki sínu að brúa bilið milli
neytenda og framleiðenda.
Væri íslenzkum heildverzlu-n-
um mikill fengur í því að eignast
nýjan liðsmann með almanna-
áheyrn til að kynna nánar hl-ut-
verk þeirra i réttu ljósi á öldum
ljósvakans.
(Frá Félagl ísl.
stórkaupinamia).
*
V estur-Islending-
ur fann nýja
plöntutegund
Dr. Baldur R. Stefánsson,
plöntufræðingur við Manitoba-
háskóla hefur undanfarið unnið
að rannsóknum á plöntutegund,
sem heitir „rape“ og hefur getað
framleltt nýjar tegundir, sem
hafa talsvert minna af súrefni i
oliunni, sem framleidd er úr fræ-
inu. En of mikið af rapesýru er
talið mjög óhollt bæði mönnum
og skepnum, og þvi æskilegt að
bændur breyttu sem fyrst til
með tegund.
Frá þessu er sagt i Lögberg-
Heimskringlu. Er þar líka haft
eftir dr. Baldri Stefánssyni að
Japanir hafi þegar pantað 2
miUjónir punda af þessari nýju
frætegund.
Dr. Baldur Stefánsson er fædd
ur við Vestfold í Manitoba og er
sonur þeirra Guðmundar heitins
Stefánssonar bónda og Jóninu
konu hans. Hann er kvæntur
Sigríði J. Westdal, dóttur Páls
og Helgu heitinnar Westdal.
Togaraverkfalii lokið. Skipverjar á Narfa ganga uni borð við
brottför togarans úr Reykjavíkurliöfn. Narfi var jafnframt sá tog-
arinn, seni síðastur stöðvaðist í Reykjavikurliöfn vegna verkfalls-
ins. (Ljósm. Mbl. Kr. Ben.)
r~
Api vann mál-
verkasamkeppni
JAMES Orang, sem nýlega
sigraði í málverkasamkeppni
í Bandaríkjunum, reyndist
vera orangútan-api frá dýra-
garðinum í borginni Topeka
í Kansas. í dýragarðinum
gengur hann undir nafninu
Djakarta Jim.
Jim er fknmtán ára gamall,
og vann fyrstiu verðlaun í
má'l-verkas-amkeppni, seim hafld
in var á vegum sa-mtaka, er
niefnast Kansas Recreation
and Park Association. Hinir
þátttakenduimir voru börn og
u-nglingar á aldrinium 4 ti!l 18
ára.
Cary Clartke foi'stöðumaður
dýra-garðsins sagði að dóm-
vitað að „Jamies Oranig“ vseri
api þar til myndir hans
arar við keppnina hefðu ekki
„Train from Tokyo" og
„Tomado“ höfðu verið vald-
ar beztu myndimar í kieppn-
inini.
„Hann er ,,impression isti“,
en það er erfitt að lýsa verk-
um hans“, sagði Clarke. „Það
mætti kaila hann „prímitív-
ista“.
Jim málar með hönd-um og
fótum og er vanur að bragða
á lituinum áður en hann notar
þá. Clanke sagði að Jim he-fði
listræna hæfileika, og að eng-
um brögðum þynfti að beita
ti! að fá ha-nn tffl að mála,
hann gerði það af sköpumar-
þörf.
Dýragarð-inn vantar nú
fimm þúsund dolilará tád að
kaupa apynju af óramgútan-
kyni, og hefur verið ákveðið
að selja m-álverk Jiims í fjár-
öLunarskyni.
Grunnskólafrv.
á Varðarfundi
rætt
LANDSMALAFÉLAGIÐ
Vörður efndi til hádegisverð-
arfundar sl. laugardag um
frumvarp ríkisstjórnarinnar
um grunnskóla. Var fundur-
inn vel sóttur og tókst í alla
staði hið bezta. Kristján J.
Fullbókað í ísaf jarð-
arferðir með Gullf ossi
— um 200 manns á biðlista
GULLFOSS fer tvær ferðir til
ísafjarðar á næstunni og er þeg-
ar fullbókað í báðar ferðirnar
og uin 200 manns á biðlista
eftir fari í seinni ferð skipsins,
sem farin verður um páskana.
Samkvæmt upplýsingum frá
farþegadeild Eimskipafélags ís-
lands hefst fyrri ferðin 19.
marz og lýkur 24. marz, en
seinni ferðin, páskaferðin, hefst
7. apríl og lýkur 13. apríl.
í páskaferðina í ár fara um
30 manns fleira en í fyrra.
Munu þessir 30 farþegar ferðast
á III. farrými skipsins, en gista
í Iðnskólabyggingunni á ísa-
firði á meðan dvalið er þar.
Gimnarsson, skólastjóri, var
framsögumaður á fundinum
en fundarstjóri var Sveinn
Björnsson, formaður Varðar.
Kri-stján J. Gunniarsson gerði
i ræðu siinini itarlega greim fyr-
ir efni grumn-sikóila'frumvarpsins
og ræddi hclzt-u þætti þess. Síð-
an urðm almennar umræður og
fyrirspurnir. Þeir, sem til máls
tóku voru þessir: G-unnar Finn-
bogason, kennari, Erlendur
Jónisson, Mattihías Johannessen,
ritstjóri, Magnús Jónsson, sikóia
stjóri, Sigurlaug Bja-madóttir,
borgarfulltrúi, síra Ingólfur
Finnbogason og Matthias Har-
aldsson, ken-na.ri. Urðu fjöru-gar
umræður og fjölmargar ábend-
ingar komu fram á fu-ndtnum.
Bústaðasókn
Aðalfundur Bústaðasóknar verður haldinn að lokinni Guðs-
þjónustu í Réttarholtsskóla sunnudaginn 7. marz.
STJÓRNIN.