Morgunblaðið - 30.10.1971, Síða 19

r • *r.t ■* r-.g-rx
Tf.T ;—(t \

MORGUNBLAÐIB, LAUGAROAGUR 30. OKTÓBER 1971
'K i-
19
Minning:
Sigríður Lovísa
Sigurðardóttir
F. 14. okt. 1883. D. 19. oltt. 1971
1 DAG fer fram á Húsavík útför
frú Lovísu Sigurðardóttur er um
langt árabil stóð við hlið manns
síns Björns Jósefssonar héraðs-
lœknis í Húsavíkurlæknishéraði.
Á Húsavík hefur hún átt heima
í meira en hálfa öld.
Hún var Skagfirðingur að ætt
og uppruna, fædd að Hofsstöð-
um i Skagafirði 14. okt. 1883.
Foreldrar hennar voru hjónin
Björg Jónsdóttir Hallssonar, pró-
fasts í Glaumbæ og Sigurður
Pétursson óðalsbóndi að Hofs-
stöðum. Mikill nefndarmaður i
sveit sinni. -— Sigurður bjó í
tvíbýli við bróður sinn Björn,
Kom öllum saman um að tví-
býlið á I-Iofsstöðum væri öllum
til fyrinnyndar og var heimilið
mjög rómað urn Skagafjörð og
þó víðar væri leitað. Það var
sama hvert litið var, hvort held-
ur úti eða inni, allt bar vott um
óvenjulegan myndarskap, reglu
semi og samvizkusemi við öli
störf.
Lítil ljóshærð stúlka var í
heiminn borin og ólst upp á
þessu höföingsheimili. Hún var
augasteinn foreldra sinna og
eftirlæti. Höfðu hjónin á Hofs-
stöðum misst litla stúlku, sem
bar sama nafn, Sigriður Lovísa.
Nú var einu auganu hætt og
mikil alúð lögð við uppeldi litlu
stúlkunnar.
Síðar tóku Hofsstaðahjónin i
fóstur aðra litla stúlku með
ljósa lokka. Það var systurdótt
ir húsfreyjunnar, Sigrún Pálma
dóttir, siðar húsfreyja að Reyni-
stað. Mjög var kært með þeim
fóstursystrum og frænkum og
mun Sigrún nú sakna vinar í
stað, þá Lovísa er öll.
Mér er sagt að 18 ára gömul
hafi Lovísa fyrst farið að heim
an. Lá þá leiðin út í Siglufjörð,
að Hvanneyri til prestshjónanna
séra Bjai'na og frú Sigríðar.
Lærði hún þar söng og hljóð-
færaleik, sem þá var fremur fá-
títt að unglingar fengju að læra,
en heimasætan á Hofsstöðum
var söngelsk. í föðurgarði lærði
hún að meta fornar dyggðir og
sjálfsagt hefur henni snemma
orðið ljóst að menntun er lítils
virði, ef ræktun hugarfarsins
hefur verið vanrækt.
Eiins og að líkum lætur vildu
foreldrar hennar veita henni þá
menntun er völ var á og auðug
af réttlætiskennd og góðvilja
lagði hún af stað i utanför og
dvaldi um tíma i Danmörku til
að nema og fræðast. — Eftir að
heim kom kynntist hún manni
sínum, Birni Jósefssyni Björns-
sonar skólastjóra á Hólum i
Hjaltadal. Giftu þau sig árið
1912 þ. 19. sept., sama ár og
Björn tók embættispróf í læknis-
fræði. Björn læknir fór utan til
frekara náms, en 1914 var hon-
um veitt Axarfjarðarhérað, sett-
ust ungu hjónin þá að á Kópa-
skeri. — Vissi ég til þess að
læknishjónin eignuðust þar brátt
góða vini, enda hefur traust og
gott fólk verið í Axarfirði og á
Sléttu.
Árið 1918 er lækninum veitt
Húsavíkurlæknishérað og er þá
haldið til Húsavíkur, þar sem
mikið starf beið þeirra.
Því miður kynntist ég ekki frú
Lovsu að neinu ráði nema af
afspurn. En fregnirnar er ég
fékk af læknisfrúnni á Húsavík
leiddu til þess, að mér þótti vænt
um hana og ég dáði hana.
Maðurinn minn Jón S. Pálma-
son á Þingeyrum og Lovísa voru
systrabörn. Voru þau öðru hvoru
samtíða á Hofsstöðum, meðan
bæði voru í assku. Hefur hann
oft lýst heimilinu fyrir mér,
hversu frábært það var og
minnzt heimasætunnar, er var
hvers manns hugljúfi.
Læknishjónin á Húsavík eign-
uðust 10 börn, en þau urðu fyrir
þeim mikla harmi að missa f jög-
ur þeirra, er óvænt veikindi her-
tóku heimilið, og sum er lifðu
hafa ekki fyllilega borið sitt barr
eftir veikindin. — Geta má nærri
að slikt var mikið áfall, sem
reyndi mjög á foreldrana, ekki
sízt móðurina, en hún sýndi þá
eins og endranær að hún var
hetja.
En það sem mér hefur þótt
stórkostlegast i fari þessarar
konu er ræktarsemin við ætt-
ingjana, gamla fólkið, sem hún
skaut skjólshúsi yfir og annaðist
til dauðadags.
Sjálfsagt var að faðir hennar
kæmi til hennar, þegar hann
hætti búskap. En henni þótti líka
sjálfsagt að taka til sín þrjár
móðursystur, Þorbjörgu, Stef-
aníu og Mariu , með mann sinn
Einar Stefánsson, að ógleymdum
gömlum vinnuhjúum.
Öllu þessu fólki veitti hún
staka umönnun og kærleika og
fyrir það er ég henni svo þakk
lát. Það þykir sjálfsagt að
hlynna að börnum og styðja þau
til þroska, en það eru ekki allir
sem opna dyr sínar fyrir gömlu
fólki og gefa sér tíma til að
strjúka um föla og oft tárvota
vanga, eða kalda og vinnulúna
hönd. — En þetta gerði Lovísa
með miklum sóma og auðvitað
á læknirinn einnig heiðurinn af
því.
Góð samvinna var með lækn-
ishjónunum á Húsavík. Oft voru
sjúklingar teknir inn á heimilið
og þeim hjúkrað eftir beztu
getu, meðan sjúkrahús var ekki
reist á staðnum. Það var ekki
óalgengt að læknirinn kallaði til
konu sinnar og óskaði eftir að-
stoð ef mikið var í húfi. Þegar
svo bar undir var hún snör að
kasta frá sér búrrýjunni og ger-
ast hiúkrunarkona.
Merk kona er nú horfin sjón-
um, óvenjulegur persónuleiki,
sem með lífi sinu og starfi sýndi
fagurt fordæmi með því að vera
ávallt boðin og búin til að gefa
af sjálfri sér öðrum til góðs.
Við hjónin sendum börnum
hennar og öðrum ættingjum inni-
legar samúðarkveðjur.
Huldp. Á. Stefánsdóttir.
Vorið 1914 fluttist ungur lækn
ir í svonefnt Öxarfjarðar-læknis
hérað, með búsetu á Kópaskeri.
Þetta va.r Björn Jósefsson frá
Vatnsleyru, kvæntur Sigríði Lov
ísu Sigurðardóttur frá Hofsstöð
um. Bæði voru þau hjón Skag-
firðingar.
Héraðsbúar fögnuðu mjög
komu þeirra, því að um skeið
hafði héraðið verið læknislaust
og um langa veglausa heiðavegi
að fara, ef þörf var að leita lækn
ishjálpar.
Menn urðu heldur ekki fyrir
vonbrigðum. Björn reyndist hinn
ágætasti læknir, ljúfur, djarfur,
og skjótur til hjálpar og heppinn
í aðgerðum. Hitt kom óvænt og
þótti með eindæmum hve mikil
stoð frú Lovísa reyndist manni
sínum við læknisstarfið. Nýlega
hafði verið byggður læknisbú-
staður að Ási við Kópasker. Ekki
mun þar hafa verið gert ráð fyr
ir sjúkrarúmum, aðeins rúmgott
lyfjaherbergi, með bekk og áhöld
um til smáaðgerða. En frú Lov-
ísa rýmdi tii í sinni eigin íbúð og
útbjó sjúkrarúm fyrir tvo eða
fleiri legusjúklinga, þegar þörf
krafði. Björn læknir hafði huga
á að gera stærri aðgerðir, en í
fyrstu hafði verið gert ráð fyrir,
enda gerði hann marga holskurði
o. fl. — Svæfingar annaðist frú
Lovisa, einnig hjúkrun og fæði
legusjúklinga. Oft og tíðum munu
aðstandendur sjúklinga hafa
hlaupið undir bagga, því föst
heimilishjaTp var af skornum
skammt-i.
Aldrei heyrðist æðruorð um
annir af vörum húsmóðurinnar,
og allt þetta starf fórst henni svo
vel, sem bezt mátti verða, að
dómi allra, sem til þokktu, og
sjúklingar, er dvöldust hjá þeim
hjónum fannst likast því að þeir
væru heima hjá sér, svo var að
búðin ljúf og hressandi. —.
Stærst og mest var frn Lovísa
þegar þungar raunir bar að. Sorg
in fór heldur ekki fram hjá henn
ar garði, en hún sýndi þá sem
endranær þá hugprýði, sem ein
kenmdi allt hennar lif.
Haustið 1918 fluttust iæknis-
hjónin alfarin frá Kópaskeri til
Húsavíkur við Skjálfanda. Mun
Bjönn læknir hafa vænzt þar
betri aðstöðu til starfa. — Með
söknuði voru þau hjónin kvödd
austan heiðar, en eftir sem áður
tóku þau á móti sjúklingum að
austan og margir fengu þar bót
meina sinna. Allir áttu þar sömu
vinsemd að fagna.
Frú Lovisa var einstök merkis
og gáfukona og þegar hún er
kvödd hiinzta sinni er m'ér þak'k-
læti og aðdáun efst í huga.
Ég leyfi mér fyrir hönd Norð
ur-Þingeyinga að votta henni
þökk og virðingu.
Sigurveig Björnsdóttir.
í DAG er gerð á Húsavik útför
frú Sigriðar Lovisu Sigurðar-
dóttur, ekkju Björns Jósefsson-
ar, er mestan hluta starfsævi
sinnar var héraðslæknir á Húsa-
vík.
Hún lézt í Landspítalanum
19. þ. m.
Lovísa, en svo var hún jafnan
nefnd, var fædd á Hofsstöðum í
Skagafirði 14. okt. 1883 og var
þvi 88 ára er hún lézt. Hún var
dóttir hjónanna Bjargar Jóns-
dóttur, prófasts i Glaumbæ og
víðar, Hallssonar og Sigurðar
Péturssonar er bjuggu á Hofs-
stöðum miklu myndarbúi um
langt skeið. Þó að búið væri
aldrei tiltakanlega stórt var
slíkur bragur á öllu þar, að til
þess var tekið. Þótti Sigurður
hagsýnn í öllu og búmaður góð-
ur, snyrtimenni í allri umgengni
og reglumaður svo að af bar.
Hann þótti vitmaður mikill, en
hlédrægur. Björg kona hans var
um allt sérstaklega vel verki
farin og átti ekki siður en bóndi
hennar sinn þátt í að móta heim-
ilisbrag. Hún þótti mikil hús-
móðir, skapmikil og skörungur,
en höfðingi i lund, frjálslynd og
gestrisin.
Á móti þeim bjuggu að Hofs-
stöðum Björn bróðir Sigurðar
og síðari kona hans Una, en
fyrri kona Björns lézt ung. Var
sambýli þetta rómað um allt
héraðið og voru þeir bræður þó
manna ólikastir í skapi. Gerðu
þeir Hofsstaði að stórbýli og
heimilin tvö sem stórheimili að
þeirra tíma hætti.
Enginn, sem kynntist frú
Lovísu gekk þess dulinn, að
hún hefði hlotið gott uppeldi og
mikla þekkinigu og reynslu um
alla búshætti þess tíma, jafnt
utan húss sem innan. Kom það
henni vel að notum síðar í líf-
inu, því að hennar beið mikið
hlutskipti.
Árið 1912 giftist hún Birni
Jóseíssyni lækni. Næstu tvö ár-
in stundaði Björn læknisstörf á
sjúkrahúsum heima og erlendis
og um skeið í héruðum, en árið
1914 var hann skipaður héraðs-
læknir í Öxarfjarðarhéraði og
var það til ársins 1918, er hon-
um var veitt Húsavíkurhérað.
Því héraði gegndi hann til árs-
ins 1950 er hann fékk lausn
vegna aldurs. Læknisstörf stund
aði hann síðan á Húsavík þar til
hann lézt árið 1963.
Börn þeirra Lovísu og Björns,
er lifðu urðu 9: Sigriður Birna
og María Eydís, er létust i æsku,
Jósef Jón, er lézt 16 ára að
aldri og þau, sem nú lifa: Björg
Hólmfriður gift Páli Ólafssyni,
Hólmfríður Björg ógift, Sigurð-
ur Pétur ókvæntur, Árnviður
Ævars kvæntur Þuriði Her-
mannsdóttur, Einar Örn kvænt-
ur Laufeyju Bjarnadóttur og
Birna Sigríður gift Herði Pét-
urssyni.
Á heimili þeirra Lovísu og
Björns dvaldist árum saman ald-
urhnigið frændfólk frú Lovísu,
alls fimm manns og létust þar.
Heimilið varð þvi snemma
fjölmennt og var það mikið
hlutverk að veita þvi forstöðu
og annast uppeldi barnanna,
þvi að ekki mæddi það sízt á
móðurinni, þar sem eiginmað-
urinn sinnti annasömum læknis-
störfum i stóru og fjölmennu
héraði. En þetta varð þó ekki
nema hluti af starfi Lovísu.
Þegar þau Lovísa og Björn
fluttust til Húsavíkur var þar
rekið sjúkraskýli með 5—6
sjúkrarúmum og stóð svo til
ársins 1924. Gat Björn stundað
þar þá sjúklinga, sem þurftu
þar vistunar með og m.a. gert
nauðsynlegustu skurðaðgerðir.
Árið 1924 höfðu þau hjónin
komið sér upp veglegu íbúðar-
húsi og rúmgóðu, svo að þau
gátu tekið að sér að reka á
heimilinu 8 rúma sjúkraskýli
fyrir sýsluna og höfðu þau þann
rekstur í 10 ár eða til ársins
1934, en rúmum tveimur árum
síðar tók Sjúkrahús Húsavíkur
til starfa.
Við þessa skipah mála óx
verkssvið frú Lovísu og annir
stórlega. Ekki er að efa, að að-
staða Björns til læknisstarfa
batnaði mjög og var þó hið
eldi’a sjúkraskýli rekið af hinni
mestu myndarkonu.
Þegar þetta gerist er frú
Lovísa farin að aðstoða mann
sinn mikið við læknisstörfin,
m.a. við allar þær læknisaðgerð-
ir, sem svæfinga þurfti við, þvi
að hún annaðist svæfingu sjúkl-
'inganna. Gerði hún það óslitið í
full þrjátíu og fimm ár.
Frú Lovisa mun alla tíð hafa
haft þá aðstoð á heimihnu sem
hún taldi sig þurfa og minntist
margra kvenna, er hjá henni
störfuðu af hlýjum huga. Sú
konan, sem lengst starfaði hjá
frú Lovísu vinnur heimilinu
enn, er þessi mi'klu umskipti
verða. Með henni ólst upp á
þessu heimili dóttir hennar, sem
er nú myndarhúsmóðir á Akur-
eyri.
Það er ljóst, að frú Lovísa
lifði lengst af mjög annasömu
lífi og starfsdagurinn varð oft-
ast langur. Enda var hún
óvenju vel gerð kona, greind vel,
stjórnsöm, atorkusöm og þrek-
mikil svo að af bar. Þurfti hún
oft að taka á þvi sem hún mátti,
því að margs konar erfiðleikar
steðjuðu að í hennar einkalífi
og í lífi sjúklinganna, sem hún
lét sér mjög annt um.
Það vita og allir, sem aokk
uð þekkja til mála, að líf héraðs-
lækna hefir oftast verið erfitt
og erilsamt hér á iandi og munu
konur þeirra jafnan hafa staðið
dyggilega við hlið þeirra á
hverju sem hefir gengið. Ef til
vill gleymist mörgum þetta nú
ægar málin hafa tekið þá
stefnu, að illa gengur að fá
lækna i dreifbýlið.
Sá er þessar línur ritar kyruit-
ist þeim hjónum og þeirra mynd-
arlega heimili fyrir 27 árum, er
hann gekk a<i> eiga elztu dóttur
þeirra hjóna. Þó að björtust sé
minningin um þann atburð, þá
er einnig bjart yfir minningunni
af kynnunum við Húsvíkinga.
Húsavik var þá í örum vexti,
en taldi aðeins eitthvað á annað
þúsund íbúa. Það var áberandi,
hve þar var þá gróskumikið at-
vinnulíf, sem jafnan hefir ein-
kennt Húsavlk síðan. Upp af
Húsavík var hin blómlega og
fagra byggð Þingeyjarsýslna, en
á Húsavík bjó margt óvenju
dugmikilla sjómanna. Þeir stund
uðu síldveiðar á sumrum og
margs konar aðra veiði þar, og
margir fóru á vetrarvertíð á
Suðvesturlandi. Fór mjög orð af
dugnaði Húsvíkinga við sjósókn
þar og varð sumt með eindæm-
um.
Það voru því margar fjöl-
skyldur, sem settu svip sinn á
bæinn á þessum árum. Milli
margra þeirra stóð vinátta, gagn-
kvæm virðing og traust föstum
fótum. Ein þessara fjölskyldna
var læknisfjölskyldan.
Björn Jósefsson hafði þá
starfað á Húsavík um rúmlega
aldarfjórðungsskeið og var vin-
sæll og mikilhæfur læknir. Þá
var sjúkrahúsið tekið til starfa
fyrir 7—8 árum og lyfjabúð fyr-
ir tæpu ári. Mun sjúkrahúsið
hafa verið vel búið að þeirrar
tíðar hætti ög mun Björn oft
hafa þurft að ráðast í vanda-
samar skurðaðgerðir. Við þær
naut hann mikilvægrar aðstoð-
ar konu sinnar og ekki síður
nágrannalæknanna, sem hann
átti ávallt ágætt samstarf við.
Mun hann ekki hafa lagt í meiri
háttar skurðagerðir, nema brýna
nauðsyn bæri til, ef hann hafði
ekki annan lækni með sér. Var
það langoftast lækni/ Breiða-
mýrarhéraðs. Skapaðist því allt-
af náin samvinna ^Ui þeirra.
Þegar Björn hafði látið af
störfum héraðslæknis vann hann
áfram að skurðaðgerðum um
nokkurra ára skeið með hinum
yngri læknum.
Á hálfrar aldar skeiði hafa
margir átt erindi í Læknishúsið
á Húsavík, en svo var heimili
þeirra Lovísu og Björns jafnan
nefnt. Oft var það vegna alvar-
legra veikinda eða atburða, en
einnig oft til gleðifunda, þvi að
þar rikti gestrisni og höfðings-
skapur.
Við, sem kynntumst þvi heim-
ili einkum síðasta aldarfjórðung-
inn minnumst þess sem heimilis
gleði og friðsældar.
Þannig er ljúft að minnast
þess og þessara merku hjóna.
PáH Ólafsson.
77/ sölu
37 tonna bátur í góðu standi.
Upplýsingar í síma 92-8055.
FISKISKIP TIL SÖLU
80 lesta ný.egur eikarbátur, tilbúinn til afhendingar
úr dráttarbraut.
Einnig 160 lesta stálskip í fyrsta flokks standi, tilbúinn
til afhendingar um áramót.
Ennfremur 270 og 250 lesta góð togskip.
FISKISKIP, Austurstræti 14, 3. hæð
_____________Simar 22475 — Kvöld- og helgarsími 13742.