Morgunblaðið - 29.08.1972, Blaðsíða 16

, 16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. ÁGÚST 1972
Oitgafandi hf ÁrvaKtr', Fteyfojavlk
Frarrvkvsftm da stjóri HaraWur Sveinsson.
flitotjórar Mattihías Joh-annessen,
Eyifóllfur' KonréO Jónsaon.
AOstoOarritstjóri Styrmir Gunrrarsaon.
RitstjórmrMltrúi Þorbjönn Guðmundsson
Fréttastjóri Björn Jóhanr>»son
Aujiýsin^astjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsia AOalstraeti 6, sfmi 10-100.
Augrýaingar AOaistreoti 6, sfmi 22-4-60
AskrrftargjaW 226,00 kr á mónuði irmanlsnd*
I teusasöiu 16,00 ikr eirvtakið
BARÁTTAN FRAMUNDAN
]VTú eru aðeins fáir dagar,
’ þar til íslenzka landhelg-
isgæzlan stendur frammi fyr-
ir hinum mikla vanda. Næstu
vikur verða örlagaríkar og
geta skipt sköpum í lífi þjóð-
arinnar um langa framtíð.
Mikil ábyrgð leggst því á
herðar þeirra fáu manna,
sem á varðskipunum eiga að
gæta réttar íslands og lífs-
hagsmuna þjóðarinnar. Hug-
ur landsmanna allra verður
bundinn við störf landhelg-
* isgæzlunnar og góðar óskir
fylgja henni.
Eins og vænta mátti, reyna
brezkir togaraútgerðarmenn
og skipstjórar að æsa hvern
annan upp. Þeir víla ekki
fyrir sér að brjóta alþjóða-
samþykktir, sem brezka rík-
isstjórnin hefur fullgilt. Þeir
breiða yfir nafn og númer og
segjast ætla að taka illþyrmi-
lega á móti varðskipsmönn-
um, er þeir gera tilraunir til
að fara um borð í togara þá,
sem ætla sér að veiða í ís-
lenzkri fiskveiðilögsögu eftir
1. september. Á miklu ríður
hins vegar, að komizt verði
hjá alvarlegum átökum og lík
amsmeiðingum. Þess vegna
ber að fara að öllu með gát.
Um þetta atriði segir Tíminn
í ritstjórnargrein sl. sunnu-
dag eftirfarandi:
„íslenzka ríkisstjórnin og
landhelgisgæzlan munu beita
öllum skynsamlegum úrræð-
um til að framfylgja lögum
innan íslenzkrar lögsögu.
Þær aðferðir, sem beitt verð-
ur hverju sinni, hljóta að
ráðast af þeim aðstæðum,
sem ríkjandi eru á hverjum
tíma.
íslendingar eiga hér allt að
vinna og tíminn vinnur fyr-
ir þá í tvennum skilningi,
þótt Bretar kunni að bregða
til þess ráðs að beita hern-
aðarlegu ofbeldi til að reyna
að knýja íslendinga til und-
anhalds í baráttunni fyrir
réttinum til mannsæmandi
lífs á íslandi. Alþjóðleg þró-
un landhelgismála er okkur
í vil. Og þótt brezk herskip
geti komið í veg fyrir töku
brezkra veiðiþjófa við kostn-
aðarsamt úthald um hríð,
kemur að því, að þessir tog-
arar verða að leita íslenzkr-
ar hafnar, þannig að íslenzk-
um lögum verði yfir þá kom-
ið. Reynslan hefur sannað,
að fiskveiðar undir herskipa-
vernd eru ekki árangursrík-
ar. Við höfum því efni á því
að fara að með fyllstu gát,
þolinmæði og þrautseigju.“
Undir þessi orð vill Morg-
unblaðið taka, og íslenzka
þjóðin mun heils hugar óska
þess, að framkvæmd land-
helgisgæzlunnar verði á þann
veg, sem í þessum orðum
felst. Við verðum að gera
okkur grein fyrir því, að
brezkir og þýzkir togaraskip-
stjórar telja sig vera í rétti,
er þeir stunda veiðar í hinni
nýju íslenzku landhelgi, og
þess vegna verða þeir harð-
ari í horn að taka en ella. Af
þeim sökum ber okkur að
fara með gát, en hins vegar
munu íslenzku varðskipin
ónáða togarana eftir því sem
kostur er og torvelda þeim
veiðar.
Ekki tjóar að dylja það, að
talsverður ágreiningur hefur
verið um framkvæmd land-
helgismála. Þannig vildi
stjórnarandstaðan miða út-
færsluna við landgrunnið
allt, en ekki einskorða sig
við 50 mílur. Ríkisstjórnin
hafði hins vegar ákveðið 50
mílna mörkin, og þá gekk
stjórnarandstaðan í heild til
liðs við hana. Ríkisstjórnin
ákvað einnig á eindæmi sitt
uppsögn landhelgissamkomu-
lagsins frá 1961 og hún lét
það lönd og leið, að alþjóða-
dómstóllinn kvæði upp bráða
birgðaúrskurð, þótt hún væri
margsinnis vöruð við hætt-
unni af því að láta dóminn
fjalla um formsatriði málsins
í stað efnisatriða. Og hún
ákvað að láta engan mæta af
okkar hálfu fyrir dómnum
til að skýra okkar málstað.
Allt orkaði þetta tvímælis,
svo að ekki sé meira sagt.
En nú er komið sem kom-
ið er, og þess vegna ber okk-
ur að setja niður deilur um
það, sem liðið er. í barátt-
unni, sem framundan er,
hljótum við öll að snúa bök-
um saman. Við vildum öll
helzt samninga við Breta og
Þjóðverja. Enn eru vonir um,
að samningar takist, en ef
þeir nást ekki, mun einhuga
þjóð standa að baki þeim,
sem annast framkvæmd land-
helgisgæzlunnar.
Bozidor Kazic:
Peningar
sem Fischer
þiggur ekki
„Mikið er talað um þá fjár-
muni, sem Fiseher fær eða á
í vændum í framtiðinni. Hins
vegar taiar enginn um
það fé, sem hann átti kost á
að fá, en þáði ekki.“
Þannig hófst samtal okkar
við lögfræðing Fisehers,
Paul Marshall, fyrir nokkr-
um dögum, er talið barst að
Fischer, peningum og því,
sem hann fær að heyra vegna
fjárkrafna sinna.
Frá upphafi skákferils síns
hefur Fisoher verið áhuga-
efni þeirra, sem haida alþjóð
leg skákmót. En vegna þátt-
töku hans hefur alltaf verið
farið fram á uppbót eða sér-
staka greiðslu. Ýmist hafa að
standendur mótanna greitt
þetta sjálfir eða bandaríska
skáksambandið, stundum þó
sérstakir velunnarar og vel-
gerðarmenn, allt eftir því
hverjum hefur mest verið í
mun, að hann tæki þátt í við-
komandi keppni.
Fischer hefur haft sitt mat
á gildi einstakra móta
og keppenda. Hann hef-
ur metið gildi eigin þátttöku
á skákmótum eftir „lögmálum
.skákkauphallarinnar". Hann
hefur leitazt við að fá „það,
sem hann æíbti rétt
„Fyrir Fiseher skiptir upp
hæðin ekki öllu. Ef honum
finnst eitthvað réttmætt í
þeim efnum, mun hann halda
þvi stift fram,“ segir
Paul Marshall. „Þannig var
misklíð hans við skáksam-
bandið hér til komin. í
Bandaríkjunum er það talið
sjálfsagt, að sigurvegari fái
sinn skerf af þvi sem inn
kemur. Þetta eru lika rök
Fisehers “
Paul Marshall segir, að
Fiseher hafi sitt ákveðna sið
ferðismat og viljd stundum
ekkert aðhafast, jafnvel
þó lög leyfi, ef honum finnist
það ósanngjarnt og óréttlátt.
Fyrir nokkrum árum, er
Fisoher var ekki það fjáður,
að hann gæti gert lítið úr
gylliboðum var honum boðið
að láta mynda sig við píanó,
sem ákveðið fyrirtæki fram-
leiddi, og átti að fá ríflega
þóknun fyrir. Fyrst leit út
fyrir að hann mundi taka
þessu boði, en minntist þess
þá: „að fólk getur haldið, þeg
ar það sér mig við píanó, að
ég sé píanóleikari. En það er
ekki satt. Ekki værí rétt að
ljúga þvi upp.“ Og þannig
rann þetta út í sandinn.
Rétt fyrir einvígið í
Reykjavik stóð Fiseher til
boða að vinna sér inn mikl-
ar fjárupphæðir. Fyrir-
tæki eitt bauð honum nokkra
tugi þúsunda dala fyrir það
eitt að lýsa því yfir, að hann
drykki te við skákborðið og
að te væri hressandi drykk-
ur. Sjónvarpsframleiðandinn,
David Frost, bauð honum að
koma 90 sinnum fram í þátt-
um sínum og að þiggja að
launum 300.000 dollara.
Fischer afþakkaði þetta.
„Rangt er að halda þvi
fram, að peningar séu efst á
blaði hjá Fischer. Bezta dæm
ið er Chester Fox. Kvik-
myndatökuvélarnar trufluðu,
en Fischer tók skákina fram
yfir peningana og tap-
aði 150.000 dollurum," segja
þeir í bandaríska hópn-
um hér.
„Skákin er atvinna min og
list . . . Ég gerði tilslökun
um fjárhagsatriði við skipu
leggjendur einvigisins, en
ekki um ytri skilyrði
Bobby Fischer
til keppni,“ er haft eft-
ir Fischer fyrir skömmu.
1 skáksögunni er Fischer
einstakt fyrirbrigði. Hann
varð stórmeistari 15 ára gam-
all, en siiks eru engin dæmi
önnur. 1 skákinni gerir hann
enga málamiðlun og teflir af
ofsafenginni baráttugleði,
sem þekkir ekki lognmollu
„stórmeistarajafntefla". Ég
spurði hann að því eitt sinn,
hvort hann hefði nokkurn
tíma á skákferli sínum teflt
stuttar átakalausar jafnteflis
skákir. „Já, ég man eft-
ir einu slíku jafntefli eftir
15 leiki. Það var í New York
1956.“ Sem sagt langt er um
liðið. Slík baráttugleði á vel
við áhorfendur og skipuleggj
endur skákmóta.
En Fischer er líklega fyrst
ur til þess í skáksögunni að
setja mótsstjórnum sín eigin
„skilyrði fyrir keppni". Það
var í kringum 1968, að hann
sendi fyrst út tilkynningu í
10 liðum, þar sem hann lýsti
þeim skilyrðum, er hann
setti fyrir þátttöku í keppni
á skákmótum. Hér var
í fyrsta sinn minnzt á bann
við kvikmyndun, ljósmyndun
og gerð skopmynda meðan
á skák stendur og áherzla
lögð á að stía keppendum og
áhorfendum vel í sund-
ur! Einnig skýlidu slkákiborð
vera af vissri „standard"
gerð, að öðrum kosti
áskildi hann sér rétt til að
koma méð eigið tafl til leiks.
Auk þessa voru svo ákveð-
in fjárhagsskilyrði, umb-
un fyrir að taka þátt í móti.
Mörgum hefur gengið illa að
uppfylla skilyrði Fischers.
Og hefur oft komið til
árekstra, langra viðræðna
o.s.frv.
Minna verður á, að margi.r
stórmeistarar líta svo á, að
margar tillöguir Fisohers séu
réttlætanlegar. Og fyrir hans
tilstilli hefur aðstaða batnað
til muna á alþjóðlegum skák
mótum, sérstaklega hvað
varðar lýsingu, val á keppn-
issa.1 og verðlaunaupphæð.
En aðrar tillögur hans
valda verulegum erfiðleikum
og virðast stundum mjög
óraunhæfar. Eins og þegar
ákveða þarf tilhögun keppni
út frá sérstökum trúarhátíð-
um, dauðaþögn ríki i salnum
o.s.frv. og deilt hefur verið
um fjármálin.
Hér hafa legið rætur mis-
klíðar og umstangs. Skoðan-
ir hafa verið skiptar um per-
sónuleika Fisehers, en vinir
hans og andstæðingar hafa
verið sammála og ein-
huga um skákhæfileika hans.
Eins og frétzt hefur frá
bandariska liðinu hér, þá fær
Fischer svo til daglega hin
ótrúlegustu tilboð, sem heita
honum jafnvel 2ja mill j. dala
þóknun fyrir að skrifa skák
skýringar frá heimsmeistara-
einvíginu. Augljóst er, að
hann flýtir sér ekki að taka
slíkum gylliboðum um mik-
inn og skjóttekinn gróða.
Hann metur þau eftir eigin
skilningi á því, hvað er rétt
og sanngjarnt.
Fischer hefur «aigt, að
hann vitvji kioima á vissum
Bozidor Kazie
breytinguim o>g enduirbótum,
verði hamn hei<msmeistari.
Hann líitur svo á, að einvigi
uim heimsmeiistaratitill'inin eigi
að heyja ártaga o-g að heims-
meistarmin geti háð slíka
keppni við hvern þann
áskioiranda, sem fu'llnægir setit
uim sik'illyrðum. Þannig mætti
búast við því, að hanm byði
nú Spassiki til einvigis á ný
og e.t.v. Larsen og öðrum og
legði þannig hecimsimieistaratit
ilinn hiklaiuist og óeigingjarnt.
að veði. Auðvitað eru þetta
fyriraMiiainiir, sem ekki er tima
bært að ræða fyirr en
að lioknu einviginu. Einnig
verður að reikna með Al-
þjóða skáfcsamibandinu
(FIDE), sem eikkd víil gefa eft
ir völdin fiil að taka ákvarð-
ánir uim nýjair ttlllliögur uim
fyrirkomulag heimsmeistara-
keppninnar. Þanniig geta kom
ið upp nýir árekstrair.
Spassky setti alidrei nein sér
stök skiílyrði og ekki koom titt
árekstra á roilM hans og
FIDE.
Líklega miuin Fischer hafa
enn mieiri mögiuileika til að
vmna sér inn stórar fjárfúlg
uir í framtíð'inn i. En eftir
reynslunni til þessa að dærna
er ljósit, að persónulleika
hains er ekki hægit að skitja
með hllðsjón atf peniingunum
eittiiuim.