Morgunblaðið - 29.08.1972, Blaðsíða 17

f MQRGUNBLAÐIÐ, Í>RIÐJUDAGUR 29. ÁGÚST 1972
17
Efnahagsleg áhrif Sovéf-
manna í Egyptalándi
Kaíró, — í>au mi'rmikandi sam-
skipti sem átt hafa sér stað í milli
Sovétríkjanna og Egyptalands á
hernaðarsviðinu, hafa enn ekki
haft áhrif á hina víðfeðmu efna-
hagsaðstoð Sovétmanna við Egypta.
Búizt er við að Sovétiríkin muni
halda áfram að vera alls ráðandi á
sviði egypzkra efnahagsmála um
nokkurn tíma, sama hve mikill fjöldi
rússneskra hernaðarsérfræðinga
verður áfram i landinu eftir brott-
rekstur Sadats forseta i.síðasta mán-
uði.
Engar tilraunir hafa verið gerðar
tii að binda enda á efnahags-
leg áhrif Rússa í landinu, en þeir
hafa lagt grundvöllinn að efnahags-
legri þróun landsins. Egyptar viður-
kenna hreinskilnislega að efnahags-
líf lands þeirra sé núna bundið
mjög nánum böndum við Sovétrík-
in. Allir draumar þeirra og áætlanir
mundu hrynja til grunna ef aðstoð
þessari væri hætt.
Sovétríkin taka nú þátt í 102 verk
efnum í Egyptalandi þ.á m. hinni grið
arstóru Aswan-stíflu, jám- og stál-
verksmiðjum, fosfórverksmiðju og
miklum jarðræktaráformum.
Áætllað er, að um 5000 sovézkir
tæknimenn vinni í Egyptalandi.
Aldrei hefur verið fulikomlega upp
lýst, hve mikið fjármagn lagt er i
þessi verkefni, en talið er að það sé
u.þ.b. einn milljarður Bandaríkja-
dala. Langtímasamningar á mörgum
sviðum hafa hnýtt Egyptaland við
hin fjarlægu Sovétríki einum alls-
herjar naflastreng, sem fáir Egyptar
mundu áræða að slíta.
Margir Egyptar — kannski flest-
ir — væru því fegnastir ef vestrænt
land yfirtæki aðstöðu Rússanna,
en sá kostur virðist ekki möguleg-
ur. Auk þess hafa Vesturlönd verið
afar varkár i afstöðu sinni til hins
hernaðarlega ósamkomulags milli
Egyptalands og Sovétrikjanna. t>ess
sjást engin merki, að neitt vestrænt
ríki sé reiðubúið að leggja til fjár-,
magn, mamna l’la eða sérfræðiþekk-
ingu til að bola Rússum burt héð-
an.
Fyrir Sovétríkin er starfsemin hér
áþreifanlegasti árangur efnahags-
legra umsvifa þeirra í hinum svokall
aða þriðja heimi. Eins og nú er kom
ið er fjárfesting þeirra orðin svo gíf
urleg og Egyptaland orðið svo geysi
háð Sovétríkjunum að ekki er hægt
að sjá fyrir neins konar samstarfs-
slit. Sovétríkin eru núna höfuðvið-
skiptavinur Egyptalands og kaupa
þaðan fyrir um 700 milljónir Banda-
ríkjadala árlega. Baðmullar- og
sítrusávaxtaframleiðsla Egypta um
mörg næstu ár mun fara til Sovét-
ríkjanna í skiptum fyrir rússneskar
vélar, varahluti og efnavarning.
Rússar eru skuldbundnir til að
byggja upp samgöngur i lofti og á
sjó, koma upp olíuiðnaði og byggja
kjarnorkuaflsstöðvar. Margt af
þessu er enn ógert. En án þessara
sammnga sjá Egyptar hrei.nliega
ekki fram á að framhald verði á bar-
áttu þeirra við vanþróun og
öra fólksfjölgun, sem fjölgar lands-
mönnum um á að gizka eina milljón
árlega.
Samkvæmt egypzkum tölum hefur
hagvöxtur i landinu Verið um 5% á
ári aðallega vegna aðstoðar Sovét-
ríkjanna. Það er ekki hraður vöxt-
ur af þróunarlandi að vera. En ef
haft er í huga að stríðsvél Egypta
gleypir um 60% þjóðarteknanna, er
vöxturinn ekki svo litill.
Sú staðreynd, að efnahagslíf
Egyptalands hrundi ekki gjörsam-
lega eftir striðið við fsrael 1967 og
lokun Súez-skurðarins er að miklu
leyti sovézkri aðstoð að þakka, en að
eins að litlu leyti að þakka aðstoð
frá auðugum Arabarikjum eins og
l í
íeitr1|arkSimejí
Eftir Andrew
Bobowiec
Saudi-Arabiu, Kuwait og Líbyu.
Næsta fimm ára þróunaráætlun
Egyptalands sem hefst á næsta ári,
er fjármögnuð nær algerlega með
sovézkri aðstoð.
Síðastliðin 10 ár hefur Egyptaland
fengið um 500 milljóna Bandairíkja-
dala iðnaðairlán, en um 60% þess
hafa komið frá Sovétríkjunuim.
Sovétmenn hafa lofað meira fé til
sérstakra framkvæmda eins og t.d.
stáliðjuversins Helwan fyrir utan
Kairó, álverksmiðju og uppgræðsiu
Nobaira landsvæðisins, sem búizt er
við að taki sex ár.
Rússneskir verkfræðingar annast
raifvæðinigiairáætluin, sem gert er ráð
fyrir að muni færa rafmagn i 230
egypzk þorp á þessu ári. Þar að
auki á að reisa 24 rafstöðvar og 200
litlar spennistöðvar á næstu fimm ár
um og er búizt við að það kosti um
200 milljónir dala.
Rússar eru líka að byggja kornsiló
og baðmullarmyllur og þjálfa Egypta
vi'ð fisikvericun og í öðrum skyldum
greinum fiskiðnaðar.
Aðstioð Sovétmanma hefuir hjálpað
Egyptum veruleiga við uppbyggingu
efniaihagslífs iandsins.
S víþ j óðarbréf:
Háskólamenntaðir menn
í verkamannavinnu
og skólahús byggð í atvinnubótavinnu
Kunigalv í ágúst.
ÞAÐ leynir sér ekki, að íslenzfk
málefni eru nú oftar á dagskrá
hér í Svíþjóð, bæði man na á
rmeðal og í fjölimiðlluim, en áður
var. Skákeinvígið í Laugardals-
höllinni á eflaust sinrn þátt 1 því.
Tafláhugiinn hefur vaxið stór-
lega meðal akruenininigs. Fólk sit-
ur nú eða beiniinis ligguir flötum
bein.um yfir tafli, jafnvel á göt-
um úti, þegar vel viðrar, t. d. á
Kóngsgötu í Gautaborg. Þar er
enigin bilaumferð og föilk getur
breitt úr sér eftir vild. Allar
helztu skákbækur eru löngu
uppseldar og vasatöfl eftirsóttir
kjörgripir.
Einin af „taflmönnium götunin-
ar“ sagði í blaðaviðtali nýlega,
að hann skildi það ósköp vel, að
Bobby Fischer hefði amazt við
sjórtvarpisupptöku. Hamn sagðist
finna það greinilega, hve það
truflaði, þegar bláófkunnugt fólk
stillti sór upp og góndi viðistöðu-
laust á leikinin eiins og það gerði
þarna á götunini, nú hvað þá ef
við þetta bættist suðandi sjóm-
varpsvél. — Mikið er skrifað í
blöð um þessi mál og hver ein-
asta sfcák margtefld opinberlega.
Og svo eru það landhelgismál-
in. Sumum íslendintguim hér á
vesturströndinni fimnist það
komia úr hörðustu átt, þegar
sænskir (og dianskk4) fiski- og út-
gerðarmemn fjargviðrast yfir því
á opinberum vettvangi, að ís-
lenzk síldveiðisikip stunda nú
veiðar hér úti fyrir, í Norðursjc
og Skagerak, vitaskuld utan við
alla landhelgi. Hér er nefnilega
allgóð síldveiði ei-nis og er. Þeir
álíta, að íslendingar ættu nú að
vera sjálfum sér samkvæmiir og
halda sig a. m. k. 50 sjómólur frá
landi. Það andar sem sé köldu
í garð íslendinga frá sænskum
og döniskum fiski- og útgerðar-
mönnium og samtökum þeirra.
Þeir óttast, að fkíítiskipin, sem
raú stumda vei ðar við ísland
flytji sig nær, sem sé í Norður-
sjó, og þrengi að fiskiflota þeirra.
Þetta geti siðan þvingað fram
útvílkkun og bönn, sem yi’ði ör-
lagaríkt fyrir þessa atvinmugrein.
sem þegar á í vök að verjast.
íslendingar, og reyndar marg-
ir mætir hérliendir liðsmenin okk-
ar í þessu máli, hafa næg rök á
takteinum viðvíkjandi útfærslu
lanidhelgininar og þeir minna auk
þess á, að sú var tíðin, að sæmsk
síldveiðiskip fiskuðu og fiskuðu
vel ekki ýkja langt frá ströndum
íslánds. Þá var oft þirömgt á eftir-
sóttustu fiskimiðumum, sem nú
virðast því nær „dauður sjór“.
★ HÁSKÓLAMENNTAÐIR
MENN í VERKAMANNA-
VINNU
Mál málianna hér á þessu am-
ars sólríka sumri, hefur verið
dýrtíð og vaxandi atvinnuleysi,
einkum og sér í lagi meðal bygg-
ingarverkamamna. Við hér í Norr
æna lýðháskólanum njótum þó
að vissu leyti góðs af kreppu-
ástandimu, þar sem nú í sumar
hafa verið byggðir tveir nem-
emdabústaðir í atvinhubótavininiu
af nemum og sveimum. í ýms-
um iðngreinum. Við höfum auk
þeiss fengið vilyrði fyrir tveimur
í viðbót, sem byggðir verða í
vetur eða að vori. Og er það
feogur fyrir þessa norrænu
stofnun.
Vaxandi fjöldi íslendimga sælk-
ir nú fræðslufundi og námskeið,
sem norrænu mennitastofnanim-
ar í Kumgálv (akadeimía og lýðlhá
skóli) efna til. Hér dvelja nú t. d.
um þriggja vikina akeið nœr 20
íslenzkir ken'marar og skólamenn,
sem vinma að endurskoðuin og
nýsköpun ruámisefnis í samfé-
lagsfræðum fyrir íslenzka skyldu
námsskóla í samráði við norr-
æna, einkum sæmska, sérfræð-
inga í þessum greinum. Þeir
hafa einnig átt þesis kost að ræða
vandamálin við fimnska kennara,
þar sem hér hafa dvalizt um 70
finmskir fceniniarar um vikutíma.
í vetur verða hér óvenjumarg-
ir íslenzkir nemendur, væntan-
lega 12. Þeir dreifast í flestar
deildir lýðháskólans: almenna,
norræma deild, leiklistardeild,
blaðamannadeild og æskulýðs-
leiðtogadeild. Hin síðastnefnda
er við „útibú“ skólans í Gauta-
borg. Sú námsbraut er ætluð
þeim, sem hafa í hyggju að ger-
ast starfsmemn eða forstöðu-
menn félagsheimila eða tóm-
stundaheimila. Sam'tals mun
skólinn hafa um 260 nemeindur
í vetur, þar af um 100 í Kungálv.
Við skólann eru kenmarar og
nemendur frá öllum Norðuriönd-
um. íslenzkir og færeyskir nemr
endur hafa verið hér öll árin,
síðan skólinn var stofnaður 1947.
Um Jónsmessu í sumar var 25
ára afmæli skólans haldið hátíð-
legt. Þá komu himgað um 300
gestir víðs vegar að á Norður-
löndum. Frá íslendingum, sem
verið hafa nemendur s-kólans á
þessu tímabili — þeir eru nú nær
100 talsins — barst skólanum
m'yndarleg gjöf: afsteypa af högg
mynd eftir Ásmund Sveinsson
(Dýrkun). Skólanum bárust auk
þess ýmsar aðrar höfðinglegar
gjafir, m. a. penimgagjafir, sem
notaðar verða til að prýða og
bæta húsakost skólams, svo að
hanm geti einn betur þjónað hlut-
verki sínu sem samnorræn menmr
ingarmiðstöð á sænskri grund.
Skólamálin eru ætið ofarlega
á baugi hér í Svíþjóð og þá oft
gerður samanburður á gömlurn
skóla og nýjum. Háskólakennar-
ar kvarta yfir lélegri og losara-
legri þekkngu nýstúdenita í
ýmsum greinum miðað við það
sem áður var. m. a. í undirstöðu-
atriðum málfræði, sagnfræði og
annarra bóklegra fræða. En þeir
viðurkenma hins vegar, að stúd-
enrtar sýni meiri kunnáttu í ýms-
um greinum samfélagsfræða og
félagsvisinda. Stúdemtafjöldinn
hefur aukizt ár frá ári og að
sama skapi hefur aðsókm að há-
skólum og öðrum menmtastofnr
unum auk:zt. En nú frá síðast-
liðmu hausti er breyting á orðin.
Aðsókn að háskólunum minnlk-
aði svo verulega að stórum
fjölda háskólakennara, einkum
lektorum og aukakennuirum í
ýmsum greimum félagsvísinda,
var sagt upp starfi. Nú vinma
háskóiamenmitaðir menn almentma
vei'kamaninavinnu eða jafmveil
við afgreiðslustörf í vöruhúsum.
★ RÆTT UM AÐ FÆRA
SKÓLASKYLDUNA FRAM
Þekktur háskóla'kennari í
Gautaborg, p.rófessor Alvar Elle-
gárd, hefur nú nýlega lýst þeiri
skoðun simni, bæði í sjómvarpi og
dagblöðum, að það væri eðlilegt
og skj'nisamlegt að fara að dæmi
amnarra Evrópuþjóða, svo sem
Englenidimga, Frakka og Þjóð-
verja, svo og Bandairíkjamanma,
og færa fræðsluskylduna hrein-
lega niður sem nemur einu ald-
Framhald á bls. 20
Frá Norræna lýðháskólanum i Kungálv. Af svölnm aðalbyggin garinnar er m. a. útsýni yfir
Gantelfnr.