Morgunblaðið - 02.11.1972, Blaðsíða 16

16 MQRGUNBLAÐIÐ, FIMMTÖDAGUR 2. NÓVEMBBR 1972
Oitgofandi hif ÁrvakLff, Rðykjavík
f?r[0'nrvkve&ni da s-tjórí HaroWnr Sveinaaon.
Rteítjdror Motthías Johonnassen,
EýfóSfur KonráO Jónsson.
Snýrmir Gunnarsson.
RHstjówQtfulHrnúl Þorbjöm Guðmundsson
Fréttastjóri Björn Jóhann&son.
Auglýsingastjóri Ámí Garöar Kristinsson
Rftstjórn og afgraiðsia Aöolstraati 0, sfrni 10*100.
Augi1ý.singaí Aðalstreeti 6, sfmi 22-4-60.
ÁskrrftBrgJafd 226,00 kr * 'mónuði innanlorvds
I teusasöTu 16,00 ikr eirvtsaklö
ÞJÓÐNÝTINGARBRÖLT,
EÐA
“BRAMBOLT EINSTAKLINGA“
ingmenn Alþýðuflokksins
flytja nú hverja tillög-
una af annarri um þjóðnýt-
ingu. Þeir vilja þjóðnýta alla
tryggingarstarfsemi í landinu
og olíuverzlun. Þessar tillög-
ur eru raunar ekki nýjar af
nálinni, þótt aðal hvatamenn
þjóðnýtingar á þessu sviði
hafi fram að þessu verið
kommúnistar. Þessar tillögur
eru því ekkert tiltakanlega
frumlegar. Hins vegar hafa
nú skotið upp kollinum öllu
einkennilegri þjóðnýtingar-
áform. Pétur Pétursson, þing-
maður Alþýðuflokksins, hef-
ur flutt tillögu um þjóðnýt-
ingu allrar meiriháttar út-
gerðar og fiskvinnslu í heilu
kjördæmi, og segir sjálfur
réttilega um tillögu sína, að
hún sé nýstárleg, og hann
bætir því við, að þjóðnýting
sjávarútvegsins í þessu kjör-
dæmi geti orðið fordæmi,
sem fara megi eftir annars
staðar á landinu. Næst kæmu
þá væntanlega Vestfirðir eða
Austfirðir.
Auðvitað má hver og einn
hafa sínar skoðanir á því,
hvort hann telji heppilegra,
að útgerð sé þjóðnýtt eða sá
rekstur sé í svipuðu horfi og
verið hefur, þ.e.a.s. einstakl-
ingar og félög annist útgerð-
ina. Raunar er það skoðun
Morgunblaðsins, að hvergi sé
framtak einstaklinganna jafn
ánægjulegt og einmitt í út-
gerðinni. Þar eru fjölmörg
dæmi þess, að menn berjist
áfram til bjargálna. Margir
sjómenn hafa eignazt trillu
eða hluta í bát og síðan
styrkt fjárhag sinn og eignazt
fullkomin fiskiskip. Að út-
gerðinni stendur mikill fjöldi
einstaklinga, og einmitt þess
vegna hefur hún skilað þjóð-
arbúinu jafn mikilli hagsæld
og raun ber vitni. Þetta fram-
tak einstaklinga og félaga
nefnir Alþýðublaðið „bram-
bolt einstaklinga“ og segir,
að hver sé að „grafa í sínu
horni“.
Tillöguflutningur Péturs
Péturssonar er sérstaklega
ámælisverður, vegna þess að
hann hyggst svipta eigéndur
einna 13 fyrirtækja á Norður-
landi vestra eignarrétti að at-
vinnutækjunum, án þess svo-
mikið sem ræða málið við
eigendur og stjórnendur fyr-
irtækjanna, hvað þá að leita
eftir áliti þeirra. Það er rétt
að atvinnulíf á Norðurlandi
vestra hefur ekki verið eins
gott og vera skyldi, en hitt
er líka staðreynd, að íbúar
héraðanna Norðanlands hafa
unnið stórvirki við uppbygg-
ingu atvinnurekstrar. Og sá
vísir, sem kominn er að út-
gerð og fiskvinnslu í Norð-
urlandskjördæmi vestra, er
þess eðlis, að unnt er að
styrkja hann og efla, þannig
að atvinnulífið verði blóm-
legt innan fárra ára. Þjóðnýt-
|l/|álgögn stjórnarandstöð-
unnar gera nú ákafa til-
raun til að sannfæra almenn-
ing um, að efnahagsvandinn
sé fyrst og fremst afleiðing
aflabrests og kostnaðarhækk-
ana af völdum gengisbreyt-
inga erlendis. Því fer fjarri,
að hér sé rétt með farið. Efna-
hagsvandinn er fyrst og
fremst heimatilbúinn, afleið-
ing af stjórnleysi ríkisstjórn-
arinnar í efnahags- og at-
vinnumálum.
Þegar vinstri stjórnin tók
við, kom hún að góðu búi
Viðskilnaður fráfarandi ríkis
stjórnar var svo góður, að
ráðherrarnir nýju töldu sér
alla vegi færa. Þeir létu
greipar sópa um hina ýmsu
sjóði, sem safnazt hafði í á
viðreisnarárunum, en gættu
ekki að sér, kunnu fótum sín-
um ekki forráð. Þess vegna
varð nokkur hundruð millj-
óna greiðsluhalli á ríkissjóði
á sl. ári, þrátt fyrir góðærið.
Vinstri stjórnin lofaði
launastéttunum öllu fögru og
auðvitað gátu þær ekki sætt
sig við minna í síðustu
kjarasamningum, en ríkis-
ingaráform Alþýðuflokks-
manna er vísasti vegurinn til
að kippa grundvellinum und-
an atvinnurekstrinum, gagn-
stætt því sem tillögumaður
sjálfsagt ætlar.
stjórnin hafði lofað. Þá þegar
varð ljóst, að þessir kjara-
samningar mundu hafa í för
með sér gífurlegar hækkanir
á öllum tilkostnaði atvinnu-
veganna, sem ekki yrði undir
staðio nema með m-iklum afla
og hækkandi verðlagi erlend-
is. Vinnutímastyttingin ein
kostaði sinn skilding. Nú er
svo komið að eina ráð for-
sætisráðherrans er að taka
aftur hluta þeirra kjarabóta,
sem launþegar fengu fram í
kjarasamningunum síðustu
og ráðast að vísitölukerfinu,
sem hefur verið ákaPega við-
kvæmt mál fyrir verkalýðs-
hreyfinguna. Svo virðist
sem ríkisstjórn „hinna
vinnandi stétta“ hafi tekið
upp baráttu fyrir sjónarmið-
um vinnuveitenda í vísitölu-
málunum. Þegar á allt þetta
er litið er fráleitt að halda
því fram, að meginorsök fyr-
ir efnahagsvandanum sé afla-
brestur og kostnaðarhækkan-
ir af völdum gengisbreytinga
erlendis. Meginástæðan er sú,
að vinstri stjórnin hefur
reynzt ófær um að stjórna
efnahagsmálunum.
ORSÖK
EFNAHAGS-
VANDANS
Þormóður TS Q ri t Q VlVnÝ
Runólfsson: J. dl I JVd U J U t
1 gildandi iögum og reglum um
skattfriðindi sjómanna er ákvæði um
mikla lækkun frádráttar til tekju-
skatts, hafi maður stundað sjó-
mennsku skemur en 6 mánuði á skatt
árinu. Við síðustu ákvörðun tekju-
skatts nam þessi mismunur hvorki
meira né minna en kr. 1.172- pr
viku; þ.e. maður, sem stundaði sjó-
mennsku 6 mánuði eða lengur á ár-
inu 1971, fékk frádregnar kr. 1.357.-
frá skattskyldum tekjum við ákvörð-
un tekjuskatts í ár, miðað við hverja
viku, sem hann hafði verið slysa-
tryggður á sjó, en væri hann hins
vegar skráður á skip skemur en 26
vikur hrapaði þessi frádráttur nið-
ur í kr 185,- pr. viku.
Hugmyndin að baki þessa bratta
þiepi á sjómannafrádrættinum mun
hata verið sú, að örva menn til að
stunda sjómennsku lengur á ári
hverju en þeir hefðu et.v. ella gert,
eða að minnsta kosti rúml hálft ár-
ið hverju sinni, þar sem lengi hefur
verið meiri og minni skortur á sjó-
mönmim á fiskiskipaflotann. Reynsl-
an hefur hins vegar sýnt, að enda
þótt þetta lagaákvæði hafi í sumum
tilvikum orðið til bess að menn
stunduðu sjóinn vikunni eða mánuð-
inum lengur til þess að komast í
„hærri skallann", þá er hitt ekki síð
ur algengt, að það hafi verkað al-
gjörlega öfugt. Það er sem sé býsna
stór hópur manna á Islandi, sem
vildi gjarna og gæti verið á sjó
2—3—4 mánuði á ári hverju, en ekki
lengur af ýmsum ástæðum. Margir
þessara manna hugsa hins vegar sem
svo, að þar sem þeir hvort sem er
öðlist engan rétt til skattívilnana á
svo stuttum tima, sé miklu betra að
ráða sig í einhverja þægilega og vel
launaða vinnu í landi. Og fiskiskip-
in liggja eftir sem áður bundin við
bryggju vegna vöntunar á sjó-
mönnum.
En það eru fleiri ástæður til, að
svo skörp skil í skattaálagningu
verða að teljast meira en hæpin. Við
skulum hugsa okkur tvo menn, A
og B, sem höfðu sömu tekjur árið
1971. A stundaði sjómennsku á ár-
inu í 25 vikur en B 25 vikur og 1
dag. Þessi eini dagur, sem B hef-
ur umfram A sem skráður sjómaður,
getur hafa orðið þes.s valdandi, að
/. hafi þurft að greiða kr. 13.623.-
hærri tekjuskatt en B árið 1972, þó
skattframtöl þessara tveggja manna
hafi verið nákvæmlega eins að öllu
öðru leyti. Ef við nú hugsum okkur,
að A og B séu 16 ára unglingar, sem
ekki er hægt að ætlast til að hafi
þekkingu á myrkviði skattalaganna,
má ljóst vera, að þessi mismunur á
gjöldum þeirra er með öllu óverj-
andi, og hreinlega til skammar fyrir
þjóðfélagið.
Segja má, að breytingar, sem gerð-
ar voru á lagaákvæðum um skatt-
fríðindi sjómanna á síðasta þingi,
hafi dregið svolitið úr þessu mikla
misræmi. Er hér átt við lækkun sjó-
mannafrádráttar í þvi formi sem
hann var, þar sem I staðinn kemur
frádráttur í formi ákveðins hundr-
aðshluta af tekjum fiskimanns (8%.
Þetta ákvæði nær ekki til farmanna
né hlutráðinna manna i landi, og var
því um beina lækkun á sjómannafrá
drætti þessara hópa að ræða). Hins
vegar hefur slíkt fyrirkomulag einn
ig sínar vafasömu hliðar. Sterkustu
rökin með skattfriðindum sjómanna
hafa verið þau, að sjómenn færu
margs á mis vegna starfs síns, sem
aðrir þegnar þjóðfélagsins njóta, og
að starfi þeirra fylgdi mun meiri vos
biið og hættur en öðirutn störfum.
Þar sem þessi rök gilda að sjálf-
sögðu jafnt fyrir alla einstaklinga
sjómannastéttarinnar, virðist hæpið
að miða sjómannafrádrátt að nokkru
eða talsverðu leyti við tekjur. — Eða
skyldi ekki hásetinn sakna heimilis
síns, konu og barna jafn mikið þann
tíma sem hann gr úti á sjó og skip-
stjórinn? Ætli hásetinn finni minna til
eða það komi sér betur fyrir hann
en skipstjórann að slasast við
vinnu sína? (Raunair Biggur i augum
uppi, að sá, sem vinnur á dekki í
vondu veðri er í miklu meiri hættu
en hinn, sem stendur inni í stýrls-
húsi við stjórnvölinm). Qg
skyldi ekki sjómannsekkjan og börn
hennar sakna eiginmanns síns og föð
ur jafn sárt, hvort sem hamn var há-
seri eða skipstjóri í iifanda lífi? —
Að minnsta kosti virðist undarlegt,
að vinstri stjórn, sem sífellt er að
prédika um „launajöfnuð", „breið
bök“ og fleira af slíku tagi skuli
beita sér þannig beinlinis fyrir aukn
um rauntekjumismuni yfir- og und-
irmanna og milli einstakra
skipshafna. Þessi mismunur var í
mörgum tilvikum ærinn fyrir.
Með tilliti til framanritaðs skal
því hér lagt til, að eftirleiðis verði
sjómannafrádráttur veittur eingöngu
sem ákveðin upphæð fyrir hverja
viku, sem maður er slysatryggður á
sjó, og sé þessi upphæð óháð þvi,
hvort maðurinn stundar sjómennsku
lengri eða skemmri tíma á árinu.
Mun sú aðferð reynast sú sann-
gjamasta og bezta þegar til lengd-
ar iætur.