Morgunblaðið - 20.10.1973, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. OKTÓBER 1973
/
Geir
Hallgrímsson:
Höfum samráð við Norður-
löndin um öryggismálin
t ræðu þeirri er Geir Hailgrims-
son, formaður Sjálfstæðisflokks-
ins, flutti á Alþingi f fyrrakvöld f
umræðum um stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar, lagði hann
áherziu á eftirfarandi atriði f
sambandi við varnarmálin:
if lslendingar geta ekki, einir
allra þjóða, komizt hjá að-
gerðum til að vernda öryggi
og sjálfstæði þjóðarinnar.
ir Hér þurfa að vera varnir, sem
gera hugsanlegum árásar-
aðila Ijóst, að árás á Island
þýðir allsherjarstrfð.
ir Við ákvörðun um skipan
varnarmála verðum við bæði
að gæta eigin öryggis og
hagsmuna bandalagsþjóða,
ekki sfzt frænda okkar á
Norðurlöndum.
if Norðmenn eruuggandi vegna
fyrirætlana um brottför
varnarliðsins. Þeir hafa
staðið með okkur f land-
helgismálinu. Okkur ber að
taka tillit til þeirra hags-
muna f öryggismálum. Hinar
Norðurlandaþjóðirnar eru
einnig uggandi vegna
fyrirætlana rfkisstjórnar-
innar.
if Við eigum að hafa samráð við
Norðuriöndin og kanna, hvað
sameiginlegum hagsmunum
þeirra er fyrir beztu f
öryggismálum.
if Sjálfstæðisflokkurinn telur,
að lsland eigi áfram að vera
aðili að Atlantshafsbanda-
laginu.
if Sjálfstæðisflokkurinn telur
nauðsynlegt að hafa hér
varnir, en er tilbúinn til að
taka þátt f endurskoðun þess,
hvernig þeim verði bezt fyrir
komið.
if Sjálfstæðisflokkurinn telur
ekki tfmabært, að allt vamar-
liðið fari af landi brott.
Ræða Geirs Hallgrfmssonar
fer hér á eftir í heild:
Það er fróðlegt að rifja upp og
bera saman þær 3 stefnuræður,
sem forsætisráðherra hefur flutt
fyrir hönd ríkisstjórnar sinnar
frá því hún var mynduð.
Fyrsta stefnuræðan einkennd-
ist af loforðalista og lýð-
skrumi, sem fólst í málefna-
samningi ríkisstjórnarinnar. Þar
heyrðist bergmál frá kosninga-
baráttu stjórnarflokkanna. Þá var
viðkvæðið, ef þú veitir mér at-
kvæði þitt, skal ég gera allt fyrir
þig, og það mun ekki kosta þig
neitt.
Önnur stefnuræðan hófst á
orðunum: Stefnan er óbreytt. Þar
var einnig um nokkrar eftirhreyt-
ur loforðanna að ræða, en timbur-
mennirnir voru famir að gera
vart við sig og undirbúið var að
senda þyrfti reikning til
kjósenda. Sérfræðinganefnd átti
reyndar að bjarga vandanum með
þeim árangri, að örlög stjórnar-
innar urðu þau, að það sem helzt
hann varast vann, varð þó að
koma yfir hann. Síðastliðnu ári
lauk með því, að gengið var fellt,
sem þó var úrræði, sem aldrei
skyldi gripið til, að því er
málefnasamningurinn sagði.
Nú höfum við hlýtt á þriðju
stefnuræðu forsætisráðherra, og
ekki er lengur talað um, að
stefnan sé óbreytt. Loforðalistinn
er horfinn.
Dómur þeirra
sjálfra
Eftir viðskilnað Viðreisnar-
stjórnar, var talinn grundvöllur
mikilla kjarabóta. Það bar vitni
um, að núverandi stjórn settist í
blómlegt bú. Nú eftir rúmlega
tveggja ára stjórnarferil, þegar
útflutningsverðlag hefur hækkað
meira en dæmi eru til, þá er ekki
talinn grundvöllur fyrir neinum
kjarabótum. Ekkert dæmi sýnir
betur dóm stjórnarsinna sjálfra
um ásigkomulag þjóðarbúsins
annars vegar við viðskilnað
Viðreisnarstjórnar og hins vegar
nú, eftir tveggja ára stjórnarferil
þeirra sjálfra.
Trúnaðarbrot
kommúnista
Það fer ekki á milli mála, að
Alþingi það, sem nú hefur störf,
hefur mörg og mikilvæg verkefni
með höndum.
Landhelgismálið er á mjög
örlagaríku stigi og skiptir miklu
máli, að vel verði fram úr málum
ráðið. Enn er sá samkomulags-
grundvöllur, sem fram hefur
komið í viðræðum forsætisráð-
herra Islands og Bretlands, á
Gelr Hallgrlmsson
umræðustigi innan ríkisstjórnar-
innar, utanríkismálanefndar og
þingflokkanna sem trúnaðarmál.
A fundi utanríkismálanefndar i
gær skýrði forsætisráðherra
þennan samkomulagsgrundvöll
og tók það sérstaklega fram, að á
ríkisstjórnarfundi fyrr um dag-
inn hefði verið ákveðið, að með
það skyldi farið sem
trúnaðarmál og kynnt á
þann veg í nefndinni og
þingflokkum. Þingflokkum skyldi
gefið nægilegt svigrúm til að
kynna sér málin vel og siðan
skyldu menn aftur bera saman
ráð sín i ríkisstjórn og utanríkis-
málanefnd og leitast eftir að ná
sem mestri samstöðu um afstöðu
til samkomulagsgrundvallarins.
En i morgun getur að líta í
Þjóðviljanum, að kommúnistar
hafa algjörlega brotið trúnað, sem
þeir höfðu heitið forsætisráð-
herra, og engu skeytt samráði við
aðra stjórnmálaflokka um afstöðu
til þessa samkomulagsgrundvall-
ar, sem forsætisráðherrar Islands
og Breta komu sér saman um að
leggja fyrir rikisstjórnir sinar.
Það kemur fram í Þjóðviljanum,
að fundur hafi verið haldinn í
þingflokki Alþýðubandalagsins,
áður en fundur utanríkismála-
nefndar hófst, og þar tekin af-
staða til málsins. Sú afstaða var
ekki tilkynnt á fundi utanríkis-
málanefndar, enda sýna þessi
vinnubrögð ekki eingöngu frek-
legt trúnaðarbrot heldur og slikt
virðingarleysi gagnvart forsætis-
ráðherra i stjórn, sem Alþýðu-
bandalagið á þátt i, að forsætis-
ráðherra ætti að vera ofboðið og
gera sínar gagnráðstafanir.
Þessi framkoma sýnir, að
kommúnistar hafa engan áhuga á
samráði við aðra flokka eða á
þjóðareiningu um landhelgis-
málið. Framkoma þeirra ber vitni
um, að kommúnistum er ekki
fyrst og fremst í huga, að
tslendingar öðlist virk yfir-
ráð yfir stækkaðrí fiskveiði-
lögsögu sinni, heldur ætla
þeir að nota landhelgismálið
sem skálkaskjól f þeim tilgangi að
ná öðrum stjórnmálalegum mark-
miðum, eins og t.d. þeim að slita
samstarfi Islendinga og annarra
vestrænna þjóða, svo að landið
verði óvarið fyrir áhrifum og
ásælni frá þeim löndum, þar sem
stjórnmálastefua kommúnista
ríkir með óvæginni valdbeitingu.
Það er von mín, að aðrir stjórn-
málaflokkar og landsmenn allir
sjái, hvert kommúnistar eru að
fara og geri þeim ljóst, að þeir
ráða ekki ferð mála á Islandi, þar
sem lýðræði rikir.
Samráð og
samstaða
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
enn samkomulagsgrundvöllinn til
athugunar og mun taka efnislega
afstöðu til hans að fengnum ýms-
um frekari upplýsingum frá for-
sætisráðherra. Sjálfstæðisflokk-
urinn Ieggur áherzlu á samráð og
sem víðtækasta samstöðu í þessu
raáli.
Þegar við tökum afstöðu til
samkomulagsgrundvallarins kem-
ur til álita, hvort við munum með
því samkomulagi, sem unnt er að
ná, öðlast meiri yfirráð yfir fiski-
miðunum umhverfis landið en án
slíks samkomulags, hvort meiri
fiskafla er að vænta í friði eða
hvort við eigum einskis annars
úrkosta en áframhaldandi ófrið
og hættuástand á miðunum til
þess að ná markmiðum okkar. Að
öðru leyti skal ég ekki efnislega
ræða þennan samkomulagsgrund-
völl hér í kvöld, það er ekki tíma-
bært. Sjálfstæðisflokkurinn mun
ekki gerast sekur um trúnaðar-
brot.
Athafnasvæði
sovézka flotans
A þessu þingi verður f jallað um
öryggis- og vamarmál Islands.
Framtíð sjálfstæðis þjóðarinnar
getur oltið á þeirri meðferð. Við
viljum tryggja sjálfsákvörðunar-
rétt okkar i öllum málum. út á við
og inn á við. Við megiim ekki
setja okkur í þá aðstöðu, að unnt
sé að beita okkur þvingun,
þrýstingi, ásælni eða árás.
Getum við Islendingar búizt við
því, að við einir, allra sjálfstæðra
þjóðajturfum engar ráðstafanir
að gera til að vernda öryggi okkar
og sjálfstæði? Er það okkur
sæmandi sem þjóð að vilja ekkert
á okkur leggja til þess að tryggja
sjálfsákvörðunarrétt okkar. Sjálf-
stæðisflokkurinn svarar þessum
spurningum neitandi.
Þess vegna hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn beitt sér fyrir því, að
við erum þátttakendur i Atlants-
hafsbandalaginu, sem hefur náð
þeim árangri að tryggja frið i
okkar heimshluta frá stríðs-
lokum. I framhaldi af þeirri þátt-
töku var vamarsamningurinn við
Bandarikin gerður. Hér þurfa að
vera fyrir hendi þær varnir, sem
gera þeim aðila, sem kann að
ásælast aðstöðu hér á landi
skiljanlegt, að slík ásælni eða árás
merkir allsherjarstríð. Tiivist
varna er því til þess fallin, að
aldrei þurfi á þeim að halda með
öðrum hætti. Alveg eins og eld-
varnar og slökkvilið eru til þess,
að eldur brjótist ekki út. S.l. 10
ár hafa Sovétríkin tifaldað her-
styrk sinn á Norður-Atlantshafi.
íslendingar geta ekki lokað
augunum fyrir þessari staðreynd,
að nafsvæðið kringum Island er
athafnasvæði þessa mikla herafla.
Fyrrv. varnarmálaráðherra
Noregs hefur bent á, að með at-
höfnum sínum á hafinu miili
Islands og Noregs hafa Sovétríkin
I raun og veru komið því til leiðar,
að Noregur er kominn á bak við
fyrstu víglínu Sovétríkjanna á
Norður-Atlantshafi. Við
íslendingar verðum að svara
spurningunni: Viljum við einnig
að ísland hverfi á bak við fyrstu
víglinu Sovétríkjanna?
Við skulum vona, að styrjöld
Israela og Araba leiði ekki til
stigmögnunar og útbreiðslu
styrjaldarinnar, en styrjöldin
sýnir í raun og veru hve fljótt
skipast veður í lofti og hve mikil
ástæða er til að vera við öllu búin.
Hagsmunir Norðurlandanna
Um leið og við hljótum auðvitað
að kveða á um varnir Islands og
fyrirkomulag þeirra, fyrst og
fremst með tilliti til öryggis og
hagsmuna okkar sjálfra, þá er þvi
einnig svo varið, að við hl jótum að
taka nokkurt mið af því, hvað
frændum okkar, t.d. á Norður-
löndum kemur vel. Við getum
ekki ætlazt til þess að vera þátt-
takendur í Atlantshafsbanda-
laginu til þess eins að njóta góðs
af því, en án þess að leggja
nokkuð af mörkum i þeim
tilgangi að það nái árangri. Fyrr-
nefndur varnarmálaráðherra
Norðmanna, sagði í ræðu í
septembermánuði s.l.: „Það er
almenn skoðun, að verulegur
samdráttur í starfsemi vamar-
stöðvarinnar á Keflavíkurflug-
velli muni hafa viðtækar af-
Ieiðingar fyrir varnir Atlantshafs-
svæðisins og þá ekki sízt jarð-
ríkin. Slíkt mundi einnig hafa
áhrif á öryggi Noregs.“
Ef slíkur samdráttur vamar-
stöðvarinnar á Kefla-
víkurflugvelli hefur áhrif á
Noreg og jaðarrikin, þá er Island
eitt af slíkum jaðarríkjum. Þess
vegna erum við með slíkum sam-
drætti varnarstöðvarinnar að
vinna gegn eigin hagsmunum. Við
Islendingar ætlumst til stuðnings
annarra ríkja í hagsmunamálum
okkar eins og fiskveiðideilunni.
Norðmenn hafa þar t.d. staðið sér-
staklega vel við okkar hlið. Er
ekki ástæða til þess að Við höfum
samráð við Norðmenn og Dani í
sambandi við vamarmálin og
könnum hvað sameiginlegum
hagsmunum Norðurlanda er fyrir
beztu? Vitað er einnig, að uggur
er í brjóstum bæði Finna og Svia
vegna stefnu núverandi stjórnar í
varnarmálum. Þessi ríki, þótt
hlutlaus séu talin, óttast aukinn
þrýsting og þunga frá nágrannan-
um f austri, ef hér verða engar
varnir og víglína Sovétríkjanna
flyzt enn lengra vestur á bóginn.
Við sjálfstæðismenn höfum þá
stefnu, að okkur beri að vera á-
fram I vamarsamtökum Atlants-
hafsbandalagsins. Hér sé nauð-
synlegt að hafa varnir, eins og nú
standa sakir en við teljum sjálf-
sagt að endurskoða, og viljum
taka þátt í að ákveða, með hvaða
hætti slíkum vörnum skuli fyrir
komið. Við teljum rétt að auka
þátt Islendinga í því starfi, sem
tengt er þeim vörnum eins og
mögulegt er, en teljum, að svo
komnu máli, ekki tímabært, að
allt varnarlið fari af landi brott.
Þrisvar sinnum
meiri verðbólga
Meginhluti stefnuræðu for-
sætisráðherra fjallaði um efna-
hagsmálin.
Forsætisráðherra viðurkenndi
hina svörtu hlið efnahagsmála, að
ekki hafi tekizt að halda verð-
bólgu í þeim skefjum, sem stefnt
var að í málefnasamningi
stjórnarflokkanna. Verðbólgan
átti ekki að vaxa meira heldur en
í viðskiptalöndum okkar. Sam-
kvæmt upplýsingum hagrann-
sóknardeildarinnar hefur verð-
bólgan hér vaxið um 20—25% s.l.
ár, eða þrisvar sinnum meira en í
öðrum löndum. Stjórnarliðar
sjálfir viðurkenna þessa stað-
reynd, en gefa þá skýringu, að
verðhækkunin sé af erlendum
rótum runnin. I skýrslunni
kemur fram, að erlendar verð-
hækkanir eiga þátt í fjórum stig-
um af þeim 20—25%, sem verð-
bólgan hefur vaxið. Og þótt
gengisbreytingar séu teknar með
í reikninginn þá nema þær ekki
nema álíka stigafjölda. Verð-
bólgan er heimatilbúin afleiðing
af efnahagsmálastefnu rikis-
stjórnarinnar eða réttara sagt
skorti á efnahagsstjórn af hennar
hálfu.
RíkisSijórnin hefur haldið frá
byrjun uppteknum hætti, bætt
sffellt eldsneyti á verðbólgubálið
með hækkun ríkisútgjalda og
stórfelldri aukningu útlána úr
sjóðum án þess að tryggt væri fé
nema með sfauknum erlendum og
innlendum lántökum. Afleiðingin
er örari og meiri verðbólga en
orðið hefur hér um áratuga skeið.
BREYTT AFSTAÐA
En hins vegar fer það ekki á
milli mála, að sú afstaða til efna-
hagsmála, sem nú kemur fram f
ræðu forsætisráðherra, felur í sér
mikla breytingu frá fyrri afstöðu
hans og ríkisstjórnarinnar. Hann
segir „árangursrikt andóf gegn
verðbólgu hiýtur að byggjast á
samstilltu átaki á sviði launa- og
verðlagsmála, fjármála ríkisins og
annarra opinberra aðila, gengis-
peninga og lánamála." Það er
ástæða til að benda á, að þetta er
inntakið í þeirra stefnu, sem fyrr-
verandi ríkisstjórn fylgdi í heilan
áratug með betri árangri en áður
hafði náðst í íslenzkum efnahags-
málum? Þetta var einmitt sú
stefna, sem núverandi ríkisstjórn
varpaði fyrir róða með þeim af-
leiðingum, sem nú blasa við.
En það er ekki aðeins stefna
fyrrverandi ríkisstjórnar, sem nú
á að endurreisa, sjálf viðreisnar-
stefnan, heldur eiga þær
stofnanir sem fyrrverandi ríkis-
stjórn kom á fót einnig að rísa úr
ösku. Vegur Seðlabankans hefur
varla áður verið meiri en nú og
fyrsta frumvarpið, sem ríkis-
stjórnin flytur á þessu þingi, er
frumvarp um hagrannsókna-
stofnun. Hér er komin
efnahagsstofnunin. Með þessum
hætti er hagrannsóknarstofnunin
algjörlega slitin úr tengslum við
Framkvæmdastofnunina eins og
við stjórnarandstæðingar vildum.
Þegar á það er litið, að ekkert er
vitað um afrek Framkvæmda-
stofnunar ríkisins í þeim verk-
efnum, sem henni voru í upphafi
falin, eins og heildarstjórn fjár-
festingarmála og frumkvæði I
atvinnumálum eða áætlunum til
langs tíma og iðnaðarráðherra
hefur falið gerð iðnþróunar-
áætlunar nýrri stofnun eða sér-
stakri deild, sem nánast er sjálf-
stætt ráðuneyti, þá er vissulega
tími til kominn að leggja þennan
óskapnað, Framkvæmdastofnun
ríkisins, niður.
Þau sinnaskipti forsætisráð-
herra, sem fram komu í stefnu-
ræðunni, að ætla nú loksins að
snúa sér að samræmdri stjórn
efnahagsmála, hlýtur að vera
fagnaðarefni, en útlit og horfur á
þessu ári og fyrirætlanir ríkis-
stjórnarinnar, eins og þær birtast
í fjárlagafrumvarpinu, benda
ekki til þess.
Utlit er fyrir, að við afgreiðslu
fjárlaga 1974 hafi upphæð beirra
þrefaldazt á þrem > árum
og yfirlit skortir um fjár-
magnsþörf stofnf jársjóða umfram
beint framlag ríkissjóðs, en gera
má ráð fyrir, að þessi fjárþörf sé
minnst um 5 milljarðir og óvíst,
hvernig þeirra verður aflað.
Ef til vill verður þess fjár aflað
með verðtryggðum lánum, sem í
raun bera nú 20-30p af vexti, og
endurlánað með 6-7% vöxtum
eins og dæmi eru til nú. Það er
ekki nema von, að sjóðirnir
tæmist með slíkri ráðmennsku.
Stefna Sjálfstæðisflokksins
Sjálfstæðisflokkurinn leggur
áherzlu á samræmda stjórn efna-
hagsmála, þar sem allir þættir
þeirra eru teknir til meðferðar og
yfirsýn yfir þá höfð. Hér verður
að breyta um stefnu.
Við viljum leggja sérstaka
áherzlu á:
if I fyrsta lagi, að sveiflur
Islenzks efnahaeslffs. sem
Framhald á bls. 23