Morgunblaðið - 03.11.1973, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. NÖVEMBER 1973
17
Umhverfi Reykjavíkur
Allt skolp sameinað
og leitt langt norður
í hafstrauma
hreint
fOOOm 0 t
2km Gennemsmt//ge E col/ koncentrot/oner ( he/e dret, ðr 2000)
QGroffo p
Signoturer
AA
c > 1000 £ co/i/tOOmf
b tvirtxa tooc -1oo —
100- io —
1 <10 —
3 C
X)
K) 9-
Þannig verður mengunin f sjónum kringum Feykjavík árið 2000, ef ekkert verður að gert. Dekksti
liturinn sýnir meira en 1000 coligerla f 100 ml vatns, sem er talið geta verið hættulegt heilsu manna.
Næsti litur er 100—1000 coligerlar og yzt er minna en 100, sem er talin hreint baðvatn.
Aðgengilegasti kosturinn til að tryggja hreinan sjó. Allar skolpleiðslur eru sameinaðar og útrásir
lagðar á þremur stöðum f hreinsandi straum, þ.e. við Gróttu, Laugarnes og í Geldinganesi. Aðrir
valkostir eru aðeins ein leiðsla við Gróttu eða tvær leiðslur við Gróttu og Geldinganes.
STÓRATAK er framundan í
holræsamálum Reykjavíkur, til
að tryggja hreinan sjó f kring-
um borgarlandið, svo sem skýrt
var frá f frétt af blaðamanna-
fundi borgarstjóra. Undanfarin
ár hefur verið unnið mikið
rannsókna- og undirbúnings-
starf og nú komið að ákvarð-
anatöku um umfangsmiklar
framkvæmdir, sem áætlað er að
muni kosta 900—1100 milljónir
króna. En þær miða að þvf að
leiða allt skolp frá borginni f
einni til þremur leiðslum á haf
út, þar sem straumar ná að
þynna nægilega ört og eyða efn-
um og bakterfum. Líklegasta
lausnin er talin sú að slfkar
leiðslur liggi út frá Gróttu,
Laugarnesi og Geldinganesi.
Ingi Ú. Magnússon gatna-
málastjóri og starfsfólk hans
hefur unnið mikla greinargerð,
þar sem veitt er yfirlit yfir þær
athuganir, sem gerðar hafa ver-
ið í holræsamálum Reykja-
víkurborgar og þá sérstaklega
það, sem nauðsynlegt er að gera
til að koma í veg fyrir óhreink-
un sjávarins kringum borgar-
landið vegna skolps. Hefur
borgarstjóri þegar lagt þessa
skýrslu fram í borgarráði. Er
það síðan á valdi borgarstjórn-
ar Reykjavíkur i samvinnu við
sveitarstjórn Seltjarnarnes-
hrepps og bæjarstjórn Kópa-
vogs, að ákveða hvað gera skuli
og hve miklu fé skuli verja til
þessara mála. Það kom m.a.
fram á blaðamannafundi borg-
arstjóra, að siðan hætt var við
flugvöll á Alftanesi má telja
eðlilegt að gera útrás fyrir
Garðahrepp, Hafnarfjörð og
Bessastaðahrepp yzt á Alftanes-
inu.
Frá því byrjað var að leggja
holræsi f Reykjavík var fyrst og
fremst hugsað um að koma
skolpinu til sjávar og hagnýttur
sá kostur að hafa sjóinn allt í
kring um borgina með því að
leiða skolpið frá hinum ýmsu
hverfum stytztu leið til sjávar.
Urðu útrásirnar margar allt
umhverfis Seltjarnamesið. Nú
munu utrásir frá Reykjavík
vera um 30 talsins og verður
þeim væntanlega fækkað í eina
til þrjár, sem allar verða þá
norðan megin á nesinu. Fyrsta
götuholræsi var lagt í Ægisgötu
1902 vegna Landakotsspítala.
Hreinlætiskröfur í borginni
fóru smám saman vaxandi og
1956—1957 voru fengnir
finnskir sér fræðingar um hol-
ræsamál, sem gerðu tillögur um
sameiningu útrása, byggingu
hreinsi- og dælustöðva og lang-
ar útrásir í sjó fram. A þeim
árum va" byrjað að gera ráð
fyrir tvöföldu holræsakerfi,
þ.e. sérstakri leiðslu fyrir skolp
og annarri fyrir regnvatn. Og
frá 1963 má segja, að svo til
eingöngu hafi verið lagt tvöfalt
kerfi í ný hverfi.
Á árinu 1967 voru gerðar um-
fangsmiklar straumamælingar
í Fossvogi og Skerjafirði. I
framhaldi af því var ákveðið að
láta fara fram rannsóknir með
þeirri nýjustu tækni, sem vitað
var um, þ.e.a.s. með því að nota
geislavirk efni og láta rannsaka
allt svæðið frá Bessastaðanes;
í Geldinganesi. Og árið 1970 var
samið við Isotopcentralen í
Kaupmannahöfn um samstarf
um rannsóknir á mengun
sjávarins af völdum skolps
kringum borgarlandið, til þess
að geta tekið ákvarðanir um
framtíðarlegu á holræsaútrás-
um frá Reykjavíkurborg og ná-
grannasveitarfélögum. Gerðu
þeir umfangsmiklarrannsóknir
og skiluðu skýrslu um niður-
stöður i ágúst 1971.
í þessari skýrslu kemur m.a.
fram, að á árinu 1970 var
meðalóhreinkun á ströndinni
norðan við borgina og á bletti í
Skerjafirði þegar orðin þannig
að við landið var að meðaltali
yfir árið belti sem taldi 1000
Coligerla í 100 ml vatns, sem er
talið að geti verið hættulegt
heilsu manna, en fljótlega utan
við það var Coligerla fjöldi
100—1000 pr. ml sem er talinn
hæfur sjór en athugaverður, og
þar utan við var gerlafjöldinn
minni en 100, sem er talinn
hæfur sjór til baða. Og það er
markmikið, sem miðað er við,
þegar talað er um baðvatn allt í
kring um borgina. Sagði borg-
arstjóri á blaðamannafundin-
um, að menn yrðu að gera upp
við sig hve miklar kröfur ætti
að gera, en að hans dómi
mundu fbúar Reykjavíkur i
framtiðinni gera kröfur til okk-
ar um hreinasta sjó. Þá gerðu
dönsku sérfræðingamir spá um
ástandið árið 2000 og gerðu
kort, sem sýndi að ástandið
hefði þá mikið versnað, ef
ekkertyrði að gert.
Til að tryggja hreinan sjó
kringum borgina gerðu Danirn-
ir 6 tillögur um staðsetningu
útrása og voru þær tillögur
teknar til frekari úrvinnslu og
3 leiðir útilokaðar, þar sem
fljótlega var ákveðið af heil-
brigðisástæðum að útrásir í
Skerjafirði og örfirisey væru
ekki æskilegar vegna sjóbað-
staðar i Nauthólsvík og útivist-
arsvæðis umhverfis fjörðinn og
vegna fiskvinnslustöðva í
Örfirisey. Þá voru þrjár lausnir
eftir. Fyrir Reykjavíkursvæðið
sést, miðað við strauma, að ein
útrás við Gróttu gefur full-
komnustu lausnina til að koma
f veg fyrir óhreinkun sjávar.
Aðrar hugsanlegar lausnir eru
að fara lfka með útlögn út í
gegnum Geldinganes og í þriðja
lagi að bæta við þessar tvær
útlagnir útlögn frá Laugarnes-
tanga. Hafa þessar lausnir
verið vandlega athugaðar og
bornar saman og er niðurstaðan
sú, að þriðja lausnin, þ.e. út-
lagnir frá Gróttv. 900 m út, og
frá Laugamesi og Geldinganesi
300 m út séu þægilegastar og
ódýrastar í vinnslu.
í öllum tillögunum er gert
ráð fyrir einfaldri hreinsun og
dreifistútum á útrásunum til
uppblöndunar. En slík hreins-
un tekur þá allt drasl og annað
sem flýtur og annars væri
hætta á að kynni að reka inn
aftur á fjörur. En mekanisk
bíólogist hreinsun sem er ákaf-
lega dýr, á að vera óþörf, en
mætti þó bæta henni á ein-
hvern tíma í framtiðinni, ef
æskilegt þætti. Og rétt er að
geta þess, að miðað er við að
Grótta verði áfram friðuð, eins
og nú er, en hreinsistöð verði
hins vegar staðsett á landinu
austan við Gróttu t.d. á fyll-
ingu, til að fá nægilega fjar-
lægð frá íbúðarhverfum og út-
rásin yrði síðan lögð norðaust-
an við Gróttu.
Tillagan um eina útrás frá
Gróttu er dýrust, áætluð yfir
1100 millj. kr. og myndi auk
þess þýða að leggja þyrfti strax
mjög víðar pípur allt út að
Gróttu, sem síðan ekki nýttust
að fullu fyrr en austurhluti
borgarlandsins yrði fullbyggð-
ur. Þar sem skipulag austur-
hluta borgarlandsins liggur
ekki fyrir, hefur reynzt erfitt
að áætla leiðsluna út frá geld-
inganesi. Er þar gert ráð fyrir
að skipting vatnasvæða miili
Gróttu og Geldinganess sé
sunnan við Klepp, og þyrfti því
fljótlega að leggja útleiðsluna
frá Geldinganesi. Að hafa að-
eins tvær útrásir hefur þann
kost, að engin útrás verður við
væntanlegt hafnarsvæði í Við-
eyjarsundi, en hins vegar þarf
þá að leggja nýja safnleiðslu
gegnum miðbæinn við hafnar-
svæðið, sem verður erfitt verk.
Sé Laugamesútrás felld inn í,
þarf hinsvegar ekki að leggja
nýja leiðslu gegnum miðbæinn
og hægt að byrja að fleiri stöð-
um. Er það því ódýrasta lausn-
in, kostar 890 millj., og hag-
kvæmust um leið. Og húnþykir
fullnægjandi.
Þar sem hér er um að ræða
mikinn kostnað, koma fram-
kvæmdir til með að standa yfir
í nokkur ár, ekki talið óeðlilegt
að áætla 10—15 ár. Hins vegar
verður að taka ákvörðun um
valkosti strax þar sem það hef-
ur áhrif á holræsalagnir i borg-
inni nú. Ýmsir valkostir eru til
fjármögnunar þessara fram-
kvæmda.
Til greina kæmi, að borgar-
stjórn ákvæði að hluti af fjár-
veitingu til gatna og holræsa-
gerðar færi í þessar fram-
kvæmdir. En með óbreyttri
fjárveitingu myndi það þýða
minna fé til annarra hluta á
næstu árum, svo sem nýrra
byggingarhverfa, umferðar-
mannvirkja, ræktunar i borg-
inni og ýmiss konar frágangs.
Þykir þvi einsýnt að til þess að
ljúka þessum framkvæmdum á
10—15 árum þarf aukna fjár-
veitingu, segir i greinargerð
gatnamálastjóra.
Erlendis er mjög algengt, að
lagt sé sérstakt gjald á notend-
ur þegar reisa þarf hreinsi-
stöðvar og önnur mannvirki og
notaðar mismunandi aðferðir,
m.a. ekki ósvipaðar og notaðar
eru við vatnsskatt hjá okkur. A
þessu ári er gert ráð fyrir að
vatnsskattur og aukavatns-
skattur verði 90 millj. kr. og
mætti t.d. hugsa sér að tvöfalda
hann og nota það fjármagn til
umræddra framkvæmda. En er-
lendis er ekki óalgengt að skatt-
lagning vegna slíkra aðgerða sé
50% hærri en vatnsskatturinn.
Þá er f vatnalögum frá 1923
minnst á holræsagjald og stend-
ur þar: „Bæjarstjórn er rétt að
leggja gjald á hús og lóðir í
kaupstaðnum, til þess að standa
straum af holræsakostnaði.
Holræsagjald skal ákveða í
reglugerð.“ Virðist því heimild
vera fyrir hendi fyrir slíku
gjaldi. Má nefna að ætti t.d. að
framkvæma tillöguna um út-
lagnir frá Gróttu, Laugarnesi
og Geldinganesi á 10 árum,
myndi það þýða um 1000 kr.
gjald á ibúa á ári.
En ljóst er, að kröfur um um-
hverfisvernd fara vaxandi og
því nauðsynlegt að hefjast
handa um að koma í veg fyrir
óhreinkun strandanna og í
sjónum kringum borgina. Og
nú kemur til kasta fbúa Reykja-
víku að ákveða hvað gera skal
og hve mikið menn vilja leggja
í að hafa hreinan sjó kringum
borgina í framtíðinni.