Morgunblaðið - 31.01.1974, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. JANUAR 1974
Halldór Blöndal: ^
Skylda Islendinga að
hraða nýtingu orkuiinda
ALLMIKLAR umræður urðu f
efri deild í gær um orkumál
almennt, þegar stjórnarfrum-
varp um jarðgufuvirkjun við
Kröflu eða Námafjall var til
fyrstu umræðu. Sl. mánudag
hafði raforkuráðherra
mælt fyrir frumvarpinu og
þá orðið um það nokkrar umræð-
ur, sem ekki reyndist unnt að
ljúka þá. Var frumvarpið til
framhalds 1. umræðu f gær.
Talsmenn ríkisstjórnarinnar og
stjórnarandstöðu lýstu yfir, að
eins og ástandið væri nú í orku-
málum væri mjög nauðsynlegt að
samstaða næðist um aðgerðir f þvf
skyni að flýta hagnýtingu orku-
gjafa okkar til rafinagnsfram-
leiðslu.
hver framþróun í orkumálum
heimsinsyrði.
Halldór sagði, að það væri sið-
ferðileg skylda okkar Islend-
inga gagnvart umheiminum að
gera nú átak í að flýta
hagnýtingu okkar auðugu orku-
gjafa, jarðhitans og vatnsork-
unnar, sem einnig hefðu þann
kost, að valda ekki mengun.
Þá kvaðst þingmaðurinn að lok-
um mótmæla orðum ráðherra í þá
átt, að smáar virkjanir skiptu
ekki máli í raforkumálum okkar.
Margt smátt gerði eitt stórt.
Magnús Kjartansson orkuráð-
herra sagði tafirnar á raforkunni
til Þistilfjarðarbænda stafa af töf-
um á efnispöntunum.
Rikisstjórnin hefði tekið við
erfiðu ástandi í orkumálum Norð-
lendinga, þar sem Laxárdeilur
hefðu ekki verið leystar. Við
Svará í Skagafirði hefðu svipuð
sjónarmið komið upp og áður við
Laxá, þar sem ekki hefði tekizt að
ná samkomulagi við landeigendur
um virkjunina. Þá kvað ráðherr-
ann sjálfsagt að athuga, hvort
ekki væri rétt að leyfa bæjar-
stjórn Siglufjarðar að virkja
Fljótaá, ef eftir því yrði sðtt.
Tengja þyrfti orkuveitusvæðin
saman, og mundi samtenging við
Suðurland yfirleitt nýtast Norð-
lendingum vel nema á þungum
vetrum, þegar Suðurland væri
ekki aflögufært með raforku. Þá
þyrfti að koma upp varaaflstöð á
Akureyri til að tryggja öryggi
Akureyringa f orkumálum. Loks
væri hér lögð til 55 megawatta
virkjun i Kröflu. Allt mundi
þetta, þegar timar liðu leysa úr
vandamálum Norðlendinga.
Þá sagði ráðherrann, að ríkis-
stjórnin hefði ekki huga á að
koma í veg fyrir, að á Norðurlandi
yrðu hús hituð með raforku og að
þar gæti orkufrekur iðnaður risið.
Það væri rangt hjá þingmannin-
um, að ekki hefði verið ætlað
sérstakt fé á fjárlögum til að
flýta rannsóknum og fram-
kvæmdum í virkjunarmákim. Við
3. umræðu fjárlaga hefði verið
skotið inn 2 — 300 milljónum í
þessu skyni.
Ráðherra lagði að lokum
áherzlu á samstöðu manna í orku-
málunum og fagnaði bréfi þvi,
sem þingflokkur sjálfstæðis-
manna hefur sent rikisstjórninni
og um þau mál fjallar.
Geir Hallgrfmsson <S) sagði
það leiðinlegan brag, sem á mál-
flutningi ráðherra væri, þegar
hann óskaði eftir samstöðu með
stjórnarandstöðuflokkunum, þeg-
ar hann væri sjálfur ráðherra, en
notaði hvert tækifæri, sem gæfist,
til að ráðast á stefnu fyrrverandi
rfkisstjórnar. Kvaðst hann þó
taka undir að nauðsynlegt væri,
að samstaða næðist í orkumálun-
um.
1 Þjóðviljanum hefði nýlega
birzt eftir Magnús Kjartansson
talnasamanburður, sem segði, að
helmingur allrar orkuframleiðslu
f landinu færi til álbræðslunnar f
Straumsvfk, en fyrir það magn
fengjust einungis 10% af raforku-
verðinu. Þetta væri óheiðarlegur
samanburður, þvf að tölurnar
væru alls ekki sambærilegar.
Annars vegar væri um einn aðila
að ræða, sem fengi raforkuna f
heildsölu, en hins vegar um alla
aðra raforkuneytendur að ræða,
sem fengju hana í smásölu í gegn-
um viðamikið dreifingarkerfi,
sem væri afar dýrt. Það ætti held-
ur að gera samanburð á fjárhag
Landsvirkjunar, eins og hann
væri nú og eins og hann myndi
vera, ef ekki hefði verið ráðizt í
Búrfellsvirkjun á sfnum tíma og
orkusölusamningur við álverið f
Straumsvík hefði verið forsenda
fyrir. Kvaðst Geir mundu leggja
til í stjórn Landsvirkjunar, að slík
könnun yrði gerð og kvaðst vænta
þess, að ráðherra styddi sig í því.
Geir kvað það vera rangt, að
bein fjárveiting hefði verið sett
inn i fjárlögin til að standa undir
rannsóknum á sviði orkumála.
Við 3. umræðu fjárlaga hefði ver-
ið sett í heimildarákvæði, að ríkis-
stjórninni væri heimilt að taka
lán f þessu skyni. Hins vegar væri
ekkert farið að gera til þess að
afla þess fjár. Því hefði þar að-
eins verið bent á vandann en
hann á engan hátt leystur.
Þeir Geir Hallgrímsson og
Magnús Kjartansson deildu síðan
lengi dags um raforkumálin. Kom
m.a. fram hjá ráðherranum, að
hann hefði farið fram á það við
stjórn álVerksmiðjunnar að raf-
orkuyerð þangað yrði endurskoð-
að vegna breyttra aðstæðna í
orkumálum. Hefðu verið ákveðn-
ir umræðufundir milli aðila um
það efni. Geir taldi sjálfsagt að
leita eftir slíkum samningum þar
sem aðstæður væru svo breyttar,
sem raun bæri vitni, og benti á, að
fyrirhugað væri vegna stækkunar
verksmiðjunnar að selja þangað
20 megawött af raforku frá Sig-
ölduvirkjun og styrkti það samn-
ingsaðstöðu íslendinga.
Auk framantalinna tók Jón Ar-
mann Héðinsson þátt í umræðun-
um.
Halldór Blöndal (S) hóf um-
ræðurnar í gær og endurtók ýms-
ar spurningar, sem hann hafði
borið upp við orkuráðherra sl.
mánudag, en ekki fengið svarað
þá.
Hverjar væru fyrirætlanir
ríkisstjórnarinnar nú í orku-
vandamáli Norðlendinga, sem til
úrlausnar gætu orðið í bráð?
Bændur í Þistilfirði í N-Þingeyj
arsýslu, sem fengnir hefðu verið
sl. sumar til að greiða heimtaug-
argjald fyrir rafmagn hefðu ekki
fengið rafmagn ennþá. Loforð um
það hefðu verið margsvikin.
Hvenær væri fyrirhugað að þeir
fengju rafmagnið?
Væri það ætlunin núna, að
neita bændum á Norðurlandi um
rafmagn til húsahitunar og loka
fyrir, að á Norðurlandi risu upp f
náinni framtið iðnfyrirtæki, sem
þyrftu raforku til framleiðslu.
Þá las þingmaðurinn upp vitnis-
burð um ástandið í virkjunarmál-
um Norðlendinga, sem einn af
þingmönnum rfkisstjórnarinnar á
Norðurlandi, Björn Pálsson hefði
skrifað undir, og kæmi fram í
greinargerð með frumvarpi, sem
hann væri meðflutningsmaður að
á þinginu. Þar segði m.a.: „Þrátt
fyrir fyrirsjáanlegan raforku-
skort á Norðurlandi vestra hefur
orkumálaráðherra fram til þessa
ekki veitt heimild fyrir Svartár-
virkjun, né heldur virkjun í Fljóta
á. Og engar horfur eru á, að hann
veiti slíka heimild, nema skv.
beinum fyrir mælum Alþingis."
Það hefði verið mikið fyrir-
hyggjuleysi af ráðherra sl. sumar.
þegar fjárlög voru í undirbúningi,
að gera ekki ráð fyrir neinum
fjárveitingum til að unnt yrði að
hraða rannsóknum og fram-
kvæmdum á sviði virkjunarmála,
þar sem þá hefðu menn víðs vegar
erlendis verið búnir að spá um
MÞIAGI
Fyrirspumatími
Húsnæðismál M. R.
Klleri B. Sehrain (S) spurði
menntamálaráðherra: Hvaða
úrbætur eru fyrirhugaðar i
húsnæðismálum Mennta-
skólans i Reykjavik og hvenær
eiga þær að koma til fram-
kvæmda? Sagði Ellert í fram-
söguræðu sinni, að frumkvæði
stjórnvalda hefði gjörsamlega
skort i menntamálum og hús-
næðismálum skólanna. Gilti
þetta almennt um framhalds-
skólastigið, ekki sizt hér i
Reykjavík, en framhalds-
skólarnir hér i borginni hefðu
verið vanræktir af fjárveitinga-
valdinu og stjórnvölduin. I M.
R. væri kennt i ekki færri en 7
fasteignum viðs vegar um borg-
ina. Þar væru húsnæðismálin i
algjörum ólestri, en 885
nemendur hefðu hafið nám f
skólanum sl. haust.
iMagnús Torfi Olafsson sagði,
að nú færi fram kennsla í 5
húsum við M. R. I gamla skólan-
um, nýbyggingu á lóð skólans,
sen nefnd væri Casa Nova, svo-
nefndu Fjósi, Þrúðvangi við
Laufásveg og leiguhúsnæði í
Miðstræti 12. Þetta væri
nokkurn veginn saina húsnæði |
og verið hefði veturinn
1971—'72, en þá hefðu verið
flestir nemendur i skólanum,
1080 nemendur. Nú væru
nemendur um 880, en talið
hefði verið, að skólinn rúmaði
600 nemendur.
Ekki sagði ráðherra, að
neinar aðgerðir væru á döfinni
til að auka húsnæði við skól-
ann, heldur vrði re.vnt að stefna
að þvi að koma upp öðrum
menntaskólum, sem taka munu
tii sín nemendur, sem aðöðrum
kosti færu i M. R.
Ellert B. Schrain kvað svör
ráðherra ekki vera uppörvandi
fyrir M. R. Þar væru engar
áætlanir aðrar en að fjölga öðr-
um menntaskólum viðs vegar
um landið, sem varla væri raun-
hæft ef litið væri á þörfina á
menntaskólastiginu i heild.
Kvaðst hann vilja beina því til
ráðherrans ef hann yrði enn \ið
völd við undirbdning næstu
fjárlaga, að hann reyndi að
gera eitthvað í málinu.
Litasjónvarp
Ellert B. Schram spurði
me n nt am á 1 aráð he rr a: H vað a
áætlanir hefur Ríkisútvarpið
gert um litasjónvarp á islandi?
Sagðist hann fyrst vilja vekja
athugli á frétt í Alþýðublaðinu
um, að nú væri bandaríska
varnarliðið að undirbúa útsend-
ingar sjónvarpssendinga i lit-
um, og kæmi fram i fréttinni,
að fyrirhugað væri, að útsend-
ingar i litum hæfust i júni n.k.
Þetta, ásamt annarri uppbygg-
ingu á K eflav ik urf 1 ugvel li,
benti varla til þess, að Banda-
rikjamennirnir væru á föruni.
Þá vék hann að því áliti suinra
núverandi stjórnarsinna meðan
þeir voru í stjórnarandstöðu, að
út se nd i ng ar Kef laví kur sj ón-
varpsins til fslenzkra áhorfenda
væru glæpasamlegt athæfi. Nú
hefðu þeir verið í stjórn i 2'i ár
og ekkert gert i málinu. Bæri
þetta vott um inenningar-
hræsni Alþýðubandalagsins.
Þá sagði Ellert, að útsending-
ar Keflavikursjónvarpsins i lit-
um m.vndu liafa mikil áhrif á
aðstæður hér á landi, ekki siður
en tilvera Keflavíkursjónvarps-
ins liefði ó sínum tima flýtt því,
að íslenzka sjónvarpíð komst á
fót. Kvaðst hann hafa heyrt, að
20.000 sjónvarpstæki hér á suð-
vestur- horninu væru útlniin til
að taka við úlsendingum Kefla-
víkursjónvarpsins. Fvrir þess-
um staðreyndum þýddi ekki að
loka augunum, hvað sem rnönn-
um fyndist um Keflavikursjón-
varpið að öðru leyti. Þetta
ástand kvað hann knýja mjög á
um, að gerð yrðí gagnskör að
þvi að islenzka sjónvarpið hæfi
litautsendingar, því að hætt
væri við, að sjónvarpsneyzla ís-
lendinga beindist frekar að
Keflavíkursjónvarpinu að öðr-
um kosti. Þá væri nú svo komið
hjá mörgum, að þeir þyrftu
hvort sem væri að endurnýja
sjóvarpstæki sin, og væri óvið-
unandi fyrir fólk að vita ekki,
hvaða áform íslenzka sjónvarp-
ið hefði i þessum efnum.
Magnús Torfi Ólafsson las
upp svar, sem hann kvaðst hafa
fengið hjá útvarpsstjóra i til-
efni af fyrirspurninni. 1 svar-
inu kom fram, að innan Ríkisút-
varpsins hefðu konijð fram
hugmyndir um litasjónvarp.
Aætlanir hefðu ekki enn verið
gerðai’, en slikar áætlanir hlytu
ávallt að lengjast röðun franv
kvæmda, en ekki að vera frá
þeim skildar.
Jónas Árnason (Ab) sagðist
finna, að hann væri farinn að
eldast. Hann gæti ekki skilið,
hvernig framkvæmdir Banda-
ríkjamanna um litasjónvarp,
blönduðust inn í það, hvort her-
inn myndi fara eða vera. Þá
sagði þingmaðurinn, að fréttin í
Alþýðublaðinu væri alvarleg.
Kvaðst hann ítreka spurningu
Ellerts um, hvort ætti að líða
það, að Keflavíkursjónvarpið
efldist í samkeppninni við það
íslenzka. Væri það kannski með
samþykki menntamálaráð-
herra, að það hæfi nú útsend-
ingar í litum?
Magnús Torfi Ólafsson
sagðist fyrst hafa heyrt um
málið, er hann sá um það frétt-
ina í Alþýðublaðinu. Spurning-
unni um, hvort þetta yrðí liðið,
svaraði hann: „Slíkt má ekki
liöa og verður ekki liðiö."
Stefán Jónsson (Ab) sagði,
að sér væri ekki vel ljóst hjá
Jónasi Arnasyni, hvort
ölöglegra væri að Kanasjón-
varpið sendi út i lituin eða ekki
litum.
Þá taldi hann brýnna fyrir
Ríkisútvarpið að sjá til þess, að
útvarpssendingar næðust á öllu
landinu en farið yrði að hug-
leiða litasjónvarp.
Halldór Blöndal (S) kvað það
vera frekar hryggilegt fyrir
hönd Jónasar Arnasonar,
hversu litlar vonir hann hefði
um það, að herinn færi úr
landi.
Þá kvaðst þingmaðurinn vilja
beína tvenns konar tilmælum
til menntamálaráðherra. I
fyrsta lagi, að hann beitti sér
fyrir ösk bæjarstjprnar Húsa-
víkur um, að Húsvíkingar
fengju endurvarpsstöð, sem
þeir næðu til. í öðru lagi, að
hann beitti sér fyrir uppsetn-
ingu endurvarpsstöðvar i
Grímsey, sem nýtzt gæti fiski-
bátum að veiðum fyrír Norður-
landi.
Ellert B. Schram sagðist sain-
þykkja það, að Jónas væri orð-
inn nokkuð gamall fyrst hann
skildi ekki eins augljósar rök-
semdir og hann hefði flutt fyrir
máli sínu. Þá kvast hann vænta
þess, að Stefán Jónsson væri
sér sammála um, að betra væri
að koma hér á islenzku litasjön-
varpi heldur en að bandariska
sjónvarpið yrði eitt um hituna.
Hér værí á ferðinni samkeppni,
sem stofnaði íslenzka sjónvarp-
inu í hættu. Væri fyllilega koin-
inn timi til að gera áætlanir um
litasjónvarpið, þó að engin svör
í þá átt fengjust úr ráðherran-
um.
Jónas Árnason kvaðst fagna
svari ráðherrans við því, hvort
litasjönvarp Bandarikjamanna
yrði liðið. Sagði þingmaðurinn i
tilefni af orðum Stefáns Jöns-
sonar, að ekki væri sama,
hversu ósóminn gengi langt. Ef
Bandarikjamenn héldu, að þeir
ættu ekki að fara, þá ættu þeir,
sem að þeim hefðu aðgang, að
segja þeim, að það væri
misskilningur.