Morgunblaðið - 31.01.1974, Blaðsíða 18

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. JANUAR 1974

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjór
Ritstjórn og afgreiðsl;.
Auglýsingar
hf Arvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson
Matthías Johannessen
Eyjólfur Konráð Jónsson
Styrmir Gunnarsson
Rorbjorn Guðmundsson
Bjorn Jóhannsson
Arni Garðar Kristinsson
Aðalstræti 6. sími 10 100
Aðalstræti 6. sími 22 4 80
Askriftargjald 360.00 kr á mánuði innanlands
I t.uisasolu 22.00 kr eintakið
S0KMN BER ARANGUR
18
Igær birti Þjóðvilj-
inn ályktun miðstjórn-
ar Alþýðubandalagsins,
þar sem því er lýst yfir, að
sá flokkur hverfi frá ský-
lausri kröfu um það, að
ákvæði málefnasamnings-
ins um brottför varnarliðs-
ins á kjörtímabílinu nái
fram að ganga. I rit-
stjórnargrein Þjóðviljans
er síðan tekið að tala um
,,fastaher“. Um það segir
m.a.:
,,Það er ekki deila milli
stjórnarflokkanna um það,
að allur fastur her á að
hverfa frá íslandi. En enn
hefur ekki náðst samstaða
um, hvernig málum verður
skipað á Keflavíkurflug-
velli, þegar herinn er far-
inn þaðan.
Þau mál eru nú til alvar-
legrar umræðu hjá
stjórnarflokkunum, og get-
ur enginn um það sagt í
dag, hvort samkomulag
tekst eða ekki.“
Þannig segir blaðið, að
það sé „til alvarlegrar um-
ræðu“ að hafa einhvern
her hér áfram. Og síðan er
rætt um, að Alþýðubanda-
lagið muni ,,þó vinna það
til að halda samstöðu í mál-
inu í ríkisstjórninni“, að
horfið verði frá ákvörðun
um, að varnarliðið hverfi
af landi brott á kjörtímabil-
inu. Blaðið segir um tillögu
miðstjórnar Alþýðubanda-
lagsins:
„Hún felur í sér alvar-
lega tilraun til að skapa
endanlega samstöðu um
lausn herstöðvarmálsins."
Og ennfremur „Alþýðu-
bandalagið hefur vissulega
góðan vilja til samkomu-
Iags.“
í sjálfri ályktun mið-
stjórnarinnar er vikið að
NATO og aðild okkar að
bandalaginu, og þar segir:
„fylgja þeirri aðild vissar
kvaðir".
Ljóst er þannig, að
kommúnistar eru búnir að
gera það upp við sig, að
þeir vilja samþykkja
nokkrar varnir af hálfu
Bandaríkjamanna hér á
landi, gegn því að geta set-
ið áfram í ríkisstjórn, og er
það í samræmi við það, sem
forusta Sjálfstæðisflokks-
ins hefur bent á og marg-
sinnis hefur verið áréttað
hér í blaðinu. Er það út af
fyrir sig góðra gjalda vert,
að allir íslenzkir stjórn-
málaflokkar hafa þannig
lýst því yfir, að þeir telji
sig reiðubúna að bera
stjórnsk'ipulega ábyrgð á
dvöl bandarísks varnarliðs
á íslenzkri grund.
Eins og bent hefur verið
á, eru tillögur utanríkis-
ráðherra að viðræðugrund-
velli við Bandaríkjamenn
opnar í báða enda. Innan
þeirra tillagna getur í
rauninni rúmazt hvað sem
er. Ríkisstjórnarflokkarnir
ræða hins vegar um það, að
hér verði einhverjar varn-
ir. Aðalandstaðan gegn
dvöl varnarliðs á Islandi er
af þjóðernislegum rótum
runnin hjá öllum öðrum en
kommúnistum, sem bein-
línis óska eftir því, að Is-
land sé óvarið og ofurselt
hinu rússneska hervaldi.
En ef það er svo, að menn
fallast á, að þrátt fyrir allt
þurfi að vera hér nokkurt
varnarlið, þá skiptir
minnstu frá þjóðernislegu
sjónarmiði, hvort í því liði
er nokkur hundruð mönn-
um fleira eða færra.
Andstaða, sem byggð er
á þjóðernislegum grunni,
getur ekkert breytzt við
það. Á þjóðhátíðarári hafa
allir flokkar fallizt á þá illu
nauðsyn, að hér séu her-
varnir af hálfu erlends
ríkis, af hvaða hvötum
svo sem sú samþykkt er
gerð af hverjum einstök-
um.
En þegar það liggur fyr-
ir, að eitthvert varnarlið
verður áfram, því skyldi þá
ekki gengið þannig frá
hnútunum, að eitthvert
hald væri i því varnarliði
fyrir ísland? Hvers vegna
er ætíð rætt um hagsmuni
NATO og Bandaríkjanna?
Af hverju má ekki horfast í
augu við varnarnauðsyn ís-
lands sjálfs og ákveða fyr-
irkomulag-mála með þeim
hætti, að við getum verið
nokkurn veginn öruggir,
að svo miklu leyti, sem
unnt er að ræða um öryggi
í þeirri veröld, sem við bú-
um í.
Enginn efi er á því, að sá
svikkur, sem kominn er á
stjórnarflokkana f varnar-
málunum, byggist á þeirri
víðtæku andstöðu, sem
landsmenn hafa látið í
ljós gegn því, að ísland
verði gert varnarlaust.
Kommúnistar hefðu ekki
látið undan þessum þrýst-
ingi nema vegna þess, að
þeir finna, að fólkið í land-
inu er staðráðið í því að
fyrirbyggja, að allar varnir
verði hér niður lagðar.
Þess er hins vegar að gæta,
að málið er enn ekki komið
á lokastig. Eftir er að
halda a.m.k. einn fund með
Bandaríkjamönnum og síð-
an á eftir að fjalla um mál-
ið á Alþingi. Ljóst er því,
að enn getur allt gerzt í
varnarmálunum. Og nán-
ast getur tilviljun ráðið
því, hvað ofan á verður.
Svo ráðvillt er rikisstjórn-
in í öryggismálum lands-
ins. Nú er það frumskylda
allra þeirra, sem gera sér
grein fyrir því, að nauðsyn-
legt er að viðhalda hér
vörnum, að sameinast um
undirskriftir „Varins
lands“. Hvert nafn, sem á
listana bætist, verður
styrkur þeim mönnum inn-
an ríkisstjórnar og utan,
sem vilja viðhalda vörnum
og öryggi, og lamar um leið
þau öfl, sem keppa að því
að gera landið varnarlaust.
Þess vegna þarf mjög að
herða sóknina í undir-
skriftasöfnuninni.
New York — Mikil herferð stendur
nú yfir í Sovétrikjunum og er til-
gangur hennar að koma meira nú-
tímaskipulagi á yfirstjórn fyrirtækja,
gera áætlanakerfið sjálfvirkara.
stuðla að órari tækniþróun og halda
þanmg i við þróunina á Vesturlönd-
um
Höfuðmarkmiðin eru, að þvi er
mér virðist eftir tveggja og hálfrar
viku heimsókn til Sovétrikjanna og
langar viðræður við vestræna sér-
fræðinga, að auka framleiðnina og
gera áætlanagerðina virkari
Stefna Sovétmanna kemur glöggt
fram af pöntunum þeirra á siðasta
ári á vestrænum tæknívörum fyrir
allt að tvo milljarða dollara Fjöl-
mörg tilboð um samvinnu hafa verið
lögð fyrir bandarísk fyrirtæki og
fjoldi sovézkra borgara, sem heim-
sækja Bandarikin til þess að kynna
sér stórfyrirtæki. rekstur þeirra og
rekstrarrannsóknir, fer sífellt vax-
andi
Innan Sovétrikjanna kemur þetta
gleggst i Ijós af þeim miklu tilraun-
um, sem gerðar eru til þess að
hagnýta nýjustu tækni á sviði fram-
kvæmdastjórnar, auka tölvunotkun
og siðast en ekki sizt áætlunum til
vinnslu náttúruauðæfa í Siberíu
Samningar hafa verið undirritaðir
við tvö bandarisk fyrirtæki um
vinnslu og útflutning jarðgass frá
Siberfu, en sala á þeirri eftirsóttu
vöru á að fjármagna innflutníng á
vestiænm tæknikunnáttu
En áætlanirnar um efnahagssam-
starf við Bandarikjamenn, sem
myndu krefjast milljóna dollara í
lánum, urðu fyrir áfalli hinn 11
desember siðastliðinn, þegar fulF
trúadeild Bandarikjaþings ákvað að
neita forsetanum um heimild til þess
að veita Sovétmönnum meiri lán,
nema sovézkum borgurum yrði leyft
að flytjast úr landi eftir vild Frum-
varpið um lánveitingarheimildina fer
nú fyrir Oldungadeildina, þar sem
vænta má svipaðra úrslita
Sovétmenn beita vestrænni
tækni til umbóta í efnahagsmálum
Sovétmenn geta vissulega flutt
inn tæknikunnáttu frá öðrum þjóð-
um. en af einhverjum ástæðum virð-
ast þeír helzt kjósa viðskipti við
Bandarlkjamenn á þessu sviði Þeír
virðast hafa það á tilfinningunni, að
Bandaríkjamenn hafi nú þegar hag-
nýtt sér eitt og annað, sem gilda
muni á 21 öldinni, og það vilja þeir
fá
Síðan fyrsta Spútnikinum var
skotið á loft og Juri Gagarin fór
fyrstu geimferðina hafa orðið miklar
breytingar á viðhorfum risaveldanna
tveggja hvors til annars, Nú sækjast
Sovétmenn eftír bandarískrí tækní-
kunnáttu og þar sem þeir gera sér
fulla grein fyrir nýjum staðreyndum
lífsíns, bjóða þeir orku i staðinn
Andstætt við það, sem er á
Vesturlöndum, er efi manna I Sovét-
rikjunum um gildi aukins hagvaxtar
ekki eftirtakanlegur Sovézkir vís-
indamenn hafa að visu látið i Ijós
áhyggjur vegna mengunarinnar og
annarra umhverfisvandamála, en
engu að síður leggja þeir mikla
áherzlu á aukningu hagvaxtarins.
Þetta skýrir ýmislegt i batnandi sam-
búð stórveldanna og óskum Sovét-
manna um aukin verzlunarviðskipti
austurs og vesturs
John P Hardt, helzti sérfræðingur
okkar um sovézk efnahagsmál,
sagði á fundi í Library of Congress
fyrir skömmu; ..Þörfinni fyrir aukna
nýtingu fjármagns og meiri fram-
leiðslu er auðsjáanlega hægt að
mæta með þvi að gripa til sovézkra
auðlinda Þess vegna er innflutn-
ingur tæknikunnáttu aðalatnðið i
hinum nýju efnahagssamningum
Sovétmanna við Bandaríkin og
önnur vestræn iðnaðarveldi
EFTIR
H. R. LIEBERMANN
Sem stórveldi eiga Sovétrikin í
mikilli samkeppni við Bandaríkin og
sovézkum vísindamönnum hefur
tekizt að skjóta á loft eígin geimför-
um í hinni viðamiklu skýrslu, sem
Efnahags- og framfarastofnunín i
Paris gaf út árið 1969 er þess hins
vegar getið, að almenn þróun hefur
orðíð miklu hægari í Sovétrikjunum
en i Bandarikjunum og i ýmsum
greinum iðnaðar hafa Rússar jafnvel
dregist aftur úr rikjum Vestur-
Evrópu
Áætlanir Sovétmanna um aukna
framleiðslu byggjast á því, að þeir
hyggjast fá fólk til þess að vinna
meira til þess að ölast þau þægindi,
sem það raunverulega óskar eftir,
Lifskjörín hafa vissuiega farið batn-
andi smám saman, en engu að síður
hungrar almenning eftir betri verzl-
unarvörum og þá einkum ýmsum
vestrænum tízkuvarningi
En fleira kemur til Framboð á
vinnuafli er ekki eins mikið og áður
var og þess vegna hefur þörfin fyrir
< ' » &•"
1 i KVVí '
x \ -'y-K• '
ííeUrJlorkShnes
.._Œr<s
_____> \ »
nýtizku vélar og tækni aukizt stór-
lega. Hversu vel tekst til við nýtingu
þessarar tækni mun svo fara eftir
þvi, hvernig til tekst við skipulagn-
ingu og framkvæmd rekstrarein-
inganna Ýmsir vestrænir sérfræð-
ingar hafa t.d. látið þá skoðun i Ijósi,
að það sé fyrst og fremst að kenna
stirðbusahættí og oftrú á úreltar
kennisetningar, hve mikið Sovét-
menn hafa dregistaftur úr á sumum
sviðum. Kerfið hefur i rauninni
staðið nýsköpuninni fyrir þrifum
Síðan 1928, þegar fyrsta fimm
ára áætlunin hófst, hefur höfuð-
áherzlan jafnan verið lögð á að
akapa efnahagskerfi risaveldis, þar
sem þungaiðnaður og hergagna-
framleiðslan hafa setið i fyrirrúmi
Þetta hefur einnig leitt af sér mikið
skrifstofuveldi, sem ekki hefur verið
of vinsamlegt nújungum
Nú hafa nýir menn tekið við ýms-
um áhrifastöðum og þeir eru að
reyna að koma í framkvæmd ýmsum
nýjungum á sviði skipulagningar
Meðal annars fer tölvunotkun mjög i
vöxt og er henni ætlað, auk annars,
að draga mjög úr ýmsum tilkostn-
aði Sovétmenn eru að koma upp
sínu eigin tölvukerfi, en einnig á þvi
sviði hafa þeir snúið sér til Banda-
rikjamanna með beiðni um aðstoð
Sovézkar handbækur um efna-
hagsmál eru fullar af nýtizku slag-
orðum eins og til dæmis „kerfis-
rannsóknir", „sjálfvirkni", „þróunar-
rannsóknir”, „langtimaáætlanir" og
fleira í þeim dúr. i háþróuðu riki
miðstjórnarveldisins, sem stjórnað
er af kommúnistaflokknum i anda
Marx-Leninistískrar hugmyndafræði
gellur lúður nýja tfmans og ýmsum
spurningum, sem snerta ekki ein-
ungis hugmyndafræðí, heldur
einnig stjórnmál, er ósvarað
Fyrir allmörgum árum siðan tókst
dr Djerman M Gvishiani, sem er
aðstoðarforseti rikisnefndarinnar,
sem sér um málefni visinda og
tækni, að fá hugmyndafræðingana
til þess að samþykkja rannsóknir á
vestrænum rekstrarvisindum og
árangurinn varð stórmerk bók, sem
bar nafnið „Skipulagning og stjórn-
un" Dr. Gvishiani, sem er tengda-
sonur Kosygins forsætisráðherra.
rannsakaði kenningar vestraenna
sérfræðinga um stjórnun fyrirtækja,
en niðurstaða hans, sem raunar var
sett fram með Marxist-Leninistisku
orðalagi, var sú, að Sovétmönnum
bæri að kynna sér æstrænar, og þá
sérstaklega bandarískar aðferðir,
sem gætu komið að góðum notum i
Sovétrikjunum Hann taldi nýtizku
aðferðir á þessu sviði mundu hæfa
mjög vel við áætlanagerðir ríkisins
og vitnaði i Lenin, sem hélt því fram,
að framleiðsluaukningin væri sifellt
nauðsynleg, ef takast ætti að heyja
efnahagslega samkeppni við auð-
valdsrikin
Ég átti víðtal við dr Gvishiani i
Moskvu og þar lagði hann mikla
áherzlu á bætta sambúð Bandarikj-
anna og Sovétríkjanna. Hann sagði,
að ný öfl væru að verki i heiminum,
sem ynnu að þvi að færa þjóðirnar
nær hverja annarri. Innan skamms
yrði komið á nokkurs konar kerfi,
sem sæi um dreifingu vinnuafls á
alþjóðlegum vettvangi og þess
vegna væri nær að vinna að þeim
þáttum, sem sameinuðu þjóðirnar
Grundvöllur alls þessa er sam-
eiginlegur áhugi á hagkvæmri verzl-
un á báða bóga Sameiginleg fyrir-
tæki, sem byggjast á langtima lán-
um, munu standa undir sér sjálf,
þegar fram í sækir. Það, sem kom
öllu af stað, að sögn vestrænna
sérfræðinga, varekki eingöngu þörf
Rússa fyrir tæknikunnáttu, heldur
einnig fyrir vestrænan gjaldeyri.