Morgunblaðið - 31.01.1974, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. JANÚAR 1974
19
Nýting siúkrahúsa
Hæstvirtur heilbrigðismálaráð-
herra.
í mörgum löndum hafa
ustu, sem samþykkt voru á síðasta
Alþingi, segir, að allir landsmenn
skulu eiga kost á fullkomnustu
heilbrigðisþjónustu, sem tök eru
á að veita á hverjum tíma. Eins og
allir vita, er rekstur heilbrigðis-
þjónustunnar kostnaðarsamur og
þvi mikils vert, að fé það, sem
varið er til heilsugæzlu sé nýtt á
sem beztan hátt. Ýmislegt hefur
verið rætt og ritað um heilbrigðis-
þjónustuna á síðustu árum og
ýmsar úrbætur verið gerðar. Efl-
ing heilsugæzlustöðva í dreifbýli
og þéttbýli er án efa brýnasta
úrlausnárefni heilbrigðismála í
dag, og er þess að vænta, að skrið-
ur komist loks á þau mál nú,
þegar stofnun þeirra og hlutverk
hefur verið ákveðið með lögum.
Sjúkrahúsrekstur er stór
hluti útgjalda til heilbrigðismála
og þvi mikilsvert, að þau séu rek-
in á sem hagkvæmastan hátt jafn-
framt því, sem þau veiti sem bezta
þjónustu. 1 bréfi þessu viljum við
á sjúkrahús til að komast hjá
þessum flækingi. Opin göngu-
deild á sjúkrahúsi gætu sparað
margar öþarfa ferðir, þar sem
sjúklingurinn yrði skoðaður og
rannsakaður á sama stað.
Einnig má minna á, að við
núverandi fyrirkomulag þurfa
sjúklingar oft að greiða verulegar
fjárhæðir fyrir rannsóknir, þar
sem þeir, sem lagðir eru inn á
sjúkrahúsin til sömu rannsókna,
þurfa ekki að greiða eyri. Þetta
ýtir enn undir, að sjúklingar séu
lagðir inn á sjúkrahúsin til rann-
sókna, sem auðveldlega mætti
gera i göngudeild án innlagning-
ai'. Sjúklingar eru þvi oft lagðir
að óþörfu inn á legurdeildir
sjúkrahúsanna, þótt unnt hefði
verið að rannsaka þá og með-
höndla á göngudeildum, ef þær
væru starfræktar sem skyldi.
Sjúkrarúmin eru því oft fyllt af
sjúklingum, sem ekki þyrftu að
liggja inni ásjúkrahúsi og liðaþvi
óþarfa vinnutap. Biðlistar verða
til, ekki vegna skorts á sjúkra-
rúmum, heldur vegna þesá að
þjónusta sjúkrahúsanna er ekki
ingahópar að ota fram sinum sam-
tökum til að fá bætta þjónustu,
sem þeim nú ber samkvæmt
landstögum?
Kleppsspítali hefur einnig
að nokkru leyti veittopna göngu-
deildarþjönustu i fáein ár, og gert
er ráð fyrir aukinni þjónustu í
fyrirhugaðri geðdeild i Land-
spítalalöðinni. Göngudeild er að
taka til starfa í hinni nýju fæð-
ingadeild Landspitalaníj, og verð-
ur þar víðtækt mæðraeftirlit.
Hins vegar er ekki fyrirhugað að
veita svipaða þjónustu fyrir kon-
ur með almenna kvensjúkdóma.
Okkur er þvi spurn, hvað
því valdi að aðeins sumir sjúkl-
ingahópar eigi að fá að njóta þess-
arar þjónustu. Benda má á
marga aðra sjúklingahópa,
sem yrði hagræði að opn-
un göngudeilda, t.d. sjúklinga
með háan blóðþrýsting, hjarta-
sjúkdóma, meltingarsjúkdóma,
liðagigt, skjaldkirtilssjúkdóma
o.fl.
Giingudeildir krefjast lítils
húsnæðis miðað við þá miklu
málaráðherra, hvenær megi
vænta breytinga á tryggingakerf-
inu, þannig að greiðsla trygging-
anna verði sú sama, hvort sem
sjúklingar eru rannsakaðir á
legudeildum eða utan þeirra. Nú-
verandi greiðslumisræmi er ein
aðal orsökin fyrir ofnotkun dvr-
asta þáttar sjúkraþjónustunnar.
Ekki er að vænta andstöðu
læknasamtakanna gegn opnun
göngudeilda, enda kom fram
greinilegur áhugi á þessu fram-
faramáli á síðasta aðalfundi
Læknafélags Islands.
SAMHÆFING
SJÚKRAHÚSANNA
Þróun læknisfræðinnar hefur
leitt til æ sérhæfðari lækninga,
sem oft krefjast fjárfreks tækja-
búnaðar og mannafla. Þessi þró-
un hefur þegar hafið innreið sina
á íslaridi og á enn eftir að vaxa
mjög. Þegar litið er á smæð ís-
lenzku þjóðarinnar er ekki þess
Opið bréf
til heilbrigðis-
málaráðherra
Magnúsar
Kjartanssonar
völd til að ákveða verkaskiptingu
og starfssvið sjúkrahúsanna. V:ð
viljum þvi spyrja, hvort og hvern-
ig. ráðherra hyggist nota þetta
ákvæði laganna.
Nýlega birtuð þér á Aiþingi
stórhuga áætlun um framtiðar-
þjónustu Fj órðu ngssjú k rah ússi ns
á Akureyri, og er vonandi, að hún
komist I framkvæmd. Ekki alls
vekja athygli á ýmsu i rekstri
sjúkrahúsanna, sem bæta mætti
úr með tiltölulega einföldum
skipulagsatriðum. Þar sem okkur
er vel kunnugt um áhuga yðar á
þessum málum, viljum við leyfa
okkur jafnframt að beina til yðar
fáeinum spurningum. Við álitum,
að almenningur og starfsfólk heil-
brigðisþjónustunnar eigi rétt á að
vita, hver sé stefna heilbrigðis-
stjórnarinnar varðandi framtíðar-
rekstur sjúkrahúsanna og teljum
því rétt að hafa þetta bréf opin-
bert og vonumst til, að þér sjáið
yður fært að veita okkur svör á
opinberum vettvangi.
GÖNGUDEILDIR
I mörgum löndum h.afa
göngudeildir gegnt mjög mikil-
vægu hlutverki á sjúkrahús-
rekstri um langt árabil. A Islandi
verður hins vegar vísir að göngu-
deildum fyrst til fyrir fáeinum
árum og þó aðeins við sum sjúkra-
húsanna í Reykjavík. Víðast er-
lendis veita slíkar deiidir viðtöku
sjúklingum beint frá heimilis-
læknum til frekari rannsókna og
meðferðar, og aðeins I sumum til-
vikum þykir ástæða til að leggja
sjúklingana inn á legudeildir
sjúkrahússins. A íslandi geta
heimilislæknar hins vegar ekki
sent sjúklinga sína beint til slikra
deilda, þegar ástæða þykir til
frekari rannsókna og meðferðar,
heldur verðaþeir annað hvort að
vísa sjúklingum til sérfræðinga á
stofu, fjarri rannsóknaaðstöðu
sjúkrahúsanna eða þeir leggja
sjúklingana inn á eitthvert
sjúkrahúsanna. Öþarft er að
minna á þeyting sjúklinga um bæ-
inn frá einni rannsóknastofu til
annarrar. Af þeim sökum kjósa
margir fremur að vera lagðir inn
skipulögð ásem beztanhátt.Eink-
um á þetta við um lyflækninga-
deildir, en einnig að nokkru leyti
um aðrar deildir.
Við viljum leggja áherzlu á,
að göngudeildir eigi ekki að taka
móti öðrum sjúklingum en þeim,
sem þangað er vísað af læknum.
Þannig er ekki um að ræða göngu-
deildir eins og reknar eru i sum-
um löndum, sem sjúklingar leita
beint til án tilvisunar frá læknum
(polyklinik). Þær göngudeildir,
sem við höfum í huga og höfum
góða reynslu af, grípa þannig ekki
inn á starfssvið heimilislæknis-
ins. Hins vegarbæta þær starfsað-
stöðu heimilislæknisins með því
að auðvelda hinum aðgang að sér-
fræðiþjónustu sjúkrahúsanna. Er
ekki að efa, að heimilislæknar
myndu fagna opnun slíkra göngu-
deilda.
Núverandi göngudeild Land-
spítalans veitir því nær einungis
þjönustu sjúklingum eftir að þeir
hafa legið inni á legudeMdum
sjúkrahússins. A Landakots-
spítala og Borgarspitalanum er
göngudei ldarþjónusta óveruleg. I
þeirri álmu Borgarspítalans, sem
næst er fyrirhugað að byggja, er
hins vegai' gert ráð fyrir húsnæði
fyrir göngudeild, en starfsemi
deildarinnar virðist þó ekki hafa
verið ákveðin endanlega. Nýlega
var stofnuð opin göngudeild fyrir
sykursjúka, og er hún i göngu-
deildarhúsnæði Landspitalans.
Geta heimilislæknar þvi vísað
sykursjúkum sjúklingum sinum
beint til þessarar deíldar til með-
ferðar og éftirlits. Er ekki að efa,
að sykursjúkir eru þakklátir fyrir
þessa bættu þjónustu. Þ(5 má
benda á, að þetta framfaraspor
fékkst einungis fram eftir kröfu
Samtaka sykursjúkra um slíka
deild. Kannski þurfa aðrir sjúkl-
þjónustu, sem þær veita, ef nýt-
ing húsnæðisins er vel skipulögð.
Göngudeildir eru og mun ódýrari
í rekstri en legudeildir. Auk
ótviræðs hagræðis fyrir sjúkling-
ana myndi þessi skipulagsbreyt-
ing þannig draga mikið úr
rekstrar- og byggingarkostnaði
sjúkrahúsanna og er hentugri og
ódýrari lausn á sjúkrarúmaskorti
en hygging nýrra legudeilda.
Hins vegar yrði nauðsynlegt að
efla rannsóknardeildir, svo að
þær gætu mætt því aukna álagi,
sem opnun göngudeilda hefði i
för með sér.
Af reynsiu okkar af vel
ivknum göngudeildum leyfum
við okkur að mæla eindregið með
þessu fyrirkomulagi.
Við viljum jafnframt benda
á, áð varla er unnt að gera mark-
tæka forspá um sjúkrarúmaþörf,
fyrr en starfsemi göngudeildanna
hefur verið ákveðin.< Lausleg at-
hugun, sem gerð var nýlega á
vegum heilbrigðismálaráðu-
neytisins, um vistunarrými
sjúkrahúsanna, byggir á óbreyttri
starfsemi göngudeilda sjúkrahús-
anna og gefur því ekki nákvæmar
upplýsingar um sjúkrarúmaþörf i
framtiðinni eins og hiifundar
hennar revndar benda á.
Samkvæmt núverandi lögum
um iieilbrigðjsþjónustu ber rík-
inu að greiða 85% af byggingar-
kostnaði sjúkrahúsa annarra en
rikisins, og því má ætla, að ríkinu
beri einnig að hafa hönd i bagga
með iil hverrar þjönustu þessu fé
sé varið
v.ð viljum beina þeirri
spurningu lil yðar, hver sé stefna
heilbrigöissíjórnarinnar varðandi
framtiðarrekstur göngudeilda
sjúkrahúsanna. Jafnframt viljum
við spyrja yður sem trygginga-
að vænta, að hvert hinna stærri
sjúkrahúsa geti sinnt öllum grein-
um læknisfræðinnar. Þess í stað
hlýtur að koma til ákveðin verka-
skipting og samhæfing þeirra.
Með slíkri verkaskiptingu má
komast hjá tvöföldun á dýrum
tækjum og mannafla. Af þessu
leiðir, að heilbrigðisstarfsfólk
skyldra sérgreina er þá fleira á
hverjum stað, en það auðveldar
viðhaldsmenntun og nýmenntun
hópsins og skilar sér í bættri
þjónustu við sjúklingana. Einnig
myndi þetta auðvelda faralds-
fræðilegar rannsóknir fyrir land-
ið allt. Nú þegar er kominn vísir
að slikri verkaskiptingu eða sér-
hæfingu sjúkrahúsanna, t.d. er
taugalækningadeild og gervinýra
einungis á Landspitalánum, Háls-,
nef- og eyrnadeild á Borgarspital-
anum og augnlækningadeild á
Landakotsspitala. Mjög hægt virð-
ist þó miða að víðtækri sainhæf-
ingu sjúkrahúsanna, og veldur
þvi sjálfsagt að nokkru leyti, að
öll lúta sérstakri stjórn. Sjálfsagt
er mikilvægt að koma þeim öllum
undir eina stjórn eins og reyndar
Jón Sigurðsson borgarlæknir
benti á fyrir nokkrum árum. Fyr-
ir fáum árum var skipuð nefnd,
svokölluð samstarfsnefnd sjúkra-
húsanna, og áttu sæti i henni full-
trúar frá öllum sjúkrahúsun-
um, en fonnaður hennar var
Páll Sigurðsson, ráðuneytisstjóri
i hei lb ri gði sm á 1 a r áð u n e.v t i nu.
Samkvæmt frásögn nefndar-
manns rikti áhugi í nefnd þéssari,
en hætt var að kalla nefndina
saman, og hefur hún aldrei skil-
að áliti. Væri fróðlegt að vita,
hvað þvi olli.
Samkvæmt lógum um heil-
brigðisþjönustu, sem samþykkt
voru á siðasta Alþingi (2ö.-gr. 2)
eru hei lbrigðismálaráðherra veitt
fyrir löngu skiluðu brezkir skipu-
lagsfræðingar áliti um fram-
kvæmdir á lóð Landspítalans.
Þeir benda hins vegar réttilega á,
að erfitt sé að skipuleggja fram-
tiðarþjónustu Landspitalans án
þess að gerð sé samhæfð heildar-
áætlun fyrir öll sjúkrahús lands-
ins. Öháð þessari áætlun á lóð
Landspítalans hafa nú nýlega ver-
ið lagðar fram áætlanir um stækk-
un Borgarspitalans.
Samhæfð framkvæmdaáætl-
un fyrir sjúkrahús alls landsins
virðist því knýjandi nauðsvn til
að hindra tvitekningu í húsnæði,
tækjum og mannafla. San>
kvæmt áðurnefndum lögum um
heilbrigðisþjónustu (35. gr. 1 og
2) ber heilbrigðismálaráðherra að
gera áætlun um heilbrigðisstofri-
anir til 10 ára í senn og endur-
skoða á 2 ára fresti, en fram-
kvæmdaáætlun b.vggð á heildar-
áætlun skal á'lega lögð fyrir Al-
pinei víð gerð fjárlaga. Við viljum
þvi spyrja, hvað miði samhæfðri
heildaráæliun fyrir öll sjúkrahús
landsins.
Enda þótt íslenzk heilbrigðis-
þjönusta sé að ýmsu leyti góð, eru
á henni margir vankantar. I bréfi
þessu höfum við drepið á fáein
atriði i einum þætti hennar.
sjúkrahúsrekstrinum, sem við
vildum gjarnan heyra álit \ðar á.
Það er von okkar. að bréf þetta
geti orðið upphaf að opnum og
almennum umræðum um skipu-
lagsmál heilbrigðisþjónustunnar
allrar með þátttöku þeirra. sem
þjónustunnar njöta. Af slikum
umræðum gæti sprottið heildar-
stefna, sem væri i góðu samræmi
við vilja og hagsmuni fótksins i
landinu.
Félag íslenzkra lækna
f Bretlandi.