Morgunblaðið - 26.02.1974, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐH), ÞRIÐJUDAGUR 26^ FEBRÚAR 1974
15
Ég tefldi hér
fyrir 17 árum
Rœtt við Gyözö Forintos skákmeistara
UNGVERSKI skákmeistarinn Gyözö Forintos hefur
staðið sig með mikilli prýði á VI. Reykjavíkurskák-
mótinu og er, þegar þetta er ritað, í 2. sæti á eftir
Smyslov fyrrverandi heimsmeistara. Ég hitti Forintos
að máli um daginn og spurði hann hvort hann viidi
ekki svara nokkrum spurningum fyrir Morgunblaðið.
Forintos varð góðfúslega við þessari beiðni og fer
samtalið hér á eftir:
Við hófum samtalið með
hinni klassísku spurningu:
Hvenær byrjaðirðu að tefla?
„Ég lærði mannganginn af
bórður mfnum þegar ég var sex
ára gamall, en ellefu ára tók ég
fyrst þátt í kappmóti. Það var
meistaramót drengja á Dónár-
svæðinu og tókst mér að sigra á
því öllum til hinnar mestu
furðu, ekki sízt fjölskyldu
minni. Upp i meistaraflokk
komst ég árið 1954 og árið 1955
tefldi ég í fyrsta skipti utan
Ungverjalands, á heims-
meistaramóti stúdenta i Lyon i
Frakklandi. Siðan tefldi ég á
nokkrum næstu stúdentamót-
um, þar á meðal mótinu, sem
háð var hérna í Reykjavík árið
1957.“
Finnst þér Reykjavík hafa
breytzt mikið?
,,Já, borgin hefur tekið mikl-
um breytingum. Miðbærinn
hefur að vísu sama svip, en
maður sér alls staðar nýjar
byggingar og einkanlega finnst
mér umferðin hafa aukist mik-
ið. Annars er samanburðurinn
erfiður að þvi leyti að stúdenta-
mótið var háð á miðju sumri en
nú er ég hér um hávetur.“
Leiðist þér vetrarveðráttan
hér?
Forintos litur út um gluggan,
þar sem við sátum i grillinu á
Hótel Sögu, bendir brosandi á
éljaklakkana, sem þutu yfir fló-
ann, og svaraði: „Nei, ég var að
visu nærri fokinn i Tjörnina
einn daginn, en mér líkar þetta
vel, svona veður er aldrei
heima i Ungverjalandi þótt
stundum sé ansi kalt þar á
vetrum."
Ertu atvinnumaður i skák?
„Ég held að ég megi segja mig
vera hálfatvinnumann. Eg
lærði hagfræði i háskólanum og
hef unnið við útflutningsverzl-
un einkanlega markaðskönnun,
siðustu fimmtán árin. Hins veg-
ar er ekki því að neita að ég er
nokkuð frjáls í vinnunni og get
því teflt ailmikið. Á síðasta ári
tefldi ég til dæmis á fimm al-
þjóðlegum skákmótum.“
Eru margir atvinnuskák-
menn í Ungverjalandi?
„Ekki mjög margir, Portisch
og Szabó og svo ungu mennirn-
ir.Sax, Ribii og Adorjan."
Hvað heldurðu um styrk ís-
lenzkráskákmanna?
„Ég þekkti náttúrlega ekki
aðra en þá, sem taka þátt í
þessu móti, en mér sýnist þeir
ráða yfir allmiklum styrkleika,
miðað við ungverska skák-
menn. Friðrik Ölafsson þekkja
allir, Guðmundur Sigurjónsson
er lika mjög sterkur skákmað-
ur, ég hef nýlega farið aftur
yfir skákina, sem ég tefldi við
hann I 1. umferð og þá kom ég
auga á ýmsa mjög góða leiki
fyrir hann. Eg held að tapið
fyrir Magnúsi Sólmundarsyni
hafi haft mjög slæm áhrif á
hann. Magnús og Jón Kristins-
son eru einnig mjög sterkir, þá
varrtar ekki nema herzlumun-
inn til þess að ná alþjóðlegum
meistaratitli. Jón tefldi mjög
vel á móti mér og hann er sá
íslenzku meistaranna sem mér
fannst hafa mesta tilfinningu
fyrir stöðunni. Mistök hans
voru þau ein að hann hikaði á
úrslitastundu."
Hvaða ráð viltu gefa ungum
mönnum sem eru að byggja'
upp skákstyrkleika sinn?
„Að rannsaka fyrst og fremst
skákir meistaranna. Bezta bók,
sem ég hef eignast er bók Bron-
steins um áskorendamótið 1953,
rannsóknir hans á skákunum
eru frábærar. Auðvitað er gott
að læra byrjanir, en það kemur
samt ekki að sömu notum. Ég
var búinn að tefla á allmörgum
alþjóðamótum þegar ég eignað-
ist fyrst byrjanabók. Raunar
fór ég ekki að rannsaka skák-
byrjanir fyrr en árið 1957. Þá
fluttist Portisch tilBúdapest og
við fórum að „stúdera" saman.
Þetta kom mér að gagni í þessu
móti, árið 1957 vorum við að
rannsaka Benóníbyrjun, aðal-
lega tvö afbrigði.- Annað þeirra
tefldi Freysteinn á n;óti mér
með hvítu, en hitt notaði Júlíus
Friðjónsson gegn mér með
svörtu.“
Að lokum Forintos, hvar tefl-
irðu næst?
„Þriðja marz hefst flokka-
keppni Ungverjalands og þá
þarf ég að vera kominn heim.
Flokkakeppnin er skemmti-
legasta keppni, sem ég tek þátt
í. I Búdapest eru nær eitt
hundrað skákklúbbar og all-
margir annars staðar i landinu.
Þarna tefla því fjölmargir skák-
meistarar, keppnin er geysi-
hörð og maður hittir marga vini
og kunningja."
Við stóðum upp frá borðinu
og égþakkaði þessum geðþekka
skákmeistara fyrir spjallið.
Þegar þetta er ritað hefur hann
þegar tryggt sér stórmeistara-
titil og vil ég nota tækifærið og
óska honum til hamingju með
þann árangur.
Jón Þ. Þór,
Hrafn Gunnlaugsson skrifar frá Stokkhólmi:
Fréttapunktar
um fóstureyðingar
í SKOÐANASKIPTUM þeim,
sem átt hafa sár stað um fóstur-
eyðingafrumvarp það, er liggur
fyrir Alþingi islendinga, hefur
iðulega borið við, að menn vfs-
uðu til reynslu Svfa f þessum
málum. Þar sem oft hefur verið
um missagnir að ræða i þessum
tilvitnunum og borið hefur við,
að aðeins hálfur sannleikurinn
kæmi fram, hef ég tekið saman
nokkrar staðreyndir um þróun
þessa máls hér iSvíþjóð.
í frumvarpi, sem legið hefur
lengi fyrir Sænska þinginu, allt
þar til í haust, var gert ráð
fyrir, að fóstureyðingar yrðu al-
gerlega frjálsar, án tímatak-
markana (þ.e.a.s. aldur fósturs-
ins skyldi einu skipta) og
ákvörðunin yrði eingöngu í
höndum móðurinnar. Nú hefur
þessu frumvarpi verið gjör-
breytt, en við breytinguna
verða fóstureyðingar háðar
nákvæmu eftirliti. tímatak-
mörkin verða þrír mánuðir og
reynt verður að draga úr þeim
eftir mætti. Ýmsar kannanir og
niðurstöður, er birst hafa i fjöl-
miðlum í vetur, eru aðalorsök
þess, að frumvarpinu hefur
verið breytt, og kannski ekki
sízt vegna vaxandi óánægju
innan Jafnaðarmannaflokks-
ins. En því meir sem málið hef-
ur verið kynnt visindalega og
líffræðilega, þvf meiri andstöðu
mætir það.
Sú stefna, er einkennir hið
breytta sænska frumvarp, er,
að fóstureyðingu eigi aðeins að
beita sem neyðarúrræði. Hér
fylgja á eftir nokkrir punktar,
er hafa haft mikil áhrif á fram-
vindu málsins.
Rannsókn, sem gerð hefur
verið meðal skólastúlkna, sýnir,
að þrátt fyrir harðan áróður,
líta flestar unglingsstúlkur á
fóstureyðingu sem hverja aðra
getnaðarvörn. Fóstureyðingum
í þessum aldursflokki hefur
fjölgað mikið, en fyrir kemur,
að fóstureyðingarnar eru fram-
kvæmdar án vitundar foreldra
stúlknanna. Ef haft er f huga,
að fóstureyðingu fylgja ýmsar
áhættur, og að fullsannað þyk-
ir, að 2% þeirra kvenna, sem
ganga undir aðgerðina, verði
ófrjóar (ýmsir læknar telja að
talan sé 5•—6%), er augljóst
hve þessi þróun er alvarleg.
Fjöldi þeirra unglingsstúlkna,
er getur aldrei fætt barn, eykst
að sjálfsögðu i réttu hlutfalli.
Hin aukna ófrjósemi hefur
skapað ýmiss konar brask og
prang með komabörn. Inn-
flutningur á bömum til Sví-
þjóðar er löngu orðinn arðbær
atvinnuvegur. Flest eru börnin
flutt inn frá Asíu, Afríku, Suð-
ur-Ameríku. Þó munu börn frá
Finnlandi eftirsóttust og er
gangverð þeirra um 20 þús. fs-
lenzkar, plús flutningskostnað-
ur.
Sérstæð saga varpar ljósi á
atvinnugreinina, en tilefni
hennar er dómsmál, er kom hér
upp um jólin. Kona nokkur
kom í flughöfnina á Arlanda
(aðalflughöfn Stokkhólms)
með sextán kornabörn og ætl-
aði með fullan áfengis og
tóbaksskammt fyrir hvern ein-
stakan í hópnum gegnum toll-
inn. Ekki vildu tollverðir leyfa
kerlu þetta. Brást hún þá
ókvæða við og kærði tollverð-
ina. Hún tapaði málinu nokkru
síðar fyrir rétti. Konaþessi hef-
ur vellauðgast á því að fara
utan og kaupa kornabörn fyrir
klink og selja þau síðan á marg-
földu verði i Sviþjóð.
Það atriði, sem reynst hefur
öðrum þyngra á metunum, er,
að læknar bjarga nú iðulega
börnum, sem fæðast meir en
þrjá mánuði fyrir timann.
Minnsta fóstur, sem bjargað
hefur verið vó 630 gr. og var
tæplega sex mánaða. Nú er það
hins vegar þekkt, að eytt sé sjö
og jafnvel átta mánaða fóstrum.
Mörkin hafa því farið yfir hvort
annað, — og við stöndum
frammi fyrir hryllilegri spurn-
ingu: Eru framin morð í stórum
stíl undir yfirvarpi fóstureyð-
inga með því að eyða eldri en
sex mánaða fóstrum (börnum),
úr því að læknar geta bjargað
börnum (fóstrum), sem fæðast
meir en þrem mánuðum fyrir
tímann??? — Og hver er svo
munurinn á barni, sem fæðist
fyrir tímann, sjö mánaða fóstri,
sem numið er spriklandi úr
móðurkviði og eytt, eða jafnvel
fóstri, sem er aðeins fjögurra
mánaða?
Nýlega var birt könnun, sem
gerð var í nokkrum sjúkrahús-
um i Norður-Sviþjóð þar sem
fóstureyðingar eru fram-
kvæmdar. Var leitað álits
starfsfólks sjúkrahúsanna á
fóstureyðingum. Niðurstaðan
var sú, að 80% voru algerlega á
móti frjálsum fóstureyðingum.
Þessi fjöldi taldi fóstureyðing-
ar versta blett á starfi sinu og
vildi sporna á móti þeim með
öllum hugsanlegum ráðum.
í Sviþjóð eru framkvæmdar
um 27 þúsund fóstureyðingar á
ári. Það þýðir, að fjórða hverju
bami, er kemur undir, er eytt í
möðurlifi.
Sænska Sjónvarpið lét á sín-
um tíma gera hlutlausa
fræðslumynd um fóstureyðing-
ar og var hún frumsýnd i októ-
ber 1969. Þessi mynd tekur
málið fyrir á þjóðfélagslegan og
vísindalegan hátt en stjórnandi
hennar var hinn kunni fræði-
maður Birgitta Bergman. Ég
skora á Útvarpsráð að beita sér
fyrir sýningu þessarar myndar.