Morgunblaðið - 08.11.1974, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER 1974
16
Gunnar Thoroddsen iðnaðarráðherra:
HÉR fer á eftir ræða Gunnars Thoroddsens iðnaðar-
ráðherra í útvarpsumræðunum sl. þriðjudagskvöld.
HERRA forseti. Góóir áheyr-
endur. Lúðvík Jósefsson minnt-
ist hér á fjárlagafrumvarpið og
taldi, að litið hefði nú orðið úr
tali sjálfstæðismanna um lækk-
un ríkisútgjalda. Ég vil nú taka
það fyrst fram, að þar sem svo
skammur timi var til undirbún-
ings fjárlagafrv., sem nú var,
þá getur enginn maður búist
við því, að þar sé um verulegar
breytingar að ræða til niður-
skurðar og sparnaðar, vegna
þess að allt slíkt krefst mik-
illar vinnu og alllangs tíma.
. Hins vegar er rétt að minn-
ast þess, að þessi hv. þm.,
Lúðvík Jósefsson, hefur
átt sæti í tveimur vinstri stjórn-
um. Þegar fyrri vinstri stjórnin
komst til valda, þá gaf hún fyr-
irheit um að draga úr ofþenslu
efnahagslífsins. Menn bjuggust
við því, að á næsta þingi, þegar
hún afgreiddi sín fyrstu fjár-
lög, sæi þess nokkurn stað. Það
voru liðnir 7 mánuðir frá mynd-
un stjórnarinnar, þegar fjár-
veitingarnefnd skilaði áliti sinu
og í áliti meirihl. frá 17. febrú-
ar 1957, standa þessi orð:
„Meiri hluta nefndarinnar er
ljóst, að hækkun fjárlaganna
getur í fljótu bragði virst í
ósamræmi við þá ýfirlýstu
stefnu núv. ríkisstj. að draga úr
ofþenslu efnahagslífsins. En
við mat á því, hvað gera skuli,
verður aó hafa eftirfarandi í
huga: Sá maður, sem bjargar
sér út úr vagni, sem er á hraðri
ferð, kemst ekki hjá því, til
þess að forða sér frá að missa
fótanna, að hlaupa fyrst í sömu
átt og vagninn stefnir."
Verðlagsmál
Þetta var yfirlýsing Lúðvíks
Jósefssonar og vinstri stjórnar,
þegar þeir voru við völd fyrra
sinnið og höfðu haft alllangan
tima til þess að endurskoða út-
gjöld ríkisins og lækka f járlög.
Þessi sami hv. þm. taldi það
núv. ríkisstj. til foráttu, að hún
vildi vinna að því að gera verð-
lag frjálst. Hv. þm., sem hefúr
verið viðskrh. lengi, ætti að vita
það og veit það vafalaust með
sjálfum sér, að núverandi verð-
lagskerfi hefur fyrir löngu
gegnið sér til húðar. Reynslan
hefur sýnt bæði hér og annars
staðar, að það kerfi tryggir ekki
hin hagkvæmustu kjör fyrir al-
menning, þvert á móti. Annað
skipulag hefur reynst miklu
betur, það skipulag, að megin-
stefnan sé frjálst verðlag, verð-
lagið ráðist af samkeppni og
árvekni neytendanna, en ríkis-
valdið hafi jafnan heimild til að
grípa inn í, ef um misnotkun er
að ræða.
Samningar
við V-Þjóðverja
Þá minntist hv. þm. á Vestur-
Þjóðverja og samningaumleit-
anir við þá um landhelgismál.
Hv. þm. hefur misskilið eða
misheyrt það, sem ég sagði í
örstuttu samtali vió útvarpið
fyrir nokkru. Þar var ég spurð-
ur um, hvaða mál ég teldi, að
kæmu bráðlega til umræðu á
þingi. Meðal þeirra, sem ég
nefndi, var spurningin um,
hvort ætti að reyna að leysa.
með samningum landhelgisdeil-
una við Vestur-Þjóðverja. Ég
sagði þar ekkert um efni máls-
ins.
Það er vafalaust ósk okkar
flestra, að þessa deilu takist að
leysa og það er allmikið í húfi,
að það takist, en vitanlega velt-
ur allt á þvi, hvort þeir samn-
veitum farið. Hitaveitan í höf-
uðstaðnum, sem nú hefur starf-
að í 30 ár, hefur sparað þjóð-
inni mikinn gjaldeyri og
borgarbúum stórfé og auk-
ið þægindi þeirra. Reykja-
vík skipar þann einstæða
sess meðal höfuðborga heims
að vera reyklaus borg. Þannig
getur virkjun náttúruafla aukið
hollustu og dregið úr mengun.
Nú mun nær helmingur
landsmanna búa við hitaveitur.
Það verður að leggja áherzlu á
nýjar hitaveitur og stækkun
þeirra, sem fyrir eru. Allmarg-
ar hitaveitur eru í undirbún-
ingi. Ákveðið er, að frv. um
Að sjá allt
Island í
ingar fást, sem eru viðunandi
fyrir íslenska hagsmuni.
Hæstv. forsrh. skýrði frá því í
stefnuræðu sinni, að skýrsla
viðræðunefndarinnar yrði af-
hent þingflokkum og ekkert
yrði afráðið í málinu án sam-
ráðs við alla þingflokka. En
þegar hv. þm. Lúðvík Jósefsson
talar hér af henykslan mikilli
um það, að nú eigi að fara að
semja við Vestur-Þjóðverja,
fslandi f óhag þá er ekki laust
við, að það minni á það, sem
gerðist fyrir ári siðan. Þá hafði
hæstv. þáv. forsrh. farið til
Lundúna og samið við forsrh.
Breta. Þau samningsdrög voru
siðan lögð fyrir Alþ. Þá heyró-
ist það frá þessum hv. þm. og
málgagni hans, að hér væri um
allt að því landráðasamning að
ræða, úrslitakosti Edwards
Heath, sem ekki kæmi til mála
að ganga að. En það voru ekki
margir dagar liðnir þegar hann
var ásamt öllum sinum flokks-
bræðrum á Alþ. búinn að
gleypa öll þessi stóru oró og
hafði samþykkt þessa úrslita-
kosti Edwards Heath með
nafnakalli hér á Alþ.
Nýting auðlinda
Herra forseti. Það var talið til
tiðinda endur fyrir löngu, þeg-
ar það spurðist einn sólbjartan
sumardag, að flugmenn hefðu
flogið svo hátt upp í himingeim-
inn, að þeir sáu allt fsland í
einu. Við þyrftum sem oftast,
Islendingar, a.m.k. annað kast-
ió, að hefja hug upp yfir dag-
legt þras og amstur og reyna að
sjá allt Island i einu. Við aug-
um blasir þá hin óviðjafnanlega
fegurð fósturjarðarinnar, hið
langdræga tæra útsýni, sú
náttúra landsins, sem krefst
virðingar og varðveizlu. Og
hugurinn beinist um leið að
þeim lindum afls, orku og auð-
æfa til lands og sjávar, sem
þessi þjóð á i landi sinu og
umhverfis það. Það er höfuð-
vandi okkar að búa þannig i
landinu að nýta sem haganleg-
ast auólindir þess, en vernda
um leið þessi gæði öll, sem okk-
ur eru gefin.
Þegar við erum nú vel á vegi
að endurheimta undir íslensk
yfirráð öll hin gjöfulu fiskimið
umhverfis íslandsstrendur,
sem við áttum og sátum einir að
i fyrstu 500 ár íslandsbyggðar,
þá verðum við að gæta varúðar.
Það má aldrei ofbjóða fiski-
stofnunum. Öll ofveiði og rán-
yrkja skal stranglega bönnuð.
Fiskivernd og fiskirækt þurfa
að vera okkur leiðarljós og
heilög boðorð. Þetta á jafnt við
um veiðar á hafi úti sem í ám og
vötnum. Og eins er farið auð-
lindum á landi. Afl og orku í
fossum og fljótum, heitum lind-
um og gufuhverum eigum við
að virkja og nýta með það fyrir
augum, að landsmönnum verði
til hags og heilla í lífsbaráttu
þeirra, en jafnframt verði þess
vandlega gætt að skaða ekki
landið sjálft, trufla ekki fegurð
þess og yndisþokka.
En náttúruvernd og um-
hverfissjónarmið fela það ekki
f sér, að engu megi hreyfa frá
því, sem áður var. Forfeður
okkar, sem völdu þjóðinni hinn
undurfagra þingstað á Þing-
völlum, breyttu rennsli Öxarár,
veittu henni úr farvegi sínum
niður á völluna til gagns og
yndisauka. Þannig hefur
mannshöndin margt vel gert.
Hér þurfa jafnan að fara saman
nytsamlegar framkvæmdir og
tillitssemi við náttúru landsins.
Þaó mætti hafa það til fyrir-
myndar, að í landi einu eru það
lög, að fyrir hvert það tré, sem
höggvið verður, skuli tvö
gróðursett í staðinn.
Svo er fyrir þakkandi í landi
okkar, að oft verða virkjanir
beinlínis til hreinlætis og
heilsubótar. Þannig er t.d. hita-
hitaveitu Suðurnesja verði lagt
fyrir þetta þing, en hún nær til
7 sveitarfélaga auk flugvallar-
ins og mun fá orku frá Svarts-
engi. Að því er stefnt, að sem
flestir njóti hitaveitu og þar
sem þvi verður ekki við komið,
verði hús hituð með rafmagni.
Virkjanir
á Norðurlandi
I stefnuskrá rikisstj. er lögð
áherzla á að hraða stórvirkjun-
um, gera áætlun um virkjun
vatns- og varmaorku landsins,
þannig að næg orka verði fyrir
hendi til almenningsþarfa og
aukins iðnaðar og iðju, og að
tryggja sem fyrst með nýjum’
virkjunum næga raforku á
Norðurlandi og öðrum Iands-
hlutum, sem eiga við orkuskort
að búa. Norðurland er nefnt
hér sérstaklega. Það er vegna
þess alvarlega ástands, sem þar
ríkir, en skortur á raforku er
ýmist þegar orðinn eða yfirvof-
andi. Nú eru margir stórbrotnir
virkjunarmöguleikar til á
Norðurlandi, eins og Dettifoss,
Blanda, Skjálfandafljót,
Jökulsá i Skagafirði og fleiri.
Þar sem hugur manna beinist
einkum að nú er Krafla, og er
þegar hafinn undirbúningur að
gufuvirkjun þar með 55 þús.
kílóvöttum eða 55 megavöttum.
En það tekur væntanlega 3 eða
4 ár að hún komist í notkun, og
hvernig á að leysa úr hinum
gífurlega vanda þangað til? Við
það er glimt nú, skoðaðir gaum-
gæfilega allir möguleikar og
hugsanlegar leiðir og málið
verður að leysa.
Virkjanir
á Austurlandi
En þótt Norðurland sé nefnt,
þá er ástandið á Austurlandi
einnig mjög alvarlegt. Lagar-
fossvirkjun átti að vera tekin til
starfa, en vegna vanefnda og
dráttar á afhendingu tækniút-
búnaðar, mun hún ekki geta
tekið til starfa fyrr en í febrú-
ar. Þar er einnig mikill vándi á
höndum. Það eru mörg verk-
efni til athugunar, smærri
virkjanir og stórvirkjanir. Svo
er talið, að með stórvirkjunum
þar megi fá 1600 megavött eða
stærstu ráforkuver á Islandi.
Það eru nokkur ár siðan hug-
mynd kom fram um það að
veita saman vötnum norðan
Vatnajökuls, þ.e. Jökulsá á
Fjöllum, Jökulsá á Brú og
Jökulsá í Fljótsdal. Hvort sem
þær verða sameinaðar eða
virkjaðar hver í sínu lagi, þá er
ljóst, að þar er um stórfellda
orkumöguleika að ræða. Þess-
um rannsóknum verður að
sjálfsögðu haldið áfram.
En það, sem þar er nærtæk-
ast, og sem samtök sveitar-
félaga á Austurlandi hafa lagt
einu
sérstaka áherzlu á, er að undir-
búa sem fyrst virkjun Bessa-
staðaár í Fljótsdal, þar sem gert
er ráð fyrir að fá um 30 mega-
vatta afl. Á þessu þingi og það
nú alveg á næstunni verur flutt
frv. um heimild til að fela Raf-
magnsveitum ríkisins eða öðr-
um aðila að reisa þar og reka
vatnsaflsstöð. I því frv. er gert
ráð fyrir því, að óski sveitar-
félög á Austurlandi að gerast
eignaraðilar að virkjun Bessa-
staðaár og öðrum orkuverum á
orkuveitusvæðinu, sé ráðherra
heimilt að gera samninga þar
um. Ég vil taka það fram sér-
staklega, að með væntanlegum
frv. um heimild til virkjunar
Bessastaðaár, verður engan
hátt dregið úr fyrirætlunum
um rannsóknir á hinum stór-
felldu Austurlandsvirkjunum.
I ályktun, sem Samband
sveitarfélaga á Austurlandi
hefur nýlega samþykkt, er lögð
á það áhersla, að stjórn slíkra
orkufyrirtækja verði heima I
héraði. Það er sjónarmið, sem
rikisstj. telur sjálfagt að taka til
velviljaðrar athugunar. Nú hef-
ur m.a. verið ákveðið, að stjórn
Kröfluvirkjunar, sem hefur
með höndum undirbúning og
framkvæmdir við Kröfluvirkj-
un, skuli flytjast frá Reykjavik
og aðsetur hennar verða á
Akureyri.
Þótt Norðurland og Austur-
land hafi hér verið gerð sér-
staklega að umtalsefni
vegna þess mikla vanda, sem
þar er fram undan, þá eru
mikil og aðkallandi verk-
efni á Suður- og Vestur-
landi og Vestfjörðum í orku-
málum. Þeim verður að sjálf-
sögðu að sinna ekki siður en
öðrum, enda verður það að vera
sjónarmið íslenzkra stjórn-
valda á hverjum tíma að lita
jafnt til allra landshluta, til
hinna strjálu byggða og þétt-
býlis, að reyna að sjá allt Island
í einu.
Hjördís Edda Harðar-
dóttir, 10 ára, og
Ágústa Rafnsdóttir,
einnig tíu ára, komu á
'ritstjórn Mbl. fyrir
nokkrum dögum með
rúmlega sjö þúsund
krónur, sem þær höfðu
aflað með því að halda
tombólu. Ágóðinn á að
renna til Dýraspítal-
ans. Þær sögðust báðar
vera miklir dýravinir
og vildu styrkja spítal-
ann með þessu fram-
lagi.
Söluskattur af græn-
meti verði afnuminn
Aðalfundur Sambands garð-
yrkjubænda var haldinn í
Reykjavík 18. okt. s.l. að viðstödd-
um fulltrúum úr öllum félög-
unum, en sambandið er bandalag
garðyrkjubændafélaga landsins.
A dagskrá voru ýmis mál, og m.a.
voru samþykktar eftirfarandi til-
lögur:
I fyrsta lagi: að beina þeim til-
mælum til stjórnar sambandsins,
að hún vinni ötullega að þvi að fá
söluskatt af grænmeti afnuminn
og leita samráðs við Sölufélag
garðyrkjumanna um málið.
I öðru lagi: að vinna að því, að
samtök garðyrkjubænda fái öll
réttindi í hendur til blómainn-
flutnings. Var það samdóma álit
fundarins, að aðeins með því móti
væri unnt að koma i veg fyrir, að
blómainnflutningur hefði trufl-
andi áhrif á sölu innlendrar
blómaframleiðslu, eins og oft
hefði gerzt að undanförnu.
1 þriðja lagi var samþykkt að
óska eftir því að fá fulltrúa garð-
yrkjubænda til setu á fundum til-
raunaráðs landbúnaðarins. Jafn-
framt lýsti fundurinn ánægju
Framhald á bls. 24.