Morgunblaðið - 08.11.1974, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER 1974
23
Fiskirækt — arð-
bær atvinnugrein
Það er undarlegt hversu tóm-
lát hin mikla fiskveiöiþjóð Is-
lendingar, virðist yfirleitt vera
um fiskirækt. Að vísu hefir all-
góður árangur náðst i ræktun
laxfisks í islenzkum ám. Á þeim
vettvangi virðist Veiðimála-
stofnunin hafa náð umtalsverð-.
um árangri, án þess að undirrit-
aður hafi neina þekkingu til að
bera að leggja dóm á hina marg-
umtöluðu Kollafjarðarstöð. Á
hinn bóginn virðist það lengi
hafa verið stefna stjórnvalda að
fiskrækt skuli lúta allsherjar-
forsjá hins opinbera. í þeim
efnum hefir einkaframtakinu
verið mjög þröngur stakkur
skorinn. Nægir í þvi sambandi
að minna á virðingarvert fram-
tak Skúla Pálssonar að Laxa-
lóni. Þunglamalegt kerfi hins
opinbera virðist hafa verið því
mikill fjötur um fót að ekki sé
meira sagt. Á slíku þarf að ráða
bót. Þegar Sjálfstæðisflokkur-
inn er nú tekinn við forystu í
þjóðmálum er til þess ætlazt, að
hann beiti sér fyrir frelsi ein-
staklingsins til athafna. Rétt er
og sjálfsagt að hið opinbera
hafi yfirstjórn ýmissa þátta og
þá sérstaklega að þvi er varðar
að bægja frá hættu á sýkingu
fiskstofna. En allsherjar ríkis-
forsjá i þessum efnum sem öðr-
um kemúr ekki til greina.
Vötn landsins og sjórinn við
strendur landsins búa yfir ótrú-
legum möguleikum til fisk-
ræktar. Það sem skortir er
áhugi manna og framtakssemi
og frjáisræði til framkvæmda.
Ræktun vatna t.d. er mörgum
bónda alls ekki ofvióa vegna
kostnaðar. Fjölmargir bændur
landsins gætu haft mikið gagn
af fiskeldi sem aukabúgrein og
víða háttar svo til, að um aðalat-
vinnugrein gæti verið að tefla.
Á undanförnum þingum
hefir greinarhöfundur flutt til-
lögur um fiskrækt í sjó eða
söltu vatni. Allmargar þjóðir
svo sem Japanir, Kanadamenn,
Bretar og Norðmenn hafa náð
athyglisverðum árangri á þessu
sviði. T.d. er árangur Norð-
manna í laxarækt í kvíum i sjó
frábær og má þó enn teljast á
tilraunastigi. Stórauka má
vaxtarhraða laxfiska með eldi í
söltu vatni eða sjó, sérstaklega
ef halda má á honum hærra
hitastigi en t.d. gerist að jafnaði
í íslenzku veðurfari. Ef tekin
eru dæ.mi af Reykjanesi t.d. þá
sýnast möguleikar á að steypa
eldisker i flæðarmáli, sem
auðvelt væri að láta ferskan sjó
renna um, en kerin sjálf upp-
hituð með heitu vatni, sem viða
má fá þar úr jörðu. Allt fóður
getum við fengið eða framleitt
innanlands. Um slíka tilraun
sem þessa verður myndaður fé-
lagsskapur innan tíðar. Á því
eru nú tök þegar víðsýnir fram-
farasinnar hafa tekið forystuna
í sjávarútvegsmálum, en þröng-
sýnum klíkumönnum vikið til
hliðar.
Það er athyglisvert að líta á,
hverjar undirtektir fiskræktar-
tillögurnar hafa hlotið. Fyrr-
verandi stjórnvöld skelltu við
skollaeyrum og höfðu m.a. að
yfirvarpi, að slíka tillögu mætti
ekki samþykkja, þar sem hún
gerði ráð fyrir, að yfirstjórn
fiskræktar í sjó yrði í höndum
Fiskifélags Islands. Með þvi
væri verið að draga burst úr
nefi landbúnaðar i landinu, þar
sem fiskiræktarmál ættu að
heyra undir Veiðimálaskrif-
stofuna og þar með land-
búnaðarráðuneytið.
Auðvitað þarf fjárhagslegan
stuðning hins opinbera við til-
raunir á þessu sviði, og eins að
því er varðar ráðgjöf, en höfuð-
atriðið er að gefa einkaframtak-
inu sem frjálsastar hendur. Þá
mun þess skammt að bíða, að
fiskirækt verði að arðbærri at-
vinnugrein.
Sverrir Hermannsson;
Á GAGNVEGUM
Þessar fáu linur eru mikið hól
um sýningu Karls Kvarans, enda
á þessi sýning það skilið, að henni
verði veitt athygli, og ég vonast
til, að sam flestir sjái sér fært um
að staldra þar við og grannskoða
þau verk, er til sýnis eru. Það
verður ekki komist að kjarna
þessara verka með andartaks
kynningu, þau eru þess eðlis, að
maður verður að skoða vel oe
upplifa þau á sinn hátt, engu
siður en listamaðurinn sjálfur. Á
þann eina hátt kemst tjáning
listamannsins til skila.
Ég veir ekki hvort menn gera
sér almennt ljóst, hve snar þáttur
myndlist hefur orðið í menningu
tslendinga á tuttugustu öld. En
það blasti vel við öllum þeim, er
sáu hina merku sýningu á list
okkar í ellefu hundruð ár, sem
haldin var i sumar leið. Þáttur
abstrakt listar i þeirri þróun ætti
að sanna fyrir okkur, hve gríðar-
leg áhrif hin abstarkta list hefur
haft hér á landi seinustu áratugi,
og má jafnvel fullyrða, að þetta
litla þjóðfélag okkar standi á því
sviði jafnfætis mörgum fjölmenn-
ustu þjóðum heims. Ef þetta er
rétt hjá mér, eru íslendingar
meiri menn fyrir það, að hafa alið
eins merkilega myndlistarmenn
og þá, er gert hafa þessa listgrein
að því sem hún er nú.Karl Kvaran
er einn þessara manna, það
sannar núverandi sýning i
Norræna húsinu.
Valtýr Pétursson.
Sýning Karls
Kvarans
ÉG hef ýmislegt sagt á prenti um
list Karls Kvarans á undanförn-
um árum, og ég held, að það hafi
allt verið meira og minna hól um
þennan miðaldra listamann, sem
þegar hefur náð það miklum ár-
angri, að ekki er um það að
villast, að hann er einn af okkar
fremstu lístamönnum. Það er því
ánægjulegt fyrir mig að geta enn
einu sinni tekið undir orð sjálfs
mín og sjá það sannast, að þau
hafa ekki verið stundar glamur,
skrifað i hrifningu augnabliksins.
Fátt er eins fallvalt og að leggja
dóm á list, að ég ekki tali um
spádóma um, að hitt eða þetta sé
það sem koma skuli og sé því það
eina rétta og sanna. Þaó gerir
Myndllst
eftir VALTÝ
PÉTURSSON
maður aðeins á unglingsárum,
þagar maður er viss um, að köllun
sé fyrir hendi til að bjarga veröld-
inni og alheimsviskan eigi rætur
sinar í hugarfóstri sjálfs sín.
Lína, litir, form og myndbygg-
ing eru þeir þættir, sem hvert
einasta listaverk á líf sitt undir,
þeir möguleikar, sem listamaður-
inn glímir við, velur og hafnar,
hvort heldur er í þessum stílnum
eða hinum. Frá þvi mannskepnan
fór að krota á hellisveggi til að
njóta skilning og hjálpar goðs síns
fram til vorra daga hefur þetta
verið undirstrikað á allar tján-
ingar þeirra manna, sem að mynd-
list hafa unnið. En sagan er ekki
öll. Hver einasti einstaklingur,
sem við myndlist hefur snert,
hefur einnig persónuleika, sem
óneitanlega er einn snarasti
þáttur í myndgerð hvers þess er
fæst við að koma saman mynd-
rænum hlut.
Lína, litir og form geta tekið á
sig miklar furðumyndir í höndum
frjós manns. Sumir gefa hug-
myndir í verkum sinum um
þekkta hluti, landslag, hluti á
borði, persónur og yfirleitt allt
það, sem er í sjónvidd og við um-
göngumst daglega. Sumir vilja
segja sögu í myndverkum sínum,
aðrir hafna öllu nema því, sem
hugur þeirra og þekking á krafti
litar og forms geta tjáð, án þess að
nokkuð annað komi þartil greina.
Þessi tjáningarform má nota á
margvíslegan hátt, og í flestum
tilfellum verður útkoman sú, að
þeir, sem læsir eru á myndlist,
geta tekið þátt í því, sem lista-
maðurinn er að gera, og þannig
verður sjálft verkið til í raun og
veru. Það mætti með miklum
sanni segja, að ekkert myndverk
nái raunverulega tilgangi sinum,
nema það verði jafn þýðingar-
mikið fyrir þann er skoðar og
þann er skóp.
Sýning sú, er Karl Kvaran
hefur komið fyrir í Norræna hús-
inu, er um margt frábrugðin fyrri
sýningum Karls. Hann vann lengi
vel, eða eitthvað um 20 ára skeið,
eingöngu í Gouachelitum (vatns-
litum) og náði á því sviði miklum
árangri, sem allir þekkja, sem
fylgst hafa með íslenzkri myndlist
siðustu áratugi. Nú hefur hann
söðlað um og tekið til við að gera
málverk með olíulitum. Myndir
Anton Bruckner Sin-
fónía nr. 1 í c-moll □ P. I.
Tsjaikovský Fiðlukon-
sert í D-dúr, op. 35 □
Einleikari: Václav
Hudecek □ Stjórnandi:
Karsten Andersen
Tónllst
eftirJÓN
ÁSGEIRSSON
Þar þarf ekki spámann til að
staðfesta það, að Václav
Hudecek er snillingur og þó
hann sé aðeins 22 ára að aldri
ræður hann yfir svo ótrúlegri
hans hafa stækkað i sniðum, og
hann hefur fundið möguleika
olíulitanna furðu fljótt. Það er
líka auðsætt i þessum verkum
Karls, að hann hefur verið í góð-
um skóla hjá Gouachelitunum. Sú
mýkt og sá samruni lita og forms,
sem þar var að finna, er horfið.
Nú er formbygging Karls flóknari
og gerólík i eðli sínu því er áður
var. Hann hefur á örskömmum
tækni, að jafnað verður aðeins
við það bezta, sem þekkist á
sviði fiðluleiks.
Fiðlukonsertinn eftir
Tsjaikovský lék Hudecek frá-
bærlega vel, með glæsilegri
tækni, músikgleði og æskufjöri.
Með aukalagi, Tema með til-
brigðum, eftir Niccolo
Paganini, lagði Hudecek áheyr-
endur, hreint og beint sagt, að
fótum sér.
Flutningur 1. sinfóníu
Bruckners var ekki eins góður
og vænta mátti, eftir frammi-
stöðu hljómsveitarinnar í
tveimur fyrstu tónleikum vetr-
arins. Sérstaklega voru fiðlurn-
ar oft ósamtaka og óhreinar. I
Scherzo-kaflanum lék hljóm-
sveitin nokkuð vel, enda er sá
kafli bæði skemmtilegur og
skýr í formi.
Karl Kvaran á sýningu sinni.
tima tileinkað sér raunverulega
nýja tækni, sem hefur síðan
orsakað hjá honum endurnýjun
forms og litar, að ég ekki tali um
þá graffísku tilfinningu, sem
skapast i þessum verkum, með
sjálfri línunni. Sem sagt! Karl
Kvaran kann þá list að gera
hreina og sterka myndlist, sem er
sérlega persónuleg og þraut-
hugsuð i eðli sinu.
Václav Hudecek
Sinfóníutónleikar