Morgunblaðið - 08.11.1974, Blaðsíða 20

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. NÖVEMBER 1974
Onedin-skipafélagið er útgerð á borð við Hammond-transport. Vonandi fer
hún þó á hausinn fyrr. Myndin sýnir James Onedin, Anne konu hans og
Baines stýrimann bjóSa hættunum byrginn.
leg og listræn tilþrif, sem hefðu
getað bætt þetta upp. Textinn var
tilgerðarlegur og húmorslaus,
fullur sjálfsánægju og spurninga
án svara („Skyldi einhver semja
tónlist f plássinu?“, „Skyldu
svona fín hús leiða til þess að fólk
elskist meira?“), jafnvel barna-
legra staðhæfinga út f bláinn
(„Fólk er ekkert að ganga um
göturnar nema það eigi brýnt er-
indi atvinnu sinnar vegna") Og
þvf miður er ekki unnt að taka
svona texta alvarlega.
Ljóst er, að viðfangsefnið
krefst þess, að dregnar séu fram
andstæður varðandi þá rækt, sem
lögð er við efnið annars vegar og
andann hins vegar. Þarna voru
þessar andstæður kreistar fram
með valdi.
Kvikmyndalega hliðin er ekki
heldur neitt til að hrópa húrra
fyrir. Takan sjálf var þegar bezt
lét látlaus, þegar verst lét hug-
myndasnauð og dauð og oft óstöð-
ug og flöktandi. Einhver rispa
eða draugagangur var líka á
filmueintakinu. Klippingin
hjálpaði ekki til. Atriðin voru
teygð of lengi, og örðugt var raun-
ar að sjá hvaða erindi sum þeirra
áttu f myndina yfirleitt (Jón
Júlfusson langa lengi að fara úr
skónum sfnum, Jón langa lengi að
raða f sig kaffi og með þvf, Jón
langa lengi að horfa á sig f
spegli). Hafi þetta átt að sýna
hversu mikið af tfma manna fer f
einskisverðan hégóma en ekki
listsköpun og listnautn (eða
,,listneyzlu“) ervarla hægt að
fmynda sér langsóttari aðferð. Og
hvernig var það annars, — átti
Jón ekki að vera hinn menningar-
þrútni aðkomumaður, en ekki
bara venjulegur materíalfskur
kúluvambi? Átti hann ekki að
vera andstaðan við plássið (sbr.
upphaf myndarinnar f listasafn-
inu)? Þannig virtist margt van-
hugsað eða lftt hugsað.
Mikíð skelfing er það leiðinlegt
að þurfa að vera svona neikvæður
gagnvart einni af fáum frumleg-
um tiltektum sjónvarpsins. En
vel að merkja, það er ekki oft sem
sjónvarpið gefur manni tilefni til
að segja nokkurn skapaðan hlut.
Þar með er það ótvfrætt, að betra
var að þeir Olafur Haukur og
Þorsteinn fóru til Grindavfkur en
ef þeir hefðu setið heima og gert
ekki neitt. Eða farið og gert ein-
hvern dæmigerðan „fræðsluþátt"
um mann og dýralff á Króks-
fjarðarnesi. Með „Fiski undir
steini" og Hallgrfmsmynd Jökuls
og Sigurðar Sverris hefur sjón-
varpið aldrei þessu vant tvo
sunnudaga f röð vakið athygli á
sjálfu sér, og fólk til umhugsunar
og umræðna. Bæði þessi framlög
voru gölluð, en þau voru bæði
virðingarverð viðleitni til nýrra
og ferskra efnistaka. Gallar
þeirra mega ekki verða til þess að
látið sé staðar numið, heldur
þvert á móti haldið áfram og gert
betur.
Takk fyrir hinn dægilega fs-
lenzka djassþátt á þriðjudaginn f
fyrri viku. — A.Þ.
„ÞAÐ var svo sem ekkert sárstakt
á seyði á Bakkafirði þegar við
stöldruðum þar við ( tvo daga,"
sagði ÓMAR RAGNARSSON, þeg-
ar við forvitnuðumst um HEIM-
SÓKN þeirra' sjónvarpsmanna
þangað, sem á dagskránni er ð
SUNNUDAG kl. 20.35. „Annars
tel ág rátt að leiðrétta nokkurn
misskilning sem ég hef orðið var
við varðandi þessa heimsókna-
þætti okkar. Þetta eiga alls ekki
að vera heimildaþættir I venjuleg-
um skilningi um þá staði, sem við
heimsækjum. Þetta llkist einna
helzt stuttri fráttaferð, og þannig
sýnir þessi þáttur ekki endilega
Bakkafjörð eins og hann er, heldur
aðeins Bakkafjörð eins og hann
var þessa tvo daga. Það er auðvit-
að alger tilviljun hvað er að gerast
á svona staðá einhverjum tveimur
dögum."
Ömar kvað þá sjónvarpsmenn
hafa viljað fara eins langt frá
Reykjavfk I þessum þætti og frek-
ast var unnt, og þvl varð Bakka-
fjörður fyrir valinu. „Það er eigin-
lega enginn þáttbýliskjarni þarna
á stóru svæði, — allt frð Húsavlk
til Neskaupstaðar —, sem risið
getur undir þvl nafni. Okkur þótti
þvl fróðlegt að koma þarna og
skyggnast um hvernig llf fólksins
er svona langt frá Reykjavlk,
menningunni og öllu þvl."
„Það er afar rólegt þarna,"
svaraði Ómar er við inntum hann
eftir helztu einkennum mannlifs-
ins á Bakkafirði, eins og þau komu
honum fyrir sjónir. „Fólkið lifir
fyrir kyrrðina. Og nágrannar þess
segja, að það geti lifað á grá-
sleppuveiðum svo að segja allt
árið. En við tókum þarna þá fáu
tali, sem voru á ferli þessa daga,
og svo vorum við heppnir með
veðrið." Ómar kvað þá raunar
ekki hafa rlgbundið sig við Bakka-
fjörð, heldur hefði einnig verið
komið við á Vopnafirði. „Þessar
heimsóknir okkar eru einmitt
svona óformlegar. Við leggjum I
hann og látum bara myndaválina
ganga. Það er aldrei vað vita hvað
svo kemur út úr þessu."
Ómar sagði, að ýmsar hug-
myndir um ferðir væru I bígerð,
og t.d. hefðu þeir nýlega verið I
Vestmannaeyjum. „Það má llka
geta þess, að það getur verið
mjög erfitt að gera svona
þætti að vetrarlagi. Þegar við vor
um I Vestmannaeyjum höfð-
um við t.d. aðeins birtu
I þrjá tlma. Það eru
þannig ýmis Ijón I veginum, en
gaman að reyna við þetta samt."
Með I heimsókn Ómars til
Bakkafjarðar voru Þrándur
Thoroddsen, upptökustjóri. Þórar-
inn Guðnason, kvikmyndatöku-
maður, og Sigfús Guðmundsson,
hljóðupptökumaður.
Á SUNNUDAGSKVÖLD kl. 21.55
verður sýnd i sjónvarpinu dönsk
heimildamynd um eitt merkasta
skáld Færeyinga, Jorgen Franz
Jacobsen, og fyrirmyndina að
kunnustu skáldsögu hans.
af Barböru er kærasta Jörgen
Franz frá yngri árum hans, Estrid
Holm, dönsk-færeysk að uppruna,
og þau Jörgen Franz og William
Heinesen voru öll systkinabörn.
Hún giftist Amerlkana I Peking 19
ára að aldri, var I London á striðs-
árunum, giftist slðan íra og býr nú
á jrlandi undir nafninu Estrid
Bannister-Godd. f bréfasafni
Jörgen Franz Jacobsen kemur
fram hvaða áhrif þessi kona hefur
haft á skáldsöguna um Barböru."
Þess má geta, að I myndinni,
sem sýnd verður á sunnudags-
kvöldið, er einmitt viðtal við þessa
konu.
Í stað hinnar hroðalegu meðal-
mennsku, sem dunið hefur yfir
fólk á miðvikudagskvöldum und-
anfarið I þeim bandarlskum sjón-
varpsmyndum, sem þá hefur verið
boðið upp á, fáum við á miðviku-
dagskvöldið I næstu viku að sjá
gamla blómynd til tilbreytingar,
— bandaríska að vlsu, og hugsan-
lega jafn meðalmennskulega.
Myndin nefnist á frummálinu
ACT OF LOVE, sem gæti útlagzt
„Af völdum ástarinnar" eða eitt-
hvað állka væmið, og er sýnd á
MIÐVIKUDAG kl. 21.15. Hún er
byggð á sögu eftir Albert nokkurn
Hayes, en handritið er gert af
IRWIN SHAW, kunnum banda-
rlskum skáldsagna- og leikritahöf-
undi, sem einnig fákkst um tima
mjög við gerð útvarpsþátta og
Hollywood-mynda. Shaw hafa
strlð og styrjaldarhyggja löngum
verið áleitið viðfangsefni, og
meðal kunnra verka hans I þvl
sambandi eru „Sons and
Soldiers" og „The Young Lions".
Þessi mynd fjallar einnig um stríð.
Hún gerist I París I slðari heims-
styrjöldinni. á meðan borgin er
enn hersetin, og greinir frá sorg-
legu ástarsambandi bandarlsks
hermanns og fátækrar Parísar-
stúlku. sem leiðst hefur út I
vændi. Þykir heimildum okkar
Shaw hafa tekizt bærilega við
gerð þessa kvikmyndahandrits.
Hins vegar fer tvennum sögum
af heildarútkomunni. Önnur kvik-
myndabiblfa okkar gefur myndinni
þrjár og hálfa stjörnu, — næst
hæstu einkunn —, og nefnir hana
„áhrifamikla ástarsögu, prýðilega
leikna", en hin bibllan harmar
mjög hins vegar val I aðalhlutverk-
in, og mælir aðeins með myndinni
við þá, sem ekkert hafa betra að
gera en horfa á eitthvað. í aðal-
hlutverkunum er sá gamli Holly-
wood-jaxl KIRK DOUGLAS og
franska leikkonan DANY ROBIN
Leikstjóri er þrautreyndur I gerð
bærilegra af þreyingarmynda,
ANATOLE LITVAK, rússneskur að
uppruna, en hefur starfað I Holly-
wood frá árinu 1937. Meðal
kunnra mynda hans má nefna
„The Snake Pit", „Sorry Wrong
Number", „Anastasia" o.m.fl.
Það er þvf aldrei að vita nema
miðvikudagsmyndin verði þolan-
leg.
SKYLDI Grindvíkingum hafa
fundizt þeir vera að njóta (eða
,,neyta“) menningar þegar þeir
horfðu á mynd Ölafs Hauks
Sfmonarsonar og Þorsteins Jóns-
sonar „Fiskur undir steini“ f
sjónvarpinu á sunnudagskvöldið?
Varla. Það hlýtur að teljast
leiðinlegt að mynd, sem átti að
vekja athygli á og umræður um
þörf menningar, skyldi ekki vera
framlag til hennar sjálf.
En umræður tókst henni engu
að sfður að vekja. Þær voru
skemmtilega heitar deilurnar,
sem fram fóru f sjónvarpssal að
lokinni sýningu myndarinnar,
þótt höfundarnir ættu þar mjög f
vök að verjast sem vonlegt var.
Verst var að umræðurnar voru
ekki fyrst og fremst um vöntun á
skilyrðum fyrir „menningariðk-
un“ eða „menningarneyzlu" í
dreifbýlisplássum, heldur um
vöntun á vönduðum og þrozkuð-
um vinnubrögðum við gerð
þessarar myndar. Það var líka
leiðinlegt, að höfundarnir létu sig
hafa það að éta oní sig þá megin-
forsendu myndarinnar, að hún
fjallaði ekki um Grindavfk sér-
staklega, heldur væri dæmisaga
um ástandið f dreifbýlisplássum
almennt. 1 framhaldi af þvf hlýt-
ur maður að benda á þau mistök
að velja Grindavfk yfirhöfuð sem
eitthvert dæmigert dreifbýlis-
þorp. Grindavfk er alltof nálægt
þéttbýliskjörnum á borð við
Reykjavfk til þess að þjást af
menningarlegri uppþornun og
einangrun. Fyrst Ólafur Haukur
og Þorsteinn kusu þá leið að
byggja á grundvelli raunveruiegs
bæjarfélags hefðu þeir átt að
leita lengra.
En þarna liggja, að ég held,
mestu mistök þeirra félaga þ.e. að
nota yfirleitt raunverulegan bak-
grunn. Slfk blöndun fyrirfram
saminnar myndasögu og raun-
sanns sögusviðs hlaut að verða
misheppnuð og bragðvond
mixtúra. Með því að klessa til-
búnu efnismynztri, — þ.e. boð-
skapnum um menningarköfnun
staðarins —, athugunarlaust oná
umhverfi, sem ekki endilega
lagar sig að þessu mynstri, fæst
ekki aðeins stflfærður heldur
beinlfnis falsaður raunveruleiki.
Hefði ekki verið nær að fara leið-
ina til enda, og skapa hreinlega
raunsæislegt sjónvarpsleikrit um
það vandamál, sem var til um-
fjöllunar?
Vissulega er þetta félagslega
vandamál fyrir hendi. Það var
vitað. En dapurlegt hlýtur að telj-
ast, að nýstárlegt frumkvæði eins
og þetta varð ekki áhrifaríkara f
þeim megintilgangi sfnum að
gera grein fyrir þessum vanda
og vekja umræður um hann. Það
mun hins vegar ekki hafa vakað
fyrir höfundum að benda á leiðir
til úrbóta. Þar með verður út-
koman hvorki heimild um ástand-
ið eins og það er, né réttlátlega
reið ádeila á það. í myndina
vantaði botninn.
Þvf miður bauð „Fiskur undir
steini" ekki heldur upp á tækni-
„Ugla sat á kvisti". hinn vinsæli skemmtiþáttur frá þvf I fyrra, hefur göngu slna á ný I nýju formi á laugaraaginn ki.
20.55. Verður hár um að ræða spurningaþátt af nýstarlegu tagi. Myndin er frá undirbúningu upptöku og sýnir m.a.
stjórnendur þáttarins, Jónas R. Jónsson og Egil Eðvarðsson.
BARBÖRU. Við slógum á þráðinn
til Færeyja, töluðum við Óskar
Hermannsson, þúsundþjalasmið
og einn helzta leiklistarforkólf I
Þórshöfn, þar sem hann er for-
maður leikfálagsins. Og þess má
einnig geta, að Óskar vann um
tlma við prentiðn hár á íslandi.
Óskar fræddi okkur um Jacobsen
og Barböru.
„Jörgen Franz Jacobsen fædd-
Ómar — „leggjum I hann og látum
bara válina ganga."
ist I Þórshöfn 28. nóvember árið
1900, en lázt aðeins 37 ára að
aldri I Danmörku." sagði Óskar.
„Hann varð stúdent frá Sorö
Akademiárið 1919. Hann veiktist
af berklum nokkru seinna og verð-
ur frá námi um tima. Cand mag.
verður Jörgen Franz I sögu og
frönsku árið 1932, en hafði verið
blaðamaður hjá Politiken frá
1922, skrifað þar mikíð um
skandinavisk efni og reynt að
skýra þjóðfrelsisbaráttu Færey-
inga."
Árið 1927 kemur út bókin
„Danmörk og Færeyjar", 1936
„Færeyjar, fólk og land", sem
þýdd var á Islenzku, á striðsárun-
um kemur út greinasafn úr Politik
en. „Jörgen Franz skrifaði aðal-
lega á dönsku," sagði Óskar, „og
eina skáldsaga hans var Barbara,
sem kom útáriðeftiraðhann lézt.
William Heinesen hefur sagt frá
þvf, að Jörgen Franz hafi ekki
lokið endanlega við handritið að
Barböru áður en hann lézt, og
sendi lokakaflann, sem vantaði I
handritið, með bráfi til Heinesens
mánuði fyrir andlát sitt. Heinesen
bjó sfðan Barböru til prentunar."
„Efni bókarinnar er sótt I fær-
eyska þjóðsögu um Beintu og Pót-
ur Arrabo, prest. Beinta var um
tlma eiginkona hans, en giftist
oftsinnis. Hún var falleg og hún
var ill, gjörði mönnum sinum allt
til miska, og rak þá I dauðann.
Hún var af ætt blóðsuga, — ill
aðeins til að vera ill. En Barbara
Jörgen Franz er svolitið öðru visi.
Hún er llka ill, en er lýst þannig,
að þú skilur hana betur. Hún er
meiri manneskja. Bein fyrirmynd
I HVAÐ EB AÐ SJA?
[ GLUGG
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER 1974
21
SÝNISHORNIÐ
Ása Stefánsdóttir, Laugarásvegi 37, Reykja-
vfk:
Ég hlusta miklu meira á útvarp en sjónvarp.
Og mér finnst útvarpsefnið yfirleitt alveg ágætt,
fræðsluþættir alls konar og samtöl eru góð. Eins
er góð barnasagan, Flökkusveinninn, sem lesin
er á morgnana og siðdegissagan um Hjalta litla.
Ég hlusta yfirleitt á útvarp mér til ánægju. Páll
Heiðar er kominn með nýjan þátt, og á hann
hlusta ég, en mér þykir slæmt, að þeir skuli
setja hann á fréttatima sjónvarps, því ef ég
vegna anna við matinn heyri ekki útvarpsfréttir,
sem eru betri, þá tel ég, að ég þurfi að heyra
sjónvarpsfréttir.
( sjónvarpinu finnast mér slæmar allar þessar
framhaldssögur allt frá I fyrravetur og fram til
núna, nema ef Onedin-skipafélagið ætlar að
verða skást. Verstir þykja mér sakamálaflokk-
arnir með öllu þessu drápi og sögurnar frá
Austur-Evrópuríkjunum með öllum sínum rudda-
skap og ofbeldi
Agnes Jónsdóttir, Hvassahrauni 8 I Grindavik
sagði:
„Ég býst við, að það sé samdóma álit allra
Grindvíkinga, að myndin um menningarneyzlu
okkar hafi verið lakasta efni sjónvarpsins undan-
farna daga. Þetta var algjörlega órökstudd
ádeila, snauð mynd og mikið vantaði í hana til
að hún gerði efninu einhver skil. Ég veit um
marga hér í bænum, sem lögðu sitt af mörkum
til að myndin yrði gerð og þeir eru óánægðir
rneð hvernig myndin var útfærð. Ýmsar staðhæf-
ingar í myndinni voru lika út í bláinn, eins og að
hér sé eitthvert Kanabæli. Ég bý nú sjálf ofarlega
I bænum eða alveg við afleggjarann og við
verðum ekki vör við hermennina að öðru leyti en
því að við mættum þeim á veginum.
Hvar mér þótti bezta efni sjónvarpsins. Ég
horfi nú yfirleitt á bíómyndirnar, en laugardags-
myndina siðast sá ég ekki þvl að þá var ég I bló I
Reykjavtk. Við förum oft til Reykjavíkur, við
sækjum lerkhúsin I Reykjavlk, já og förum meira
að segja á myndlistarsýningar I Reykjavlk Og af
gefnu tilefni má kannski minna á, að Grindavík
hefur lagt til einn af fremstu nútimamálurum
landsins, Vilhjálm Bergsson, sem er raunar ná-
frændi minn, og þá er ekki ómerkara framlag
staðarins til bókmenntanna, þar sem er bróðir
hans, Guðbergs Bergsson.
Af öðru efni sjónvarpsins er skipstjóraþáttur-
inn (Onedin-skipafélagið) vinsælastur framhalds-
myndaflokkanna á heimilinu en að auki horfa
krakkarnir alltaf á Lækni á lausum kili. Og svo er
geysilega mikið horft á Iþróttirnar á mínu
heimili
Annars er ekki legið hér yfir sjónvarpinu
heldur veljum við það úr, sem okkur llzt bezt á
hverju sinni. Á kvöldin sit ég gjarnan við sauma
og hlusta þá á útvarpið Yfirleitt hlustum við á
kvöldsögurnar og eins leikritin á fimmtudags-
kvöldum; ég hlustaði þannig á Galdra-Loft sl.
fimmtudag og á leikrit Kvarans I vikunni þar áður
og hafði mikla ánægju af. Á laugardögum er
yfirleitt hlustað frá hádegi og fram á kvöld og
mér þótti mjög gaman af þætti Magnúsar Bjarn-
freðssonar þar sem hann kynnti útvarps- og
sjónvarpsdagskrána fyrir næstu viku nú sl.
laugardag. Einnig hlustaði ég á erindi Jónasar
Guðmundssonar I Deginum og veginum og eins
þegar hann var með Mér datt það I hug hér á
dögunum. Aftur á móti treysti ég mér ekki að
tilgreina eitthvert útvarpsefni, sem mér þótti
leiðinleqra en annað, maður skrúfar einfaldlega
fyrir tækið áður en manni tekur að leiðast."
Sverrir Haraldsson, Borgarfirði eystra:
Sjónvarpið hefur sézt hér illa að undanförnu
og er mikið truflað af erlendum sjónvarpsstöðv-
um. Heimshorn þykir mér einna bezt I þvl og
fréttirnar eru ómissandi. ( siðustu vikju varð ég
fyrir vonbrigðum með þáttinn frá Grindavik.
Hann fannst mér ekki góður.
A útvarp hlustum við litið og þvi get ég ekki
sagt hvað hafi verið bezt eða verst I síðustu viku.
En ég man eftir þætti um daginn og veginn, sem
ég heyrði Vigdisi Finnbogadóttur flytja, og mér
fannst góður. En líklega er lengra slðan Siðasta
Dag og veg heyrði ég ekki Útvarpið verður
útundan hjá okkur.
— Læknir á lausum kili er á dagskrá á
laugardag kl. 20.30.
I
I
l
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I Davfð — togstreita hins veraldlega
| og andlega
| Á SUNNUDAGSKVÖLD kl. 20.30
■ verður fluttur I útvarpinu fyrsti hluti
* athýglisverðrar dagskrár um (sland og
| líf manna I landinu eins og það birtist I
■ bókmenntum okkar á umliðnum, öld-
1 um Þessi dagskrá er I umsjá Óskars
| Halldórssonar lektors, og var upphaf-
I lega tekin saman fyrir Sögusýninguna,
J sem nú stendur yfir á Kjarvalsstöðum.
I Að sögn Óskars er hún að verulegu
| leyti miðuð við aðstæður sllks flutn-
Iings, er flutt að mestu án skýringa, en I
útvarpinu verða þó nokkrar upplýsing-
| ar um verk og höfunda á undan og eftir
Iflutningnum.
,.( þessum fyrsta hluta dagskrárinnar
I
| Gils —
I
„einlægnin mesti kosturinn"
L
1
I HVAÐ EB AÐ HEYRA?
má segja að viðfangsefnið sé landið
sjálft, eðli þess og eiginleikar eins og
þetta birtist I bókmenntalegri tjáningu,
— verkum skálda, rithöfunda, og jafn-
vel fræðimanna bæði að fornu og
nýju," sagði Óskar I stuttu spjalli. Er
þetta bæði Ijóð og laust mál, og meðai
efnis má nefna lestur úr nokkrum forn-
ritum, Eddukvæðum og Snorra-Eddu,
og svo úr verkum síðari tlma höfunda
eins og Halldórs Laxness, Einars Bene-
diktssonar, Guðmundar Böðvarssonar,
Jóhannesar úr Kötlum, Hannesar
Péturssonar, Snorra Hjartarsonar,
Jóns Óskars, og einnig t.d. úr fræði-
legum skrifum Þorvalds Thoroddsen.
í dagskránni syngur Elín Sigurvihs-
dóttir .4 islenzk lög, m.a. Vorgyðjan
kemur eftir Árna Thorsteinsson, lesarar
auk Óskars Halldórssonar eru leikkon-
urnar Kristln Anna Þórarinsdóttir og
Halla Guðmundsdóttir og Gils Guð-
mundsson alþingismaður og rithöfund-
ur.
Þessi fyrsti hluti dagskrárinnar nefn-
ist LAND MÍNS FÖÐUR, LANDIÐ
MITT og er lióðllnan tekin úr Lýð-
veldishátiðarljóði Jóhannesar úr Kötl
um. Að sögn Óskars nefnist svo annar
hlutinn „Komstu skáld I krappan þar?".
Er þar fjallað um hina hörðu lífsbaráttu
I landinu bæði til sjávar og sveita,
maðurinn og baráttan við náttúruöflin.
Þriðji og slðasti hlutinn nefnist „Fagurt
er I fjörðum", og er áherzlan lögð á
fegurð landsins og hvernig skáldin
hafa skynjað hana. ( þessum tveimur
slðari hlutum dagskrárinnar eru einnig
sungin Islenzk lög. ( öðrum hlutanum
syngur Elisabet Erlingsdóttir Islenzk
þjóðlög, og ráðgert er, að I þeim þriðja
syngi Guðrún Tómasdóttir.
Á ÞRIÐJUDAGSKVÖLD kl. 22.15 les
Gils Guðmundsson alþingismaður og
rithöfundur 5 lestur kvöldsögunnar (
VERUM eftir Theódór Friðriksson.
Þetta er tveggja binda verk, sem út
kom árið 1941, en I útvarpsflutningn-
um er það stytt verulega, og verður
fyrra bindið lesið I 27 lestrurrt I vetur,
en það siðara blður betri tíma. „Það má
segja, að Theódór fari út I of mikil
smáatriði á stöku stað," sagði Gils, er
við leituðum upplýsinga hjá honum
um verkið og höfundinn.
Þegar „f verum" kom út fékk hún
afar góðar viðtökur, — ekki sizt hjá
Þórbergi Þórðarsyni, sem skrifaði um
hana einkar lofsamlegan ritdóm, og
hóf Gils útvarpsflutninginn með upp-
lestri úr nokkrum köflum ritdómsins
„Þetta er sjálfsævisaga Theódórs,"
sagði Gils," og ég verð að segja það.
að þetta er býsna merkileg aldarfarslýs-
ing."
Theódór Friðriksson fæddist árið
1876, en lézt árið 1948. „Hann naut
nær engrar skólanmenntunar," sagði
Gils, „en stundaði því meira sjálfsnám.
Theódór var fyrst of fremst sjómaður.
En hann var alltaf á ferð og flugi um
landið, — var I verum á mörgum
stöðum, bæði norðan-, vestan- og
sunnanlands, og svo I kaupavinnu I
sveitum á sumrum. Hverja frjálsa
stund, sem gafst, notaði hann svo til
að skrifa."
„Það, se'm ég held, að sé helzta
einkenni og mesti kostur bókarinnar,"
sagði Gils, „er mikil einlægni þessara
lýsinga, og mannlýsingar eru einnig
margar hrifandi. Það er merkilegt út af
fyrir sig, að maður, sem býr við jafn-
erfið kjör og Theódór, skuli innan við
miðjan aldur fara að skrifa skáldrit."
Gils sagði, að eftir Theódór lægju
auk sjálfsævisögunnar nokkrar skáld-
sögur og smásagnasöfn „Söguefnið er
fyrst og fremst lýsing á lífinu I ver-
stöðvum. Til að mynda er sögusvið
smásagna hans ýmissa Norðurland,
t.d. Húsavíkog nágrenni. (einni skáld-
sögunnier Sauðárkrókur fyrirmyndin, I
annarri Bolungarvík, og I tveimur Vest-
mannaeyjar. Merkilegustu verkin held
ég að séu „I hákarlalegum" og svo
sjálfsævisagan Theódór var að miklu
leyti hættur að vinna erfiðisvinnu þeg-
ar hann skrifar „I verum" á sjötugs-
aldri, en skáldritin skrifaði hann á sl-
felldum hlaupum."
„Jú, ég tel, að beztu verk Theódórs
hafi varanlegt gildi," sagði Gils Guð-
mundsson að lokum," og þá fyrst og
fremst Jteimildagildi. ( þeim efnum ná
beztu kaflar sjálfsævisögunnar lengst."
Á FIMMTUDAGSKVÖLDIÐ kl. 20.00
heldur útvarpið áfram hinum merka
íslenzka leikritaflokki sinum með flutn-
ingi á MUNKUNUM Á MÖÐRUVÖLL-
UM eftir Davið Stefánsson Eflaust
munu Ijóð Davíðs halda nafni hans
lengur á loft en leikritin, þótt I þeim
efnum hafi hann margt gert ágætlega.
Nægir þar að nefna „Gullna hliðið",
sem er, að þvi er bezt verður séð, að
verða eins konar þjóðargleðileikur ís-
iendiriga. Af öðrum leikritum Daviðs
má nefna „Vopn guðanna" (1944) og
„Landið gleymda" (1 953).
„Munkarnir á Möðruvöllum" eru
hins vegar fyrsta leikrit Davíðs, skrifað
1926. Það er Leikfélag Akureyrar, —
samborgarar Davíðs —, sem flytur
leikritið I útvarpinu á fimmtudaginn.
Upptakan var gerð fyrir norðan árið
1 965, að sögn Þorsteins Ö. Stephens-
sen, leiklistarstjóra, en skömmu áður |
hafði L.A sýnt verkið I leikhþsi staðar- •
ins. GIsli Jónsson, menntaskóla- •
kennari á Akureyri, mun flytja inn- |
gangsorð um Davíð og verk hans.
Þorsteinn sagði okkur, að leikritið •
gerðist að mestu leyti I munkaklaustr- |
inu á Möðruvöllum, en einnig á •
verzlunarstaðnum Gásum I Eyjafirði, *
þangað sem munkarnir fara til að fala |
sér nauðsynja. Snýst verkið um tog- >
streitu hins veraldlega og andlega •
innra með einum ungbróðurnum I |
klaustrinu, Óttari. Hann er ástfanginn ■
af stúlku, en er jafnframt undir sterkum •
áhrifum priórsins á Möðruvöllum, sem |
leggur hart að honum að ganga drottni ■
á hönd og gefa llf sitt að öllu leyti *
kirkjunni.
Leikstjóri uppfærslu Leikfélags •
Akureyrar er Ágúst Kvaran. í helztu J
hlutverkum eru Jóhann Ögmundsson, I
sem leikur prlórinn, Ólafur Axelsson I
(Óttar ungbróðir), Þórey Aðalsteins-
dóttir (Sigrún), Eggert Ólafsson (bryt- |
inn á Möðruvöllum) og Guðmundur |
Magnússon (Þorgrímur).
TÓNHORNIÐ
I GLEFS
if Útvarpsdagskráin er nú I óða
önn við að móminta sér og taka
sig til I andlitinu fyrir veturinn.
Menningin er t.d. komin á hús I
slnum föstu vetrarþáttum. sem nú
hafa fengið einkar frumleg nöfn,
— Bókmenntaþáttur, Myndlistar-
þáttur, Leikhúsþáttur, Tónlistar-
þáttur. Það væri kannski ekki úr
vegi að kalla kynninguna á út-
varpsefni hér á opnunni Útvarps-
þátt I samræmi við þetta. En hót-
fyndnislaust verður að vanda for-
vitnilegt að fylgjast með þessu I
vetur, svo og þeim skemmti- og
fróðleiksþáttum, sem boðaðir hafa
verið. Enn er of snemmt að kveða
upp dóma.
if Mig langar þótt seint sé að
þakka Helga J. Halldórssyni fyrir
skeleggt og nytsamlegt DAGLEGT
MÁL I útvarpinu I fyrravetur og
sumar. Helgi var alltaf uppbyggi-
legur, stundum Ismeygilega hæð-
inn, alltaf áheyrilegur. Nú er búið
að leggja „Daglegt mál" til hliðar
og MÆLT MÁL komið I staðinn,
gert út af Bjarna Einarssyni. Erfitt
er að sjá tilganginn með nafn-
breytingunni, en það skiptir þó
litlu máli. Verra er, að Bjarni flytur
mál sitt I svo miklum önugleika-
tón, að við aumir áheyrendur
hrökkvum I kút. Það er sjálfsagt
að vera gagnrýninn og harðtTTTbn
það er óþarfi að vera beinlýnis
fúll.
if AÐ HLUSTA Á TÓNLIST heitir
þáttur Atla Heimis Sveinssonar á
laugardagseftirmiðdögum, og
byrjunin lofaði býsna góðu. Atli
Heimir er frjálslegur og skýr, upp-
bygging þáttarins óformleg og l(f-
leg. Atli þyrfti þó ekki að vera
alveg svona barnaskólakennara-
legur I málrómnum. En þátturinn
er mikill fengur fyrir okkur leik-
menn I hópi tónlistarhlustenda.
— Á. Þ.
Manuela og Halldór — þjóðleg tékk-
nesk nútlmatónlist.
Á sunnudagskvöld verður I sjónvarp-
inu endurflutt óperan RÁÐSKONURÍKI
eftir Giovanni Battista Pergolesi með
okkar ágætu söngvurum Guðmundi
Jónssyni og Guðrúnu Á. Slmonar.
Þessi upptaka var áður sýnd 31. janúar
1 972. „Ráðskonuríki" eða „La Serva
Padrona" eins og verkið heitir á móð-
urmáli höfundar, Itölskunni, var það
verk Pergolesi, sem fyrst ávann honum
frægð. Hann byrjaði að semja óperur
aðeins 21 árs að aldri, og „Ráðskonu-
riki" varð til 1 733, eða þegar hann er
23 ára. Þetta er létt og fersk gaman-
ópera I commedia del arte stll, með
grlpandi lögum og góðri persónusköp-
un.
Óperan er af sumum talin áhrifa-
mesta gamanóperan þangað til Rossini
fer að láta til sin heyra á næstu öld Þvl
miður vannst Pergolesi ekki tlmi til að
semja miklu meira af músík, þvl hann
lézt þremur árum síðar — aðeins 26
ára að aldri.
Á FIMMTUDAGSKVÖLD er ráðgert. að'
eftir flutning leikritsins „Munkarnir á
Möðruvöllum", leiki ungt listafólk, þau
Manuela Wiezler, flautuleikari, og
Halldór Haraldsson. píanóleikari. i út-
varpssal. Þau flytja sónötu fyrir píanó
og flautu eftir Bohuslav Martinu
tékkneskt tuttugustualdartónskáld.
„Martinu byggir verk sín á þjóðlegum
tékkneskum stíl," sagði Manuela I
stuttu spjalli, „en blandar þau áhrifum
frá nútimatónlist." Manuela er frá
þeirri miklu músikborg, Vlnarborg, og
þar hitti hún eiginmann sinn, Sigurð
Ingva Snorrason, klerinettleikara, sem
þar var við nám. Við spurðum hana i
framhjáhlaupi hvernig hún kynni við
sig á íslandi. „Ég kann vel við mig,"
svaraði hún, „það er bara veðrið núna,
sem er ekki beint hressandi."