Morgunblaðið - 28.12.1974, Blaðsíða 5

Morgunblaðið - 28.12.1974, Blaðsíða 5
MORGUNBLAÐIÐ, LAUG ARDAGUR 28. DESEMBER, 1974 5 Gunnlauffur Jónasson: Oft er þörfen nú er nauðsyn NU ERU ýmsar blikur á lofti I íslenzkum efnahagsmálum, verð- bólga geisar og undirstöðuat- vinnuvegirnir eru reknir með tapi. Orsakir þessa ástands eru verðfall á helztu útflutningsvör- um þjóðarinnar og stórfelldar hækkanir á innfluttum reksturs- vörum atvinnuveganna svo og kauphækkanir innanlands. Einna þungbærust af þessu er þó hin ofsalega hækkun á innfluttri oliu, sem bitnar einna harðast á sjávar- útveginum, því fiskveiðar verða alls ekki stundaðar hér á landi án olíu. Þarf ég ekki að rekja þetta í lengra máli, svo alkunnugt er þetta öllum almenningi. Margir telja, að þessir efnahagsörðug- leikar séu timabundnir og fljót- lega muni úr rætast. Betur að svo reynist. Að því er varðar oliuna er þó ljóst, að sáralitlar likur eru til að verð á henni lækki fyrst um sinn, enda þótt nýjar olíulindir finnist öðru hvoru. Nú þegar hafa ríkisstjórn og Alþingi þurft að gera ráðstafanir til niðurgreiðslu á olíu bæði til fiskiskipa og upp- hitunar íbúðarhúsa þeirra, sem fá ekki notið jarðhita til upphitunar hýbýla sinna. Olíuniðurgreiðsla þessi kostar þúsundir millj- óna króna sem aflað er nán- ast með þvi, að taka fé úr einum vasa og láta í annan. Ýmislegt fleira þjakar nú þjóðarbúið, þótt það verði ekki rakið frekar hér og er nú, að þvi er virðist svo komið, að einungis tveir kostir eru fyrir hendi. Annar er sá, að þjóðin leggi árar í bát og sætti sig við, að lífskjör hennar rýrni alvarlega um nokkurt skeið a.m.k. Hinn er sá að skyrpa i lófana og hefja lífróður til varðveizlu þeirra lífs- kjara, sem henni hafa hlotnast á undanförnum áratugum, samfara sókn til enn betri og tryggari af- komu. Enginn vafi er á þvi, að þjóðin velur hiklaust síðari kost- inn. En allur eða a.m.k. mestallur almenningur mun væntanlega láta sér skiljast, að það er ekki nóg, að vilja varðveita lífskjör og bæta þau, menn verða lika að vilja það, sem leitt getur til batn- andi þjóðarhags. Þvi miður er langt frá þvi, að almennur skilningur sé fyrir hendi á því, hve alvarlega nú horfir í efnahagsmálum landsins. Almennt mega menn varla heyra nefnt, að lífskjörin versni frá því sem nú er. Menn vilja þvert á móti, að þau batni stórlega. Sýna má þetta með stuttri en langt frá þvi tæmandi upptalningu: Menn vilja mat sinn og hann góðan, menn vilja klæðast dýrindisfatn- aði, menn vilja búa i upphituðum húsum af beztu gerð, eiga góð heimili, maka og börn, menn vilja aka um land sitt á gljáfægðum skrautbílum, eftir fullkomnustu vegum með varanlegu slitlagi, menn vilja ferðast um loftin blá í hraðfleygum flugvélum til sól- rikra sumarlanda, menn vilja eiga þess kost að stunda arðsama og velborgaða atvinnu, menn vilja tryggja sínu unga fólki beztu að- stöðu til náms, iþrótta og kapp- leikja bæði innan lands og utan og veita því unga fólki, sem á þvi þarf að halda, styrki og lán til framhaldsmenntunar, menn vilja tryggja öllu öldruðu fólki friðsælt og áhyggjulaust ævikvöld, einnig öllu sjúku og vanburða fólki iækningu og sjúkrahúsvist, menn vilja launa og styrkja allskonar listamenn, skáld og rithöfunda, jafnvel þótt menn skilji ekki nokkurn skapaðan hlut i verkum sumra þeirra, svo vilja menn helzt hafa sjálfdæmi um kaup sitt og kjör, menn vilja einnig lifa hinu fjölbreyttasta félagslifi og eiga aðgang að félagsheimilum, leik- húsum, bókasöfnum, listgripa- söfnum, og svo yilja menn njóta margs fleira, sem of langt yrði upp að telja. Nokkurra þeirra lífs- gæða, sem hér hafa verið upp talin hafa menn hér á landi notið, að einhverju leyti á öllum timum, allt frá landnámstið, en einkum þó í seinni tíð á vegum þess vel- ferðarríkis, sem nú er að risa á legg hér á landi. En ef menn kynnu nú að ætla, að þjóðin hefði ekki frekari óskir fram að bera um það sem til velsældar horfir, þá fara menn villir vegar. Sumir munu segja, að þetta séu ýkjur, þjóðin geri ekki slíkar kröfur, sem hér hefir verið um rætt. En ég segi þá: farið bara á áheyr- endapalla Alþingis, hlustið á um- ræður, öll frumvörpin og tillög- urnar, sem þar eru á dagskrá og kynnið ykkkur ennfremur það sem blöðin og fjölmiðlarnir bera á borð fyrir þjóðina, þá hygg ég að þið sannfærist um, að hér sé ekk- ert ofmælt. Og víst er um það, að þjóð, sem elur með sér slíkar ósk- ir og þrár, er allt annað en lifs- þreytt, og þeir sem halda, að is- lenzka þjóðin sé nú farin að þrá kyrrlátara lif, vilji hverfa frá vélamenningunni, hagvexti og hraðri uppbyggingu atvinnu- vega sinna, þekkja ekki þjóð sína. Annað mál er það, að samtimis því sem menn óska og vonast eftir því, sem upp var . talið, vilja menn á stundum a.m.k. eiga þess völ, að draga sig burt frá skarkala þjóðlífsins, njóta ein- veru, horfa út í himinblámann og velta fyrir sér ráðgátum tilver- unnar. Svo er einnig á það að lita, að sumar óskir og þrár of mikils fjölda manna, beinast því miður að óæskilegum hlutum, svo sem óhæfilega mikilli áfengis- og tóbaksnautn, og sumir ein- staklingar eru svo heillum horfn- ir, að þeir sækjast jafnvel eftir allskonar eiturlyfjum til lausnar frá eðlislægum jarðneskum vandamálum. Þess ber sannar- lega að óska og vona, islenzku þjóðinni til handa, að hún þræði jafnan hinn gullna meðalveg er hún leitar uppfyllingar óska sinna og vona. XXX Vandkvæðin á þvi, að láta áminnstar og margar fleiri óskir almennings rætast, eru einfald- lega þau, að þjóðin er ekki nógu efnuð til þess að það sé fram- kvæmanlegt. Verst er að fjöl- mörgum mönnum er þetta alls ekki ljóst. Menn gera því óraun- hæfar og ótímabærar kröfur. For- ustumenn þjóðarinnar reyna samt, eftir föngum að uppfylla þær, þrátt fyrir efnahagslegt getuleysi þjóðarbúsins, og þarna er vafalítið dýpsta rót verðbólg- unnar og skuldasöfnunar þjóðar- innar á erlendum vettvangi. Margir sjá þetta og vilja að borgar arnir leggi hinar óraunhæfu óskir á hilluna, veri góðu börnin og bíði betri tíma. En slíkt er öllum þorra almennings afar ógeðfellt; menn vilja, að því er virðist, bara fá óskir sinar uppfylltar og helzt i hvelli og sumir virðast halda, að hér standi aðeins nokkrir vondir menn i vegi og vilja helzt.gera þá höfði styttri sem allra fyrst. Sú aðferð hefir að visu verið reynd víðsvegar um heimsbyggðina fyri og siðar, en með vægast sagl hörmulega litlum árangri. En hvað skal þá taka til bragðs til þess að bæta efnahag þjóðarinn- ar, svo sem nauðsyn krefur? Auð- lindir þær, þ.e. hinir „hefð- bundnu atvinnuvegir“, sem þjóð- in hefir hagnýtt sér til fram- færslu og auðsældar til þessa, eru augljóslega ekki nægilega gjöful- ir til lausnar þessum vanda. Sem betur fer er islenzka þjóðin ekki alveg heillum horfin í þessu efni og almenningi er smám saman að verða það ljóst, að til eru hér á landi þær auðlindir, sem gætu ef hagnýttar væru, látið marga af djörfustu framfaradraumum þjóðarinnar rætast. A ég þar við orku fallvatnanna og hitaorku jarðlaganna, sem hin islenzka náttúra býður fram af svo dæma- lausu örlæti þjóðinni til bjargar og auðsældar á komandi tímum, að einsdæmi má telja. Augljóst er nú orðið, að fallorka þeirra stórfljóta hér á landi, sem hagkvæmust eru til virkjunar, svo og hitaorkan á háhitasvæðum landsins er nú margfalt ódýrari í notkun en hverskonar önnur orka, sem nú er tiltæk í yeröld- inni, svo sem olía, kol, jarðgas og kjarnorka. Ég get ekki stillt mig um það hér, að vitna til orða skólastjóra garðyrkjuskólans i Hveragerði; er hann viðhafði fyr- ir skömmu í sjónvarpi, að útreikn- ingar sýndu, að jarðhiti til upp- hitunar á gróðurhúsum væri 30 sinnum ódýrari en olía i sama skyni. XXX Vegna olíuhækkunarinnar ríkir nú orkukreppa í nær því allri veröldinni, ekki sizt i iðnaðarríkj- um Evrópu og Ameríku. Af þess- um sökum má ganga að því vísu, að mikil eftirspurn verði eftir því að fá að hagnýta hina ódýru fall- orku stórfljótanna hér á landi, sem eru svo til óvirkjuð ennþá. Ástandið nú í hinum orkuþyrsta heimi mun auðvelda íslenzku þjóðinni að nýta þessar áminnstu orkulindir. Þegar þær eru komn- ar til nota, má segja að Islanding- ar hafi stóraukið þekkingu sína á þvi, hvernig á að búa á Islandi. Þá þekkingu hafa þeir aðeins haft af skornum skammti til þessa. Það er því ekki áhorfsmál, að forustumenn þjóðarinnar verða án tafar að gera gangskör að þvi að hagnýta þessar stórkostlegu og ódýru orkulindir, að öðrum kosti munu lifskjör islenzku þjóðarinn- ar versna stórlega í náinni fram- tið. Að hika nú er sama og að tapa. Nokkur byrjun hefir komið til framkvæmda á undanförnum ára- tugum, en þvi miður verið alltof hægfara. Nokkur stórvirki hafa þó verið unnin og eru hitaveitan i Reykjavík, Búrfellsvirkjun og Sigölduvirkjun hin helztu. Hagn- aðinn af þessum stórframkvæmd- um má nú telja í þúsundum milljóna króna. Og er næsta furðulegt hve þjóðinni hefir mið- að hægt á þessari gæfubraut. Oft hefir nú verið gelt hátt hér á landi gegn Ihaldi og afturhalds- semi, en hvenær hefur afturhald- ið í þessum efnum verið gagn- rýnt? Ég hefi ekki orðið var við það. Þessi seinagangur verður ljós þegar þess er gætt, að óvirkj- uð vatnsorka i landinu er talin nema u.þ.b. 30 milljónum kíló- vatta. Erfiðara er að áætla hita- orku jarðlaganna á hitasvæðum landsins, en líkle_ga nemur hún enn meiru. XXX Annars staðar á landinu en á Suðurlandi hefir verið dreift smá- virkjunum til að sjá fólkinu sem þar býr fyrir rafmagni til brýn- ustu þarfa. Það segir sig sjálft, að orkudreifingarkostnaður slíkra smástöðva er afardýr miðað við orkuframleiðslu þeirra. Þessar smávirkjanir og olíustöðvar hafa því reynzt mjög illa. Orkuna, frá þeim hefir orðið að selja langt undir kostnaðarverði, enda er fjárhagur Rafmagnsveitna rikisins i kalda koli, sem vonlegt er. Við . verðum þvi að hætta því algerlega að peðra smávirkjunum. út um allt land, eins og gert hefir verið að undanförnu. Að halda því áfram er sama sem að dæma sig til að búa i bráð og lengd við rándýrt rafmagn. Við þurfum um fram allt, að fá ódýrt rafmagn bæði til almennra nota og atvinnu- rekstrar. En verulega ódýrt raf- magn fæst aðeins frá stórvirkjun- um. Hér eftir eigum við þvi nær eingöngu, að snúa okkur að virkj- un stærstu fallvatna landsins. Tvær nokkuð stórar virkjanir eru nú þegar á Þjórsársvæðinu og tvö stóriðjuver, álverksmiðjan í Straumsvik og járnblendiverk- smiðjan í Hvalfirði fá orku frá þeim! Það getur þvi ekki talizt nema eðlilegt, að næstu sórvirkj- anir verði gerðar við stórvötnin á Austur- og Norðausturlandi. Nán- ar til tekið er þar um að ræða: Jökulsá í Fljótsdal, Jökulsá á Dal og Jökulsá á Fjöllum. Talsverðar rannsóknir á skilyrðum til virkj- unar á þessum/vatnsföllum voru gerðar fyrir nokkrum árum, þeg- ar viðreisnarstjórnin svokallaða sat að völdum og má vissulega minnast þess með þakklæti. Hins vegar var slegið slöku við þessar undurbúningsrannsóknir þau 3 ár, sem vinstri stjórnin sat við stjórnvöl íslenzka rikisins, og virðist sú vanræksla nú ætla að verða þjóðinni dýr. Hér er ekki rúm til þess að lýsa ráðagerðum Framhald á bls. 31 JOLATRÉSSKEMMTUN Hins íslenzka prentarafélags verður að Hótel Borg í dag (laugardag) og hefst kl. 3.30. Aðgöngumiðar seldir við innganginn. Þegard bragðið reynir notum við T.d þegar vid steikjim hátídamatinn Notfærum okkur eiginleika smjörsins til að auka á bragðgæði safariks og Ijúffengs kjöts. Smyrjum kjúklingana með smjöri, steikjum þá í ofni eða á glóð og hið fína bragð þeirra kemur einstaklega vel fram. Nautalundir steiktar i smjöri með aspargus og þernaissósu er einhver sá bezti veizlumatur, sem völ er á. 'Allt nautakjöt bragðast bezt steikt i smjöri. Útbemum dilkalæri, smyrjum það að innan með smjöri, stráum 2 tsk. af salti, V2 af pipar og V2 af hvítlaukssalti yfir, vefjum lærið og steikjum það í ofni eða á teini i glóðarofni. Steikin verður sérlega Ijúffeng. Smjör i hátíðamatinn.......mmmmm............

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.