Morgunblaðið - 28.12.1974, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. DESEMBER, 1974
29
“ní Morö ö kvenréttindarööstefnu
Jöhonna
þýddi
Ia tekur afstöðu
Hraðlestin eykur ferðina og Ia
Axelson sem heldur á ritvél í ann-
arri hendi og stórri troðfullri
tösku í hinni, gengur óstyrkum
skrefum eftir vagninum. Hún er
lítil og grönn með fjörleg gráblá
augu og dökkt hár. Hún er
dugnaðarleg og hefur á sér orð
fyrir að anna ótrúlega miklu. En
þessa stundina er hún að veita því
fyrir sér, hvort hún muni hafa
þolinmæði til að vera samvistum
við konurnar sem veifa til hennar
úr reykklefanum.
Hún sezt niður og meðan hún
talar og hlær og meðan lestin
brunar áfram, virðir hún félaga
sína úr Stokkhólmsdeildinni fyrir
sér og hugsar með sér að ólíkari
konur sé vart hægt að hugsa sér.
Sú sem hún hvarflar fyrst aug-
um á er Katarina Lönner. Ekki
aðeins vegna hvíta lokksins f
svörtu hárinu, og ekki heldur
vegna klæðaburðar hennar, sem
allur ber vott um góð efni. Eina
skartið sem hún ber er hringur
með stórum rauðbrúnum steini.
Það sem hún veitir fyrst og
fremst athygli eru róleg grá aug-
un og hæglætisleg framkoma
hennar. Það er enginn vandi að
sjá hver þar er á ferð: efnuð
kaupsýslukona, sem hefur farnast
vel i lifinu og sem er rétt rúmlega
fimmtug að aldri. Eftir andlát
eiginmanns síns hefur hún stjórn-
að einu þekktasta fyrirtæki i
Stokkhólmi, listaverkabúð, þar
sem verðið er svo hátt, að Ia hefur
Velvakandi svarar ( sima 10-100
kl. 1 0.30 — 11.30. frá mánudegi
til föstudags.
0 Hvað verður
sungið?
Björn Bergmann skrifar:
„Þorsteinn Erlingsson dó 56 ára
gamall og hefur nú hvílt 60 ár í
gröf sinni. Ungur varð hann þjóð-
kunnugt skáld og heldur þeirri
reisn enn, þó að 75—80 ár séu
liðin siðan hann orti flest sín
kunnustu kvæði.
Nýlega komu Þyrnar Þorsteins
Erlingssonar út í fimmta sinn og
af þvf tilefni ritaði Jóhann
Hjálmarsson grein, sem hann
nefnirSkáld heiðríkjunnar. (Mbl.
26. nóv.) Þar kemst hann m.a.
þannig að orði: „Sum hug-
þekktustu kvæði Þorsteins
Erlingssonar gjalda þess að við
þau hafa verið gerð ágæt lög og
þau eru oft sungin. Þessi ljóð eru
orðin slík þjóðareign, eins og tiðk-
ast um verk þjóðskálda, að okk-
ur sést yfir skáldskapargildi
þeiri-a. Þau eru hluti daglegs lífs.
Slíkt er alltaf hættulegt skáld-
skap. Það er hægt að kveða svo oft
góða vísu að hún auðveldi fólki að
komast hjá að hugsa“:
Það er rétt, að fjöldi gamalla
kvæða ómar um land allt þó að
ljóðum skálda, sem nú eru i
blóma lífsins, sé lítill gaumur gef-
inn, en varla verður löngu liðnum
skáldum kennt um það tómlæti.
Orsakanna er annars staðar að
leita.
0 Atðmljóðin og
menningin
Nútímaskáldin, sem oft eru
kennd við atóm, hafa breytt ljóð-
formi og yrkisefni til samráemis
við erlenda strauma. Um það væri
ekkert nema gott að segja, ef
breytingin yki menningu þjóðar-
innar. Dómar um menningu og
menningarstrauma eru tíðum
fallvaltir, en fram hjá þeirri stað-
reynd verður ekki gengið að
atómljóðin ná lítið til þorra
þjóðarinnar, þó að ljóð fjölmargra
eldri skálda séu enn lesin, lærð og
sungin. Það er lika staðreynd, að
atómskáldin hafa ekki komist i
ekki einu sinni vogað sér að stiga
þangað fæti sinum.
Og Ruth Zettergren er þarna
líka, tneð óstýrilátt grátt hárið og
brún augu bak við þykk gleraugu,
hún ber með sér að hún er
greind og lærð kona, fyrrverandi
prófessor í norrænu. Hún er
heiðursfélagi kiúbbsins og hefur
vaxið upp með kvenréttindahug-
sjóninni. Og hún er í senn sú sem
mestar hugsjónir hefur í þessu
sambandi og er jafnframt raun-
sæjust þeirra allra.
Og svo er það Betti — sú yngsta.
Betti hefur komið sér makinda-
lega fyrir I stólnum og virðist
njóta þess i rikum mæli að
samband við syngjandi fólk. Að
vísu h\fa verið gerð örfá lög við
atómljóð, en nauðafáir hafa boðið
þeim í bæinn. Það verður þvi ekki
með sanni sagt, að Ijóð af þvi tagi
hafi goldið góðra sönglaga og
skáldskapargildi þeirra fölnað
vegna of margra endurtekninga.
Ef þetta ástand helst lengi, get-
ur ekki hjá þvi farið að gömlu
söngljóðin týni tölunni. Hvað tek-
ur þá við? Bendingar í þá átt eru
þegar komnar fram. Dægurlög og
dægurljóð eiga nú meira gengi að
fagna en nokkru sinni fyrr, eink-
um meðal unga fólksins, og þar
eiga erlendir straumar svo auð-
velda leið til landsins, að móður-
mál okkar verður oft að víkja
fyrir höfuðtungu heims, ensk-
unni.
Lengi býr að fyrstu gerð. Hvað
verður sungið, þegar gömlu söng-
ljóðin eru gleymd?
Björn Bergmann."
0 Meirihlutinn og
lýðræöið
Skúli Ólafsson skrifar:
„Margir telja meirihlutann og
lýðræðið eitt og hið sama, en það
er ekki einhlítt. í eftirfarandi
hugleiðingum er stiklað á stóru til
þess að gera flókið mál einfald-
ara.
Síðustu samningar Alþýðusam-
bands íslands um kaup og kjör
tek ég sem dæmi um ólýðræðisleg
vinnubrögð meirihlutans. Laun
sjómanna og verkamanna eru þær
einu launagreiðslur, sem verða að
keppa á erlendum vettvangi. Aðr-
ar launagreiðslur mætti flokka
með söluverði landbúnaðarvara á
erlendum markaði.
Þegar gerðir eru heildar-
samningar um kaup og kjör er
verkamönnum beitt fyrir striðs-
vagninn, það er talið fljótvirkast.
Áætlanir um „þjóðartekjur", sem
taka á til skiptanna eru meir og
minna byggðar á sandi. Þegar
samningar við verkamenn eru
undirritaðir eru sérsamböndin,
sem eru hinn raunverulegi meiri-
hluti allsráðandi (verkamenn eru
aðeins litill minnihluti i ASÍ).
Sérsamböndin fá síðan „hagstæð-
ari“ samninga en verkamenn, en
með því eru þau að ræna hluta af
kauphækkun verkamanna.
fylgjast með augnagotum þeirra
Ruths og Katarinu.
Katarina er að setja fram eina
eftirlætiskenningu sína og reynir
að fá Iu til að taka undir.
— Er það ekki rétt að Ruth
metur um of slíkar fræðisetn-
ingar vegna þess að hún er sjálf
menntamaður? Ég fyrir mitt leyti
er alveg sannfærð um að allt að
því helmingur þeirra sem eru
neyddir til að böðlast í gegnum
stúdentspróf, myndi verða mun
nýtari borgarar og hamingjusam-
ari ef þeir fengju að læra eitthvað
hagnýtt. Líttu bara á Betti! Þegar
hún gekk í skóla var litið á hana
sem hálfgerðan heimskingja, sem
Með einföldu dæmi ætla ég að
skýra, þessa staðreynd.
Reiknað er með að kaup verka-
mann sé 100, kaup sérsambands
150 og 200 í mismunandi flokkum.
Með 20% kauphækkun verða
þessar kaupgreiðslur til verka-
manna 120 og í hinum flokkunum
180 og 240. Með slíkum hækkun-
um gæti vöruverð hækkað um
10%, sem dregst frá kaup-
hækkuninni, ef engin visitala er
greidd. Verkamenn fá þá 8%
kauphækkun nettó en hinir 13 og
28% hækkun miðað við verka-
mannalaun. Öbeinir skattar þ.e.
hækkað vöruverð er nú að verða
aðalskattheimtan, og þeir greiðast
með sömu upphæð á alla. Með
visitöluuppbótum verður kaup
verkamanna 132, en í hinum
flokkunum 198 og 264.
Öhjákvæmileg gengislækkun
10% fylgir í kjölfarið, vegna þess,
að við erum ekki lengur sam-
keppnisfærir á erlendum mörkuð-
um. Þessi gengislækkun hækkar
vöruverð um 10% ef ekki meira
með söluskattinum. Kaup verka-
manna 132 — 16 (12%) verður
116 én hinna 182 og 248. Kaup-
hækkun verkamanna er þá 16%
en aðrir fá 32% og 48% allt miðað
við kaup verkamanna, og siðan
snýst Gróttakvörnin og alltaf á
kostnað verkamanna.
Hinir lægst launuðu hafa nú
fengið launauppbót, til þess að
bæta þeim upp nokkurn hluta af
skertri kaupgetu launa, en hinn
„ólýðræðislegi" meirihluti ASl
(sérsambandanna) er með áform
um að hefja aðgerðir til þess að
koma Gróttakvörninni af stað aft-
ur, og þá verður verkamönnum
beitt að nýju fyrir stríðsvagninn
til þess að rýra kaup verkamanna
til hagsbóta fyrir sérsamböndin
ef að likum lætur.
Lántökur hjá „olíuauðvaldinu",
sem mætti kalla hengingarvíxla,
er ekki rétta leiðin til þess að
friðþægja sérsamböndunum í
ASÍ R. 20/12 1974
Skúli Ölafsson, Klapparstfg 10.
0 Ævintýra-
heimurinn
Ragnar Tómasson skrifar eftir-
farandi bréf:
„I auglýsingum um Polaroid-
einskis væri af að vænta og nú er
hún bara orðin frábær lista-
maður, þótt hún sé ekki nema
tuttugu og þriggja ára.
— Ég fæ nú ekki trúað þvi að
hún hafi haft slæmt af því að læra
segir prófessorinn þurrlega. —
Betti hefur verið samtiða strákun-
um okkar síðan hún var smá-
stelpa og ég get vitnað um það að
hún hefur aldrei verið jafn óþol-
andi og eftir að hún byrjaði í
listaskólanum — og allar götur
siðan!
Betti Borg réttir hægt fram
höndina eftir sígarettu. Augun
eru litil og ekki auðvelt að sjá i
fljótu bragði hvernig þau eru á
litin. Kannski eru þau brún,
kannski græn. Augnabrúnirnar
eru plokkaðar og teiknaðar hátt
upp á ennið og það gefur andlit-
inu léttúðugt og fráhrindandi yf-
irbragð. Hún brosir hæðnislega,
og lætur orð þeirra sem vind um
eyru þjóta.
— Ég þekkti hana náttúrlega
ekki, þegar hún var með bleiu.
Katarina segir þetta i senn glað-
lega og hæðnislega. — En nú hitti
ég hana á hverjum degi og mér
finnst vel hægt að umbera hana.
Hæðnisbrosið á vörum ungu
listakonunnar breikkar enn. Ruth
Zettergren fær ekki dulið gremju
sina.
— Hún gæti að minnsta kosti
þvegið sér um hárið.
Það er eins og fyrri daginn,
hugsar Ia og horfir með hálfgerð-
um viðbjóði á óhirt hár stúlkunn-
ar. Þær tala um hana eins og hún
væri hvergi nærri. Og hún tekur
myndavélar er myndatöku lýst
sem ævintýralegri reynslu. Þessi
texti verður „foxillum
kunningja" Velvakanda tilefni til
vandlætingar s.l. sunnudag og tel-
ur hann rétt að hindra með lögum
slika texta. Nú er það að sjálf-
sögðu háð persónulegu mati hvað
hverjum finnst „ævintýraleg
reynsla". Litum á upphafið að
Polaroid-myndavélunum. Fyrir
um 30 árum var dr. Edwin Land
að taka mynd af litlu barni sinu.
Barnið spurði óþreyjufullt
hvenær það fengi að sjá myndina.
Dr. Land, sem þá þegar var orð-
inn kunnur fyrir uppfindingar
sinar og hæfileika, fékk sam-
stundis ákafa löngun til að skapa
myndavél er skilaði fullgerðri
mynd strax. Árangurinn eru
Polaroid-myndavélarnar sem nú
hafa áratuga þróun að baki. Litið
barn gat ekki beðið eftir að fá að
sjá myndina. Faðirinn hafði þann
hæfileika að geta tekið þátt i
óþreyju barnsins. Ljósmynda-
tækninni bættist einn sinn mesti
hugvitsmaður, sem óvéfengjan-
lega hefur markað þáttaskil í ljós-
myndun. Ljósmynd er mörgum
helgigripur og ævinlega er hún
heimild um augnablik sem aldrei
kemur aftur. Ljósmynd getur vak-
ið áhuga fólks hvert fyrir öðru og
sameinað á þann hátt ókunna
hugi. Ljósmyndin kennir okkur
að meta gildi augnablíksins, að
njóta návistar ástvina meðan
þeirra nýtur. Hún kennir okkur
að veita athygli umhverfi okkar,
bæði landi og fólki. Slíkur er
áhrifamáttur myndarinnar. Að fá
myndina strax breytir i sjálfu sér
ekki þessum grundvallareigin-
leikum myndarinnar, en það
skerpir tilfinninguna fyrir mætti
hennar. Að finnast þetta ævin-
týraleg reynsla er kannski barna-
legt, en skrum er það ekki. Þar
sem ég tel nær fullvist að
„kunningi“ Velvakanda hafi ekki
kynnzt myndatöku með Polaroid,
bið ég Morgunblaðið að færa hon-
um að láni hina nýju SX-70
myndavél frá Polaroid. Taktu
mynd af barni að taka upp jóla-
gjöf, eða afa og ömmu með barna-
börnin o.s. frv. — og þú munt
skilja hvað átt er við i auglýsing-
unni.
F.h. Mynda h.f„
Ragnar Tómasson."
— Kjör i ráð
Framhald af bls. 13
Kristján Magnússon og Gísli Sig-
urðsson.
Yfirkjörstjórn
Suðurlandskjördæmis
Kristján Torfason, Páll Hall-
grímsson, Jakob Hafstein, Pálmi
Eyjólfsson, Hjalti Þorvarðarson.
Til vara: Lárus Á. Gíslason,
Rúnar Guðjónsson, Sigurður
Nikuiásson, Jón Öskarsson og
Gunnar Sigurmundsson.
Yfirkjörstjórn
V esturl andsk jördæmi s:
Jón Magnússon, Bjarni Arason,
Sverrir Sverrisson, Björgvin
Bjarnason og Sigurður B. Guð-
brandsson. Til vara: Þorkell
Magnússon, Kristinn B. Gíslason,
Jakob Jónsson og Arsæll Valdi-
marsson.
Yfirkjörstjórn
Vestf jarðakjördæmis.
Jón Ól. Þórðarson, Þorvarður
K. Þorsteinsson, Guðmundur
Kristjánsson, Guðmundur
Magnússon og Birkir Friðberts-
son. Til vara: Guðmundur Ingólfs-
son, Svavar Jóhannsson, Úlfar
Ágústsson, Hrafn Oddsson og sr.
Baldur Vilhelmsson.
Yfirkjörstjórn
Norðurlandskjördæmis
vestra
Elías I. Elíasson, Jóhann Sal-
berg Guðmundsson, Egill Gunn-
laugsson, Jóhann Jóhannsson og
Hlöðvar Sigurðsson. Til vara:
Torfi Jónsson, Ólafur Kristjáns-
son, Pétur Jóhannsson, Grimur
Gíslason og Benedikt Sigurðsson.
Yfirkjörstjórn
Norðurlandskjördæmis
eystra:
Ragnar Steinbergsson, Jóhann
Sigurjónsson, Guðmundur Þór
Benediktsson, Haukur Logason
og Jóhannes Jósefsson. Til vara:
Sigurður Briem Jónsson, Stefán
Halldórsson, Hákon 0. Pétursson,
Vilhjálmur Guðmundsson og Þor-
gerður Þórðardóttir.
Þingvallanefnd:
Steinþór Gestsson, Ólafur Jó-
hannesson og Gils Guðmundsson.
Afengisvarnarráð:
Kjartan J. Jóhannsson, Asgerð-
ur Ingólfsdóttir, Páll V. Daníels-
son, Einar Hannesson. Til vara:
Árni Helgason, Árni Gunnarsson,
Gunnar Þorláksson og Þorvarður
Örnólfsson.
Menntamálaráð:
Baldvin Tryggvason, Kristján
Benediktsson, Matthias Johannes-
sen, Björn Fr. Björnsson, og Jón
Sigurðsson. Til vara: Halldór
Blöndal, Aslaug Brynjólfsdóttir,
Eiríkur Hreinn Finnbogason,
Þorsteinn Ólafsson og Arni Bryn-
jólfsson.
(Jthlutunarnefnd
listamannalauna:
Hjörtur Kristmundsson, Hall-
dór Kristjánsson, Magnús Þórðar-
son, Sverrir Hólmarsson, Jón R.
Hjálmarsson, Ólafur B. Thors og
Helgi Sæmundsson.
Ég læt ekki svona fína kápu í einhverja ferða-
tösku, maður minn.
VELVAKAIMOI