Morgunblaðið - 28.12.1974, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. DESEMBER. 1974

hf. Árvakur. Reykjavlk.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni GarSar Kristinsson.
Aðalstræti 6. simi 10 100.
ASalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 600.00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 35.00 kr. eintakið.
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fráttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiðsla
Auglýsingar
Húsnæði heyrir til
frumþarfa mannsins,
og það er eitt viðamesta
verkefni hverrar fjöl-
skyldu að koma sér þaki
yfir höfuðið. Á undanförn-
um þremur árum hafa mál
hins vegar þróast meö
þeim hætti, að æ erfiðara
verður fyrir ungt fólk að
afla f jár til íbúðarbygginga
eða kaupa á eldri íbúðum. í
þessum efnum stöndum við
frammi fyrir gríðarlegum
vanda, enda virðist næst-
um útilokað fyrir þorra
fólks að byggja eða festa
kaup á íbúð með þeim al-
mennu lánamöguleikum,
sem nú er kostur á.
Fram til þessa höfum við
íslendingar fylgt þeirri
skynsamlegu stefnu í hús-
næðismálum að stuðla að
því að sem flestir geti búið
í eigin íbúðarhúsnæði. Á
þessu sviði höfum við náð
lengra en flestar aðrar
þjóðir, þar sem mikill
meirihluti þjóðarinnar býr
í eigin húsnæði. Þetta er
ein af meginundirstöðun-
um undir efnalegu sjálf-
stæði borgaranna. Með
þessu móti hefur verið
komið í veg fyrir stétta-
skiptingu, sem fram kemur
hjá mörgum öðrum þjóð-
um, þar sem meirihluti
um Framkvæmdanefndar
byggingaáætlunar, en þar
sóttu 725 um 160 íbúðir.
Rúmur heimingur þessa
fólks var undir 25 ára aldri
og um 20% bjó inn á öðrum
fjölskyldum. Hér er um að
ræða íbúðir sem fást á mun
hagstæðari kjörum en al-
mennt gerist og ásóknin í
þær vex eftir því sem
erfiðara verður fyrir al-
mennt launafólk að afla
fjár til íbúðakaupa með
venjulegum kjörum.
Til marks um þær hrika-
legu breytingar, sem átt
hafa sér stað í þessum efn-
um, má nefna, að á siðustu
þremur árum hefur bygg-
ingarvísitala hækkað úr
535 stigum í 1455 eða um
af íbúðarverði að láni frá
húsnæðismálastjórn i stað
40% árið 1971.
Af þessum tölum má
glöggt merkja, hvernig sig-
ið hefur á ógæfuhliðina í
húsnæðismálunum í ráð-
herratíð Hannibals Valdi-
marssonar og Björns Jóns-
sonar, sem fóru með félags-
mál í vinstri stjórninni. Sú
ríkisstjórn gumaði af því
að hafa fylgt fram félags-
legum sjónarmiðum, en
þegar litið er á verkin,
kemur í ljós, að á flestum
sviðum var um að ræða
hreina árás á þá stefnu,
sem fylgt var í orði. Það er
næstum ótrúlegt, að á
þremur árum skuli hafa
orðið svo gífurleg afturför
Húsnæðislán hafa
lækkað úr 40% í 26%
fólks býr í leiguhúsnæði
einstaklinga eða ríkisins.
Engum blöðum er um það
að fletta að við verðum
áfram að kappkosta að búa
svo að þjóðfélagsþegnun-
um, að þeir geti sem flestir
búið i eigin húsnæði.
Á undanförnum þremur
árum hefur verulega sigið
á ógæfuhliðina í þessum
efnum. Ljóst er, að fram-
boð á íbúðarhúsnæði full-
nægir hvergi nærri eftir-
spurninni. Þetta kemur
glöggt fram, þegar litið er
á síðustu úthlutun á ibúð-
920 stig. Áriö 1971 kostaði
300 fm íbúð 1,5 millj.
króna. Húsbyggjendur
áttu þá kost á 600 þús. kr.
láni frá Húsnæðismála-
stjórn, sem nam 40% bygg-
ingarkostnaðar. Sams kon-
ar íbúð kostar nú 4 millj.
króna og Húsbyggjendur fá
aðeins rúma eina millj. kr.
í lán frá húsnæðismála-
stjórn eða 26% af bygg-
ingarkostnaði. íbúðarverð-
ið hefur því hækkað á þess-
um tíma um 172% en lánin
aðeins um 77%. Þannig fá
menn nú einvörðungu 26%
í húsnæðismálum, sem
raun ber vitni um. Engum
blöðum er um það að fletta,
að húsnæðiskostnaður hef-
ur verulega þýðingu fyrir
launþega almennt. Sú
afturför, sem varð i hús-
næðismálum í ráðherratíð
Hannibals Valdimarssonar
og Björns Jónssonar beind-
ist þvi ekki einvörðungu
gegn þeim félagslegu
sjónarmiðum, sem viður-
kennd hafa verið, heldur
var hún bein árás á launa-
kjör fólksins í landinu.
Það er eitt af verkefnum
þeirrar ríkisstjórnar sem
nú situr að snúa þeirri
öfugþróun við, sem átt hef-
ur sér stað í þessum efnum
á undanförnum þremur ár-
um. Hér er vissulega um
mikilvægt en um leið
vandasamt og erfitt verk-
efni að ræða. Meginverk-
efnið verður að vinna upp
það sem úrskeiðis hefur
gengið þannig að lán Hús-
næðismálastjórnar verði
a.m.k. hlutfallslega jafn há
og þau voru 1971. Til þess
að ná því marki þyrftu
lánin að hækka úr rúmlega
1 millj. kr. í allt aö 1,7 millj.
kr. eða um a.m.k. 600 þús-
und krónur. Það myndi
kosta á ári rúmar eitt þús-
und millj. króna. Eins og
nú standa sakir mun Hús-
næðismálastjórn hafa
3.000 millj. kr. til ráðstöf-
unar á næsta ári, en stærsti
tekjuliðurinn er launa-
skattur, sem áætlaður er
1.250 millj. kr. á næsta ári.
Að óbreyttum aðstæðum
má því búast við veruleg-
um fjárhagserfiðleikum
hjá Húsnæðismálastjórn á
næsta ári. En hér er um
svo mikilvægt og brýnt úr-
lausnarefni að ræða, að úr
því verður að bæta jafn-
framt sem reynt verður að
vinna upp það, sem tapað-
ist í tíð vinstri stjórnar-
innar. Það er og á að vera
grundvallaratriði í okkar
þjóðskipulagi að sem flest-
ir geti átt eigið íbúðarhús-
næði. Það eiga ekki að vera
forréttindi þeirra, sem best
eru settir.
„Málaralistin á að minna á
laufgað tré, fagurt blóm..”.
Hugleiðingar og til-
vitnanir í bók Matthíasar
Johannessen um snill-
inginn Gunnlaug Schev-
ing
Matthfas Johannessen er
mikill og sannvirkur unnandi
fagurra bókmennta og annarra
lista. Á hálfum öðrum áratug
hefur hann sent frá sér að mfn-
um dómi ómetanlega fróðlegar
og skemmtilegar bækur, sem
flytja viðtöl hans við fslenzka
listamenn, er hafa reynzt flest-
um öðrum fremri. Þeir eru:
Tómas Guðmundsson, Þórberg-
ur Þórðarson, Páll Isólfsson,
Jóhannes Kjarval og Halldór
Laxness — og nú hefur hann
bætt við Gunnlaugi Scheving
og gefið út aukna útgáfu af
Kjarvalskveri. Aukningin er
góð og gild, en um Kjarvals-
kver hef ég áður fjallað að ég
hygg á þann hátt, að ég fái þar
ekki um bætt, og svo á þá þetta
greinarkorn að fjalla um hina
stóru bók Matthfasar um Gunn-
laug Scheving, sem illu heilli
féll f valinn fyrir aldur fram.
Sumir munu setja út á formið
á bókinni um Gunnlaug, því að
þar segir Matthías fyrst frá
uppruna hans og bernskuminn-
ingum og ýmsu úr lífs- og listar-
baráttu hans og hefur eftir hon-
um fjölmargt um menn og list-
ir. Síðan koma kaflar í beinu
viðtalsformi, og siðar breytist
svo formið að nokkru á ný. I
síðari köflunum kemur svo sitt-
hvað, sem listamaðurinn hefur
sagt í fyrstu köflunum, en ég
tel þetta alls ekki spilla bók-
inni. Margt er sagt með nokkuð
öðrum orðum í seinni köflun-
um, en þó koma þar fram hinar
sömu skoðanir, og mér virðist
ítrekunin aðeins staðfesta þá
hugmynd, sem lesandinn hefur
áður fengið af hinum sérstæða
persónuleika, — auk þess, sem
fjölmargt er nýtt og flest enn
frekar ljóslifandi en þar sem
höfundurinn notar frásagnar-
formið. Hann hefur séð það
réttilega, að mikils hefði verið
misst, ekki sízt af hinu sann-
eðlilega í orðum og viðbrögðum
listamannsins, ef allt, sem þeim
fór á milli og hann hafði fest á
blað hefði verið soðió saman í
eina heild. Læt ég svo formið
lönd og leið.
Þessi bók verður mér enn líf-
rænni og hugþekkari en ella
sakir þess, að ég þekkti fóstur-
foreidra listamannsins og sá
hann margsinnis sem kranga-
legan, svipdulan og að mér virt-
ist eitthvað sérstæðan ungling
— ýmist innan við búðarborðið
hjá heiðursmanninum Stefáni
Th. Jónssyni eða langstígan og
dálítið silalegan á götum
Seyðisfjarðakaupstaðar. Ég
kynntist og náið vinum, sem
hann nefnir I bókinni,
Guðmundi W. Kristjánssyni,
Sigfúsi Sigfússyni og Sigurgísla
Jónssyni, sem allir urðu líka
mínir vinir — og seinna — á
Isafjarðarárum mínum
kynntist ég rimna- og sagna-
manninum Jóni almáttuga, er
Monberg hinn danski rak fyrir
óstundvísi úr bátahafnarvinnu
af mikilli hörku, sem reyndist
Matthías Johannessen
Bðkmenntir
eftir GUÐMUND
G. HAGALÍN
lítt duga hinum volduga Dana,
því að næsta morgun var sá
„almáttugi“ stundvislega mætt-
ur og svaraði, gormæltur að
vanda, endurteknum brott-
rekstri með svofelldum orðum:
„Jæ taker ikke mark po eðers
brottdrívelse, Mogbeg min, afdí
tér má ekki missa mig frá eðers
sjálfum bráðnauðvendugt ar-
bæði, — og svo hristi þá „Mog-
beg“ höfuðið, og vatt sér hlæj-
andi frá sinum velmeinandi
þjóni.
Fyrri hluti
Eitt gagn mun ég hafa unnið
hinum verðandi listamanni,
sem ég kynntist raunar ekkert,
sakir hlédrægni hans, það hálft
annað ár, sem við vorum sam-
tíða milli hinna háu og fögru
hrikafjalla Seyðisfjarðar.
Gunnlaugur hælir að verðleik-
um fósturforeldrum sínum i
viðtölum við Matthías, en sann-
leikurinn er sá, að þó að Jón
Scheving væri honum um-
hyggjusamur og jafnvel ástrík-
ur, þótti honum ekki vænlegt,
að kjörsonurinn tæki þá
ákvöróun að helga sig myndlist.
Jón minntist á þetta við okkur
Kristján lækni Kristjánsson —
og sá ágæti maður kvaðst ekki
vilja taka á sig þá ábyrgð að
ráða af eða frá, en bezt gæti
hann trúað því, að pilturinn
mundi reynast sauðþrár og fara
sinna ferða, hvað sem í Jóni
syngi. Nú leið og beið, en svo
minntist Jón á þetta við mig á
nýjan leik og var alláhyggju-
fullur. Ég hugsaði sem svo, að
illt væri, ef í stífni lenti milli
þeirra feðga. Ég sagði því við
gamla manninn, að mér litist
þannig á piltinn, að hann yrði
að ráða hvað hann tæki fyrir,
og ég væri þess einhvern veg-
inn viss með sjálfum mér, að
hverju sem hann helgaði sig,
yrði hann enginn meðalmaður,
og hann væri að minnsta kosti
mjög svo ólíklegur til óhófs eða
neins konar óreglu. Aftur og
aftur barst svo þetta í tal milli
okkar .Jóns, unz þar kom, að
hann hafði tekið þá trú, að kjör-
sonurinn yrði mikill og góður
listamaður, ef hann á annað
borð beitti sér að því. Hann
sýndi mér myndir eftir hann og
sagði, að hann vissi ekki hvað
hann ætti að segja um þær.
„Það veit ég ekki heldur,"
sagði ég, „en hann er nú ekki
meira en búinn að draga til
stafs í listinni ennþá. Það er
tilhneigingin og gerð piltsins,
sem ég legg áherzlu á, — ég er
orðinn viss um, að þið verðið
ekki fyrir vonbrigðum af hon-
um.“
Þegar ég kom næst, ljómaði
húsfreyjan, og hún deplaði
framan i mig augunum og
hvislaði, þó að Jón hennar væri
hvergi nærri:
„Nú er Jón minn búinn að
taka trúna, og þá er allt í Guðs
náðar nafni eins og það á og
þarf að vera.“ Svo klappaði hún
mér á bakið: „Hann er greind-
ur, stórgreindur, hann Jón, og
honum þykir lifandis ósköp
vænt um drenginn. Það var
hörmulegt til þess að hugsa, að
hann treysti ekki honum Óskari
okkar,, annar eins sómapiltur
og hann er — og alitaf eitthvað
að anstalta.“
Svo liðu árin, og staddur í
Reykjavík, en búsettur á Isa-
firði, kom ég í fyrsta skipti á
sýningu hjá Gunnlaugi Schev-
ing. Þar varð mér svo til strax
starsýnt á allstórt málverk af
roskinni konu á loðnum og
lubbalegum útigangshesti. Hún
var ein á ferð yfir auðnarlegt
hjarn undir gráum og skugga-
legum hriðarhimni, sem huldi
alla fjallasýn. I þreyturúnun-
um á andliti þessarar konu var
seiðþrungin seigla og I rólegu
augnaráðinu dulkennd, svo sem
örlögbundin ihygli. Ég stóð sem
heillaóur langa stund fyrir
framan þessa mynd. Mér fannst
ég þekkja fyrirmynd lista-
mannsins... Svo var það allt í
einu, að ég var viss um, að
myndin núnnti mig ekki á
Framhald á bls. 18