Morgunblaðið - 17.04.1975, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. APRIL 1975
Deilt um fóst-
ureyðingar
Konur fjölmenntu á þingpalla f gær er fóstureyðingarfrumvarpið var á dagskrá.
Jón Skaftason (F) var fram-
sögumaður heilbrigðis- og trygg-
ingamálanefndar (meirihluta
nefndarinnar), sem mælir með
samþykkt frumvarps um kynlífs-
fræðslu og fóstureyðingar, með
nokkrum breytingum (sjá þing-
síðu Mbl. bls. 14 sl. þriðjudag).
Jón sagði að hér væri um við-
kvæmt og vandasamt mál að
ræða, sem setja þyrfti löggjöf um
er hefði fótfestu í almenningsálit-
inu. Löggjöfin þyrfti að mótast af
mannúð og byggjast á tiltækri
reynslu, bæði hérlendis og er-
lendis. Hann rakti I ftarlegu máli
fyrri löggjöf um þetta efni (1. nr.
38/1935 og 16/1938), og þann að-
draganda og undirbúning, sem
lægi að baki fyrirliggjandi frum-
varpi.
Jón sagði núverandi frumvarp
rýmra og mannúðlegra en gild-
andi löggjöf, þó ekki væru leyfðar
frjálsar fóstureyðingar að ósk
konu, eins og ráð hefði verið fyrir
gert í upphaflegri mynd þess á sl.
þingi. Frumvarpið stefndi hins
vegar að því með fræðslu og ráð-
gjöf að koma í veg fyrir óvel-
komna þungun, sem væri æski-
legri leið en eyðing lffs (fósturs),
er væri neyðarúrræði, og yrði að
byggjast á læknisfræðilegum og
félagslegum ástæðum. Félags-
legar forsendur fóstureyðingar
væri hinsvegar nýjung frá fyrri
löggjöf og höfuðbreyting ásamt
fræðsluþætti frumvarpsins.
Jónas sagði það reynslu allra
þjóða, sem horfið hefðu að
frjálsri fóstureyðingu, að slíkar
aðgerðir hefðu margfaldazt að
tölu, enda væri þá nánast litið á
slfka aðgerð sem getnaðarvörn.
Hann vitnaði til umsagna sam-
taka ýmissa heilbrigðisstétta, sem
mæltu gegn frjálsum fóstureyð-
ingum (samtaka lækna og hjúkr-
unarkvenna). Læknafélag Is-
lands teldi frumvarpið í núver-
andi mynd skynsamlegan meðal-
veg, þar sem gengið væri eins
langt til móts við óskir konu og
fært væri, án þess að taka upp
hömlulausar fóstureyðingar.
Magnús Kjartansson (K) sagði
fyrsta kafla lagafrumvarpsins, er
fjallar um ráðgjöf og fræðslu á
þessu sviði, þann merkasta, og
ekki væri ágreiningur um það
efni milli alþingismanna. Hér
hefði verið vanrækt svið í
fræðslukerfi okkar, sem stuðlað
hefði að fáfræði, sem síðan hefði
leitt til margháttaðs vanda.
Magnús sagði það heldur ekki
deiluefni, að fóstureyðing væri
réttlætanleg í neyðartilfellum.
Agreiningsefnið væri, hver ætti
að hafa ákvörðunarvaldið í þessu
efni: konan sjálf eða sérfræð-
ingar innan heilbrigðisþjónust-
unnar. Hér væri að sínu mati um
persónulegt vandamál að ræða,
sem enginn gæti tekið ákvörðun
um nema viðkomandi kona. I
þessu efni getur enginn tekið
ákvörðun fyrir annan, sagði þing-
maðurinn.
Mótstaða lækna, sagði þing-
maðurinn, byggðist ekki á mann-
úðar- eða siðgæðisgrunni, heldur
vildu þeir ekki sleppa úr hendi
sér valdi, er þeir hefðu sam-
kvæmt gildandi lögum. — Ef
sannkristin viðhorf væru rfkjandi
í þjóðfélaginu þyrftu engar regl-
ur um þetta efni. Kirkjunni hefði
hinsvegar mistekizt að festa slík
viðhorf f sessi og því byggðist
andstaða hennar og/eða biskups á
því, að hann vildi stjórna sið-
gæðisvitund almennings með eins
konar páfabréfi, er hann gæfi út á
skrifstofu sinni. Ég undrast þann
hroka lærðra manna, sagði þing-
maðurinn, að telja sig þess um-
komna að taka afstöðu f þessu
efni fyrir aðra.
Karvel Pálmason (SFV sagðist
sammála frumvarpinu f öllum at-
riðum, nema ákvæðum 9. gr. Sú
grein gengi of langt í frjálsræðis-
átt. Fóstureyðing væri að sínu
mati aðeins réttlætanleg af
læknisfræðilegum ástæðum, s.s.
hættu varðandi líf móður eða
heilbrigði væntanlegs barns.
Félagslegar aðstæður ættu ekki
að réttlæta eyðingu Iffs (fósturs),
slíkar aðstæður bæri þjóðfélaginu
að útiloka með annarskonar ráð-
stöfunum. Hann sagðist því
mundu greiða atkvæði gegn 9. gr.
frumvarpsins, þó henni hefði ver-
ið breytt nokkuð í réttara horf frá
upphaflegri mynd.
Ragnhildur Helgadóttir (S)
sagði frumvarpið í núverandi
mynd verulega rýmkun frá gild-
andi lögum, raunar innihalda alla
þá rýmkun, sem hægt væri að
hugsa sér, án þess að gefa fóstur-
eyðingar algjörlega frjálsar.
Frumvarpið væri raunar lögfest-
ing á núverandi framkvæmd
fóstureyðinga, en sniði þó af ýmsa
annmarka hinnar eldri löggjafar,
sem leitt hefðu og leitt gætu til
hryggilegra mistaka. — Ragn-
hildur sagði að baráttan fyrir
frjálsum fóstureyðingum væri
Svava Jakobsdóttir (K) mælti í
neðri deild Alþingis mánudag fyr-
ir frumvarpi, sem hún flytur
ásamt Lúðvíki Jósepssyni um
breytingar á lögum um verðlags-
mál. Taldi hún þörf nýrra
aðhaldsreglna um verðlagningu
verzlunarfyrirtækja, sem væri of
frjálsleg í framkvæmd og neyt-
endum óhagkvæm. Tók hún sem
dæmi smásöluverð á sykri, sem
hún taldi sýna, að því hærra sem
innkaupsverð vörunnar væri, því
hærri krónutala kæmi i vasa
verzlunarinnar.
Olafur Jóhannesson, viðskipta-
ráðherra, sagði m.a., að i sam-
ræmi við stefnuyfirlýsingu rikis-
GUÐMUNDUR H.
GARDARSSON.
AtÞMGI
ekki kvenréttindabarátta, þvert á
móti útilokaði hömlulaust frelsi í
þessum efnum ýmis lögbundin
réttindi er konur nytu í dag, varð-
andi þessi mál. Fóstureyðing væri
auk þess ekki mál konunnar
einnar, heldur og föðurins og
þjóðfélagsins. Réttur hins ófædda
barns væri og atriði, sem ekki
væri hægt að ganga fram hjá!
stjórnarinnar væri í undirbúningi
ný löggjöf um verðlagsmál, þ.e.
viðskiptahætti, verðgæzlu og
verðmyndun. Abendingar þessa
frumvarps yrðu teknar til athug-
unar, ásamt öðrum framkomnum
hugmyndum, við undirbúning og
samningu hins nýja frumvarps.
Ráðherrann ræddi nokkuð um
svokallaða 30% reglu, sem við-
höfð væri þá er gengi íslenzkrar
krónu væri fellt. Þessi regla hefði
leitt til lækkunar álagningar
tvisvar með stuttu millibili, vegna
gengislækkana. Teldi verzlunin
mjög á sinn hluta gengið i þessu
efni. Endurskoðun þessarar reglu
leiddi naumast til nema
hækkunar álagningar, en þjóð-
hagsstofnun hefði hana nú í at-
hugun. Ráóherrann sagði
„álagningu yfirleitt i þvi lág-
marki, sem hægt væri að gera ráð
fyrir." „Ég verð að segja það,“
sagði ráðherrann, „sem mína per-
sónulegu skoðun, að ég held að
hún (álagningin) sé í sumum
tilfellum komin niður fyrir það,
sem nokkur sanngirni er í. Og það
verður ekki hjá þvi komizt að taka
hana til endurskoðunar, eins og
svo margt annað." — Viðskipta-
ráðherra ræddi og um nauósyn
nokkurs verðlagseftirlits, neyt-
endavernd og nauðsyn þess að
vifkja verðgæzlu almennings í
landinu.
EUert B. Schi am (S) taldi fram-
komið frumvarp og umræður um
það undirstrika það, sem
verzlunarstéttin hefði lengi
haldið fram, að núgildandi verð-
lagseftirlit og reglur þar um
stuðluðu fremur að óhagstæðum
innkaupum og hærra vöruverði
en hið gagnstæða. Fagna bæri því
stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar-
innar og yfirlýsingu vióskiptaráð-
herra um endurskoðun þéssara
mála. Verzlunarstéttin hefði
marglýst sig fúsa til samstarfs um
heppilegra og hagkvæmara fyrir-
komulag í þessum efnum.
Guðmundur H. Garðarsson (S)
mótmælti dylgjum framsögu-
manns (Svövu Jakobsdóttur) i
garð verzlunarinnar. Alagning á
Ragnhildur mótmælti ummæl-
um Magnúsar Kjartanssonar um
undarlegar hvatir lækna og kirkj-
unnar til andstöðu við frjálsar
fóstureyðingar. Hún sagði það
líka rangt hjá Magnúsi, að frjáls-
ar fóstureyðingar myndu ekki
Ieiða til kæruleysis í þungunar-
vörnum. í þvf efni las hún upp
bréf frá Stúdentaráði Háskóla Is-
SVAVA JAKOBSDÖTTIR.
GYLFI Þ. GlSLASON.
ELLERT B. SCHRAM.
lands þar sem frjálsar fóstureyð-
ingar eru rökstuddar með því, að
þær væru nauðsynlegar meðan al-
menningur ætti ekki kost á
ókeypis, fullkomnum getnaðar-
vörnum, sem væru án allra auka-
verkana.
— Er þessi þrjú höfðu talað var
umræðu frestað en boðað til
kvöldfundar um málið.
AIMAGI
vöru væri ekki hagnaður i vasa
þess er verzlun ræki. Hún væri til
aó standa undir margþættum
verzlunarkostnaði, m.a. launa-
kostnaði, sem væri um 60% af
rekstrarkostnaói verzlunarinnar.
Fyrir hönd þeirra mörgu þúsunda
verzlunarmanna, sem ættu rétt á
sambærilegum launakjörum og
aðrar starfsstéttir þjóðarinnar,
mótmælti hann þeirri kröfugerð
Alþýðubandalagsmanna, aó
verzluninni yrði gert ókleyft að
standa undir eðlilegum rekstrar-
kostnaði. Svava Jakobsdóttir
mætti huga að því, að milli 60
—70% starfandi verzlunarmanna
hér í Reykjavík væru konur, sem
sinntu óhjákvæmilegri þjónustu-
starfsemi vió borgarana.
Til þess að mæta nútima
kröfum viðskiptavina þyrfti
margt til að koma: 1) mikið vöru-
úrval, 2) miklar vörubirgðir, 3)
gott starfsfólk, 4) rúmgóðar og
nýtizkulegar verzlanir, 5)
fullkominn tækjabúnaður og 6)
góð vinnuskilyrói. Alagningin
þyrfti að rísa undir kostnaói
þessa, auk margsháttaðs annars
rekstrarkostnaóar. Að tala um
hana sem hreinan ágóða væri
annað tveggja vanþekking eða
grófur áróður.
Það er ekki verzlunarálagning-
in sem helzt iþyngir borgurunum
í dag. Verzlunin heldur uppi
nauðsynlegri þjónustu og er
tekjugjafi margra þúsunda karla
og kvenna. Nær væri að hyggja aó
sívaxandi hluta hins opinbera í
notkun þjóðartekna en hlutur
,,kerfisins“ i þjóðartekjum hefði
vaxið úr 25% á tímum viðreisnar-
stjórnarinnar (1960) í 35—40%
nú.
Gylfi Þ. Gislason (A) fagnaði
orðum vióskiptaráðherra um
neytendavernd og raunhæfa veró-
myndun. Sagði hann fullbúið í
viðskiptaráðuneytinu frá fyrri tíð
frumvarp um þetta efni (frá
1971) sem ráðherra ætti að kynna
sér og ríkisstjórninni og flytja
síðan á Alþingi.
Verðlagning
og verzlun-
arrekstur