Morgunblaðið - 14.09.1975, Blaðsíða 10

Morgunblaðið - 14.09.1975, Blaðsíða 10
ÍO MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. SEPTEMBER 1975 STÉTTARSAMBAND bænda var stofnað á Laugar- vatni 9. september 1945 og eru því á þessu hausti liðin 30 ár frá stofnun þess. Starf Stéttarsambandsins beindist fyrstu árin einkum að verðlagsmálum land- búnaðarins en á seinni árum hafa verkefni þess aukizt og starf Stéttarsambandsins tekið til fleiri þátta í kjarabaráttu íslenzkra bænda. Dagana 29. til 31. ágúst s.l. var haldinn á Laugarvatni 30. aðalfundur Stéttar- sambandsins og mættu til hans auk kjörinna fulltrúa ýmsir gestir, sem boðið var til fundarins. Stjórn Stéttarsambandsins bauð m.a. til þessa fundar fulltrúum, sem sæti áttu á stofnfundinum og enn eru á lífi. Ekki stórir byggðakjarnar — heldur smákjarnar dreift um landið ANNAR fulltrúi Vestur- Ilúnvetninga á aðalfundinum var Þúrarinn Þorvaldsson, bóndi á Þóroddsstöðum. Áður en Þórarinn hóf búskap á Þór- oddsstöðum hafði faðir hans búið þar 1 um 50 ár. Jafnframt þvf að sinna búskapnum vinnur Þórarinn yfir sumarið við akstur vörubíls, þannig að þá vinna kona hans og eldri börn hans að búskapnum. Fyrsta spurningin, sem við báðum hann að svara, var, hvernig afkoma bænda hefði verið á síðasta ári? „Síðasta ár var hagstætt hvað snertir heyfeng og afkoma bænda hefur sjaldan verið eins góð en hvað snertir árið í ár er útlitið ekki eins gott. Miklar hækkanir á rekstrarvörum eru bændum erfiðar og binda þar af Ieiðandi mun meira fjár- magn í búunum en áður hefur verið. Einkanlega á þetta við hjá þeim, sem stunda sauðfjár- búskap og aðra kjötframleiðslu en þar er fjármagnið til muna lengur að skila sér en hjá þeim, sem stunda mjólkurfram- leiðslu. Mér sýnist að úrbætur í fjárhagsmál-um landbúnaðar- ins sé brýnasta hagsmunamál okkar, þvi þó bændur geti verið allvel stæðir koma erfiðleikar þeirra fram í þvi að þeir hlífast við að veita sér það, sem eðli- legt væri miðað við þeirra afkomu. Einnig bitnar þetta mjög hart á þeim verzlunar- fyrirtækjum, sem annast fyrir- Texti og myndir: Tryggvi Gunnarsson. Þeir voru að rabba saman um þá breytingu, sem orðið hefur á búskaparháttum á sfðustu árum, þegar við tókum tali þá Steinþór Þórðarson á Hala og Júlíus Björnsson f Garpsdal. Já, þeir gátu ekki neitað þvf að breytingin væri æði mikil. Steinþór á Hala er bróðir Þór- bergs heitins Þórðarsonar rit- höfundar og er nú 83 ára. Hann sat á aðalfundum Stéttarsam- bandsins samfellt f 26 ár sem annar fulltrúi Skaftfellinga. Júlfus er frá Garpsdal f Geira- dalshreppi f A-Barða- strandarsýslu og sat á aðal- fundum Stéttarsambands- ins fyrstu árin. Þessir tveir öldnu bændahöfðingjar voru f hópi fulltrúa á stofnfundi Stéttarsambandsins fyrir 30 árum en stjórn Stéttarsam- bandsins bauð öllum þeim, sem þar áttu sæti og enn eru á Iffi að koma til afmælisfundarins á Laugarvatni. Við spurðum fyrst um til- drögin að stofnun Stéttarsam- bandsins og hver hefðu verið aðalbaráttumál sambandsins í fyrstu. Steinþór: „Menn fundu til þess að hafa engin hagsmuna- samtök en fyrst var nokkuð deilt um hvort Stéttarsamband- ið ætti að starfa sjálfstætt eða að vera innan Búnaðarfélags- ins. í fyrstu var mest fengizt Þórarinn Þorvaldsson á Þóroddsstöðum. greiðslu fyrir okkur því þar verður lausfjárstaða mjög slæm.“ Er ekki erfitt fyrir bændur fjárhagslega að festa kaup á öllum þeim vélakosti, sem fylg- ir nútíma búskap? „Búskapur okkar færist stöð- ugt í það horf að vera meira vélvæddur og það kallar vitan- lega á meira fjármagn. Stofn- lánadeildin hefur ekki séð sér fært að lána út á nema tak- markaðan hluta tækja meðal- bús. Hún lánar aðeins út á dráttarvélakaup en ekki til kaupa á nauðsynlegum tækjum við þessar dráttarvélar s.s. hey- hleðsluvagna og fleiri tæki, við verðlagsmálin en eftir að Stéttarsambandið fór að starfa hefur það látið til sín taka á mun fleiri sviðum og þó menn hafi I upphafi deilt um sam- band Stéttarsambandsins og Búnaðarfélagsins þá hefur alltaf verið ágætt samstarf milli þessara tveggja aðila.“ Hefur árangur starfs Stéttar- sambandsins verið í samræmi við þær hugmyndir, sem þið höfðuð um starf þess á stofn- fundinum? Júlíus: „Ég álít að Stéttar- sambandið hafi unnið gott starf fyrir bændur og hefur það bæði verið á sviði verðlagsmála og á sviði ýmissa framfaramála. Stéttarsambandið hefur verið stefnumarkandi fyrir hags- munabaráttu bænda.“ Nú heyrast stundum raddir meðal bænda um að það gjald, sem lagt er á framleiðslu þeirra og rennur til starfsemi Stéttar- sambandsins, komi bændum I landinu að litlu gagni. Er þetta réttlát gagnrýni að ykkar dómi? Steinþór: „Það er alltaf þannig að þeir, sem standa 1 eldlínunni gera sér betur grein fyrir mikilvægi starfs Stéttar- sambandsins en þeir sem standa fjær. En yfirleitt held ég að bændur líti upp til Stéttar- sambandsins. Ég get ekki gert mér grein fyrir hvar við bænd- ur stæðum, ef við hefðum ekki sem eru nauðsynleg við hey- skap. Afleiðing þessa getur ekki verið önnur en að þetta bindur mikið fjármagn." 1 sumar hefur verið mjög áberandi hversu mönnum hefur gengið misvel að fást við heyskap í þeirri veðráttu, sem verið hefur I sumar. Gæti ástæðan fyrir þessu verið að bændur hefðu ekki enn til- einkað sér rétta notkun þessara tækja? „Á síðustu árum hafa orðið stórstígar breytingar á þeim tækjum, sem notuð eru við hey- skap, og má þar nefna hinar nýju slátturþyrlur. Og ég er ekki viss um við séum búnir að tileinka okkur rétt vinnubrögð við jafn erfiðar aðstæður og verið hafa í sumar og það hlýtur að vera verðugt verkefni fyrir Rannsóknastofnun land- búnaðarins að kanna þetta. Þegar tíðarfar er eins og það var í sumar hafa menn freistast til að nota þær fáu þurrkstund- ir, sem gáfust, til að ná heyi saman og stundum án þess að það væri fyllilega þurrt.“ Þú ert einn þeirra, sem eingöngu leggur stund á sauð- fjárbúskap. Eiga sauðfjárbænd- ur við einhver sérstök vanda- mál að stríða um þessar mundir? „Ég vék áður að fjárhags- vanda okkar, sem stundum sauðfjárbúskap. 1 miðjum síð- asta vetri kom upp garnaveiki í Miðfjarðarhólfi og eru bændur þar uggandi um tjón af þessum sökum því allt fé í hólfinu er óbólusett og liggur fyrir að bólusetja verður allt ásetnings- fé í haust og fylgir þvi veruleg- ur kostnaður. Eins og sést á Stéttarsambandið til að berjast fyrir rétti okkar.“ Július: „Þvi verður ekki leynt að einstaka rödd heyrist halda þessu fram en það var þó mest í fyrstu. Það hafa orðið ótvfræðar breytingar á högum bænda og ekki er hægt að horfa fram hjá þætti Stéttarsam- bandsins f þeim." Hvernig var andrúmsloftið á stofnfundinum? Deildu menn hart um starfsvettvang Stéttar- sambandsins? Steinþór: „Menn voru fúlir og á köflum var deilt æði harka- lega og það var langt frá því að menn væru sammála á þessum fyrsta fundi en þetta breyttist á pæsta aðalfundi og á þeim þessu eru vandamálin misjöfn eftir landshlutum." Nú var hér á aðalfundinum samþykkt að færa Búnaðar- sambandi Suðurlands 1 millj. króna að gjöf til byggingar rannsóknastofu. Hvernig eru Norðlendingar settir með rann- sóknastarfsemi f þágu land- búnaðarins? „Á Akureyri er búið að koma upp rannsóknastofu fyrir Norðurland og annast hún rannsóknir á hey- og jarðvegs- sýnum. Starf þessarar rannsóknastofu hefur komið bændum á þessu svæði veru- lega til góða og sem dæmi má nefna að hún rannsakar efna- innihald heyja og gefur mönn- um ráðleggingar um gjöf í sam- ræmi við efnainnihald heysins. Einnig hefur hún rannsakað jarðvegssýni og gefið ráðlegg- ingar um áburðarnotkun og er það enn mikilvægara eftir að áburður hækkaði jafn gifurlega f verði og á sfðast liðnu vori.“ Oft er rætt um að erfitt sé að fá ungt fólk til að setjast að í sveitunum og á þetta ef til vill sérstaklega við um fólk, sem elst upp f sveit en leitar síðan til fjarlægra byggðarlaga vegna náms síns en þegar það hefur lokið námi fær það ekki störf við sitt hæfi í sinni heima- byggð. Er hægt með einhverju móti að skapa þessu fólki aðstöðu til að starfa úti um landið, sem næst sinni heima- byggð? „Það er mín skoðun að I sem flestum sveitarfélögum eigi að vera búsett fólk, sem vinnur að öðrum störfum en landbúnaði, t.d. þjónustu og smáiðnaði, en með þessu aukum við fjöl- Framhald á bls. 11 þriðja má segja að fullar sættir hafi verið komnar á milli manna." Júlíus: „Deilurnar á fyrsta fundinum byrjuðu með því að tilnefndur var fundarstjóri en ekki voru allir sáttir við þá til- lögu og fram fór kosning fund- arstjóra. Það var því heitt f kolunum allt frá byrjun. En til allrar hamingju náðist fljótlega samstaða á næstu fundum og menn fóru að einbeita sér að verðlagsmálum en fljótlega komu svo einnig skipulagsmál og framleiðslumál landbúnað- arins og á síðustu árum hefur Stéttarsambandið haft afskipti af fjölda málaflokka, sem til framfara hafa horft fyrir fs- lenzkan landbúnað." Þeir voru fulltrúar á stofnfundinum á Laugarvatni fyrir 30 árum og hittust á ný á aðalfundi Stéttarsambandsins á Laugarvatni en nú sem gestir. Júlfus Björnsson (t.v.) og Steinþór Þórðarson. „Menn voru fúlir á stofnfundinum ” Sigmundur Sigmundsson á Látrum. „Byggðin var nánast á heljar- Þ.. • rommni Á LÁTRUM f Reykjafjarðar- hreppi við Isafjarðardjúp býr Sigmundur Sigmundsson. Sig- mundur var f hópi fulltrúa á aðalfundi Stéttarsambands bænda, sem haldinn var á Laugarvatni fyrir skömmu. Eins og kunnugt er horfði mjög illa með byggð við innanvert Djúpið fyrir nokkrum árum, þvf bændum þar fækkaði óðum, auk þess, sem húsakostur var orðinn lélegur. Ákveðið var þvf að láta vinna sérstaka áætlun um uppbyggingu Inn-Djúpsins og var f fyrra hafizt handa við að vinna eftir þessari áætlun. Okkur lék þvf forvitni á að fræðast um framkvæmdir fyrir vestan á þessu sumri og spurð- um Sigmund að hverju væri unnið um þessar mundir? „Nú er unnið af fullum krafti að framkvæmdum en það tafði fyrir okkur að við fengum ekki lánsloforð fyrr en of seint. Aðallega hafa verið byggðar hlöður við þau fjárhús, sem byggð voru í fyrra. Þá er einnig verið að byggja tvö fjós, annað er 10 kúa, og hjá mér er verið að byggja 30 kúa fjós. Þessar framkvæmdir breyta gffurlega miklu um afkomumöguleika okkar, sem búum á þessu svæði en byggðin var nánast á heljarþröminni.“ En hefur ekkert verið unnið að byggingu fbúðarhúsa? „Við erum nokkuð vel settir hvað snertir íbúðarhúsnæði en unnið hefur verið að lagfær- ingum á einstaka húsum.“ Hvernig hefur afkoma bænda við Djúpið verið siðustu ár og hvaða búskap stunda menn aðallega? „Afkoma bænda á þessu svæði hefur verið all sæmileg og þessir hreppar eru ekki langt fyrir neðan meðaltal hvað snertir tekjur og sumir eru fyrir ofan meðaltalið. Bústofn- inn hjá okkur er aðallega sauð- fé, auk þess, sem mjólkurfram- leiðsla er nokkur en þar eru samgöngurnar hindrun.“ Kemur Djúpvegurinn ekki til með að breyta samgöngumálum við Djúpið verulega? „Djúpvegurinn breytir miklu en samt er ljóst að Djúpbátur- inn verður að ganga áfram þvf auk byggðar á landi þjónar hann einnig tveimur eyjum, sem eru í byggð í Djúpinu. Af öðrum framkvæmdum f Djúp- inu má nefna lagningu rafveitu og virkjun í þvf sambandi. Raf- magnsmál hafa verið mikið vandamál fyrir okkur við Framhald á bls. 11

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.