Morgunblaðið - 19.10.1975, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. OKTOBER 1975
25
EINS OG MÉR SÝNIST
eftir GÍSLA J. ÁSTÞÓRSSON
Þegar íslenskir fjármálasnill-
ingar lýsa efnahagsmálum
okkar íslendinga á ráðstefnum
með starfsbræðrum sínum f út-
landinu, þá kváðu hintr síðar-
nefndu venjulega leka undir
borðið í öngviti, svo að þjón-
arnir hafa varla undan að
panta sjúkrakörfur. Erlendu
fjármálasnillingarnir þykjast
ýmsu vanir af kynnum sínum
af þriðja heiminum, en þegar
fslenski snillingurinn er búinn
að upplýsa hvernig málunum
er komið hér hjá okkur, þá
finnst mönnum allt I einu eins
og Uruguay til dæmis hljóti að
vera stjórnað af eintómum
séníum eða að buxnalaus
lýðurinn f Uganda megi þakka |
sínum sæla fyrir hlutskipti sitt,
þó að menn þar í landi séu
stundum skotnir í hausinn fyrir
að hnerra of hátt, þegar Amin |
(sem er eini maðurinn þar í (
landi sem á buxur) er á þeim
buxunum.
En hvernig farið þið eigin-
lega að þessu? kjökrar erlendi
fjármálasnillingurinn þegar
fslenski snillingurinn mætir á
sjúkrahúsinu að færa honum
rósir sem hann hefur látið
skrifa hjá ríkinu.
Enginn vandi, segir íslenski
snillingurinn og hlammar sér
ofan á lappirnar á honum.
Æfingin skapar meistarann,
stendur einhverstaðar.
Ég hef verið að velta því fyrir
mér, hvfslar erlendi fjármála-
snillingurinn, hvernig þið kom-
ist upp með það þarna uppi á
íslandi að láta vísitöluna rjúka
upp um fimmtfu stig: persónu-
lega yrði ég persónulega
hengdur.
Tja, segir íslenski snillingur-
inn, við kennum fólkinu auð-
vitað alltaf um þegar illa fer.
Við segjum við dótið: Þið hafið
____________________________________
Fangfylli
af rósum
lifað um efni fram, bölvaðir
fáráðarnir ykkar, og nú eruð
þið að súpa af þvi seyðið, hel-
vítis apakettirnir ykkar.
En eitthvað hljótið þið nú
samt sjálfir að eiga að dúlla,
segir erlendi fjármálasnilling-
urinn og þefar af rósunum sin-
um. Þú fyrirgefur framhleypn-
ina, en eigið þið ekki einmitt
að stjórna?
Jú. svarar islenski snillingur-
inn, og þegar allt gengur eins
og i sögu þá erum við heldur
ekkert að leyna þvi hver heldur
i stjórnartaumana. En þegar
allt gengur á afturfótunum, þá
stjórnar rumpulýðurinn.
En hvernig fer fólkið að þvi
að lifa? jarmar erlendi fjár-
málasnillingurinn með tárin i
augunum.
Menn vinna þetta sjötiu tima
á viku til þess að falla ekki úr
hor, svarar sá islenski og
dustar sig.
Þið hafið þá sjötiu stunda
vinnuviku eða hvað! hljóðar
sjúklingurinn og biður um
sprautu.
Nei, þrjátiu og átta stunda
vinnuviku og sifellt að styttast,
upplýsir okkar maður hróð-
ugur.
Nú hljótið þið samt að þurfa
að kreista útúr mönnum ein-
hverja skatta, segir erlendi
fjármálasnillingurinn og þurrk-
ar af sér svitann.
Og það enga smápeninga,
monsjúr! hrópar islenski snill-
ingurinn sigri hrósandi.
Já, þið hátekjumennirnir eruð
vist ekkert öfundsverðir, segir
erlendi fjármálasnillingurinn
hrærður. Hérna er einn gull-
franki, monsjúr: þér veitir vist
ekki af.
Nú, okkur finnst ekki nema
sanngjarnt að láta þessa með
breiðu bökin bera byrðarnar,
segir islenski snillingurinn og
fær sér tvo vindla.
Aumingja monsjúrinn,
kvakar erlendi fjármálasnilling-
urinn. Hérna er annar gull-
franki.
Já, verkakona sem stendur i
fiski til miðnættis má punga út
með allt upp i þrjú hundruð
þúsund kall, segir islenski snill-
ingurinn, en útgerðarmaðurinn
sem á skipið sem veiðir fiskinn
er aftur á móti oftast skattfrir
hjá okkur.
Þegar læknarnir hafa lifgað
erlenda fjármálasnillinginn við
með æðislegu hjartahnoði lit-
ur íslenski snillingurinn venju-
lega inn til hans aftur með aðra
fangfylli af rósum sem hann
hefur lika látið skrifa hjá
rikinu.
Nei, er það ekki monsjúr
Kadilak! stamar erlendi fjár-
málasnillingurinn og byrjar að
skjálfa.
Vedeskuld, kæri kollega!
segir islenski snillingurinn og
sest klofvega ofan á hann og
byrjar að leggja kapal.
Ég var að hugsa um ykkur
islendinga i nótt þegar þeir
vo'ru með mig i súrefnistjald-
inu, korrar i erlenda fjármála-
snillingnum, og mér datt i
hug að kannski gerði það
gæfumuninn hjá ykkur hvað
þið hafið strangt verðlagseftir-
lit.
Jú, vitanlega bjargar það
miklu. segir islenski snillingur-
inn, einkanlega þar sem okkur
sást yfir svosem milljarð sem
byggingakailarnir okkar
smurðu á reikningana sina í
ógáti. En við höldum prjóna-
konum i járngreipum, sem er
enda það mikilvægasta.
Verður eitthvað gert við
byggingamennina? spyr er-
lendi fjármálasnillingurinn og
krossar sig.
Ertu með óráð, monsjúr?
svarar islenski snillingurinn
þurrlega.
Kannski gerir það gæfumun-
inn hvað þið eruð strangir við
landhelgisbrjóta, segir erlendi
fjármálasnillingurinn og spólar
i sig stikkpillum undir sæng-
inni.
Sektum þá sundur og sam-
an, segir islenski snillingurinn
og gnistir tönnum, og ein-
hverntima kann sá dagur meira
að segja að renna upp að við
innheimtum sektirnar.
Nú ætlið þið náttúrlega að
herða mittisólina, kjökrar er-
lendi fjármálasnillingurinn, og
spara i smáu sem stóru.
Já, við ætlum til að byrja
með að brúa Borgarfjörð til
þess að taka beygju af vegin-
um og við ætlum lika að snara
upp þúsund milljóna leikhúsi á
næstunni, segir islenski snill-
ingurinn.
Hvernig er það með kapal-
inn, monsjúr, másar erlendi
fjármálasnillingurinn. Gengur
hann ekki upp hjá þér, monsj-
úr?
Það er helvitis rakkarapakk-
inu að kenna, urrar islenski
snillingurinn og þeytir spilun-
um út um gluggann.
Aðeins ein spurning i viðbót,
segir erlendi fjármálasnilling-
urinn, áður en ég kveð þennan
spillta heim.
Það er nú einmitt min sér-
grein, svarar islenski snilling-
urinn: Að svara sérhverri
spurningu af fullkominni hrein-
skilni eins og ég væri að
byggja flokkshús.
Ráðherrarnir ykkar, sem eru
auðvitað fyrirmynd ykkar i
einu og öllu, hóstar erlendi
fjármálasnillingurinn og er aft-
ur orðinn klökkur. Hvernig
tekst þeim að hjara, aumingja
mönnunum, siðan krónan ykk-
ar varð eins og þriðja flokks
tautala á gatslitnum nærbux-
um?
Jú, þeir eru í bílabransanum,
blessaðir, segir islenski snill-
ingurinn og nýr saman hönd-
unum. Fá tollfrjálsa Bensa og
þannig drasl sem þeir pranga
upp á náungann.
Heldurðu þú réttir mér ekki
blóðvatnið þarna, kæri monsj-
úr Kaviar, veinar erlendi fjár-
málasnillingurinn og bendir
með erfiðismunum á
náttborðið.
Dokaðu aðeins við. góði: ég
þarf að fægja orðurnar minar,
segir islenski snillingurinn og
Framhald á bls. 16
i * IsSÉf 1 p|( \ \ r j 1
Á Jh - s í s-M I
1 L 1MI i
fefc. J J fj LgáL I
'jörð við þingsetningu. Reynast þeir vandanum vaxnir, hoilir þjóð og
lunnar? Það er spurningin, sem brennur á vörum almennings 1 landinu
haga eyðslu sinni í samræmi við
það.
Jafnvel með hagstæðum eða að-
gengilegum samningum þarf
þjóðin að mæta erfiðum við-
skiptakjörum, greiðsluhalla við
útlönd, rýrðum þjöðartekjum og
vaxandi verðbólgu með nauðsyn-
legum aðhaldsaðgerðum. Og rétt
er að reikna með því, að engir
landhelgissamningar verði gerðir,
þar eð þeir kunni að verða of hátt
verðlagðir. Hvort sem verður,
kemur til kasta aðila vinnu-
markaðarins, starfstéfta þjóðfé-
lagsins, að fylgja eftir aðhaldsað-
gerðum ríkisvaldsins, sem von-
andi fá staðfestingu þingsins, með
hófsemi í hvers konar kröfugerð.
f því sambandi skal enn minnt á
ummæli forseta ASÍ um aðgerðir
gegn orsökum verðbólgunnar,
ekki siður en afleiðingum hennar.
Sá eini raunhæfi grundvöllur
kjarabóta, þ.e. varanlegra kjara-
bóta, sem ekki brenna þegar á
báli verðbólgu, er aukin verð-
mætasköpun I þjóðarbúinu, vax-
andi þjóðartekjur, þann veg, að
meira verði til skiptanna. For-
senda vaxandi þjóðartekna er
traustur rekstrargrundvöllur at-
vinnuveganna, atvinnuöryggi al-
mennings, þ.e. traust og vaxandi
verðmætasköpun I þjóðarbúinu.
Sú forsenda verður ekki tryggð
nema hagsmunahópum þjóðfé-
lagsins lærist það að líta á hags-
muni heildarinnar i stað þröngra
sérhagsmuna; að það er kaup-
máttur ráðstöfunartekna, en ekki
krónutala, sem skiptir máli, þegar
grannt er skoðað. Reynslan, sem
jafnan er ólygnust, ætti að hafa
fært okkur nægjanlegan lærdóm í
því efni til að draga af réttar
ályktanir.
Gagnrýni á
fjárlagafrum-
varpið
Fyrstu viðbrögð stjórnarand-
stöðunnar við frumvarpi til fjár-
laga eru ekki rishá. Þau eru aðal-
lega tvíþætt. Annarsvegar er tal-
að um „stórhækkun skatta“ og
hinsvegar ,,árás“ á almannatrygg-
ingar. Skatthækkunarkenningin
byggir á þeirri fullyrðingu, að
skattvísitala hækki aðeins um
25% í tvöfalt meiri verðbólgu og
að tvö söluskattsstig, sem áður
runnu i Viðlagasjóð lendi nú hjá
ríkissjóði. Hækkun skattvisitölu
byggist hinsvegar á áætlaðri
meðalhækkun tekna einstaklinga
til skatts, milli áranna
1974—1975. Hún er við það mið-
uð, að hlutfall beinna skatta I
skattskyldum tekjum hækki ekki
milli ára. Verðbólguvöxturinn
skiptir hér alls engu máli. Tvö
söluskattsstig, sem áður runnu til
þessa en nú hins — , þáttar
sameiginlegra útgjalda, breyta að
sjálfsögðu engu um heildarskatt-
byrðina. Eina skattbyrðin, sem
hækkar, er eignasköttunin og
vissulega skýtur skökku ef
hún mætir andófi svokallaðra
vinstri flokka.
Þvert á móti lækkar skattþung-
inn, ef mál þróast á þann veg, sem
fjárlagafrumvarpið boðar. Afnám
12% vörugjalds og boðaðar tolla-
lækkanir gefa skattborgurum í
aðra hönd 2.575 m. kr. umfram
lækkanir á niðurgreiðslum bú-
vöruverðs.
Tryggingakerfið er stærsti út-
gjaldaliður ríkisins. Endurskoðun
þess og aðhald f útgjöldum má
ekki og á ekki að koma niður á
þeim, sem verst eru á vegi staddir
í þjóðfélaginu. Hins vegar njóta
nú ýmsir, sem litla eða enga t?örf
hafa, fjármuna þaðan. Það er sú
hlið mála, sem og hagræðing í
tryggingakerfinu sjálfu, sem
fyrirhugaður sparnaður á að ná
til. Jafn víðtækur opinber
sparnaður, sem nú er fyrirhugað-
ur, var óhugsandi án þess að hann
kæmi fram á þeim útgjaldalið
fjárlaganna, sem langstærstur er.
Hins vegar er það rétt, að magn-
minnkun ríkisframkvæmda um
15 til 20% hlýtur að koma niður á
öllum framkvæmdaþáttum hins
opinbera. Það var hinsvegar
óhjákvæmilegt, að skert fram-
kvæmdageta segði til sin með
þessum hætti. „Kóngur vill sigla,
en byr verður að ráða,“ segir mál-
tækið. Það er hyggilegt að slá á
frest framkvæmdum öðrum en
þeim allra brýnustu i slfku ár-
ferði og við þær efnahagsaðstæð-
ur, sem við búum nú við.
Hér er um markvissa stefnu að
ræða, sem tekur mið af raungetu
rfkisins á fjármálavettvangi.
Markmið hennar er að ná tökum á
þeirri óðaverðbólgu, sem hrjáð
hefur landslýðinn um árabil. Fái
hún áfram að geisa óheft, eyða
kaupmætti launa, grafa undan
rekstrargrundvelli atvinnutækja
og atvinnuöryggi almennings,
sem og að veikja samkeppnisað-
stöðu íslenzkrar framleiðslu á
heimsmarkaði, verður þess
skammt að bfða, að fjármuni þrýt-
ur í þjóðarbúinu, bæði til að mæta
framkvæmdaþörf á öllum sviðum
þjóðlífsins og samfélagslegri
þjónustu, hvort heldur sem er á
sviði almannatrygginga, heil-
brigðisþjónustu, fræðslukerfis
eða öðrum slíkum. Hér er um
læknismeðferð að ræða, sem eng-
an veginn er sársaukalaus, hvorki
fyrir einn né neinn, en stefnir
hins vegar að bata og framtíðar-
giftu. Án slikrar aðgerðar gæti
sjúkdómurinn ekki haft nema
einn og dapurlegan endi.
Sól að skýjabaki
Öllum mætum við á lífsleiðinni,
einstaklingar, heimili eða stærri
heildir, bæði björtum gleðidögum
og erfiðum reynslustundum.
Erfiðleikar þeir, sem á vegi okkar
verða, eru hins vegar aðeins við-
fangsefni, sem kljást þarf við og
yfirstiga. Og það tekst ævinlega,
ef rétt er að málum staðið.
Útfærsla landhelginnar, orku-
gjafar fallvatna, jarðvarminn,
blómleg landbúnaðarhéruð og
sívaxandi menntun þjóðarinnar,
bæði tæknileg og bókleg, leggja
okkur vopn i hendur i lifsbarátt-
uni, sem nægja til sigurs, vel-
megunar og hamingju, ef við
kunnum fótum okkar forráð.
Mestur er þó auður okkar í þvi
unga fólki, sem gengur nú betur
búið út i þjóðlífið en nokkur önn-
ur kynslóð í íslandssögunni. —
Það eru vissulega ský á lofti — en
það er alltaf sól að skýjabaki.
Við lifum bæði reynslu og ör-
lagatíma. Og við verðum að gera
okkur ljós þau sannindi, að hver
er sinnar gæfu smiður; og að Guð
hjálpar þeim, sem hjálpa sér
sjálfir. Við eigum færa leið til
framtiðarvelmegunar, leið sam-
stöðu og samátaks. Við þurfum að
vísu að þreyja þorrann og góuna,
stundarerfiðleika. En framundan
er nýtt velmegunarskeið, ef við
aðeins rötum leiðina að því.
Alþingi á nú fyrsta leikinn i
meðferð fyrirliggjandi fjárlaga-
frumvarps. Það þreytir nú sitt
reynslupróf. Hefur það reisn og
manndóm til að varða þann veg,
sem við verðum að ganga út úr
aðsteðjandi erfiðleikum? Það er
s’purningin, sem brennur á vörum
almennings í landinu í dag. Og
hinn almenni borgari er engan
veginn öruggur um jákvætt svar.
En svarið geta þingmenn einir
gefið. Það verður nýjársgjöf
þeirra til þjóðarinnar, við upphaf
siðasta fjórðungs tuttugustu
aldarinnar. Vonandi renna þeir,
landsfeðurnir, ekki af hólmi, inn i
skýjabakkann, sem byrgir þjóð-
inni sólarsýn.