Morgunblaðið - 28.07.1976, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. JULl 1976
21
fram, og fréttafilmum veróur
skotið -inn á milli. Að ósk
Nixons verða þættirnir teknir
upp í nóvember n.k. strax að
forsetakosningunum loknum,
og stefnt er að þvf, að þeir verði
sendir út í febrúar eða marz, en
um svipað leyti gerir Nixon ráð
fyrir þvj að hafa lokið frum-
drögum að endurminningabók
sinni. Þá hefur Frost i hyggju
að taka viðræðurnar upp á
hljómplötur, sem ef til vill
verða kallaðar Upptökur
Nixons.
Flestir þátttakendur i Water-
gate-hneykslinu hafa skrifað
um það bækur, en samt hungr-
ar Bandaríkjamenn og þyrstir
eftir því að fá meira að heyra.
Undanfarnar vikur hefur bókin
Síðustu dagarnir eftir Wood-
ward og Bernstein verið met-
sölubók um gervöll Bandaríkin,
en þar er á hrollvekjandi hátt
skýrt frá endalokum forsetafer-
ils Nixons og tildrögum þeirra.
Gerð hefur verið kvikmynd eft-
ir bókinni, sem nefnist Allir
menn forsetans, og hefur hún
notið geypilegrar aðsóknar.
Meðal annarra þátttakenda í
Watergate-hneykslinu, sem
reynt hafa að hagnast á því með
skriftum, má nefna:
H.R. Haldeman, fyrrum yfir-
mann starfsliðs Hvíta hússins.
Hann hefur nýlega krækt sér í
feitan bita í blaðaheiminum og
skrifað greinaflokka undir eig-
in nafni í dagblöð um gervöll
Bandaríkin. Er hér einkum um
að ræða varnargreinar fyrir
höfundinn sjálfan og gamla
húsbóndann hans, sem Halde-
man telur, að bandaríska leyni-
þjónustan hafi komið á kné. Að
áliti Haldemans hafði CIA að-
stöðu til þess að bola forsetan-
um frá og sennilegá hafi ákveð-
in ástæða legið að baki. H:nn
segir, aö Nixon hafi reynt að
halda aftur af CIA og reynt að
ná betra taumhaldi á stofnun-
inni, en slíkt hafi verið ýmsum
framámönnum hennar fjarri
skapi. Haldeman telur ekki
óliklegt að maðurinn, sem
ljóstraði upp um upptökurnar i
Hvíta húsinu hafi verið starfs-
maður CIA.
John Ilean fyrrum lögfræði-
legur ráðunautur í Hvíta hús-
inu. Hann hefur lokið við að
skrifa bók, er hann nefnir
Taumlaus metorðagirnd, og
verður hún gefin út siðar á
þessu ári. Dean hefur skýrt svo
frá, að í bókinni lýsi hann
Nixon og mönnum hans blátt
áfram og hreinskilnislega. Eig-
inkona Deans, Maureen, hefur
þegar gefið út bók um Water-
gatemálið. Hann mun einnig
skrifa um flokksþing Repúblík-
ana, sem haldið verður i ágúst
n.k., fyrir Rolling Stone tíma-
ritið.
John Erliehman, fyrrum ráð-
gjafi Nixons i innanríkismál-
um. Hann hefur nýlega gefið út
skáldsöguna Félagið, en það er
lítt dulbúin lýsing á forsetaferli
Nixons. Gagnrýnendur tættu
verkið í sundur, en Erlichman
er þegar byrjaður á annarri
bók. Hún verður ef til vill enda-
slepp, því að Erliehman á yfir
höfðu sér 8 ára fangelsisdóm
fyrir tilraunir sínar til að þagga
niður Watergatemálið.
Charles Colson, ráðgjafi
Nixons. Hann hefur skrifað lýs-
ingu á embættisferli sínum í
Washington, og hefur hún
fengið góðar viðtökur. Bókin
heitir endurfæðing, en þar seg-
ir einnig frá því, er höfundur
tók kristna trú fyrir skömmu.
Hann er nú i Evrópu með fjöl-
skyldu sinni, þar sem hann rek-
ur áróður fyrir bók sinni.
Jeb Magruder, framkvæmda-
stjóri kosningabaráttu Nixons
árið 1972, Bæði hann og kona
hans hafa gefið út bækur um
Watergatemálið. Magruder hef-
ur einnig hallað sér að trúmál-
um. Hann er leiðarljósiö í sam-
tökum, sem nefna sig „Young
Life Campaign".
Eins og sjá má af ofan-
greindu, hafa nienn getaö hagn-
ast á Watergatemálinu. en það
verður víst bara Ntxon, sem fær
nokkrar milljónir dollara í sinn
hlut. Skattyfirvöldin vonast til
þess, að hann muni verja ein-
hverju af hagnaðinum til að
borga þá upphæð, sem hann
skuldar þeim frá árinu 1969, en
það munu vera 148.080.97 doll-
arar.
THE OBSERVER
H j altlen dingar vil j a
stemma á að ósi
ABERDEEN — Norðursjávarolían
er farin að streyma til Bretlands
Gert er ráð fyrir, að um 1 5 milljónir
tonna berist til landsins á þessu ári,
en á siðasta ári var magnið aðeins
ein milljón tonna.
Að sjálfsögðu gefur þetta fyrirheit
um skjótan bata í efnahagsmálum
Bréta, sem ekki er vanþörf á Á hinn
bóginn eru margir Bretar uggandi
um. að olíustreymið muni menga
sérkennilegar strandlengjur og
stofna í hættu fjölskrúðugu fuglalífi,
en við strendurnar eru viða miklar
varpstöðvar
Svipaðs ótta gætir i Bandarikjun-
um um þessar mundir og eru þar
margir slegnir óhug.vegna fyrirætl-
ana um að flytja olíu i stórum stil til
vinnslu á austurströndinni
Greinarhöfundur var nýlega á ferð
um eyjarnar norður af Skotlandi og
suðurhluta Noregs Er Ijóst, að oliu-
flutningarnir frá'Norðursjónum hafa
mjög margþætt áhrif á lif manna þar
um slóðir Menn hafa unnvörpum
risið upp til að vernda umhverfi sitt
gegn mengun og spillingu og hafa
þeir veitt ýmsum oliufélögum viður-
kenningu fyrir hetjulegar tilraunir til
að draga úr skemmdum af völdum
oliu
um neðansjávartækni, og verk-
fræðingar Shell sögðu þar, að mis-
tök hefðu átt sér stað við lagningu
leiðslunnar, en aðalorsök þess,
hvernig fór, töldu þeir þó hafa verið
staumþungann i surtdinu Nú er
fylgst dyggileg’a með þvi, hvort
leiðslan sé í lagi og fara fram
stöðugar mælingar á sjónum og
eftirlit neðansjávar. Eigi að siður eru
margir Hjaltlendingar harla tor-
tryggnir
Hjaltlendingar hafa nú eígnast
sinn Davið til að takast á við Golíata
, olíufélaganna Hann heitin lan R
Clark og er framkvæmdastjóri
héraðsráðs Hjalt.lands Hann hefur
jNeUrJJorkStmtðí
Því hefur verið haldið fram, að frá
náttúruverndarsjónarmiði væri
miklu heppilegra að flytja oliu frá
neðansjávarlindum til lands i leiðsl-
um heldur en með skipum Oliu-
flutningaskip dæla úr sér oliu-
megnuðu vatni, sem stundum
vetdur tjóni, en leiðslur sem styrktar
eru með járnbentri steinsteypu og
liggja niðri á hafsbotni eru hins
vegar tiltölulega öruggar Það hefur
samt komið á daginn, að slikar
leiðslur eru engan veginn óbrigðul-
ar
Sl. haust gerði samsteypan Shell-
Exon tilraunir með flutning á oliu frá
norðurhluta Norðursjávar til Sullom
Voe, sem er afskekkt vik á Hjalt-
landi Lögð var oliuleiðsla neðan-
sjávar, 95 mílur að lengd, og 36
þumlungar i þvermál Við tók síðan
önnur leiðsla frá British Petroleum,
sams konar að gerð og hin
Hjaltland eru útvörður Bretlands i
norðri, og eru einkum nafntogað
vegna hins smávaxna hestakyns,
sem þar er, og prjónavarnings eyjar-
skeggja Nú bendir allt til þess að
Sullom Voe verði helzta oliuhöfn
Bretlands, en gert er ráð fyrir að
árlega lesti þar a.m.k. þúsund risa-
stór oliuskip
eftir WALTER
SULLIVAN
Hefur þetta orðið til þess, að
leiðslurnar eru grafnar ofan i sjávar-
botninn, hvar sem hægt er að koma
þvi við
í samráði við ráðgjafarnefnd
Sullom Voe í umhverfismálum hefur
hann sett fram ýmsar kröfur um
ráðstafanir i varúðarskyni Beinast
þær einkum að þvi að koma í veg
fyrir mengun og spjöll og afla úr-
ræða til að ráðast gegn slysum, sem
fyrir kynnu að koma. Ennfremur er
það þeim mikið kappsmál, að oliu-
flutningarnir og öll vinnsla þar að
lútandi verði einskorðuð við Sullom
Voe svæðið, en þar er litil náttúru-
fegurð og harla fáskrúðugt fuglalif
Nú þegar rennur olia mn til Bret-
lands eftir tveim leiðslum, annars
vegar við Crunden flóa i Skotlandi
og hins vegar i Teeside á Englandi
Innan tíðar verði oliu hleypt á
þriðju leiðsluna og kemur hún á
land v.ð Scapa Flow á Orkneyjum
Þar um slóðir hefur þegar orðið vart
mengunar vegna leka úr Royal Oak.
bresku orrustuskipi, sem sökkt var i
mjög dirfskufullri kafbátaárás
Frá sjónarmiði umhverfisverndar
hafa menn mestar áhyggjur af
flutningi oliunnar með risaoliuskip-
um Þau lesta við sérstök legufæri
yfir oliulindunum eða við hafnir svo
sem í Sullom Voe og Scapa Flow,
þangað sem olian hefur verið flutt
með neðansjávarleiðslum Bretagne-
búum er í fersku minni oliumengun-
in frá Torrey Canyon, en þá runnu til
hafs frá Cornwall 1 1 2 000 tonn af
oliu, sem mengaði strendur
Bretagne i rúmlega 100 milna fjar-
lægð
Sum oliuskipin taka 300 000
tonn, og þess verður krafizt að þar
verði reyndir hafnsögumenn um
borð Sérfræðmgur einn hefur skrif-
að eftirfarandi i greinargerð um
málið — Það er mjög erfitt að sigla
á þessum slóðum. Þarna er brima
samt, mikið um grynningar og þok
ur eru tiðar Fyrr eða siðar hlýtur að
verða slys, sem gæti haft afar alvar-
legar afleiðingar
Hinar klettóttu Bretlandseyjar eru
helztu uppeldisstöðvar um 25 fugla
tegunda Þar af verpa 19 á Hjalt-
landi, m a 96% af þeim kjóa, sem
verpir á Bretlandi, 71% af heim-
skautakjóa og 30% af teistu og
skarfi
Mikilvægar varúðarráðstafanir
gerðar gegn olíumengun
Shell Expro, sem annaðist
leiðsluna, lagði hana um Yell Sound
en hafsbotninn þar er mjög
klettóttur. Þar er og mjög straum-
þungt og getur straumhraðinn náð
8 hnútum á klukkustund Nauðsyn-
legt þótti að lagfæra og slétta hafs-
botninn, þar sem leiðslan átti að
liggja og var fenginn kafbátur til að
flytja 45 þúsund tonn af möl niður á
hafsbotn og leggja þar veg í bókstaf-
legri merkingu
Stuttbylgjustöðvum var komið
upp á tveimur stöðum í landi, og þar
með gat farkosturinn, sem flutti
leiðsluna, haldið sig beint yfir
neðansjávarveginum, meðan hún
var lögð Leiðslan snerti botn i um
það bil þúsund feta fjarlægð frá
bátnum, og var því fenginn sér-
stakur kafbátur til að ganga úr
skugga um. að hún hefði i raun
réttri hafnaðá réttum stað
í september sl. skaut um 400
fetum af leiðslunni upp úr djúpun-
um, og Ijóst var, að miklu lengri
bútur hafði losnað frá hafsbotnin-
um Megnið af steypuklæðningunni
hafði dottið af leiðslunni, og þar
sem hún var tóm, varð hún lauflétt
og flaut upp á yfirborðið Hún hefur
nú verið klædd steypu á nýjan leik
og lögð mður á botn Yell Sound
Hins vegar hefur ekki fengizt svar
við þeirri spurningu, hvað valdið
hafi skemmdunum á leiðslunni og
hvort slikt muni endurtaka sig,
þegar oliu hefur verið hleypt á í mai
sl var haldin ráðstefna i Houston
aðeins lokið skólaskyldu og lagt
stund á nám i. endurskoðun i bréfa-
skóla Á sl. ári hefur stjarna hans
farið ört hækkandi og hann situr nú
i stjórn hins nýja félags British
National Oil Corp ásamt stórveldum
á borð við Balogh lávarð og Kearton
lávarð Félagið var stofnað til að
gæta hagsmuna brezku stjórnar-
innar varðandi vinnslu Norður-
sjávaroliunnar.
Oliufélögin hafa orðið við þeirri
kröfu Clarks að greiða fiskimöhnum
um 70 þúsund sterlingspund í
skaðabætur vegna skemmda, sem
þeir hafa orðið fyrir við hinar ýmsu
framkvæmdir þeirra Er hér emkum
að ræða bætur vegna skemmda á
veiðarfærum, en það hefur orðið
umtalsvert m a vegna grjót og
malarflutninga oliufélaganna
Clark hefur farið þess á leit, að
sérhver leiðsla og hvað annað. sem
lagt verður á hafsbotninn vegna
oliuframkvæmdanna, verði fjarlægt,
þegar oliulindirnar verða þurrausnar
eftir um það bil tvo til þrjá áratugi
Um 2 000 selir kæpa á þessum
slóðum Þarna er mikið af olnboga-
skeljum — lindýrum með keilu
myndaðar skeljar, sem úir og grúir
af í fjöru en drepast unnvörpum við
mengun Olnbogaskeljarnar eru
mikilvægur hlekkur i lifkeðju
strandarinnar
Það er ætlunin að vera á varð-
bergi gegn hvers konar náttúru-
spjöllum af völdum oliustöðvarinnar
í Sullom Voe, og þvi munu verða
framkvæmdar liffræðilegar athugan
ir af itrustu kostgæfm, og þess gætt
að umhverfið bíði ekki skaða af
hinum nýja oliuiðnaði við Sullom
Voe
Þegar hafa verið gerðar ráðstafan-
ir til að stemma stigu fyrir oliumeng-
un í Norðursjó og hafa oliufélögin
viðað að sér eyðingarefnum af ýmsu
tagi svo og tækjabúnaði Þá hefur
verið gerður samningur um greiðslu
bóta vegna oliumengunar. ef ekki
tækist að koma i veg fyrir hana
Felur samningurinn i sér, að allt að
8 milljónir verða greiddar hverju
sinni fyrir skemmdir, sem hljótast af
oliu á þessum slóðum
THE OBSERVER