Morgunblaðið - 12.10.1976, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. OKTÓBER 1976
Minning:
Sigurður Jóhanns-
son vegamálastjóri
1 dag er til grafar borinn frá
Dómkirkjunni í Reykjavfk Sig-
urður Jóhannsson, vegamála-
stjóri, sem andaðist i Færeyjum 2.
þ.m.
Sigurður Jóhannsson var fædd-
ur 16. marz 1918 að Hofsstöðum f
Miklaholtshreppi, Hnappadals-
sýslu. Foreldrar hans voru merk-
ishjónin Jóhann Hjörleifsson, yf-
irverkstjóri Vegagerðar rfkisins,
og fyrri kona hans, Sigríður Sig-
urðardóttir.
Hann lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum i Reykjavík vor-
ið 1937 og prófi f byggingarfræði
frá Danmarks Tekniske Höjskole
vorið 1942. Síðan starfaði hann
sem verkfræðingur í Danmörku
og Svíþjóð, þar til hann kom heim
til Islands f febrúar 1945. Þá gerð-
ist hann verkfræðingur hjá Vega-
gerð rikisins til ársins 1956.
Sigurður Jóhannsson átti sæti f
hafnarstjórn Reykjavikur
1946—1950. Kenndi stærðfræði
við Menntaskólann f Reykjavfk á
árunum 1947—55. Átti sæti í
stjórn Verkfræðingafélags ís-
lands 1949—1950. Hann var skip-
aður vegamálastjóri 1. febr. 1956
og veitti því þessu umfangsmikla
og erfiða embætti forstöðu í rösk
20 ár.
Jafnframt vegamálastjóraemb-
ættinu hlóðust á hann ýmis trún-
aðarstörf á vegum hins opinbera.
Þannig hefur hann átt sæti í
Skipulagsstjórn ríkisins frá 1956,
Umferðarlaganefnd og formaður
Islandsdeildar Nordisk Vej-
teknisk Forbund frá sama tíma og
Almannavarnaráð frá stofnun
þess 1962. Hann var kosinn for-
seti Ferðafélags Islands árið 1961
og endurkosinn jafnan sfðan.
Hann gerðist fégi í Rotaryklúbbi
Reykjavíkur 1960 og starfaði þar
mikið.
Skipun Sigurðar Jóhannssonar
í embætti vegamálastjóra 1956
sætti ekki gagnrýni. Hann var
raunar sjálfsagður til þess starfs.
Frá 11—12 ára aldri hafði hann
unnið við vegagerð hjá föður sín-
um, Jóhanni Hjörleifssyni, yfir-
verkstjóra. Hann hafði verið
kúskur í vegavinnu, snyddumað-
ur, kantmaður og flokksstjóri við
vegagerð á Kerlingarskarði og á
Holtavörðuheiði á þeim tíma sem
allt var unnið af handafli með
haka, skóflu og kvísl og hesta-
kerran notuð til flutninga. Sem
verkfræðingur vegagerðarinnar í
11 ár þekkti hann hina nýju tækni
með stórvirkum vinnuvélum.
Hann þekkti og hvern vegar-
spotta, brú og rennu, hverja efnis-
námu og hvern verkstjóra um
land allt. Hann þekkti þetta yfir-
gripsmikla fyrirtæki ofan í kjöl-
inn.
Vegagerð á Islandi hefur frá
upphafi verið hápólitísk. Tog-
streita milli hreppa og landshluta
um fjárframlög og framkvæmdir
mikil. Allir vildu fá framkvæmdir
I sínu umdæmi, sem þýddi oftast
það, að hver hreppur fékk svo
lítið fjármagn að naumast hrökk
fyrir flutningi vinnuflokka milli
staða.
Sigurði Jóhannssyni tókst fljót-
lega að koma fastri og skynsamri
skipan á þessi mál með lagni og
festu.
Hann beitti sér f-yrir setningu
nýrra vegalaga 1963, sem lögðu
grundvöll að framtíðarstefnu í
vegamálum landsins. Með því
m.a. — að flokka vegakerfið eftir
umferðarþunga, — að stefna að
endurbyggingu þess með gerð
hraðbrauta með varanlegu slit-
lagi, — að tryggja Vegagerð rfkis-
ins fasta og ákveðna tekjustofna
og að skapa meiri festu í fram-
kvæmdum með því að semja vega-
áætlun til 4ra ára.
Þessi vegalög hafa gerbreytt
stöóu Vegagerðar ríkisins hin síð-
ari ár og skapað festu í allar fram-
kvæmdir hennar, sem sffellt fara
vaxandi.
Sigurður Jóhannsson hefur alla
tíð sýnt mikla stjórnunarhæfi-
leika og dugnað í starfi sínu, sem
hann rækti af áhuga og samvisku-
semi. Innan stofnunarinnar hefur
hann komið á heppilegri og skyn-
samlegri verkaskiptingu, dreift
valdi sínu en einbeitt sér sjálfur
að yfirsýn og eftirliti.
Merkustu ráðstöfun hans tel ég
vera stofnun verkfræðiskrifstofu
Vegagerðarinnar úti á landi þ.e. í
Borgarnesi, Isafirði, Akureyri,
Reyðarfirði og Selfossi á árunum
1971—1972, sem hafa yfirumsjón
með framkvæmdum í viðkomandi
héruðum.
Á sama tfma og mörg rfkisfyrir-
tæki hafa reynt að draga til sfn
vald úr héruðunum til Reykjavík-
ur, hefur Vegagerð rfkisins haft
frumkvæði um að dreifa valdi
sínu út í landsbyggðina með ágæt-
um árangri.
Með tengingu hringvegarins
um landið með vegagerð á Skeið-
arársandi 1974 og tengingu Djúp-
vegarins 1975 var lagningu þjóð-
brautarkerfis landsins lokið.
Verkefni næstu ára er endur-
bygging vegakerfisins með varan-
legu slitlagi. Það mikla verkefni
vonaðist Sigurður Jóhannsson til
að fá að vinna að í næstu 10—12
ár, ef honum hefði enst aldur til.
Sú von brást.
Vegamálastjórastarfið er tví-
mælalaust eitt erfiðasta og van-
þakklátasta starf landsins. Sig-
urður Jóhannsson fór ekki var-
hluta af gagnrýni fjölmiðla og
einstaklinga. Hins vegar er
ánægjulegt að benda á að nær
allar áætlanir hans og Vegagerð-
arinnar um hin stærri verk hafa
staðist hvað framkvæmdatfma og
kostnað snertir, en það hefur ver-
ið næsta sjaldgæft um opinberar
framkvæmdir á síðari árum.
Alft sem kom frá Vegagerð rík-
isins undir stjórn Sigurðar
Jóhannssonar tif Afþingis var til
fyrirmyndar. Samstarf hans við
Alþingi og alþingismenn ein-
kenndist af lipurð og festu.
Hann naut i ríkum mæli trausts
þeirra og virðingar. Fyrir nokkr-
um árum sagði dr. Bjarni heitinn
Benediktssonar við mig: „Ég tel
vin þinn Sigurð Jóhannsson einn
míkilhæfasta og samviskusamasta
embættismann landsins." Þetta
álit dr. Bjarna hygg ég að sé sam-
mæli allra sem þekktu störf hans.
Sigurður Jóhannsson hlaut
margháttaða viðurkenningu fyrir
störf sín. Hann var sæmdur Stór-
riddarakrossi hinnar islenzku
fálkaorðu árið 1975. Auk þess hef-
ur hann hlotið heiðursmerki allra
Norðurlandanna.
Með fráfalli Sigurðar Jóhanns-
sonar hefur stúdentahópurinn frá
1937 misst einn sinn bezta og
elskulegasta skólabróður. Hann
var mikill og farsæll námsmaður,
jafnvfgur á allar námsgreinar.
Imynd hreysti og drengskapar,
alltaf hress og glaður. Hann var
hinn góði drengur sem ávallt var
reiðubúinn til að miðla af þekk-
ingu sinni og hjálpa öðrum f skóla
og jafnan sfðan. Við munum hann
fullan af áhuga á fjölmörgum
málum. Fátt mannlegt lét hann
sér óviðkomandi. Alla tfð hefur
hann verið fremstur í flokki að
hafa forgöngu um að viðhalda
hinum gömlu og góðu kynnum.
Hann hafði nánara samband við
skólafélagana, bæði heima og er-
lendis, en nokkur annar. Og ekki
má gleyma ræktarsemi hans við
ekkjur og börn látinna bekkjar-
bræðra. Það er nú vissulega skarð
f.yrir skildi í okkar hópi.
Sjálfur hefi ég misst minn bezta
vin. Við höfðum verið vinir í 50
ár. Við vorum saman í barna-
skóla, tjaldfélagar í vegavinnu í 8
ár og sessunautar í Menntaskólan-
um. Á vináttu okkar hefur aldrei
fallið skuggi. Engan son hefi ég
þekkt elskulegri og umhyggju-
samari við móður sfna- en hann
var affa tíð og raunar við fjöl-
skyldu sína alla.
Sigurður Jóhannsson gekk að
eiga Stefanfu Guðnadóttur, þá
rektorsritara við Menntaskólann f
Reykjavík, árið 1951 og áttu þau
hjón því silfurbrúðkaup i vor.
Stefanía er mikil prýðiskona og
var mikið jafnræði með þeim
hjónum. A smekklegu menning-
arheimili þeirra ríkti ást og ein-
drægni. Þaðan komu gestir end-
urnærðir af góðra vina fundi. Þau
eiga einn son, Skúla, gáfaðan og
góðan dreng, sem er við nám f 5.
bekk Menntaskólans f Reykjavfk.
Samheldnari fjölskyldu hefi ég
ekki þekkt. Saman var lesið og
fræðst. Saman var ferðast um
hverja helgi á vit íslenzkrar nátt-
úru í göngu- og skíðaferðir. Hún
var samstillt f starfi og leik.
Sigurður Jóhannsson var hóg-
vær en mikilhæfur persónuleiki,
sem barst lítt á, en naut trausts og
virðingar allra sem honum kynnt-
ust. Hann var vissulega drengur
góður.
Kona min og börn þakka honum
einstæða umhyggju og vináttu
alla tíð og ég kveð hann sem kær-
an bróður.
Megi góður guð styrkja
Stefaníu, Skúla og ástvinina alla f
djúpri sorg.
Ásberg Sigurðsson
„Innsígli öngvir fengu
Upp á Iffsstund bið,
En þann kost undir gengu,
Allir að skilja við.“
Svo segir Hallgrfmur Pétursson
i sálminum „Um dauðans óvissan
tfma“ og vissulega eru þessi orð
jafn sönn í dag og fyrir liðlega 300
árum.
Þó er mjög mismunandi hvern-
ig brottkall manna úr þessu Hfi
ber að. Ándlát manns, sem er
sjúkur, þjáður eða gamall og far-
inn að þreki er oft kærkomin
hvíld og blessun fyrir hann og
einnig þá sem eftir lifa, jafnvel
þótt þeir virði hinn látna og sakni
þeirra daga, er hann hafði fulla
heilsu og starfskrafta.
Skyndilegt andlát manns, sem
enn er á besta aldri og sem fram á
sfðustu daga virðist við fulla
heilsu og ekki sýnileg ástæða til
að ætla annað en hann gæti lengi
enn unnið þjóð sinni margt til
þarft, er eins og reiðarslag fyrir
þá, sem eftir lifa.
Hið sviplega fráfall Sigurðar
Jóhannssonar, vegamálastjóra,
laugardaginn 2. þ.m. varð fyrir þá
sem hann og hans störf þekktu
mikið áfall, því þrátt fyrir las-
leika hans frá því f byrjun ágúst-
mánaðar, vonuðust allir eftir að
sjá hann brátt aftur starfhæfan.
Þeim sem unnið höfðu með Sig-
urði f áratugi féllust hendur, svip-
að þvf sem Jónas Hallgrfmsson
segir: „Vakna þeir ei en sitja og
sakna, segjast ei skilja hvað
Drottinn vilji.“
Sigurður Jóhannsson var fædd-
ur 16. mars 1918, á Hofsstöðum I
Miklaholtshreppi, sonur Jóhanns
bónda þar, síðar verkstjóra hjá
Vegagerð rfkisins, Hjörleifssonar,
og konu hans Sigríðar Sigurðar-
dóttur.
Sigurður kynntist þegar á ungl-
ingsárum vinnubrögðum í vega-
vinnu og gleymdi þeirri reynslu
aldrei. Hann þekkti vel öll tæki og
vélar sem þar voru notuð og skildi
einnig hið hrjúfa og hreinskilna
tungutak þeirra, sem þar vinna
hörðum höndum.
Sigurður var stúdent 1937 og
lauk byggingaverkfræðiprófi frá
Kaupmannahafnarháskóla 1942.
Vegna heimsstyrjaldarinnar
komst Sigurður ekki til Islands
fyrri en 1945, en vann við verk-
fræðistörf í Kaupmannahöfn
1942— 1943 og síðar eftir að hann
komst til Svíþjóðar, f Stokkhólmi
1943— 1945.
Eftir heimkomuna til Islands
1945 hóf Sigurður þegar störf hjá
Vegagerð ríkisins og starfaði þar
til æviloka. Embætti vegamála-
stjóra gegndi hann frá því 1.
febrúar 1956.
Jafnframt gegndi Sigurður
mörgum trúnaðarstörfum, t.d. f
Skipulagsnefnd ríkisins, stunda-
kennari við Menntaskólann í
Reykjavík, ráðunautur í vatns-
veitumálum og átti sæti f al-
mannavarnaráði, en það kom til.
Þá var han einnig fotseti Ferðafé-
lags Islands samfellt frá því 1961.
Árið 1951 kvæntist Sigurður
eftirlifandi konu sinni, Stefaníu
Guðnadóttur og eignuðust þau
einn son, Skúla, sem nú er 18 ára
menntaskólanemi.
Hjónaband Sigurðar og
Stefaníu var farsælt. Hún var Sig-
urði stoð og stytta í erfiðu og
erilsömu starfi og bjó honum fag-
urt heimili.
Um embættisferil Sigurðar þori
ég að fullyrða, að hann var f hópi
hinna fremstu embættismanna
þessa lands. Kom þar margt til.
Hann var vel menntaður verk-
fræðingur með langa starfs-
reynslu, þegar er hann tók við
embætti vegamálastjóra. Komu
þá stjórnandahæfileikar hans
fyrst verulega vel i ljós. Hann var
góður mannþekkjari og að honum
löðuðust góðir starfsmenn og hon-
um var sú list lagin að trúa hverj-
um starfsmanni fyrir verkefnum
við hans hæfi. Hann beitti sér líka
fyrir valddreifingu frá miðstjórn
vegagerðarinnar í Reykjavík út i
umdæmin og fékk þangað smátt
og smátt hæft tæknilið, kom á fót
birgðastöðvum og vélaliði. Trún-
aðarsamdand vegamálastjórans
og hans næstu manna var mjög
gott og brátt varð til samvalinn
hópur sérfræðinga hjá Vegagerð
, rfkisins í nánu sambandi við um-
dæmin út um land. Þvf varð stofn-
unin ekki stjórnvana, er Sigurður
varð að taka sér hvíld að læknis-
ráði I byrjun ágústmánaðar þ.á.
Yngri félagar Sigurðar tóku við
og héldu störfunum áfram á
þeirri braut, sem Sigurður hafði
markað þannig mun Vegagerð
rfkisins njóta góðs af skipulags-
störfum Sigurðar um ókomin ár,
löngu eftir andlát hans.
Samstarf Sigurðar við sam-
rönguráðuneytið var alltaf gott en
kynni mfn af honum urðu fyrst
mikil og náin er verið var að
undirbúa frumvarp til nýrra
vegalaga, sem sfðar varð vegalög-
in 1963, sem tóku gildi 1. jan.
1964, en þá voru lögleidd ákvæðin
um vegaáætlun og markaða tekju-
stofna til vegagérðar. Þau lög
hafa oft verið endurskoðuð og
unnum við Sigurður jafnan að
þvf, ýmist tveir eða með fleirum.
Sfðustu endurskoðun vegaga lauk
fyrir tveimur vikum og tókum við
Sigurður þátt f henni, ásamt fimm
alþingismönnum, einum úr hverj-
um þingflokki og því lauk svo, að
allir urðu sammála um tillögur,
sem I ráði er að leggja fyrir næsta
Alþingi.
Samkomulag þetta þakka ég
fyrst og fremst elju og þolinmæði
Sigurðar við að leita eftir lausn,
sem sætt gæti ólík sjónarmið
nefndarmanna, en jafnframt
leyst þann vanda, sem við blasir, á
viðunandi hátt.
Guðspekingar segja, að sumir
menn geti — vitandi eða ósjálf-
rátt — látið undircitund sína
starfa að lausn vandamála, meðan
líkaminn sefur. Mér datt oft í
hug, að Sigurður hlyti að hafa
þennan hæfileika, þvf þótt hringt
væri í hann seint um kvöld og
eitthvert vandamál fært f tal,
hafði hann oftast þrauthugsað
málið og myndað sér á því skoðun
þegar næsta morgun.
Samstarf okkar Sigurðar var
bæði langt og árekstralaust, þótt
báðir þættu nokkuð geðríkir,
enda skildi hvor annan og að báð-
ir stefndu að sama marki var þá
hver hugmynd rædd, uns sam-
komulag varð um, hvað best hent-
aði. Ég met mikils langa vináttu
okkar og fjölskyldna okkar og ég
er þess fuilviss, að samstarf okkar
Sigurðar hefur orðið mér betri
skóli en flest annað. Fyrir þetta
og margt annað f kynnum okkar
Sigurðar, sem of langt yrði upp að
telja er ég þakklátur og þótt ég
sakni Sigurðar, eins og flestir sem
með honum unnu, verða minning-
arnar um gáfaðan, ósérhlffinn og
velviljaðan vin ekki frá mér tekn-
ar.
Eins og margir samviskusamir
embættismenn tók Sigurður
nokkuð nærri sér ýmsa gagnrýni
sem oft var ósanngjörn, á stofnun
hans, einkum gagnrýni á stór-
framkvæmdum, sem alltaf kann
að orka tvfmælis, hvenær tfma-
bært sé að ráðast i.
Má þar nefna hraðbrautarfram-
kvæmdir frá Reykjavík austur f
Flóa og upp f Kollafjörð, fram-
kvæmdirnar á Skeiðarársandi
sem lauk 1974 og loks nú brúna
yfir Borgarfjörð. Um þessi mál
þóttist nær hver maður geta
dæmt í ræðu og riti og var þá ,
eins og nú er í tísku, oft sveigt
óspart að þeim opinberu aðilum,
sem áttu hlut að máli. Oft rædd-
um við Sigurður þessi mál en kom
jafnan saman um, að tíminn
myndi sanna að sú ákvörðun sem
tekin hafði verið væri rétt og eftir
nokkur ár myndi enginn skylja
t.d. hvernig Islendingar gátu búið
f landi hér i 1100 ár án hringvegar
um landið og okkar mál myndi
sannast, svipað og Davíð skáld
Stefánsson segir í kvæðinu „Veg-
urinn:“ „Er starfinu var lokið og
leyst hin mikla þraut, fannst lýðn-
um öllum sjálfsagt að þarna væri
braut.“ Yfirleitt hefur raunin orð-
ið sú, sem skáldið segir.
Fráfall Sigurðar er vissulega
áfall fyrir embættismannahóp
lands okkar, en mestur er þó
harmur fjölskyldu hans, eigin-
konu og ungs sonar. Þar eru mín
fátæklegu orð fánýt. Þó tel ég það
vera ástvinum Sigurðar huggun í
harmi þeirra, að hinn látni var
viðurkenndur sem frábær maður
f sfnu starfi og nafn hans mun lifa
f verkum hans.
Það var aðeins eitt sem Sigurð-
ur aldrei kunni og það var að
hlífa sjálfum sér við vinnu. Slíkir
menn verða sjaldan langlífir.
Óhamingjusamur gáfumaður og
Snæfellingur sem missti heilsuna
á unglingsaldri og dvaldi á sjúkra-
húsi það sem eftir var ævinnar,
nær 30 ár, kvað:
„Þegar æviröðull rennur
rökkvar fyrir sjónum þér,
hræðstu eigi, Hel er fortjald,
hinum megin birtan er.“
I augum kristinna manna er dauðinn ekki
aðeins endir þessa þungbæra jarðlffs heldur
miklu fremur upphaf að nýju og fegurra
tilverustigi.
, Brynjólfur Ingólfsson.
Góður vinur og starfsbróðir er
skyndilega og óvænt fallinn frá á
miðjum starfsaldri í athafnasömu
lffi. Mann setur hljóðan við slíka
harmafregn, en hlíta verður
sköpum þótt oft reynist erfitt að
skilja eða sætta sig við. Svo er nú
einnig við andlát Sigurðar
Jóhannssonar vegamálastjóra.
I fátæklegum kveðjuorðum
verður hér ekki rakinn æviferill
hins látna né margvísleg störf, en
getið um þann þátt er snýr að
skipulagsmálum. Frá þvf Sig-
urður tók við starfi vegamála-
stjóra árið 1956 átti hann sæti í
skipulagsstjórn ríkisins á tímum
mikillar uppbyggingar og þjóð-
lffsbreytinga. Sigurður Jóhanns-
son tók við ríkri arfleifð í
embætti eftir merka og þjóð-
kunna fyrirrennara sína en þeir
voru Sigurður Thoroddsen fyrsti
landsverkfræðingur, síðar yfir-
kennari, — Jón Þorláksson síðar
ráðherra og Geir G. Zoéga vega-
málastjóri. Þeirri arfleifð og for-