Morgunblaðið - 30.12.1976, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. DESEMBER 1976
fUí>r0ui#M»i§>
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjómarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sfmi 10100.
Aðalstræti 6. slmi 22480.
Áskriftargjald 1 100.00 kr á mánuði innanlands.
í lausasolu 60.000 kr. eintakið
r
Iþessum mánuðí efndu
bændur víða um land til
fjöldafunda um hagsmunamál
sin, þar sem úttekt var gerð á
stöðu bænda í þjóðfélaginu í
dag og bent á leiðir til að rétta
hlut stéttarinnar. Efnisatriði
umræðna og samþykkta á
þessum bændafundum voru
mismunandi, eftir aðstæðum í
viðkomandi landbúnaðarhér-
uðum, en fóru þó i meginat-
riðum í sama farveg, sem hér
verður lítillega gerð grein fyrir,
og þá einkum stuðst við niður-
stöður fundar að Árnesi í Gnúp-
verjahreppi, þar sem um 400
bændur þinguðu.
Þar var í fyrsta lagi vakin
athygli á því að bændur væru
lægst launaða starfsstétt þjóð-
félagsins, samkvæmt opínber-
um skýrslum um launasaman-
burð. Vantað hefði hvorki
meira né minna en 25 til 30%
á kaup þeirra til þess að það
væri sambærilegt við meðal-
laun svokallaðra viðmiðunar-
stétta. Þetta þýddi i raun að
bændur hefðu unnið kauplaust
sem svaraði tæpum þremur
mánuðum á ári.
í annan stað var vakin á því
athygli að bændur hefðu þurft
að bíða nokkuð á annað ár eftir
fullnaðargreiðslum á skilaverði
sauðfjárafurða, sem væri óvíð-
unandi fyrirkomulag.
í þriðja lagi var á það bent að
ekki hefði náðst grundvallar-
verð á mjólk í þessu fram-
leiðsluumdæmi á sl. ári og
skeikaði þar sem svaraði
80.000 krónum á meðalbú hjá
mjólkurbúi Flóamanna.
í fjórða lagi væru óþurrkar á
Suðurlandi orsök þeirrar erfiðu
fjárhagsstöðu bænda, sem nú
kallaði á frekari samheldni
þeirra og varnarviðbrögð.
Fundurinn krafðist eftirfar-
andiaðgerða:
1) Að endurskoðaðir verði
gjaldaliðir verðlagsgrundvallar
á fjármagnsliðum, sem og aðrir
kostnaðarliðir, sem væru al-
gjörlega óraunhæfir i mati. 2)
Bændur fengju án tafar hækk-
anir á afurðaverði, sem þeir
eiga lögboðinn rétt til vegna
hækkunar á framleiðslukostn-
aði og launum. 3) Afurðalán
verði hækkuð svo að slátur-
leyfishöfum verði gert kleift að
greiða minnst 80% sauðfjáraf-
urða á hausti og mjólkurbúum
að greiða 90% mjólkurafurða á
framleiðsluári. Stjórnvöld geri
sérstakt átak til þess að slík
fyrirgreiðsla fáist nú þegar
handa bændum á óþurrka-
svæðum.
Þá áréttaði fundurinn eftir-
farandi athugasemd og ábend-
ingu:
a) Að bændur hefðu ekki
óskað eftir niðurgreiðslum á
landbúnaðarafurðum, heldur
væru þær fyrst og fremst hag-
stjórnartæki ríkisvaldsins og
tekjutilfærsla í þjóðfélaginu í
þágu neytenda
b) Kannað verði, hvort ekki
sé rétt að hætta niðurgreiðslum
á kjöti og kjötvörum, en í þess
stað verði söluskatti aflétt, svo
sem gert hefur verið með
mjólk, fisk, kartöflur, egg og
nýja ávexti.
Það var fært fram til varnar
drætti á skilum á skilaverði
sauðfjáraafurða (Hvolsfundur-
inn), að togstreita hefði verið
um verð á gærum, sláturkostn-
aður hefði reynst hærri en áætl-
að hefði verið og seinkun orðið
á greiðslu útflutningsuppbóta,
en nú væru (í byrjun desember
1976) ógreiddar 392 m.kr. á
sauðfjárframleiðslu sl árs.
Halldór E. Sigurðsson land-
búnaðarráðherra sagði m.a. á
Árnesfundinum, að útflutn-
ingsuppbætur hefðu verið van-
metnar við fjárlagagerð 1976,
auk þess sem almenn afkoma
ríkissjóðs hefði verið á þá lund,
að varlega hefði orðið að fara í
hækkun rikisútgjalda. Hins
vegar hefði rikisstjórnin nú
ákveðið að greiða í þessum
mánuði það sem ógreitt væri at
útflutningsuppbótum frá fyrra
ári.
Eyjólfur Konráð Jónsson
alþingismaður lagði skömmu
fyrir jól fram tillögu til þings-
ályktunar, þar sem svo er kveð-
ið á, að ríkisstjórninni verði
falið að hlutast til um, að við-
skiptabankar greiði rekstrar- og
afurðalán landbúnaðarins beint
til bænda. í greinargerð er vitn-
að til samþykkta umræddra
bændafunda, m.a. fundarins á
Blönduósi, þar sem segir að
stærsti aðili sauðfjárafurða
,,hafi ekki skilað réttu verði á
rettum tíma til sláturleyfis-
hafa."
Hver sem afstaða manna er
til einstakra samþykkta á um-
ræddum bændafundum, má
hitt Ijóst vera, að þeir hafa
vakið réttmæta og timabæra
athygli á stöðu bændastéttar-
innar í þjóðfélaginu i dag.
Landbúnaðurinn hefur mátt
sæta vaxandi gagnrýni á
undanförnum misserum. Efalit-
ið má hagræða ýmsu í land-
búnaði á betra veg, bæði fyrir
bændastéttina og þjóðfélagið i
heild, en svo er og um fleiri
þætti þjóðarframleiðslunnar
En gildi landbúnaðar í þjóðar-
búskapnum er eftir sem áður
mjög veigamikið, sem ekki
verður um of undirstrikað
Þær fjarstæðuraddir hafa
heyrzt, að það væri þjóðhags-
lega hagkvæmt að leggja niður
landbúnað á íslandi og flytja
inn landbúnaðarafurðir Þetta
er þjóðhættuleg kenning. Þeir
tímar hafa komið og geta kom-
ið enn, að erfitt verði um slika
aðdrætti i sundurlyndum og
viða sveltandi heimi. Þá sem
ætíð er hollt að búa að sínu.
Miðað við núverandi gjaldeyris-
aðstæður þjóðarinnar hefði og
innflutningur á sambærilegum
afurðum landbúnaðarfram-
leiðslunnar heldur betur sett
strik í reikninginn og sennilega
greitt úrslitahöggið að rótum
fjárhagslegs sjálfstæðis þjóðar-
innar. Landbúnaðurinn brauð-
fæðir ekki einvörðungu bænda-
stéttina sem slíka, heldur legg-
ur hann iðnaðinum til verðmæt
hráefni. Ullar- og skinnaiðn-
aður er mjög vaxandi útflutn-
ingsgrein. Flest kauptún og
kaupstaðir á íslandi byggja til-
veru sína að verulegu leyti, og
sumir þéttbýlisstaðir að öllu
leyti, á úrvinnslu landbúnaðar-
afurða, eða iðnaðar og
verzlunarþjónustu við nærliggj-
andi landbúnaðarhéruð. Þann
veg er íslenzkt atvinnu- og
efnahagslíf samanslungið, og
íslenzkar atvinnugreinar hvor
annarri háðar. Þá er ótalinn
hlutur islenzkrar bændastéttar í
menningararfleifð og samtíma
menningu þjóðarinnar. Það er
því rík ástæða til að leggja eyru
við þeim boðskap, sem frá um-
ræddum bændafundum hefur
borizt.
Bændafundir
Olíulandið
Equador
Á örfáum árum hefur Equador
orðið næststærsta olíuútflutn-
ingslandið i Suður-Ameríku —
næst á eftir Venezuela. Olían er
að umbreyta Equador. En hinir
fátæku verða lítið varir við
olíuauðæfin nýju.
— Nema við það, að allt hefur
orðið miklu dýrara, segir Sara
Crespo. Hún býr i fátækra-
hverfinu í fenjunum í Guaya-
quil. Hús fjölskyldunnar stend-
ur á stölpum i vatnsmýrinni þar
í borginni.
Hinar ört vaxandi tekjur
Equadors af olíu hafa munað
þjóðarbúið miklu. Ríkistekj-
urnar hafa margfaldazt, en
olían hefur vissulega einnig
skapað vandamál. Tekjurnar af
olíunni hafa aukið eftirspurn
eftir öllum vörum og hvers
kyns þjónustu og það svo mjög,
að verðlag hækkar óðfluga.
Verðbólgan hefur numið um
20, 40 og 30 af hundraði á síð-
ustu árum. Laun hafa alls ekki
hækkað að sama skapi.
— Og sízt lægstu launin, segir
Sara. Það eru lágmarkslaunin,
sem mestu máli skipta fyrir
hina fátæku, en þau eru í
reyndinni hámarkslaun fyrir
okkur. Mörgum er greitt ennþá
minna, þó að þá sé bannað.
Hinn nýi oliuauður hefur
leitt til ört vaxandi innflutn-
ings erlendra neyzluvara, til
lóða- og byggingabrasks og til
enn örari flutninga fólks frá
sveitunum til þéttbýlisins.
— Það er rétt, segir Sara. En
hvaða ánægju höfum við af
því? Hér i fátækrahverfinu höf-
um við ekki efni á því að kaupa
neinar munaðarvörur. Við
verðum jafnvel að borga fyrir
að fá hingað drykkjarvatn með
tankbílum. Byggingarlóðir
hækka mjög i verði, en hverjir
vilja byggja á „Ióðum“ okkar og
þá á stólpum úti i vatnsfeninu?
Olían hefur einnig áhrif á
jafnvægið í byggð landsins til
hagsbóta fyrir höfuðborgina
Quito uppi í fjöllum. Það gerist
á kostnað stærstu borgarinnar,
Guayaquil, og láglendisins í
suðurhluta landsins að öðru
leyti. Olian er nefnilega unnin
úr jörð í frumskógunum fyrir
austan Quito, og olíuleiðslan
yfir hin háu Andesfjöll niður
til strandar liggur nálægt Quito
og til hafnarbæjarins
Esmeralda, en ekki til stærstu
hafnarborgarinnar, Guayaquil.
Afleiðingin er, að íbúar Gua'ya-
quil, fyrst og fremst hinir ríku,
en einnig margir fátæklingar,
telja sig í vaxandi mæli af-
skipta og arðrænda af valdhöf-
unum í höfuðborginni.
Olfuvinnslustöð f Equador.
Anders Kiing skrifar frá Sudur-Ameríku
Hinum fátæku Indíánum i
fjöllunum hefur oliuauðurinn
fremur örðið til bölvunar en
blessunar. Því að tekjurnar af
olíunni hafa stórhækkað verð á
nær öllu nema þeirra eigin
vinnuafli. Atvinnuleysið hefur
öllu fremur aukizt en minnkað,
fullyrðir hið vinstrisinnaða
tímarit ,,Nueva“, sem S:ra er
fylgjandi.
— Lóðabraskið og byggingar-
æðið, sem verðbólgan hefur
haft í för með sér, hefur aukið
gróða byggingarmeistaranna,
svo að nú hafa þeir efni á að
kaupa steypuvélar og önnur
tæki, sem draga úr þörfinni á
ófaglærðum byggingarverka-
mönnum. Fleiri verzlunarmenn
hafa einnig getað keypt sér
litla, japanska vörubíla, svo að
þeir þurfa ekki eins marga
Indíána til burðar og áður. Þó
að vinnuafl þeirra kosti nánast
ekki neitt.
Hverjir hafa svo grætt mest á
olíunni? Hvert hafa allir olíu-
peningarnir runnið? Meðal
þeirra, sem mest hafa hagnazt,
eru hershöfðingjarnir. Þeir
tóku völdin árið 1972 meðal
annars vegna þess, að þeir
óttuðust, að þeir myndu fá of
lítinn hlut af hinum væntan-
lega olíuauði. Nú hafa þeir
fengið hærri laun og fleiri
hlunnindi ýmiss konar og
nýtízkulegri vopn og annan
herbúnað. Forustumennirnir í
hernum hafa einnig getað not-
að olíupeningana til að afla sér
pólitískra fylgismanna úti um
land með því að úthluta fé til
bygginga skóla, sjúkrahúsa og
vega og til annarra opinberra
framkvæmda. Kaupmennirnar
eru eínnig ánægðir. Það hefur
orðið auðveldara að fá lán í
bönkum og innflutningsleyfi
hjá yfirvöldunum.
— Það þarf ekki heldur að
greiða eins miklar mútur fyrir
innflutningsleyfin, sagði kaup-
maður einn i Guayaquil. Rikis-
starfsmenn fá nú betri laun og
eru ekki eins háðir mútum sér
til lifsviðurværis.
Hin aukna eftirspurn eftir
neyzluvörum hefur aukið veltu
kaupmanna og ágóða þeirra. Og
um fram allt: Kaupmenn geta
betur en nokkrir aðrir verndað
sig gegn verðhækkunum með
þvf að hækka sjálfir verðið á
vörum sínum og þjónustu.
Hinir fátæku virðast hafa
grætt minnst á olíunni. En hafa
þeir ekki haft neinn hagnað af
henni?
— Jú, segir Sara, að nokkru
leyti, það verður ef til vill auð-
veldara fyrir okkur að koma
börnum í skóla í framtíðinni.
Það er sagt, að það sé orðið
auðveldara að fá námsstyrki.
Um 55.000 ungmenni stunda
nú nám við háskóla i Equador,
en það er fimm til sex sinnum
fleiri en fyrir nokkrum árum.
Hinar auknu ríkistekjur vegna
oliunnar hafa haft þau áhrif, að
framlög til menntamála hafa
aukizt. Þess vegna eru veittir
fleiri námsstyrkir til barna
fátækra foreldra. Það er
stærsta von Söru — því að án
menntunar geta börn hennar
aldrei brotizt undan oki
fátæktarinnar.