Morgunblaðið - 16.01.1977, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16.JANUAR 1977
— ÉG HELD að viðbrigðin verði kannski ekki mikið meiri, þegar
umskiptin verða hjá mér en orðið hafa á þeirn nfutfu árum, sem
ég hefi lifað. Breytingarnar hafa mestar orðið á skoðunum fölks á
Iffinu frá þvf á mfnum bernskuárum. Maður var alinn upp við
gerólfkar Iffsskoðanir þeim, sem nú eru rfkjandi. Hvcð verður við
umskiptin veit maður raunar ekkert. Eg vona bara að eitthvert
framhald verði á. Þar verði ekki bara auðn. Nú, ef svo fer,
skynjum við ekkert til foftfðarinnar. Þá tekur maður þvf Ifka. Eg
hefi aldrei verið neitt að æðrast yfir hlutunum. Þó eitthvað hafi
orðið öðruvfsi en maður hafði viljað, þá hefi ég ekki séð ástæðu
til að lifa f óánægju.
Eitthvað á þessa leið féllu orð Guðbrands Benediktssonar frá
Broddanesi f viðtali við blaðamann Mbl. f tilefni nfræðisafmælis
hans f dag. Guðbrandur hafði að beiðni okkar skroppið úr
vinnunni til okkar á ritstjórnarskrifstofuna, frár á fæti og hress I
bragði, eins og ætfð. Ilann er okkur vel kunnugur frá þvf hann
sendi okkur fréttir úr Strandasýslu f blaðið meðan hann bjó í
Broddanesi. Þar var hann bóndi f 40 ár. Eftir að hann fór að vera f
Reykjavfk að vetrinum, gerðist hann húsvörður alþingis f Þórs-
hamri. Og er hann áttræður þurfti að hætta þar fyrir aldurs sakir,
gerðist hann vottur hjá borgarfógetaembættinu. Þangað heldur
hann með strætisvagni hvern morgun fyrir klukkan níu úr
Kópavogi, þar sem hann býr hjá dóttur sinni, og fer ekki aftur
heim fyrr en vinnutfma lýkur kl. 4—5 á daginn.
Bærinn Broddanes við Kollaf jörð f Strandasýslu, þar sem Guðbrandur bjó f 40 ár.
— Það er enginn vafi á því að
best er fyrir aldraðan að fá að
vinna eftir þvi sem hann getur,
sagði Guðbrandur. Enginn hef-
ur gott af þvi að leggjast fyrir
af því einu að hann er gamall.
Ég er heilsuhraustur, fæ bara
stöku sinnum tilkenning fyrir
hjartað og legg mig þá og læt
það líða frá. Ég veit að ef ég
hætti að vinna, þá fer ég bara
upp i bólið mitt og ligg þar.
Maður verður að eiga erindi, til
að vera á ferli. Það er erfitt að
rangla um bæinn til þess eins
að fá hreyfingu. Ég er þvi ákaf-
lega þakklátur fyrir að fá að
starfa, og hve vinveittir þeir
eru mér hjá borgarfógeta og
vilja nýta mig.
Guðbrandur er fæddur að
Gröf í Bitru 16. janúar 1887.
Foreldrar hans voru þá ung-
lingar og ekki gift, sagði hann .
Og því var hann tekinn 17
vikna gamall í fóstur til Björns
Björnssonar, bónda í Steinadal
og síðar i Garpsdal i Geiradals-
hreppi og konu hans Sigríðar
Þorláksdóttur. — Það var mikil
gæfa að komast til þessara góðu
hjóna, sagði Guðbrandur. Frá
þeim fór ég ekki fyrr en um
fertugt. Siðustu árin bjuggum
við i tvíbýli I Garpsdal. Ég hafði
kvænst fyrri konu minni, Sig-
rúnu dóttur Helga Helgasonar
bónda i Gautsdal og Ingibjarg-
ar Friðriksdóttur, en hún var
dóttir Sigríðar fóstru minnar.
Sigrúnu konu mina missti ég
eftir fimm ára sambúð frá
tveimur dætrum okkar. Önnur
ólst upp hjá móðurforeldrum
sinum, en hin var með mér.
Matthildur er nú húsfreyja á
Hólmavik, en Sigurbjörg er bú-
sett i Noregi. Ég hélt áfram að
búa i Garpsdal til 1927. Þá
kvæntist ég aftur. Sá að maður-
inn lifir ekki einn og sótti mér
konu norður að Broddanesi,
heimasætuna Ingunni Þor-
steinsdóttur. Og fluttist svo
þangað. Hún var dóttir Þor-
steins Helgasonar og Helgu Sig-
urðardóttur í Hrafnadal í
Hrútafirði, en fósturdóttir Ing-
unnar afasystur minnar, sem
þá var orðin ekkja i Brodda-
nesi.
— Hvar kemur inn í þessa
ættfærslu sú kunna kona Guó-
björg I Broddanesi, sem skrif-
aði bækur?
— Hún var lika afasystir mín,
systir Inguiinar og Guðbrands
afa míns. Systurnar höfðu báð-
ar búið i Broddanesi. Um það
leyti sem ég kom i Broddanes,
fór Guðbjörg að skrifa minning-
ar sinar, sem út komu í bókinni
„Gamlar glæður" og vöktu at-
hygli. Hún hafði að visu skrifað
litla minningabók, sem út kom
um 1930, en síðan orðið hlé á
fram til 1939—40. Eftir að ég
kom í Broddanes sat hún mikið
við skriftir. Hún var að missa
sjón en gat þó lokið við að
Varla verða umskiptin
framundan meiri en
hér hafa orðið sl. 90 ár
skrifa bókina sjálf. Ég man vel
þegar bókapakkinn kom með
fjórum bókum frá útgefandan-
um og hún var að taka utan af
þessari dýrmætu sendingu.
Þetta mun hafa verið laust eftir
áramótin. Þegar hún var búin
að þvi, þá strauk hún bækurn-
ar, en varð að spyrja hvort hún
sneri bókinni rétt — sá hana
ekki. En henni þótti vænt um
að sitja með bókina, þegar búið
var að leiðbeina henni. Nú, í
Broddanesi hefi ég svo verið
viðloðandi síðan, var fyrst
bóndi þar I 40 ár og sfðan heim-
ilisfastur, þvi dóttir mín og
tengdasonur búa þar nú.
Búskapur á Ströndum á þeim
tíma hefur sjálfsagt verið nokk-
uð erfiður og við spyrjum Guð-
hrand nánar um það. — Á
Ströndum er einkum fjárbú-
skapur, sagði hann. Einu sinni
hugðumst við byrja kúabúskap
og jafnvel stofna samsölu, en
ekkert varð af því. Við sáum að
það þýddi ekkert. Vegasam-
band var lengi nær ekkert. Ég
held að fyrsti bilinn hafi komist
norður i Steingrímsfjörð um
1930. Þá var ekið vestur um
Dali og um Steindalsheiði í
Gilsfjarðarbotn, og gert svo við
þann veg, að hægt var að fara
hann að sumrinu. En 1937 var
lagður bilvegur úr Hrútafirði
og norður Strandasýslu að
Hólmavík. Maður þurfti þvi að
birgja sig upp fyrir veturinn og
hafa svolitla fyrirhyggju, Þó
var ekki svo, að ekki væri hægt
að ná sér í björg í bú, ef á þurfti
að halda. Þá var farið á sjó til
Hólmavíkur. Við áttum góða
báta í Broddanesi, því það er
hlunnindajörð.
— Hvernig nýttuð þið hlunn-
indin?
— í Broddanesi var bæði sel-
ur og dúntekja. Og viðarreki
var þó nokkur, og það þótti gott
í þá daga ef nægan við rak til að
halda við húsum. Peningshús
voru úr rekaviði, sem við söguð-
um sjálfir, en steinhús var
byggt árið 1934. Svo komu til
sögunnar girðingar, þegar farið
var að girða tún og beitilönd.
Fyrst voru aðeins túngirðingar,
eftir að farið var að slétta tún-
in. Svo komu stórvirkar vinnu-
vélar og þá tekin stærri tún til
ræktunar. Og nú eru hagarnir
orðnir ræktaðir lika. Þeir eru
brotnir upp og grafnir skurðir
og gerðir að ræktuðu landi. Allt
þetta þarf að girða og þá koma
rekaviðarstaurar i góðar þarfir.
— Var ekki fénu beitt eins og
hægt var?
— Jú, meðan ég bjó, var fé
beitt meðan hagar voru. Hjá
fóstra mínum var staðið yfir
fénu og þótti gott. Maður var
vel klæddur og fann ekki fyrir
kuldanum. Við vorum í ullar-
nærfatnaði og ullarpeysum og
utan yfir i vaðmálsúlpum, sem
ekki voru að vísu eins léttar og
úlpurnar eru nú.
— Það var mikil vinna við
hlunnindin, heldur Benedikt
áfram. Það þurfti að sinna
æðarvarpinu vel, raunar betur
en við bændur höfðum tök á. I
fyrstu var dúnninn hreinsaður
heima, hitaður á járnpönnu yf-
ir glóð. Það var vont verk og
þreytandi. En leiðinlegt var þó
að þurfa að leggja net fyrir
blessaða kópana um það leyti
sem þeir voru að verða sjálf-
bjarga. Netin voru í sjó i 2—3
vikur, en venjulega tók þetta
ekki nema tvo daga hjá okkur.
Það er leiðinlegasta verk, sem
ég hefi unnið. En öllu má venj-
ast, og vaninn sljóvgar. Lífið er
svona. Er það ekki svipað með
lömbin. Maður leggur sig fram
til að litlu lömbin megi lifa og
komast upp að vorinu, til þess
segir Guðbrandur í
Broddanesi níræður
Guðbrandur Benediktsson frá
Broddanesi. Myndin var tekin
fyrir fáeinum dögum, þegar
meðfylgjandi viðtal fór fram.
Ljósm. RAX.
að taka þau svo frá mæðrunum
á haustin og senda i sláturhús.
Það er áreiðanlega eitt það
erfiðasta, sem bóndi verður að
gera.
— Er gott starf að vera
bóndi?
• — Já, ég held að það sé eitt
besta starfið I þjóðfélaginu. Af
hverju? Jú, maður getur skipu-
lagt starf sitt sjálfur, verið
frjáls þessa stundina ef maður
vill og haft þó nokkuð mikil ráð
yfir eigum sínum. Maður ræður
því hvernig maður hagnýtir sér
þær.
— Ég hefi átt gott líf, segir
Guðbrandur ennfremur. Var þó
aldrei efnaður, heldur fátækur.
Ekki fer maður með neitt með
sér hvort eð er. Oft hvarflar að
manni hugsun um það, hve
mikið maður leggur i sölurnar
til að eignast eitthvað, vitandi
að það verður eftir. Sem betur
fer taka mínir afkomendur við í
Broddanesi. Þar býr nú Sigrfð-
ur dóttir mín. Tengdasonurinn
Einar Eysteinsson vinnur að
búinu og virðist ætla að halda
áfram á þeirri braut, og komin
eru barnabörn. Ég hefi raunar
átt barnaláni að fagna. Auk
þeirra, sem þegar eru nefnd,
eru börnin af seinna hjóna-
bandi: Ingunn, gift Þorsteini
Gunnarssyni menntaskólakenn-
ara. Björn húsasmiður, kvænt-
ur Grétu Guðmundsdóttur, Þor-
steinn rafvirki, kvæntur Ingi-
björgu Skúladóttur frá Dönu-
stöðum, Benedikt læknir,
kvæntur Kristinu Sigurðardótt-
ur ljósmóður, Sigurður, kvænt-
ur Layfeyju Eysteinsdóttur frá
Bræðrabrekku. Við hjónin bú-
um núna hjá dóttur okkar i
Kópavogi, en i þvi húsi býr
einnig sonur okkar með sinni
fjölskyldu.- Við megum vera
ánægð með börnin, því þau eru
vel lukkuð, eins og sagt var.
Á sumrin fer Guðbrandur
gjarnan heim f Broddanes. Seg-
ist ekki gera neitt annað þar en
labba um með stafinn sinn og
hafa gaman af að horfa á vinnu-
brögðin, sem eru svo gerólík
því sem hann átti að venjast.
Eitt hafa þau i för með sér, sem
ekki er algott að hans dómi.
Börnum og unglingunum er
næstum ofaukið. Þau hafa eng-
in verkefni við heyskapinn fyrr
en þau komast á vélarnar. Og
konurnar komast heldur ekki i
útiverk. Húsbóndinn fer með
sláttuvélina og situr á henni,
siðan með tætarann og heyið
fer beint á vagn, sem hvolft er
úr í gryfjuna heima, segir
hann. Tengdasonur minn gefur
nú orðið ekkert nema votheys-
verkað hey. Hann er nýbúinn
að byggja heygeymslu sem
þannig er útbúin að hann getur
hvolft úr vagninum beint i
hana. Þann hátt hafa flestir á
nú orðið á Ströndum og eru
ekki eins háðir veðráttunni sem
fyrr! Þeir geta haldið áfram að
heyja jafnt og þétt. Þetta held
ég að séu mestu umskiptin í
mina tið.
— Og nú býrðu og vinnur í
borginni?
— Já, það eru mikil viðbrigði.
Ég get ekki vel áttað mig á þvi.
Ég get ekki skilið að bóndi, sem
búinn er að lifa í fámenni og
við fábreytt lif, skuli á gamals-
aldri geta samrýmst svo vel
nýju starfi og mörgu fólki. En
framhald á bls. 17