Morgunblaðið - 08.03.1977, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞKIÐJUDAGUR 8. MARZ 1977
Magnús Eggertsson hefur
verið lögregluþjónn i 47 ár.
Hann hefur gegnt störfum bæði
í almennu lögreglunni og eins I
rannsóknarlögreglunni frá
1941. Við báðum Magnús ; >.
segja okkur frá þessu u gömlu
dögum og þeirri þ- >/un, sem
orðið hefur á starfsemi lög-
reglunnar þau ár, sem hann
hefur verið svo tengdur henni.
,,Ég byrjaði í lögreglunni 2.
janúar 1930. Þá gekk ég á lög-
reglunámskeið, en var þó ekki
ráðinn fyrr en 1. marz, er nám-
skeiðinu lauk. Við vorum 14 á
námskeiðinu, sem telst hafa
byrjað 1. janúar þetta ár og var
þetta talsverður liðsauki fyrir
lögregluna, því að fyrir voru
aðeins 15 menn. Þetta var
fyrsta skiptið, sem lögreglu-
námskeið var haldið og við
þessa miklu breytingu, sem
varð að lögregluliði borgarinn-
ar, voru jafnframt teknir í
notkun nýir einkennisbúning-
ar. Var það búningurinn, sem
síðar var notaður um mörg ár,
eða þartil núverandi einkenn-
isföt komu."
„Hermann Jónasson var lög-
reglustjóri á þessum tíma og
með þessari eflingu lögreglunn-
ar voru gerðar ýmsar veiga-
miklar breytingar á starfshátt-
um hennar. Vinnutíminn var
styttur talsvert og komið á
þremur 8 klukkustunda vökt-
um á sólarhring, en vaktir
höfðu verið mun lengri áður.
Ég byrjaði strax sem varðstjóri
og hygg ég að það hafi ekki
komið fyrir fyrr né síðar. Þó
byrjaði Stefán Thoararensen
einnig um sama leyti sem varð-
stjóri og var hann á morgun-
vakt, en ég og Guðbjörn Hanns-
son skiptumst á á síðdegis- og
næturvakt. Áður hafði aðeins
verið einn varðstjóri, Guðbjörn,
en hann stjórnaði þá nætur-
vaktinni. Erlingur Pálsson yfir-
lögregluþjónn gegndi jafn-
framt varðstjórastörfum á dag-
inn. Þessar þrjár vaktir, sem
settar voru á stofn þetta ár voru
þannig, að morgunvaktin var
alltaf sami hópurinn, en í henni
voru elztu mennirnir. Hún var
frá 06 til 14 á daginn. Hinar
tvær vaktirnar skiptust á að
taka næturstörfin mánuð í
senn. Næturvaktin var frá
klukkan 22 til 06 og dagvaktin
frá 14 til 22. Morgunvaktin var
heidur fámennari en hinar
tvær, sem töldu 9—10 menn, en
voru 7 á morgunvakt."
„Hvernig voru lögregluþjóns-
störfin á þessum tíma?“
„Þau voru að ýmsu leyti ólík
því sem nú er. Þegar ég hóf
störf var lögreglustöðin í bak-
húsi að Lækjargötu 6B og höfð-
um við þar tvö heldur óvistleg
herbergi til ráðstöfunar. Árið
eftir eða 1931 flyzt lögreglan
siðan í Arnarhvol og jókst þá
húsnæðið í 3 herbergi, þar af
eitt, sem ætlað varyfirlögreglu-
þjóninum, Erlingi Pálssyni. Á
þessum tíma vann hin almenna
lögregla einnig rannsóknar-
störf, þar sem rannsóknarlög-
reglan í Reykjavík hafði þá
ekki verið stofnuð. Til marks
um, hversu störfin hafa aukizt
má geta þess, að i þessum
tveimur herbergjum lög-
reglunnar og fjórum öðrum
herbergjum lögreglustjóra-
embættisins var unnið að störf-
um, sem nú eru unnin í hinni
veglegu lögreglustöð við
Hverfisgötu, tveimur öðrum
lögreglustöðvum borgarinnar
hjá rannsóknarlögreglunni í
Reykjavík og hjá Sakadómi
Reykjavíkur. Á þessu sést hvað
störfin hafa aukizt gifurlega á
þessum 47 árum. Lögreglan
hafði sjálf tvö herbergi í Arnar-
hvoli.
Umferðin á þessum tíma var
ekki vandamál, þótt okkur
fyndist þó nóg um sjálfum á
þeim tíma. Um þetta leyti eru
innan við 1.000 bílar í Reykja-
vík og þótt gatnakerfið hafi ver-
ið ófullkomnara og minna, var
áreiðanlega miklu rýmra um
bilana þá en um þá 50 þúsund
bila, sem eru í Reykjavík í dag.
Litið var um árekstra í umferé
inni.“
„Hefði
ekki
viljað
fara
„Hvað var það helzta, sem
lögreglan þurfti að hafa af-
skipti af?“
„Nú — menn drukku sig
fulla þá eins og nú,“ segir
Magnús og brosir. „Þetta var þó
á bannárunum, en einhvern
veginn urðu menn sér úti um
áfengi þrátt fyrir það. Var það
fyrst og fremst smyglað vín. Þá
voru einnig alls konar árekstr-
ar og útköll, sem sinna þurfti
og fyrir kom að menn stælu og
sviku eins og nú. Upp úr þessu
hefst heimskreppan og henni
fylgdi atvinnuleysi og eymd og
fleira. Þetta hafði í för með sér
talsverðan óróa I sambandi við
þröng kjör, sem fólk átti við að
búa. Á árunum 1932 og ’33 var
talsvert um óeirðir einkum í
sambandi við pólitíska atburði
og ég minnist sérstaklega hinna
miklu atburða 9. nóvember
1932. Þá urðu óeirðir við Góð-
templarahúsið, Gúttó, er þar
var haldinn bæjarstjórnarfund-
ur. Lögó var fram á fundinum
tillaga um að lækka kaupið í
atvinnubótavinnu, sem bærinn
hélt uppi — sjálfsagt til þess að
fjármunirnir entust betur — en
þetta mæltist að sjálfsögðu illa
Magnús Eggertsson.
— Ljðsm.: Friðþjófur.
Magnús Eggertsson
yfirlögregluþjónn
rannsóknarlögregl-
unnar sjötugur í dag
fyrir og olli miklum slagsmál-
um. Um þetta hefur mikið verið
ritað og rætt.“
„Var ekki erfitt fyrir fá-
mennt lögreglulið að stilla til
friðar í slíkum hamagangi?"
„Jú, vissulega. Við vorum 29 í
liðinu og þennan dag voru til-
tækir 27 lögreglunenn. Einn
varð að vera á stöðinni, en ann-
ar var veikur að því er mig
minnir. Ég held að aðeins 4 hafi
verið ósárir eftir bardagann við
Gúttó.“
„Varðst þú fyrir meiðslum?“
„Já, ég var algjörlega rotaður
og brákaðist að auki á herða-
blaði. Þetta er eina skiptið, sem
ég hef verið rotaður á starfs-
ferli mínum, en einu sinni áður
hafði ég einnig orðið fyrir
meiðslum. Það var á öðrum
bæjarstjórnarfundi, er ég var
nefbrotinn. Ég man nú ekki
hvaða mál var á dagskrá fund-
arins, en þetta var held ég dag-
inn fyrir gamlársdag 1931.
Kvöldið eftir urðu svo nokkrar
eftirhreytur vegna þessara
óláta.“
„Gamlárskvöld voru áður
fyrr heldur mikil ólátakvöld?“
„Já, það voru þau áður en
menn tóku að dreifa brennun-
um svo víða. Ég held ekki að
mönnum hafi almennt verið
uppsigað við lögregluna á þess-
um tíma, a.m.k. fann ég aldrei
persónulega fyrir því. Á þess-
um árum voru óeirðir yfirleitt
tengdar polítiskum atburðum
og leit fólk þá gjarnan á lög-
regluna sem fulltrúa rikisvalds-
ins og skeytti því skapi sínu á
henni.“
„Hver voru svo tildrög þess
að þú réðst til rannsóknarlög-
reglunnar?"
„Ég gegndi störfum í
almennu lögreglunni til 16. mai
1941. Ástæðan fyrir þvi að ég
réðst þangað var að mér þóttu
næturvaktirnar heldur leiðin-
legar og vildi fá skaplegri
vinnutíma. Það þreytir menn
líka að þurfa ávallt að ganga í
einkennisbúningi. Rannsóknar-
lögreglan í Reykjavík er stofn-
uð 1933, en áður en hún varð til
hafði lögreglan rannsakaó mál.
Hafði það að nokkru komið í
hlut yfirlögregluþjónsins, en
óbreyttir lögregluþjónar
gegndu einnig þessu starfi. Það
hafði Guðlaugur Jónsson gert,
en hann fór siðan að vinna við
sakaskrá Reykjavikur. Þá tók
Sveinn Sæmundsson við og
varð fyrsti yfirlögregluþjónn
rannsóknarlögreglunnar, er
það embætti var stofnað 1938.
Fyrst í stað voru þeir þrír, sem
voru í rannsóknarlögreglunni,
Sveinn, Ingólfur Þorsteinsson,
sem síðar tók við yfirlögreglu-
þjónsstörfum af Sveini, og
Ágúst Jónsson. 1940 verður sú
breyting, að dómsvaldið er tek-
ið frá lögreglustjóraembættinu
og stofnaður er Sakadómur
Reykjavikur. Þótti þá rétt að
rannsóknarlögeglan tilheyrði
Sakadómi. Þegar ég kem 1941,
eru starfsmenn rannsóknarlög-
reglunnar orðnir 7 eða 8, þar
með taldir boðunarmenn fyrir
sakadómarana.
Fyrst vann ég aðallega við
rannsókn umferðarslysa, en aó
sjálfsögðu urðum við allir að
vinna það sem til féll, þvi að í
svo fámennum hóp voru ekki
tök á neinni verkaskiptingu. Þá
fékkst ég einnig við brunarann-
sóknir og ávísanasvikarann-
sóknir. Á þessum tima hef ég
því að sjálfsögðu fengizt við all-
ar tegundir mála, sem rann-
sóknarlögreglunni hafa borizt.
Breytingin á starfseminni er
mikil. Nú eru hér t.d. 32 fast-
ráðnir starfsmenn og auk þess
þrír lausráðnir. Af þessum
fjölda vinna 7 að boðunum fyr-
ir sakadómarana, að flutningi
fanga og fleira.“
„Hve mikið hefur þeim mál-
um, sem borizt hafa, fjölgað á
þessum tima?“
„Hér áður fyrr var aðeins
haldin skrá yfir einstaka mála-
flokka og yfir bifreiða- og um-
ferðarslys, sem rannsökuð voru
hér fram til næstrfðustu ára-
móta, var haldin sérstök skrá.
Öll mál hafa síðan verið skráð
frá 1972 og það var málafjöldi
5.759, 1973 var hann 6.155, 1974
var hann 6.570, 1975 var hann
6.619 og á síðastliðnu ári var
fjöldi mála, sem okkur barst
6.350. Samkvæmt þessu sést að
stöðugt stígandi er i málafjöld-
anum, þar til á siðastliðnu ári
að nokkur fækkun verður.
Þrátt fyrir það hefur vinnuálag
hér aukizt gifurlega, þvi að mál-
in verða sífellt umfangsmeiri
og hinum meiri háttar sakamál-
um hefur fjölgað — einkum í
sambandi við fjársvik. Það hef-
ur verið erfitt að koma því svo
fyrir, að menn hafi fengið að
vinna óskiptir að einu máli í
senn, hvað þá fleiri saman án
þess að þurfa að sinna öðrum
störfum jafnframt. — Það er
fyrsta sinni í Geirfinnsmálinu
að heill hópur manna er látinn
vinna mánuðum saman að einu
máli. Þetta er fyrirbrigði, sem
þykir sjálfsagt og eðlilegt
erlendis, en til þess að unnt sé
að taka upp þessa starfsháttu
hér, þyrfti starfsmönnum rann-
sóknarlögreglunnar að fjölga
mikið.“
„En er ekki verið að leggja
rannsóknarlögregluna í
Reykjavík niður?“
„Jú, nú er auðvitað mjög mik-
il breyting í vændum, þegar
rannsóknarlögreglan í Reykja-
vík verður lögð niður og rann-
sóknarlögregla ríkisins tekur
við af henni. Ég verð því ef að
likum lætur síðasti yfirlög-
regluþjónn rannsóknalög-
reglunnar i Reykjavík og hætti
með henni. Erum við þá þrir,
sem gegnt höfum þessu starfi,
Sveinn Sæmundsson, Ingólfur
Þorsteinsson og ég.“
„En að lokum Magnús.
Hvernig hefur þú kunnað við
starfið?“
„Ég hefði ekki gegnt lög-
reglumannsstarfi i 47 ár, ef mér
hefði ekki likað það sæmilega
og ég sé a.m.k. ekki eftir þvi að
hafa gerzt lögregluþjónn. Hitt
er svo annað mál, að einhvern
tíma hefur e.t.v. hvarflað að
mér að skipta um starf.
Ég hef unnið hér með mörg-
um ágætum mönnum og það er
að sjálfsögðu ýmislegt, sem
maður lærir og kynnist í starfi
sem þessu. Ég hef fengið margs
konar reynslu, sem ég vildi
ekki hafa farið á mis við,s‘ sagði
Magnús Eggertsson yfirlög-
regluþjónn að lokum.
—mf.
Að lokum skal þess getið, að
Magnús Eggertsson verður í
dag hjá dóttur sinni og tengda-
syni að Espilundi 13 í Garðabæ
og tekur þar á móti gestum.
Frá lögreglusíöðinni, er hún var f Arnarhvoli upp úr 1930. A myndinni eru: Magnús Eggertsson, Björn
Vigfússon (styður hönd undir kinn), Magnús Hjaltested og Guðmundur Stefánsson (talar f sfma).
Myndina tók Loftur Guðmundsson Ijósmyndari.
á mis við reynslu
lögreglustarfsins ’ ’
„HANN er eini lögregluþjónninn á tslandi, sem aldrei hefur verið óbreyttur
lögregluþjónn, heldur yfirmaður frá fyrsta. Þrátt fyrir það er hann einhver bezti
yfirmaður, sem unnt er að hugsa sér og skilningsríkastur á vandamál óbreyttra
Iögreglumanna,“ sagði einn af starfsmönnum rannsóknarlögreglunnar f Reykjavík,
er blaðamaður Morgunblaðsins leit inn í höfuðstöðvar rannsóknarlögreglunnar nú
fyrir skömmu. Erindið var að ræða við Magnús Eggertsson yfirlögregluþjón
rannsóknarlögreglunnar, en f dag er hann sjötugur.