Morgunblaðið - 01.04.1977, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR í. APRÍL 1977
— Hefur náð
fótfestu
Framhald af bls. 16
þessum málum ynnu. Á þeim 6
mánuðum, sem Salkin starfaði
að sölu íslenzks lagmetis í
fyrra, seldi hann samtals fyrir
70 milljónir króna, og eins og
áður sagði hafa þegar verið
gerðir sölusamningar um verð-
mæti að upphæð 200 milljónir
króna. Helztu erfiðleikana
kvað hann vera í dag, að ís-
lenzk skipafélög sigldu á allt of
fáar hafnir i Bandaríkjunum
og til þess að leysa þann vanda
hefðu þeir m.a. þurft að flytja
lagmetið fyrst til Evrópuhafna
og síðan þaðan til Banda-
ríkjanna. Einu hafnirnar, sem
Iceland Waters Industries get-
ur nýtt í Bandaríkjunum sé
varan send beint frá íslandi,
eru Norfolk og Portsmouth.
— Aðalfundur
VSÍ
Framhald af bls. 15
tilkostnaður sjávarútvegsms mun
halda áfram að aukast
2 Markaðshorfur I heild eru óvissar
og þó sérstaklega hvað snertir
loðnumjöl og saltfisk
3. Verðjöfnunarsjóður er illa í stakk
búinn til að mæta hugsanlegum
skakkaföllum
4 Fiskifræðingar hafa spáð minnk-
andi þorskafla við ísland fram til
1980 og telja nauðsynlegt að
draga úr veiðum.
Verðhækkunum á útflutningsafurð-
um ber að fagna. Aflaaukingu sömu-
leiðis svo lengi sem ekki er um ofveiði
að ræða Aftur á móti ber að harma
einhliða fréttaflutning, sem aðems
nefnir krónutöluhækkanir útfluttra
sjávarafurða, án samhengis við aðra
þætti Til að fá heildarmynd af stöðu
sjávarútvegsins er nauðsynlegt í fyrsta
lagi að taka tillit til þeirrar stöðu sem
hann var í áður en verðhækkanirnar
hófust í öðru lagi að gera sér grein
fyrir þeim gífurlegu hækkunum sem
orðið hafa á hráefni, launum og öðrum
rekstrarliðum á sama tíma í þriðja og
síðasta lagi þeirri stöðu sem sjávarút
vegurmn nú er í og framtíðarhorfum
og má í því sambandi nefna að með
tilliti til þeirra upplýsinga. er fyrr
l'99Jð. frá opinberum aðilum um af-
komuna á yfirstandandi vetrarvertíð þá
munu gjöld fara fram úr tekjum sem
nemur tæpum 1200 milljónum miðað
við veiðar og vinnslu
— Victor Grubbs
Framhald af bls. 17
lendingarnir sem taka þátt í rann-
sókninni viðurkenna að á hljóðritun-
um flugntsins sé ekki að finna
beiðm KLM um flugtaksheimild, en
KLM telur að verið geti að það gæti
stafar af fjarskiptabilun því að starfs-
menn félagsins hafa tröllatrúa á hin-
um látna flugstjóra sinum
Veldhuizen van Zanten, og telja
óhugsandi að hann hafi fanð í loftið
án leyfis
— Yfirmaður
Framhald af bls. 1.
Zaire-hermenn hafi séð hvíta her-
menn i innrásarliðinu. Hann
sagði að barizt væri við sam-
göngumiðstöðina Mutshatsha, 80
km vestur af koparbænum
Kolwezi.
Fréttastofan sagði að Mobuto
hefði borið til baka frétt í franska
blaðinu Le Monde um að hann
hygðist segja af séi; fara í útlegð
og fá völdin Nguzpa Karl-I-Bond
utanríkisráðherra.
— Frímerki
Framhald af bls. 2.
um umslögum og hversdags-
bréfum, sem sýna rétta notkun
frímerkja. Gerð litmyndanna
var mikið vandaverk og oft á
tíðum reyndist erfitt að ná rétt-
um litum frummerkjanna en að
sögn höfundar, Jóns Aðalsteins
Jónssonar, hefur prentun
myndanna tekizt ótrúlega vel. í
formála bókarinnar kemur
fram að til að ná sem beztum
árangri hefur jafnvel orðið að
renna sumum örkum myndasíð-
anna allt að tólf sinnum gegn-
um prentvélina og oft átta til
tiu sinnum.
Haukur Halldórsson, teikn-
ari, var ráðinn til að annast
hönnun bókarinnar i samráði
við höfund hennar. Litgreining
mynda var gerð af Prentmynd
sf. og filmuvinna af Korpus hf.
Bókin var offsetprentuð í
Prentsmiðjunni Odda hf. og
bundinn inn af Sveinabókband-
inu hf. Fulltrúar Póst- og síma-
málastjórnarinnar lögðu á það
áherzlu að þeir vildu þakka öll-
um þeim aðilum, sem stuðlað
hefðu að því að takast mætti að
búa bókina sem bezt úr garði en
hér er um að ræða fyrsta rit
sinnar tegundar um íslenzk fri-
merki.
Síðar á þessu ári kemur ritið
íslenzk frímerki i hundrað ár
út í enskri þýðingu en þýðing-
una hefur gert Pétur (Kidson)
Karlsson. Höfundur ritsins
fékk svo Sir Athelstan Caröe,
ræðismann Íslandsí Liverpool,
til þess að lesa það allt yfir í
þessari ensku þýðingu. Sir
Athelstan Caröe er geysifróður
um íslenzka frímerkjasögu og
raunar islenzka póstsögu og
hefur samið vandað rit um
hana, Icelandic Posts
1776—1919, er út kom árið
1947. Auk þess hefur hann rit-
að fjölmargar greinar um ís-
lenzk frimerki í tímarit. Að
sögn Jóns Aðalsteins hefur
bæði enska þýðingin og frumrit
hans notið hér mjög frábærrar
þekkingar Sir Athelstans á is-
lenzkri frímerkjafræði og er
bókin fyllilega sambærileg við
erlendar bækur um svipað efni.
Ritið íslenzk frimerki i
hundrað ár er 473 blaðsiður og
eins og áður sagði eru í bókinni
84 litmyndasíður og fylgja skýr-
ingartextar hverri siðu. Verð
bókarinnar verður kr. 30.000
með söluskatti og hún verður
fáanleg á öllum póst- og sima-
stöðvum en alls verða gefin út
8000 eintök af bókinni saman-
lagt af islenzku og ensku útgáf-
unni.
— Ríkisútgáfa
námsbóka ...
Framhald af bls. 12.
fyrir þroskahefta og aðra hópa
með sérþarfir.
Ertu ánægður með
aðhúnaðinn að útgáfunni?
Nei. Ég vil þó í þessu sam-
bandi taka fram að samskiptin
vió Menntamálaráðuneytið, þau
tæp 21 ár sem ég hef verið
starfsmaður útgáfunnar, hafa
alla tíð verið sérstaklega góð.
Ég man ekki eftir einu einasta
vandamáli, sem Ríkisútgáfan
hefur leitað með til ráðuneytis-
ins, að það hafi ekki verið
reiðubúið að hjálpa útgáfunni
við lausn þess. Aðeins þrír
menn hafa verið menntamála-
ráðherrar á þessu tímabili, þeir
Gylfi Þ. Gíslason, Magnús Torfi
Ölafsson og Vilhjálmur
Hjálmarsson. Ráðuneytisstjóri
aila þessa tíð hefur verið Birgir
Thorlacius. Ég vona ég brjótí
engar reglur þótt ég láti það
koma fram hér, að öllum þess-
um mönnum á Ríkisútgáfan og
þar með skólarnir og heimilin í
landinu mikla þakkarskuld að
gjalda fyrir að hafa stutt hana
með ráðum og dáð.
Ilvað telur þú að standi út-
gáfunni lielst fyrir þrifum?
Ófullnægjandi starfsað-
stæður.
llverju mundir þú vilja
breyta varðandi Ríkisútgáfuna .
ef þú fengið þar um að ráða?
Ég læt nægja að nefna þrjú
atriði af mörgum:
1. Ég mundi láta hana hafa
gott húsnæðí þar sem hægt
væri að koma við fyllstu vinnu-
hagræðingu. I þessu sambandi
má geta þess að útgáfan af-
greiðir nú tæplega 7 hundruð
þúsund eintök árlega og bóka-
birgðir hennar munu vera á 3.
millj. eintaka. Þegar litið er á
þetta mikla starf, einungis i
bókaafgreiðslunni, er augljóst
að það mundi borga sig fyrir
fjárveitingavaldið að veita út-
gáfunni betri starfsaðstöðu en
hún hefur nú. 2. — Að tryggja
henni fastan tekjustofn, t.d.
með því að taka upp aftur
námsbókagjaldið, þannig að út-
gáfan yrði ekki í jafnrikum
mæli og nú háð fjárveitinga-
valdinu um alla fjárhagslega
fyrirgreiðslu. 3. Nauðsynlegt er
að setja sem fyrst ný lög um
útgáfuna. Aðstæður og verk-
efni hafa breyst svo mikið frá
því er síðustu lög um hana voru
sett.
Mér skilst að þú sért búinn að
vinna að bókaútgáfu á vegum
rfkisins I tæp 38 ár. Finnst þér
bókaútgáfa skemmtileg?
Bókaútgáfa er mjög erfitt
starf, ekki sist vegna hins iitla
málsamfélags sem við lifum hér
I. En hún er Ifka eða getur verið
mjög lifandi starf, bæði
skemmtilegt og skapandi. Ég
svara því spurningu þinni ját-
andi.
— Kjarabætur
Framhald af bls. 2.
lega. Hins vegar hefði minna ver-
ið rætt um þá útgjaldaaukningu
atvinnuveganna, sem leitt hefði
af 30% kauphækkun á árinu
vegna taxtahækkana hjá fjöl-
mennustu launastéttunum, verka-
mönnum, iðnaðarmönnum og
verzlunarmönnum. Hann kvað
heildartekjur sjómanna hafa
hækkað að meðaltali um 45% og
um 32% hjá fiskvinnslufyrir-
tækjum. Kvað hann þá útgjalda-
aukningu i atvinnurekstri sem af
þessu hefur leitt ekki mega
gleymast við . kjarasamningana
sem framundan eru.
Þá sagði Jón H. Bergs: „Lífeyr-
isþegar, sem eru eða hafa verið
félagar í lifeyrissjóðum á
samningssviði ASÍ og VSÍ búa við
óþolandi misrétti, þegar saman-
burður er gerður við lífeyrisrétt-
indi sjóðfélaga í lífeyrissjóðum
rikisins og stofnana þess.“ Jón
kvað málefni lífeyrissjóðanna
enn vera til umræðu og þar sem
endurskoðun lífeyrissjóðakerfis-
ins væri það umfangsmikil að
tími hefði ekki reynzt nægur milli
kjarasamninga, kvað hann nú
unnið að þvi að framlengja bráða-
birgðasamkomulagið, sem gert
var i sfðustu samningsgerð. Um
svokailaða verðbólgunefnd, sem í
eiga sæti fulltrúar vinnumarkað-
arins sagði hann, að bráðlega væri
von á bráðabirgðaálitsgerð frá
nefndinni.
Formaður Vinnuveitendasam-
bandsins kvað verðlagningu
ýmissa nauðsynja nú miðast við
launataxta, sem i gildi væru og í
sumum tilfellum jafnvel við enn
eldri launataxta. Þetta kvað hann
nauðsynlegt að hafa í huga, því að
miklar launahækkanir hlytu óhjá-
kvæmilega að hafa f för með sér
miklar verðlagshækkanir. Því
yrði við komandi samningagerð
að fara að öllu með gát.
Aðalfundur Vinnuveitendasam-
bands Islands samþykkti eina
ályktun um efnahagsmál, sem
birt er í heild á bls. 15 í Morgun-
blaðinu í dag. Þar leggur sam-
bandið áherzlu á að komið sé á
jafnvægi í þjóðarbúskap íslend-
inga og að heilbrigt efnahagslíf sé
skapað i landinu. Segir í ályktun-
inni að reynslan af verðbólgunni
sé ólygnust, þar sem frá ársbyrj-
un 1970 hafi tímakaup launþega
innan ASÍ hækkað um 387%, en á
sama tima hafi framfærslukostn-
aður aukizt um 346%. Hins vegar
hafi raunverulegar vergar þjóðar-
tekjur á föstu verðlagi á þessu
sama timabili aðeins aukizt um
33%. Kauphækkunarsamningar,
sem ekki taki mið af staðreyndum
sem þessum geti ekki orðið annað
en verðbólgusamningar og tilefni
til skuldasöfnunar erlendis. Þessa
skuli menn minnast i kjara-
samningunum, sem í hönd fara.
— Ekkert að
vanbúnaði
Framhald af bls. 2.
innar á mikilvægi þessarar gömlu
húsasamstæðu I bæjarmynd
Reykjavíkur og ítreka marg-
endurtekna beiðni um að slíkri
menningarsögulegri arfleifð
verði þyrmt og fenginn sá bún-
ingur er henni ber.
Samtökin vænta þess að nú
verði ekki lengur á frest slegið að
taka ákvörðun um friðun og
endurreisn elstu og samstæðustu
götumyndar sem Reykvíkingar
eiga. Samtökin telja að éiganda
húsanna, ríkisstjórn íslands, beri
svo sem öðrum aðilum í þjóðfélag-
inu að hirða þannig um eignir
si'nar að ekki sé til vansæmdar og
bjóði hreinlega hættunni heim
eins og raunin sýnir.
Samtökin minna á að nú eru
liðnir rúmir tveir áratugir síðan
fyrst var bent á mikilvægi húsa-
raðarinnar austanvert við
Lækjargötu, frá Hverfisgötu og
suður að Laufásvegi. Það mun
h^a verið danski arkitektinn
Helge Finsen sem það gerði árið
1956. Hann segir: „Hin gömlu hús
austanmegin (Lækjargötu) er
eina bæjarmyndin i Reykjavík frá
fyrri tið sem heil er, þvi er sjálf-
sagt að hugleiða varðveislu
þeirra.“
Á árunum 1967 — 70 fór fram á
vegum Reykjavikurborgar ítarleg
könnun á varðveislugildi gamla
borgarhlutans í Reykjavík. í loka-
niðurstöðum segja þeir Hörður
Ágústsson og Þorsteinn Gunnars-
son, sem könnunina gerðu m.a.
„Það er okkar skoðun að menn-
ingarsögulegt og listrænt gildi
húsanna að gauksunganum Gimli
undanskildum sé slikt að niðurrif
þeirra sé óafsakanlegt, en hlut-
verk þeirra i heildarmyndinni er
þó sá þáttur, sem mælir sterkast
með varðveislu þeirra.““
Sama árið og þessar, linur voru
ritaðar lét nýstofnuð Húsafrið-
unarnefnd vera sitt fyrsta verk að
biðja menntamálaráðuneytið um
friðun Bernhöftstorfunnar.
Rétt um sama mund samþykkti
Arkitektafélag íslands áskorun
rikisstjórnarinnar sama efnis og
ári seinna bauð félagið til sam-
keppni um framiiðarafnot
torfunnar. Að samkeppni lokinni
komu fram margar athyglisverðar
tillögur, sem enn eru í fullu gildi.
Árið 1972 stofnuðu svo áhuga-
menn um varðveislu Bernhöfts-
torfunnar Torfusamtökin, sem
siðan hafa jafnt og þétt unnið að
verndun hennar. Árið 1973
máluðu þau húsin. Síðan var gerð
nákvæm athugun á ástandi
þeirra, gerð áætlun um kostnað
við endurbyggingu og drög að
framkvæmdaráætlun. Benda má
á að lokum að í tillögum um aðal-
skipulag Reykjavíkur, sem nýlega
voru kynntar opinberlega, er ráð
fyrir þvi gert, að varðveitt verði
byggðin á Bernhöftstorfunni.
Stöðugt hefur verið ítrekað við
viðkomandi stjórnvöld nauðsyn
þess að hefjast handa, en engin
svör hafa enn borist.
Af þessu stutta yfirliti sést að
bæði stjórnskipaðir ráðunautar
ríkis og borgar, sem og fjölda
sérfræðinga á sviði húsagerðar og
borgarskipulags ásamt stórum
hópi Reykvikinga eru á einu máli
um að Bernhöftstorfuna beri skil-
yrðislaust að vernda. Til eru skil-
góðar uppmælingateikningar af
húsunum, sem gerðar voru árið
1970 og því er ekkert að van-
búnaði að hefja endurbyggingu
nú þegar.
Reykjavík, 31. mars 1977,
F.h. Torfusamtakanna,
Guðrún Jónsdóttir,
Hörður Ágústsson
Glsli B. Björnsson.
— Herjólfui
Framhald af bls. 2.
vitað hefði verið að vegna titrings
á skrúfu eða. skrúfuöxli hefðu
myndast sprungur i tveimur plöt-
um á skipinu aftan til. Að sjálf-
sögðu hefði stjórn félagsins kraf-
izt þess að þetta yrði lagfært, eftir
því sem umboðsmaður Norsk
Veritas á islandi segði til um.
„Eftir að viðgerð var lokið, kom
í ljós þegar farið var að yfirfara
vél skipsins, að nokkur skekkja
var á skrúfuöxlinum og stjórn
Herjólfs krafðizt þess að þetta
yrði lagfært og einnig i þessu
tilfelli i samræmi við fyrirmæli
Norsk Veritas," sagði Ölafur.
Þá sagði hann, að jafnvel hefði
verið hægt í báðum tilfellum að
vinna verkið á skemmri tíma og
einfaldari hátt. En þar sem nú
færi fram endanieg afhending á
skipinu af skipasmíðastöðinni,
hefði stjórn Herjólfs samþykkt að
ekki kæmi til mála, að því yrði
veitt móttaka, nema þeir ágallar,
sem í ljós hefðu komið, yrðu lag-
færðir á eins fullkominn hátt og
tök væru á, enda þótt slík viðgerð
tæki lengri tíma, og enginn harm-
aði frekar en stjórn Herjólfs h.f.
þá töf sem orðið hefði og yðri á
þar til skipið kæmist í fastar
áætlunarferðir, sem vart verður
fyrr en í kringum 15. apríl.
„Stjórn Herjólfs taldi það
skyldu sina að láta ganga eins vel
frá skipinu og kostur er á og
félagið gat gert kröfu til af hendi
skipasmíðastöðvarinnar, þannig
að til frambúðar yrði, enda á
skipasmíðastöðin endanlega að
bera allan kostnað af þessum lag-
fæingum og gerðar verða að kröfu
umboðsmanns Norsk Veritas hér
á landi," sagði hann.
Þá sagði Ólafur að mikill missir
væri að Herjólfi i Vestmannaeyj-
um um þessar mundir og t.d.
hefði orðið gífurlega mikið að
gera nú fyrir páskana. Tilraunir
hefðu verið gerðar til að leigja
skip þann tíma, sem Herjólfur
yrði i viðgerð, en það hefði ekki
tekizt enn, hins vegar ætti hann
jafnvel von á því að hægt yrði að
leigja skip.
— Svavar
Guðnason
Framhald af bls. 3
þetta var hins vegar síðasta sýn-
ing Jóns."
Svavar var auðvitað á þessum
árum hreinn byltingarmaður í
myndlistinni frá sjónarhóli Jóns
Stefánssonar en Jón setti það
ekki fyrir sig og studdi þennan
landa sinn.
„Jón var svo menntaður og við-
kunnanlegur maður," sagði Svav-
ar.
„Hann kunni til dæmis heilmik-
ið fyrir sér f læknisfræði. Einu
sinni bauð hann mér I mat heim til
sln, þar sem hann bjó þá út I
Holte. Þar var auðvitað allt á
danska vlsu. enda átti hann
danska konu — reyndar tvær i
röð en ég man alltaf eftir eftirrétt-
inum. Það var skyr. Ég bað hann
blessaðan að afsaka en það gæti
ég ekki borðað — ég þyldi ekki
neinn mjólkurmat út af sýrunum i
mér. — Jú, jú, sagði þá Jón — þú
getur vel borðað skyr bara ef þú
gætir þfn á þvi að borða alltaf
skyrið með rjóma en ekki mjólk.
Og þetta stóðst. Siðan hef ég
alltaf borðað skyr með rjóma ."
Svavar er ekki lengur sami bylt-
ingarmaðurinn i Gröningen og
hann var f upphafi. ,,Nú eru þarna
komnir inn ungir menn, snarvilltir
stráklingar, sem láta stelpur kasta
fötunum og leggjast síðan jafnvel
ofan á þær — þótt þeir geri ekki
neitt „Ijótt" held ég. En þetta er
víst þeirra forretning I listinni."
Sýning Svavars Guðnasonar I
Bogasal verður opnuð kl. 3 á
morgun, laugardag, en hún verður
siðan opin daglega frá kl. 2—10
fram til 1 7. april nk.
— bvs.
— Alyktun
Framhald af bls. 15
knúnar fram kauphækkanir, sem eru
i engu samræmi við raunverulega
aukningu þjóðartekna og greiðslu-
getu atvinnuveganna, má geta nærri
hverjar afleiðingarnar yrðu.
í þessu efni er reynslan ólygnust.
Frá byrjun árs 1970 hefur timakaup
launþega innan Alþýðusambands ís-
lands hækkað að meðaltali um sam-
tals 387%. Á sama tima hefur fram-
færslukostnaður aukist um 346%.
En raunverulegar vergar þjóðar
tekjur á föstu verðlagi jukust á þessu
timabili einungis um 33%.
Það er aukning hinna raunveru-
legu þjóðartekna, sem ræður þvi
hvort, og þá hversu mikið svigrúm er
fyrir hendi á þjóðarbúinu til kaup-
máttaraukningar og kjarabóta.
Kauphækkunarsamningar, sem ekki
taka mið af þessum bláköldu stað-
reyndum geta ekki orðið annað en
verðbólgusamningar og tilefni til
skuldajöfnunar erlendis. Þessa er öll
um hollt að minnast I þeim kjara-
samningum, sem I hönd fara.
Aðalfundur Vinnuveitendasam-
bands íslands leggur enn og aftur
áherzlu á nauðsyn þess að draga úr
verðbólgunni og varar við afleiðing-
um nýrrar kollsteypu i efnahagsmál-
um. Eigi að takast að varðveita og
treysta þann efnahagsbata, sem haf-
inn er, stuðla að frekara jafnvægi i
þjóðarbúskapnum og vinna að raun-
verulegri kaupmáttaraukningu, verð-
ur að gæta hófs í ákvörðunum á sviði
kjaramála, rikisfjármála og peninga
mála á næstu mánuðum. Þar verða
einstaklingar og samtök þeirra og
þjóðin F heild að sætta sig við, að
óskhyggjan getur aldrei orðið raun-
veruleikanum yfirsterkari, þegar
meta skal hvað sé til skiptanna."