Morgunblaðið - 16.07.1977, Page 8

8
MOHGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. JULl 1977
VALLHUMALL
(AchiUea)
AF ACHILLEUM eru til mörg
og falleg afbrigði, sem eiga það
flest sammerkt að vera auðveld
í ræktun og falleg i blómi. Þau
una sér best á frekar þurr-
lendum stað og jarðvegurinn
má gjarnan vera dálítið
sendinn. Þær þurfa sól.
Allir þekkja islenska VALL-
HUMALINN Achillea mille-
folium sem vex villtur um allt
land. Ekki er hann heppilegur
eða vel hæfur í garða, hegðar
sér þar sem illgresi. En gamal-
kunnur og vinsæll var (og er)
hann sem mjög svo fjölhæf
lækningajurt. Soðinn í seyði
var hann notaður við
meltingartrufiunum, þvag-
teppu o.fb Soðinn i smyrsli eða
þurrkaður og mulinn i duft
þótti hann góður til að græða
sár eða lækna útbrot.
Rauður og bleikblómstrandi
vallhumall (Röllika) er aftur á
móti þekkt og vinsælt garð:
blóm. Hann líkist hvita vall-
humlinum að blaðskrúði og
blómskipan en er nokkru
hærri, eða um 60 sm. Blöðin eru
finleg og falleg og blómin
skrautleg i hálfsveip. Hann cr
vel viðráðanlegur í ræktun þó
raunar þurfi hann nokkurt
aðhald eins og flest afbrigði af
Achilleum.
GULLHUMALLINN Ach.
tomentosa myndar þétta jarð-
læga fínlega breiðu af ljós-
grænum fínskiptum blöðum og
uppúr henni teygja sig 10—15
sm. háir stönglar með gullgul-
um blómum í sveipkenndum
skúfum.
SKRAUT- eða MJAÐAR-
HUMALL Ach. filipendulina
verður á annan metra á hæð og
blómstrar gulum stórum blóm-
skermum sem hann lyftir
virðulega á sterkum stilkum.
Blómskermarnir halda lit
sínum yfir veturinn séu þeir
skornir af og þurrkaðir áður en
þeir byrja að fölna á plöntunni.
í sumum nágrannalöndum
okkar eins og t.d. Bretlands-
eyjum er skrauthumallinn ein-
hver allra vinsælasta og best
þekkta garðjurtin í ræktun hjá
SKRAUTHUMALL Achillea
filipendulina
almenningi þar. Og vissulega er
hann fagur með stór flöt gul
blómskermahöfuð sín sem
hann ber stoltur yfir grágrænu
burknaliku laufi.
SILFURHNAPPUR Ach.
ptarmatica er einnig ágætt
garðblóm, vinsælt og vel þekkt
hérlendis, ca. 50—70 sm. á hæð.
Hann hefur strik-lensulaga
blöð. Blómin eru hvitir smá-
hnappar og yfirleitt eru þeir
ofkrýndir. Silfurhnappurinn
þrifst vel en þarf stuðning í
blómi. Til gamans má geta þess
að hnerraduft var hér áður
fyrri búið til úr blómum og
rótum silfurhnappsins. Öllum
Achilleum er auðvelt að fjölga
með skiptingu og fræi. Fræin
spíra á um það bil 10 dögum en
athugandi er að þau þurfa birtu
til þess að spíra vel.
S.A.
HAUKAR -
HELLUBÍÓ
Kynna nýju plötuna
SVO Á RÉTTUNM
Mætum í léttleikann með HAUKUM.
Sætaferðir B.S.Í. — Þorlákshöfn — Selfossi —
Laugarvatni.
EFÞAÐERFRÉTT-
NÆMTÞÁERÞAÐÍ
MORGUNBLAÐENU
VEIÐIÞÁ TTUR

A öllum tímum hafa veiði-
menn fundið hjá sér þörf til að
útlista fyrir öðrum ástríður sin-
ar og ástæður fyrir hegðun
sinni. Þetta tilheyrir jafnt
manninum I dag, sem forföður
hans fyrir örófi alda. Veiði-
skapur er þessu tvíþætta marg-
slungna dýri svo eölileg útrás,
að jafnvel það daufgerðasta
tekur á sprett i hita leiksins.
Veiðigleðin; þessi undarlega
kennd sem maðurinn finnur af
og til, er honum eftirá sífellt
hugleiðingarefni. Hvað var það
- sem gladdi hann mest? Er það
aflinn sem liggur við fætur
hans, eða var það kitlandi eftir-
vænting aðdragandans, hraðinn
og spennan i keppni manns og
dýrs, eða bara óvissan um hver
leikslokin yrðu? Í veiðiskap
riðlast hin viðtekna venja þjóð-
lífsins, sem skipar manninum í
stéttir og stöður eða hópa eftir
tekjum og aðstöðu. 1 veiðiskap
kemur maðurinn fram eins og
hann hefur erft frumbernsku
sína og gleðinvið að finna þessa
taug í sjálfum sér leysir fjötur
hins daglega erils og gerir
manninn hlýjan og opinskáan.
Ef til vill er þarna að leita þess
hve sportveiðimenn eru oft
hástemmdir i lýsingum sínum
og hve staðfastir þeir eru f
skoðun um hvað er rétt og leyfi-
legt gagnvart veiðidýrinu og
hvað rangt. Togstreita milli ým-
issa veiðiaðferða er ævagömul.
I dag deilum við um hvort er
réttara að veiða á flugu eða
maðk eða spón. Skjóta á flugi
eða sátri og svo framvegis.
Fyrri tíma menn veltu sér upp
úr hugleiðingum um hvort væri
göfugri íþrótt að elta dýrin
uppi og króa þau af með hund-
um, leggja snörur, reiða fálk-
ann út á sléttuna, eða egna öng-
ul fyrir silung og sýndist sitt
hverjum þá sem nú.
Við skulum hverfa aftur í
aldirnar og heyra hvað fyrri
tíma menn sögðu um veiðar.
Gaston Phoebus, sem bjó I
Pyrenneafjöllum og stundaði
sportveiðar alla sfna ævi af lífi
og sál, segir í bók sinni „Livre
de la Chasse," sem hann skrif-
aði 1387—91 á þessa leið, f
enskri þýðingu Edwards,
Hertoga af York, í bókinni
„Master of Game,“ sem út kom
1405.
„Veiðimaðurinn lifir glaðara
dugnaðar lffi en nokkur annar.
Hann er hraustur á likama, og
einnig á sál, þvf iðjulaus er
hann aldrei. Sú nautn að sitja
hest, hressilegt föruneyti hund-
anna, sá fögnuður að skýra
herra sínum frá fallegum hirti,
sem að velli var lagður, og að
heyra sagt i flokknum: „Sko,
þarna var vænn tarfur, stríðalið
holdadýr! tökum hann með!“ —
þetta er nú meira en gaman.
Hvert atvik á veiðum er
skemmtilegt, allt frá þvi garp-
urinn rís úr rekkju eldsnemma
á heiðbjörtum morgni, heyrir
fuglasönginn og sér döggina á .
kvistum og grasi, unz hann snýr
heim að kvöldi, þreyttur en
sigursæll, gæðir sér vel á svíra
hjartarins með góðu víni eða
öli, og áður en hann gengur til
náða, teygar hann svalt kvöld-
loftið, svo heitur sem hann var
orðinn. Veiðimaður, sístarfandi
að verki sem hann nýtur, heil-
brigður á lfkama og sál, ávallt
nákominn náttúrunni, hann lif-
ir glaður og tápmikill, og fer
rakleitt til Paradísar, þegar
hann deyr.“
Hér er nú ekki verið að skafa
utan af hlutunum og augljóst
að maðurinn hefur meint hvert
orð sem hann skrifaði og undar-
lega hefur eðlið litið breyst
þessi 600 ár.
Dame Juliana Berners, abba-
dís og sportskona, sem skrifaði
elstu bók um stangaveiði sem
vitað er um, og kom út árið
1496, „The treatyse of fysshyng
wyth an angel," hélt að sjálf-
sögðu uppi merki stangaveiö-
anna umfram aðrar veiðiað-
ferðir. Hún sagði veiðar (hunt-
ing) allt of erfiðar. Veiðimaður-
inn þarf að hlaupa sveittur og
móður á eftir hundum sínum
ailan daginn. Fálkarinn hefur
einnig f mörgu að snúast sagði
hún. Hann veit aldrei hvenær
fálkinn snýr til baka á hand-
margan alvörumann vorkenna
dorgurum, ég skal segja þér
eitt, góði; þeir eru margir sem
aðrir telja hyggna alvörumenn,
en við aumkum og fyrirlftum;
menn sem taldir eru hyggnir,
af þvi þeir eru frá náttúrunnar
hendi önugir á svip; fjárafla-
menn, menn sem sólunda tfma
sinum öllum, fyrst í að græða,
og síðan f áhyggjur af að gæta
fengins fjár; menn sem eru
dæmdir til auðæfa og upp frá
því örinum kafnir og leiðir; já,
þessir rfku veslingar, við dorg-
arar vorkennum þeim af öllu
hjarta, og leggjum engan hug á
hyggindi þeirra til að gerast
DAME JULIANA BERNERS TREATYSE OF
FYSSHYNGE WYTH AN ANGLE (1496)
legg hans eða hverfur eitthvað
út i buskann, og ánægju
Fuglarans taldi abbadfsin
heimskulega vosbúð. — En,
stangaveiðimaðurinn þjáist
hvorki af kulda né vanmáttugri
örvæntingu, umfram það sem
hann býður sjálfur heim. Hann
missir i mesta lagi línu sína,
eða öngul, sem hann getur bætt
sér á augabragði. Það versta
sem getur skeð er að hann miss-
ir fiskinn, eftir að hann hefur
þrifið öngulinn, eða hann veiðir
ekki neitt, sem í sjálfu sér er
ekki ástæða til að láta sér leið-
ast, þvf hann fékk þó út úr
veiðiferðinni heilsusamlega,
rólega göngu f tæru lofti með
ilman blóma. Hann heyrir söng
fuglanna og styggir þá ekki,
sem er miklu betra er urr og
gelt hunda og hávaði veiði-
horna.
Izaak Walton, höfundur bók-
arinnar „The Complete
Angler,“ (Hinn algjöri dorgari)
sem kom út árið 1653, segir f
nokkurs konar vörn fyrir
stangageiðifþróttina á þessa
leið: „Og þú, sem hefur heyrt
sjálfumglaðir. Nei, vinir, við
njótum ánægju, sem er ofan við
seilingu þess hugarfars.
Getur verið að einhver sjái
sjálfan sig? — Og, i sama kafla
nokkru sfðar skilgreinir hann
fþróttina að veiða á stöng með
því að lýsa veiðigleði vinar síns
á eftirfarandi hátt:
„Við þann starfa var tóm-
stundum hans ekki illa varið;
því dorgið var huganum hvíld
eftir leiðan lestur, það fjörgaði
skap, létti drunga, sefaði órótt
geð, kældi ástríður, tryggði
ánægju; og það ól af sér frið-
semd í háttum og stillingu I
lund þeirra sem lögðu við það
rækt.“
Hvert orð í þessum tilvitnun-
um á við enn þann dag f dag. A
hvað við leggjum áherslu fer
bara eftir okkur sjálfum. — Og
hver veit nema Arnold
Gingridge hafi hitt naglann á
höfuðið þegar hann sagði að
stangaveiði væri: „Næst-besta
gaman sem öðlast má án hlát-
urs.“
Lffið er skemmtilegt.
J.Hj.