Morgunblaðið - 04.08.1977, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. ÁGUST 1977
„Menningareinkenni
allra
þjóða
skulu
vernduð...”
t tilcfni hcimsóknar
aðalframkvæmdastjóra
UNESCO, Mcnningar-
málastofnunar Samein-
uðu þjóóanna, cn hann
dvelst hcr í boði íslenzku
ríkisst jórnarinnar, var
boðað til blaðamanna-
fundar að Itótel Sögu ný-
lega.
Dr. Amadou-Mathar M’Bwo
er frá Senegal i Vestur-Afriku
og fyrrum menntamálaráð-
herra lands síns. Hann var ein-
róma kjörinn aðalfram-
kvæmdastjóri UNESCO til sex
ára á 18. aðairáðstefnu stofnun-
arínnar í nóvember, 1974 og er
sjötti maðurinn, sem gegnir því
starfi. Hann hafði lengi áður
verið aðstoðarmaður fyrrver-
andi aðalframkvæmdastjóra,
René Mahen. Dr. M’Bwo er
múhameðstrúar. Hann nam
sögu og landafræði við Sor-
bonne. Hann er fyrsti aðalfram-
kvæmdastjóri UNESCO sem
heimsækir ísland og sagði á
blaðamannafundinum í gær að
það skyldi ekki verða i síðasta
sinn, meðan hann gegndi þessu
embætti. UNESCO var stofnað
árið 1946 og voru þá innan
stofnanarinnar 30 aðildarríki,
en í dag eru þau 142. Fyrsti
aðalframkvæmdastjóri
UNESCO var Julian Huxiey,
1946—48.
ísiand gerðist aðili að
UNESCO árið 1964, eftir að Al-
þingi hafði samþykkt tillögu
þar að lútandi og var Island
með siðustu ríkjunum í Evr-
ópu, sem gerðist aðili.
Að sögn Birgis Thorlacíus,
ráðuneytisstjóra í menntamála-
ráðuneytinu, á fundinum í gær,
hefur ísland átt ánægjuleg
samskipti við UNESCO og tekið
þátt i ýmsum störfum stofnun-
arinnar. Árnastofnun hlaut
styrk frá UNESCO til að skrá-
setja íslenzk handrit á erlend-
um söfnum og var sú skráning
unnin af Jónasi Kristjánssyni,
forstöðúmanni Árnastofnunar,
í samvinnu við erlenda sérfræð-
inga.
— segir aðal-
framkvæmda-
stjóri UNESCO
Þá hefur UNESCO veitt
styrki til að gefa út ísl. forn-
handrit og stuðlað að útgáfu og
þýðingum íslenzkra bóka yfir á
ensku og frönsku. Nú stendur
t.d. til að gefa íslandsklukku
Laxness út á frönsku.
Daginn eftir Vestmannaeyja-
eldgosið í janúar 1973 komu
boð frá UNESCO um að stofn-
unin væri reiðubúin að veita
alia þá sérfræðilegu aðstoð,
sem hún gæti látið í té.
Dr. M’Bwo sagði m.a. á fund-
inum í gær að UNESCO bæri
abyrgð á samvinnu allra aðild-
arríkja sinna um menntamál,
menningarmál og upplýsingar-
mál.
í gærmorgun heimsótti hann
forseta íslands, dr. Kristján
Eldjárn, og forsætisráðherra,
Geir Hallgrímsson, þá ræddi
hann við ráðuneytisstjóra Utan-
rikisráðuneytisins í fjarveru
Einars Ágústssonar, og einnig
ræddi Dr. M’Bwo við mennta-
málaráðherra og fulltrúa og
forráðamenn ýmissa stofnana,
sem eiga i samvinnu við
UNESCO. Sagði Dr. M’Bwo að
sérstakiega hefði verið rædd
samvinna íslands og UNESCO
og þá helzt samvinna á sviði
raunvísinda og menntamála.
I gær heimsótti aðalfram-
kvæmdastjórinn einnig Árna-
stofnun, vegna hinnar nánu
samvinnu hennar við UNESCO
um all langt skeið.
í dag heimsækir M’Bwo Há-
Ljósm. Mbl OI.K.M.
skóla íslands og fer siðan i stutt
ferðalag um Suðurlandsundir-
lendið til að sjá sig um. A morg-
un mun aðalframkvæmdastjór-
inrt siðan ávarpa 62. alþjóða-
þing esperantista. Hann fer frá
Islandi 4. ágúst og sagðist von-
ast til að geta séð sig sem mest
um, ef tími gæfist.
Dr. M’Bwo sagði m.a. á fund-
inum: „Vandamálin, sem sér-
staklega hafa verið tekin til
umf jöllunar i viðræðum minum
hér við fyrrgreinda menn, eru í
sambandi við jarðvísindi og
jarðvarma, en UNESCO hefur
margháttaða samvinnu við hinv
ýmsu ríki um þau mál, svo og
orkumálefni og jarðfræðileg
málefni.
UNESCO vill auka samvinnu
sina við ísland í sambandi við
jarðvarmann, því raynsla is-
lendinga gæti orðið öðrum þjóð-
um til mikils gagns og er ég
sannfærður um að island hefur
mesta reynslu á sviði jarð-
varma. Þá hefur verið ræddur
sá möguleiki að koma á fót
fræðslustarfsemi um orkuupp-
sprettur og hagnýtingu þeirra
og þær rannsóknir og vísinda-
störf, sem að baki slíkrar hag-
nýtingar liggjá. i því sambandi
hefur verið lagt til að hér yrði
sett á laggirnar starfsemi á
sviði jarðvarma og yrði hún í
tengslum við háskóla Samein-
uðu þjóðanna og skilst mér að
Háskóli Íslands hafi mikinn
áhuga á því.
Þá hafa hér verið rædd eld-
fjallamálefni og jarðskjálfta-
fræði, en UNESCO hefur í
gangi alþjóðlega samvinnu,
I.G.C.P., sem fjallar um jarð-
fræðimálefni, jarðskjálfta og
eldfjallamálefni og þess vegna
höfum við mikið gagn af sem
nánastri samvinnu við Ís-
lendinga, sem öðrum þjóðum
fremur hafa reynslu á þessum
sviðum.
Island hefur tekið þátt í al-
mennum umræðum á fundum
UNESCO um þessi mál og hér
er ekki síður um að ræða vernd-
un fólks og mannvirkja gegn
eldgosum og náttúruhamför-
um. Því eru allar rannsóknir á
jarðhræringum nauðsynlegar
þessari starfsemi.
Þá hafa hér verið rædd haf-
fræðimálefni, en þar hefur
UNESCO í gangi alþjóðlega
samvinnu, sem nefnist I.O.C.,
hvernig nýta megi betur þekk-
ingu Íslendinga á því sviði öðr-
um þjóðum til gagns, en hafvís-
indastarfsemi UNESCO fer t.d.
fram í Afríku, Asiu og Austur-
löndum nær og mér er kunnugt
um fslenzkan hafvísindamann í
Mexikó.
Menningarmál eru að sjálf-
sögðu alltaf i brennideplinum
hjá UNESCO og leggur stofn-
unin sérstaka áherzlu á að
hvert ríki eða samfélag haldi
sínum séreinkennum og að sér-
einkenni allra menningar-
heilda skuli vernduð.
Með þvi að vernda menning-
areinkenni hvers samfélags vill
UNESCO stuðla að auknu
menningarsambandi allra rikja
heims og slík samvinna myndi
að sjálfsögðu auka gagnkvæm-
an skilning þjóða á milli, menn-
ingu þeirra og þekkingu.
1 samvinnu UNESCO og Ís-
lands er útgáfa og þúðing ísl.
fornbókmennta mikilvæg og
frekari samvinna við Árna-
stofnun æskileg. Sömuleiðis
hefur sú hugmynd verið íhuguð
að UNESCO styddi skráningu
munnlegra heimilda, íslenzkra,
sem varveitzt hafa kynslóða á
milli.
Island gæti einnig tekið þátt í
starfsemi aðildarríkja
UNESCO um barnaskóla.
Umhverfisfræðsla UNESCO
hefur verið mikið á dagskrá og
nefnist starfsemi sú „Maðurinn
og lifhvolfið" og þátttaka ís-
iands í þeirri starfsemi er kær-
komin.
Reynsla islendinga I málfars-
efnum er stórmerkileg en þeim
hefur öðrum þjóðum fremur
tekizt að þýða tæknileg og vis-
indaleg orð yfir á eigin tungu,
eins og t.d. orðið kjarnorka.
Þessi nýyrðasmiði þjóðarinnar
gæti orðið öðrum til fróðleiks
og gagns."
Aðspurður um helztu vanda-
mál UNESCO nú, svaraði dr.
M’Bwo: „Gnótt er af vandamál-
unum og mörg þeirra mjög
flókin. Svo tekin séu raunhæf
dæmi, þá var á síðustu ráð-
stefnu stofnunarinnar, sem
haldin var í Nairobi, rætt um
nýtt alheims efnahagskerfi og
um það er fjallað í sex ára áætl-
un UNESCO. Í því sambandi
þarf að stuðla að umhugsun um
eðli slíks efnahagskerfis með
aukinni upplýsingu og koma á
fót sem víðtækustum umræðum
um málið. UNESCO vill aðstoða
öll aðildarríki sín í því að
mennta þegna þjóðfélaga sinna
og gera þá virka i uppbyggingu
ríkjanna og um leið að hver
einstaklingur geti nýtt sína
hæfileika sér og þjóðfélagi sínu
til gagns. Þá vill UNESCO
stuðla að aukinni vísinda- og
tækniuppbyggingu aðildarríkj-
anna, og hefur i því sambandi
fólk verið sérmenntað, t.d. til
að nýta náttúruauðlindir landa
sinna.
Stór hluti starfsemi UNESCO
er fólginn i því að vernda forn
mannvirki í þágu allrar heims-
byggðarinnar.
Til eflingar tækni og vísinda
vill UNESCOaenota eitt við-
kvæmasta en mikilvægasta afl
nútímaupplýsingar, fjölmiðl-
ana og að upplýsing sú, sem fer
í gegnum þá verði frjáls og nái
út um allan heim.“
Fjárhagsáætlun UNESCO til
næstu tveggja ára sagði aðal-
framkvæmdastjórinn, að væri
upp á 224 milljónir bandaríkja-
dala, sem væri mikil aukning,
en aukin peningaþröng alls
staðar samfara gífurlegri og sí-
aukinni verðbólgu hefði mikil
áhrif á starfsemi UNESCO.
Að lokum sagði dr. M’Bwo:
Mér hefur verið mjög vel tekið
á islandi, af þeim sem ég hef
rætt við og eftir aðeins sólar-
hringsviðdvöl er mér strax far-
ið að þykja vænt um þetta land.
Ég var dálftið kunnugur sögu
þess áður en ég kom hingað en
nú veit ég að hér býr þjóð með
langa og merka sögu að baki,
mótaða af harðindum oft á tíð-
um en þetta fólk vill leggja allt
í sölurnar til að vera sjálfstæð
þjóð með sjálfstæða menn-
ingu.“ IIÞ
Kennslutæki í átthaga-
frædi í ný jum búningi
t haust koma út í nýjum bún-
ingi kennslugögn, sem gerð voru
og tekin í notkun fyrir nær tveim-
ur áratugum og reyndust vel, en
eru nú að mestu upp urin, enda
upplag lítið. Kennslugögn þessi
vann Þorsteinn Sigurðsson sér-
kennslufulltrúi, og samanstóðu
þau af skólakubbum, og tilheyr-
andi æfingahefti, en auk þess
voru fyrir átthagafræðikennsluna
20 veggmyndir, hver með sér-
stöku verkefni. Teiknaði Ilalldór
Pétursson myndirnar. Þegar svo
Þorsteinn nýlega fann frum-
myndirnar, sem geymdar höfðu
verið i prentsmiðjunni, ákvað
hann að koma þessum verkefnum
í aðgengilegra form fyrir kennara
og meira í takt við nútimatækni
setja verkefnin á glærur, sem
varpa má upp á vegg um leið og
lesinn er textinn, sem fylgir 1
handhægum möppum.
I framhaldi af notkun þessara
mynda og texta eru skólakubbar,
sem eru 20 kubbar í pappakassa,
ásamt talnaspjaldi, litaspjöldum
og götuðum l^iðréttingaspjöldum
og geta börnin með þeim æft sig í
að leysa verkefni sjálf og sann-
prófa með því að snúa kubbunum
við á ef.tir og séð hvort. og hvar
þau hafa gert vitleysu. Kennar-
inn, sem á meðan hefur getað
sinnt einstökum börnum, sem
hjálpar þurfa við, getur þá líka
með því að lita á myndina séð
hvar barnið hefur ruglast. Þessi
svokölluðu mynstruðu kennslu-
tæki má nota við kennslu í lestri,
stafsetningu, málfræði, reikningi,
átthagafræði og lesgreinum.
Kennslugögnum þessum fylgja
æfingabækur, en kennarinn get-
ur líka búið til æfingabækur sjálf-
ur og er endalaust hægt að búa til
verkefni, sem kubbatölunum er
beitt á.
Sem fyrr er sagt fékk Þorsteinn
Sigurðsson á sínum tíma Halldór
Pétursson til að teikna myndir 1
20 verkefni í átthagafræði, eins
og það hét þá, og veggmyndunum
fylgdi spjaldgrind með orðum og
stöfum og er hvert 30 orð, til þess
ætluð að kenna börnunum orða-
forða og heiti, vinnubrögð og
hluti. En nú er búið að setja þetta
á glærur, sem kennarinn getur
skrifað á skýringar um leið og þau
eru notuð.
Verkefnin eru þessi: Um mann-
inn, þ.e. höfuðið, höndin og hand-
leggurinn, bolur og fætur. Um
húsdýrin, þ.e. kindin, hesturinn,
kýrln. Um dýr og jurtir, þæ. spen-
dýrið, fiskurinn, fuglinn, jurtin.
Um samgöngur, þ.e. vagninn,
skipió, flugvélin og báturinn. Um
húsakost, fornöldin, torfbærinn
og nútiminn. Um atvinnuhætti,
heyskapur, fiskveiðar, form og lit.
ir. Allt er þetta miðað við íslenzka
staðhætti og vinnubrögðin voru
sérstæð og mjög vönduð. Eftir að
hafa gert verkefnið og skýring-
arnar leitaði hann til sérfræðinga
bæði um viðfangsefnið og málið,
m.a. til ráðunauta búnaðarfélags-
ins náttúrufræðinganna Ingimars
Óskarssonar og Finns Guðmunds-
sonar og til þáverandi þjóðminja-
varðar dr. Kristjáns Eldjárns, og
starfsmenn Orðabókar Háskólans
fóru að lokum yfir orðaforðann.
Myndirnar voru eins og þá var
títt, á þykkum spjöldum, sem
þurfti að færa með sé milli
kennslustofa, og upplagið aðeins
40—50 spjöld, og var því úr sér
gengið og lítið eftir af því. En eru
enn í dag notuð, þar sem eitthvað
er eftir af þeim. Því réðst Þor-
steinn í að gefa þessi kennslugögn
út aftur og nú á glærum og glær-
unum komið fýrir í plastmöppum
ásamt leiðbeiningum um hvert
verkefni. Og jafnframt kemur út
Verkefnabók með sömu mýndum
til að nota með slýólakubbum.
1. Sporöur 11. Síldarverksmlöja C. 21. Kútmagl
2. Bakuggl 12. Hraöfrystlhús 22. Kvamlr
3. Tálkn B. 13. Ootrauf 23. Oella
4. Hrogn 14. Ootraufaruggi 24. Slor
5. Selöl 15. Eyruggl 25. Ata
6. Roö 16. Kvlöuggl 26. Flskltorfa
7. Hreistur 17. Þunnlldi 27. Flskltrönur
8. StLrtla 18. Rák 28. Stakkstwöl
9. Skreiö 19. Tálknalok 29. Flskstakkur
10. Saltflskur 20. Sundmagl 30. Spyröuband
Fyrst má rekja samkvaantdaamlgeröu myndunum heltl á llffwrum flskslns
meo samanburöi vlft spendýriö (og fugllnn) og benda á, hvernig þau
hafa þróast í samraml vlö mismunandi aöstœöur. Síöan má segja frá
lifnaöarháttum nytJafiskanna og rekja flskvlnnsluna.
Skrelöarverkunln er elzt: Plskurlnn er hausaöur, slaagöur, spyrt-
ur og hertur á trönum. Saltfiskverkun: Piskurlnn er hausaöur, kútt-
aöur, flattur og saltaöur í stafla. Selnna er hann .þurrkaöur á
3takkst®öum eöa 1 þurrkhÚ3um. Hraöfrystlng: Flskurlnn fer á f»rl-
bandi í þvottavél, kemur þveglnn á annaö band tll flakaranna og frá
þelm á færibemdl aö roöflettlngarvél, og slöan á enn elnu færlbandl
tll pökkunarstúlknanna. Þar eru flökln fyrst skyggnd (þaö er ljós
undlr glerplötunnl á boröinu), siöan vlgtuö og pökkuö. Þá fara pakk-
arnlr 1 frystit«kin (eru hraöfrystlr í stundarfJóröung), síöan ef
þeim komið fyrlr í frystl^eymslunnl. Síldin er ýmlst söltuö í tunn-
ur eöa brædd og f®st þá lýsi og mjöl.
Þannig lítur verkefnið um fiskinn út.