Morgunblaðið - 04.08.1977, Blaðsíða 14

14 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. AGÚST 1977
Pólitík setti mark
sitt á umræðurnar
íslands, er nýkominn frá Sviss þar sem hann Óljóst hver eftirköstin verða
sat auKaping AipjooasKaKsamDanasins,
FIDE, dagana 23. og 24. júlí, ásamt þeim
Högna Torfasyni og Friðriki Ólafssyni. Þing-
ið sátu fulltrúar 51 af 97 þátttökuþjóðanna og
var eina umræðuefnið aðild s-afríska skák-
sambandsins að FIDE. Var það kvatt saman
að undirlagi Austur-Evrópuþjóða og Araba-
landa eða þeirra aðila, sem ekki sátu aðalþing
FIDE í nóvember s.l. sem haldið var um leið
og Olympíuskákmótið í Haifa í Israel. Mbl.
ræddi við Einar S. Einarsson um þingið og
greindi hann í upphafi frá aðdraganda þessa
máls:
— Misjafnar skoöanir hafa
verið uppi um réttmæti aðildar
Skáksambands S-Afríku að
FIDE vegna aðskilnaðarstefnu
ríkisstjórnar landsins í kyn-
þáttamálum. Hefur því á tveim
undanförnum FIDE-þingum
verið annað hvort vísað úr sam-
bandinu eða tekið inn í það
aftur.
— Pólitík setti mark sitt á
umræðurnar svo úr hófi keyrði,
sagði Einar, og var greinilegt að
fulltrúar sumra þjóðanna, sér-
staklega austantjalds- og
Afríkuþjóða, eru um of háðir
sínum ríkisstjórnum til þess að
geta fjallað' um svo viðkvæmt
mál sem kynþáttamisrétti á
hlutlausan hátt.
Einar sagði að dr. Max Euwe
forseti FIDE, og F. Campoman-
es varaforseti hefðu lagt fram
skýrslur sínar um málið, auk
greinargerðar frá fulltrúum
Skáksambands S-Afrfku, en
tveir þeir fyrrnefndu höfðu
heimsótt S-Afríku í júni s.l. til
að kynna sér ástandið i skák-
málum þar.
— Það kom fram að engar
hömlur eru lengur lagðar á
þátttöku svartra eða fólks af
lituðum kynstofni í íþróttum.
Innan Skáksambands S-Afríku
eru einungis Taflfélög eða
skákklúbbar, sem standa öllum
opnir og ljóst er að nokkuð er
um að skákmenn með annan
hörundslit en hvítan taki þátt í
skákmótum. Skýrsla Euwes var
hlutlaus og þó frekar jákvæð,
en skýrsla Campomanesar, sem
reyndar var munnlega flutt,
heldur neikvæð og samhengis-
laus, að ekki sé meira sagt.
Fannst mörgum þingfulltrúum,
sem komið höfðu langan veg,
sér freklega misboðið með
flutningi hennar.
— Fulltrúar Skáksambands
S-Afríku voru þeir L.R.
Reitstein, forseti þess,
W.C.Bowers, varaforseti, sem
er blökkumaður, og D. Woods.
Hinir tveir síðasttöldu hafa
báðir orðið að sæta varðhalds-
vist vegna baráttu sinnar gegn
stefnu ríkisstjórnar sinnar í
kynþáttamálum. Þeir lögðu mál
sitt einkar vel fyrir og trú-
verðuglega, enda óliklegt að
þeir færu að mæia kynþátta-
misrétti bót.
Einar S. Einarsson sagði að
þingið hefði verið frekar slæ-
lega sótt og hefðu vestrænu
þjóðirnar verið i minnihluta, en
andstæðingar S-Afríku fjöl-
mennt og lagt mikið kapp á að
koma henni út í kuidann á ný,
sem ætla mætti lið í baráttu
þeirra, svo sem Einingarsam-
taka Afríkuríkja, að einangra
S-Afríkustjórn á sem allra flest-
um sviðum.
— Sendinefnd sovéska skák-
sambandsins var fjölmennust
og var skipuð þeim Rodionov,
Einar S. Einarsson, forseti
Skáksambands tslands
Averbach og Baturinski, auk
heimsmeistarans f skák
Anatoly Karpovs. Islenzka
sendinefndin var næstfjöl-
mennust, ásamt S-
Afríkumönnum, og var Friðrik
Ólafsson með til að kynna sér
fyrirkomulagið og þann anda
sem svifi yfir vötunum á slíku
þingi í sambandi við framboð
sitt til forsetakjörs í FIDE á
næsta ári, og Högni Torfason til
að kynna og afla stuðnings við
framboð Friðriks. Segja má að
það hafi hlotið jákvæðar undir-
tektir þó ætla megi svona i
fyrstu lotu að kosningafylgi
ráðist meira af hnattlegu og þá
einnig heimspólitískri hnatt-
legu, fremur en frambjóð-
andanum sjálfum.
Skáklistin
aukaatriði?
A aukaþingi FIDE flutti Ein-
ar S. Einarsson álitsgerð Skák-
sambands tslands fyrir hönd
þeirra þremenninganna og
lagði hann m.a. áherzlu á eftir-
farandi:
Að Island hefði ávallt verið
andstætt stefnu S-
Afríkustjórnar í kynþáttamál-
um og ævinlega greitt atkvæði
með ályktunartillögum á þingi
Sameinuðu þjóðanna, sem
gagnrýndu stefnu hennar.
Að Skáksamband íslands sem
og allur almenningur á Islandi
væri sama sinnis, en taldi þó að
æskilegt væri að hafa sem flest-
ar þjóðír með í öllum samtök-
um, ekki bæri að skipta þeim í
góðar þjóðir og slæmar, heldur
að reyna að hafa góð áhrif á það
sem þætti miður fara og innan
slíkra alheimssamtaka ætti
slíkt að vera mögulegt og mun
vænlegri leið en brottrekstur.
sem leiddi til sundrungar og
ósættis.
Samkvæmt samþykktum
FIDE væri öll pólitísk starf-
semi bönnuð innan vébanda
þess og leitt væri til þess að vita
eins og þetta þing bæri óræk-
astan vott um að skáklistin væri
orðin allt að því aukaatriði, en
heimsvaldapólitíkin sæti í fyr-
irrúmi.
Illt væri að sóa bæði tlma og
fjármunum frá skáksambönd-
um og skákmálum almennt í
hluti sem ekki snertu beint
hlutverk Alþjóðaskáksam-
bandsins og auðveldlega hefði
mátt fresta þangað til næsta
reglulegt aðalþing kæmi saman
að ári liðnu og að þessi þróun
mála stefndi tilveru FIDE sem
alheimssambands i hættu.
„I upphafi skyldi endirinn
skoða“ og myndi brottrekstur
Skáksambands S-Afriku úr
FIDE binda endi á stjórnmála-
afskipti innan FIDE eða bjóða
nýjum heim, og hvaða samband
yrði þá næsta fórnarlambið og
misrétti væri til á fleiri sviðum
en þessum, hvað um almenn
mannréttindi. Islendingar
bæru frelsi einstaklingsins og
almenn mannréttindi svo fyrir
brjósti að aðilar yrðu að reynast
sannir að sök áður en þeir væru
dæmdir sekir, „ekki mætti
hengja bakara fyrir smið.“
Leita bæri réttlátra svara við
þessum spurningum, en ekki
mætti láta annarleg sjónarmið
ráða ferðinni.
Dregur til tfðinda
Þá sagði Einar að eftir
tveggja daga þrástagl hefði far-
ið að draga til tíðinda. Settar
hefðu verið fram tvær ályktun-
artillögur, önnur frá S-
Afríkumönnum sjálfum þar
sem þeir, ónagir, gagnrýndu
harðlega stjórnarhætti Suður-
Afrikustjórnar almennt, leit-
uðu hvatningar og viðurkenn-
ingar fyrir viðleitni sína við að
upphefja kynþáttamisrétti í
skákmálum og lýstu því yfir að
þeir drægju sig sjálfviljugir til
baka frá skákkeppnum og mót-
um á vegum FIDE um tíma.
Hin tillagan var frá Rabell-
Mendez, vætanlegu forsetaefni,
IlER fer á eftir hin um-
deilda ályktun aukaþings
FIDE í Luzern 22. — 23.
júlf:
1. Alþjóðaskáksambandið
(FIDE) fordæmir sam-
hljóða aðskilnaðarstefnu
ríkisstjórnar S-Afríku í kyn-
þáttamálum sem það telur
vera brot á mannréttindum
og i andstöðu við mannúðar-
stefnu og bræðralag það sem
skáklífið í heiminum á að
helgast af.
2. FIDE virðir og metur
baráltu skáksambands S-
Afríku fyrir þvi að útiloka
kynþáttamisrétti í S-Afríku
með útbreiðsíu skáklistar-
innar.
3. Því miður er staðreynd-
in samt sú að kynþáttajafn-
frá Puerto Rico, og var svipuð
hinni fyrri nema lokakaflinn
þar sem lagt var til að Skáksam-
bandi S-Afríku yrði visað úr
Alþjóðaskáksambandinu og
tæki það ekki þátt i neinni
starfsemi þess fram til 1980, og
sérstök nefnd yrði skipuð til að
fylgjast með þróun mála.
— Til málamiðlunar var sett
á laggirnar nefnd til þess að
bræða þessar tillögur saman i
eina og henni ætlaðar til þess
15 minútur. Eftir 1 klst. og 15
mfnútur lauk nefndin störfum
og hafði þá náð samkomulagi
um öll meginatriði nema eitt
orð. Það var spurning um orða-
lag hvort s-afríska skáksam-
bandið drægi sig í hlé frá allri
starfsemi eða keppni
„actinities" eða „competitions".
Einar S.
Einarsson
greinir
frá
auka-
þingi
FIDE
Fulltrúi Ghana, sendiherra
lands sins i Belgiu var óbifan-
legur á því fyrra, sem þýddi í
raun að S-Afrika missti öll
félagsréttindi sín í FIDE, þ.á.m.
funda- og málfrelsi, sem gengur
mun lengra en áður, og það
mun S-Afríka þó enn hafa hjá
Sameinuðu þjóðunum.
— Þessu gátu fulltrúar vest-
rænu ríkjanna ekki unað og
lögðu því fram sérstaka breyt-
ingartillögu við tillögu nefndar-
innar og bundust jafnframt
samtökum um það sin á milli að
ganga af fundi, ef austurblokk-
in myndi standa með Ghana-
rétti í skákmálum er enn
ófullkomið og í raun hafa
aðeins verið stigin fyrstu
sporin í þá átt.
4. FIDE samþykkir þar af
leiðandi:
a) Að útiloka Skák-
samband S-Afriku ótíma-
bundið frá allri þátttöku í
starfsemi þess eða þar til
ástandið hefur lagast svo að
kynþáttamisrétti i skákmál-
um þar sé ekki lengur til að
dreifa.
b) Að skipa sérstaka
fastanefnd til að rannsaka
og fylgjast með þróun mála
hvað snertir jafnan rétt
skákmanna í S-Afríku til
frjálsra samskipta. Þessi
nefnd leggi fram skýrslu
ekki síðar en fyrir aðalþing
FIDE 1980.
manninum um þessar harka-
legu aðgerðir. Atkvæði féllu
svo að tillaga vestur-
evrópuþjóðanna um að útiloka
S-Afríku einungis frá þátttöku
í keppnum var felld með 28
atkvæðum gegn 23 og gengu þá
fulltrúar þeirra 20 talsins af
þinginu. Þau lönd, sem eftir
sátu héldu þingstörfum áfram
og samþykktu tillöguna
óbreytta og samhljóða með lófa-
klappi," sem reyndar eru óhöld
um hvort sé fyllilega lögmætt".
— Má því sannarlega segja
að FIDE sé um þessar mundir
statt á pólítískum villigötum og
óvist um framtið þess eftir
þessa síðustu atburði, þó enn sé
of snemmt að segja til um hver
eftirköstin verða, hvaða dilk
þessi yfirgangur kann að draga
á eftir sér.
Einar sagði að þær skák-
keppnir sem ákveðnar hefðu
verið hjá FIDE stæðu óbreyttar
en þetta gæti auðveldlega leitt
til þess að Alþjóðaskáksam-
bandið klofnaði endanlega, en
kvaðst vona í lengstu lög að til
slíks myndi ekki koma.
Margt á döfinni
— fjármálin
höfuðverkur
Þá vék Einar S. Einarsson
nokkuð að öðrum málum, sem
þeir ræddu við menn um, m.a.
viðræðum við Baturinski frá
sovézka skáksambandinu:
— Við fórum þess á leit við
hann, að hann greiddi fyrir þvi
að heimsmeistarinn kæmi hing-
að til Islands, en við höfum
áður rætt við hann um það per-
sónulega. Hvort hann getur
komið og tekið þátt í skákmót-
inu á næsta ári er ekki vitað, þá
verður stutt i heimsmeistara-
keppnina en við buðum honum
að koma hingað við tækifæri og
þá gætum við skipulagt eitt-
hvað fyrir hann. Einnig var
rætt um að útvega skákþjálfara
frá Sovétrikjunum, David
Bronstein, og var óskað eftir
þvi að hann kæmi hingað I 4—6
mánuði til að þjálfa skákmenn i
ýmsum flokkum viðsvegar um
landið og lofaði Baturinski að
athuga vel það mál.
— Þá kom fram frá um-
sjónarmanni telex-keppninnar
að Islendingar eiga að keppa
við Finna i 8 liða úrslitum, en
keppt verður á 8 borðum, þar af
einu kvenna- og einu unglinga-
borði, áformað er að sú keppni
fari fram í lok þessa mánaðar.
Einnig gat Einar um ýmis
mót sem eru framundan hjá
islenzkum skákmönnum, Jón L.
Arnason fer fljótlega í annað
mót, heimsmeistaramót ungl-
inga yngri en 17 ára og fer það
fram i Frakklandi og segir i
bréfi frá skipuleggjendum
mótsins að Jón muni verða einn
uppáhaldskeppandi mótsins,
ásamt O. Kasparov, frá Sovét-
rikjunum. Þarna keppir Jón við
jafnaldra sína, og möguleikar
hans því miklir.
— Nú ríður á því að fá stuðn-
ing til þess, að hægt sé að senda
með honum aðstoðarmann,
sagði Einar, en það er mikið
framundari hjá Skáksamband-
inu og fjármálin eru stöðugur
höfuðverkur okkar. Nú, Ásgeir
bróðir Jóns, fer á heimsmeist-
aramót unglinga undir tvítugu
sem haldið verður í Innsbruck.
Framhald á bls 18.
Alyktun auka-
þings FIDE