Morgunblaðið - 25.10.1977, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. OKTÓBER 1977
.
... X
Ljósafossstödin við Sog.
Sogsrafmagn í 40 ár
í DAG, 25. október 1977, eru lióin
rétt 40 ár frá því, aó Ljósafoss-
stöóin vió Sog var ví«ó. Sú virkj-
un er einhver merkasti áfanginn í
raforkumálum landsins og ■ raun-
inni stökkpallurinn til átaka síó-
ar. I skrifum sínum hefur Stein-
grímur Jónsson f»ert virkjun
Ljósafoss og Sof>svirk jun almennt
ítarlefí skil, en rétt þykir aó rifja
upp örfá atriói í tilefni þessa
merka afmælis.
Hugmyndin um virkjun Sogs-
fossa mun fyrst hafa veriö hreyft
áriö 1906 af Halldóri Guömunds-
syni, raffræðingi. Slíkt átak þótti
þá ekki límabært og því ákvaö
bæjarstjórn Reykjavíkur að
virkja Elliöaarnar. Arið 1921 tók
vatnsaflstööin viö Elliöaár til
starfa, 1,0 MW að stærð, og sama
ár var Steingrímur Jónsson ráö-
inn rafmagnsstjóri í Reykjavík,
en hann vann áður viö undirbún-
ing raflagna í bænum. Árið 1924
var stööin stækkuð í 1,7 MW og
áriö 1933 í endanlega stærö, 3,2
MW.
Ört vaxandi íbúafjöldi og orku-
þörf í Reykjavík geröu ráöamönn-
um ljóst, allt frá fyrstu árum Raf-
magnsveitunnar, aö ráöast varö í
nýjar virkjunarframkvæmdir.
Áríö 1921 voru samþykkt á Al-
þingi lög þess efnis, aö ríkis-
stjórnin léti rannsaka skilyrði til
virkjunar í Sogi. Að loknum mæl-
ingum við Sog kom áriö 1924 fram
áætlunum virkjun við Efra-Sog,
en hún var þá ekki heldur talin
timabær. Bæjarstjórn lét því
kanna, hversu mikla orku mætti
fá meó fullnaðarvirkjun Ellióa-
ánna meö því aö virkja fallið frá
Elliöavatni niður aö Arbæjar-
stíflu. Taliö var, aö sú stöð gæti
orðið 1,8 MW að stærö. Jafnframt
var þó stööugt unnió aö því að
bera saman virkjunarskilyröi í
Sogi og hugsanlega nývirkjun i
Elliðaám. Niöurstaöan var sú, aö
7 til 9 MW virkjun við Sog hefði
fjárhagslegan grundvöll fyrir
30.000 manna borg, en talið var,
að sá yröi íbúafjöldi Reykjavíkur
í árslok 1932.
Áriö 1928 ákvað rafmagnsstjórn
Reykjavíkur að láta gera endan-
legar virkjunaráætlanir viö Efra-
Sog og festa kaup á vatnsréttind-
um þar. Var þar meó fallið frá
fyrirætlunum um aöra virkjun
Elliöaánna.
Áriö 1933 voru samþykkt á Al-
þingi lög um Sogsvirkjun, sem
veittu Reykjavíkurbæ sérleyfi til
virkjunar í Sogi. Erfióleikar voru
á lántöku, og taldi Jón Þorláks-
son, þáverandi borgarstjóri, sem
mjög barðist fyrir virkjunarmál-
inu, aö eigin áætlun um Sogs-
virkjun yrði tæpast tekin gild hjá
lánastofnunum, og var það úr, aö
fengnir voru norskir ráöunautar
til verksins. Athugunum þeirra
lauk með tillögu um aö hefjast
handa um virkjun Ljósafoss.
Framkvæmdir tókust giftusam-
lega, og hóf Ljósafossstöð raf-
orkuframleiðslu upp úr miðjum
október 1937 og var vígð skömmu
Jón Þorláksson haróist mjög fyrir
virkjunarmálinu.
siðar, eöa 25. október. Þvi miður
entist Jóni Þorlákssyni ekki aldur
til þess aö vera viðstaddur vígslu
þessa óskabarns sins. Kom það i
hlut Péturs Halldórssonar, arf-
taka Jóns sem borgarstjóra, að
tryggja lúkningu verkjunarinnar,
en alla tíð var það, Steingrímur
Jónsson, rafmagnsstjóri, sem
hafði umsjón með undirbúningi
og framkvæmd þessa mikla verks.
Var þaö mikil gæfa, að Ljósa-
Steingrímur Jónsson fyrrverandi
rafmagnsstjóri.
fossstööin gat. hafió orkuvinnslu
fyrir heimsstyrjöldina, en hún
skall á tveimur árum síðar og
hafði í för meó sér aukna fólks-
fjölgun i Reykjavik svo og aukna
rafmagnsnotkun vegna aukinnar
atvinnu.
í Ljósafossstöð voru i upphafi
tvær vélar, samtals 8,8 MW, en
stöðvarhúsið var byggtfyrir þrjár
vélar. Jafngilti þetta fjórföldun á
því afli, sem fyrir var i Elliðaár-
stöð. Má því segja, að Ljósafoss-
virkjun hafi verið sannkölluð
Barnabækur frá
kaþólsku kirkjunni
NÝLEGA komu út á vegum
kaþólsku kirkjunnar hér á landi
tvær nýjar barnabækur i bóka-
flokki þeim sem kirkjan hefur
sent frá sér á undanförnum
árum Þessar bækur heita:
Jesús læknar lama manninn
og Dóttir Jaírusar og eru 12
og 13. bókin í þessum flokki.
Allar hafa þessar bækur að
geyma stuttorðar endursagnir
á sögum úr guðspjöllunum og
eru þær prýddar mörgum lit-
myndum eftir hollenskan lista-
mann. de Kort að nafni. Bæk-
urnar eru prentaðar með stóru
letri enda miðaðar við yngstu
lesendurna. Myndirnar eru
prentaðar í Hollandi en textarn-
ir hjá St. Franciskussystrum í
Stykkishólmi. Er prentun og
frágangur ágætur, miðað við
lágt verð þeirra. Textar þessara
bóka, svo og þeirra sem áður
eru komnir út í þessum flokki,
eru samdir af séra Hákoni
Loftssyni. Bækurnar eru til sölu
hjá prestum og systrum
kaþólsku kirkjunnar svo og i
nokkrum helztu bókaverzlun-
um landsins.
[esás læknar lama manninn
Dóttir lairnsar
stórvirkjun á sínum tíma. Þá er
það og álit manna, að Ljósafoss-
stöð sé fallegt mannvirki og sómi
sér vel i landslaginu. Þegar leið á
striðsárin, tók að bera á
rafmagnsskorti, einkum veturna
1942—43 og 1943—44. Gerðar
voru ráðstafanir þegar árið 1941
til að fá þriðju vélina, en vegna
stríðsins tókst ekki að taka hana i
noktun fyrr en árið 1944. Sú vél
er 5,8 MW að stærð.
Til stöðvarinnar valdist ágætis
starfslið, sem hvergi lá á liði sínu.
Allt valt á þessari stöð. Eftir þá
reynslu, sem af henni fékkst,
héldu menn ótrauðir áfram.
Arið 1943 fól bæjarstjórn Raf-
magnsveitunni að finna leiðir til
öflunar aukinnar raforku til
frambúðar handa Reykjavík, sem
var í örum vexti. Afleiðing þess
var samþykkt laganna árið 1946
um fullvirkjun Sogsins og stofn-
un sameignarfélags Reykjavíkur
og ríkisins. Ríkisstjórnin notfærði
sér þessa heimild árið 1949, og
var SogSvirkjun þá stofnuð með
upphaflegri 85% eign Reykjavík-
ur og 15% eign ríkisins. Formað-
ur stjórnar Sogsvirkjunar varð
Gunnar Thoroddsen, þáverandi
borgarstjóri, og framkvæmda-
stjóri Steingrímur Jónsson, en
Rafmagnsveita Reykjavíkur sá
um rekstur og framkvæmdir eins
og áður. Með tilkomu írafoss-
stöðvar árið 1953, sem var í upp-
hafi 31,0 MW, en er nú 47,8 MW,
varð eignarhluta Reykjavíkur
65% og rikisins 35%. Þriðja stöð-
in, Steingrímsstöð, tók til starfa í
desember 1959 á þeim stað vió
Efra-Sog, sem fyrsta virkjun
Sogsins var hugsuð. Þá varð
eignarhluti ríkisins jafn eignar-
hluta Reykjavíkur.
Árið 1965 var Landsvirkjun
stofnuð, og tók hún við eignum
Sogsvirkjunar svo og þeirri gufu-
aflstöð, sem Rafmagnsveita
Reykjavíkur hafði reist við Elliða-
ár, i áföngum, og var 19,0 MW að
stærð. Landsvirkjun er, svo sem
Sogsvirkjun hafði verið, sameign
Reykjavíkurborgar og ríkisins,
með jafnri eingaraðild. Fyrsta
framkvæmd hennar var virkjun
Þjórsár við Búrfell. Búrfellsstöð
var vígð 2. mái 1970, þá með 105
MW vélaafli, sem siðan var aukið
í 210 MW árið 1972. Verið er nú
að ljúka byggingu Sigölduvirkj-
unar, sem verður 150 MW, og
hefur ein vél, 50 MW, þegar tekið
starfa. Byggingu Sigölduvirkj-
unar lýkur að fullu á næsta ári.
Verður þá uppsett afl í stöðvum
Landsvirkjunar alls rösklega 500
MW, og er þá gasaflstöð við
Straumsvík, 35 MW, meðtalin.
Undirbúningi næstu virkjunar
er lokið, sem er virkjun Tungnaár
við Hrauneyjafoss. Ætlunin er að
hefja byggingu á næsta ári og
koma fyrstu vél, 70 MW að stærð,
í rekstur fljótlega upp úr 1980.
Hrauneyjarfossvirkjun er hönnuð
fyrir alls 210 MW, og leyfi hefur
verið veitt fyrir 140 MW. Enn
aðrar virkjanir eru i undirbún-
ingi, bæði á virkjunarsvæði
Landsvirkjunar og í 'öðrum lands-
hlutum og nú á 40 ára afmæli
Ljósafossvirkjunar er verið að
leggja síðustu hönd á tengingu
Landsvirkjunar við virkjanir og
dreifikerfi Norðurlands og er þá
skammt undan, að raforkukerfi
lansins verði allt samtengt.
Ráðstefna um
upplýsinga-
þjónustu
á íslandi
HINN 28. október n.k. verður í
Reykjavík haldin ráðstefna um
upplýsingaþjónustu á Islandi.
NORDFORSK (samstarfsráð
Norðurlanda um rannsóknir)
mun senda tvo danska fulltrúa á
þessa ráðstefnu, og til að halda
érindi um skráningu og miðlun
tæknilegra upplýsinga.
Upplýsingaþjónusta sú sem ætl-
að er að koma á fót á íslandí á að
vera sú þjónustustofnun, sem á að
gegna þvi hlutverki að afla vís-
indamönnum og tæknimönnum
nauðsynlegra upplýsinga, sem
geta orðið þeim stoð við eigið
starf og jafnframt verið grund-
völlur að ákvarðanatöku í mál-
efnum er snerta starfið, segir í
fréttatilkynningu frá aðstandend-
um ráðstefnunnar.
Það var í senn stórhugur og
fyrirhyggja að hrinda í fram-
kvæmd byggingu Ljósafossvirkj.—
unar. Góð umhyggja starfsmanna
hefur tryggt að naumast sjást á
virkjuninni nokkur ellimörk nú
að fjórum áratugum liðnum, en
það er sá tími sem talinn er eðli-
legur afskriftartími vatnsvirkj-
ana. Vonandi á sama gæfa eftir að
fylgja öllum framkvæmdum i raf-
orkumálum íslands og fylgt hefur
Ljósafossvirkjun fram á þennan
dag.
(Frá Landsvirkjun)
28611
Viðimelur
3ja herb. 90 ferm. íbúð á 1.
hæð í þribýlishúsi ásamt góðum
bílskúr. íbúðin er með gömlum
innréttingum, en góð eign. Verð
um 1 1 millj.
Víðimelur
2ja herb. 55 — 60 ferm., kjall-
araíbúð. Verð um 5 millj.
Máfahlíð
3ja herb. um 100 ferm. íbúð á
1. hæð í þríbýlishúsi. Bílskúr
fylgir. Sér hiti, sér inngangur.
Suðursvalir. Verð um 1 2 millj.
Álfaskeið
3ja herb. 89 ferm. íbúð á 4.
hæð. íbúðin er fullfrágengin og
vönduð. Verð 8,5 millj.
Sólheimar
3ja herb. 86 ferm. íbúð á 3.
hæð. Tvennar svalir, góðar
geymslur. Verð 9,5-—10 millj.
Fasteignasalan
Hús og eignir
Bankastræti 6
Lúðvlk Giíurarson hrl
Kvöldsimi 1 7677
húsi. Verð 7 millj., útb. 4.8
millj.
MIKLABRAUT 76 FM
3ja herbergja kjallaraíbúð í þri-
býlishúsi. Sér inngangur, sér
hiti, fallegur garður. Verð 7.3
millj.. útb. 5—5.5 millj.
RAUOAR
ÁRSTÍGUR 85 FM
Björt og skemmtileg 3ja her-
bergja íbúð á 2. hæð. Nýleg
eldhúsinnrétting. Laus strax.
Verð 7.8 millj., útb. 5 millj.
HÓFGEROI 85 FM
3ja herbergja sérhæð i tvibýlis-
húsi. Sér inngangur. sér hiti,
falleg lóð. Bilskúrsréttur. Verð 9
millj., útb. 6 millj.
BRAGAGATA ca. 85 FM
Skemmtileg 3ja herbergja sér-
hæð i járnklæddu timburhúsi.
Falleg lóð. Laus strax. Verð 7.5
millj., útb. 5 millj.
RÁNARGATA ca. 1 50 FM
FM
Rúmgóð 7—8 herbergja ibúð á
tveim hæðum i steinhúsi. Mann-
gengt ómnréttað háaloft að auki.
Upplýsingar á skrifstofunni.
BORGARNES
Til sölu fremur litið einbýiishús í
góðu ástandi i eldri hluta staðar-
ins. Verð 6.5 millj.
SELJAHVERFI
Raðhús. tilbúið eða á bygging-
arstigi i Seljahverfi, óskast i
skiptum fyrir fullbúna 5 her-
bergja 120 fm. ibúð i sama
hverfi.
LAUFÁS
GRENSÁSVEGI22-24
(LITAVERSHÚSINU 3.HÆÐ)
SÍMI 82744
KVÖLDSÍMAR SÖLUMANNA
GUNNAR ÞORSTEINSSON 18710
. ÖRN HELGASON 0I56O
L. BCNCOIKT ÓLAFSSON LOGFR A