Morgunblaðið - 04.01.1978, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. JANÚAR 1978
11
Gei^laíígrimsson í s)6nvarpsviðtáu í gærkvöldif
Ándvigur leigugjaldi|
frá varnarliðinu
Allir flokksforSnSnríí-
iniirá mótilandlpiiml
^ -sætisráðherra: lcl1
Ekki ofverk Islendinga að
standa undir eigin vegagerð”

sonar. Það er augljóst að hið eig-
inlega hlutverk Keflavíkurstöðv-
arinnar er mönnum ekki nægjan-
lega ljóst. Miklir fordómar og
flökkusagnir ganga um öll okkar
samskipti við varnarliðið.
Það er athyglisvert að þann
tíma, sem leið frá því er skoðana-
könnunin var ákveðin, birtist
ekki eitt einasta neikvætt orð um
Aronskuna í Dagblaðinu. Það er
augljóst að ritstjórar þess hafa
ekki kært sig um opna og frjálsa
umræðu um málið. Það er þó eina
blaðið, sem beitti sér fyrir mark-
vissum áróðri eins og áður sagði.
Lítill áhugi
á kjördag
Ákveðið var að sérhver sá er
tæki þátt í prófkjörinu skyldi fá
afhentan skoðanakönnunarseðil.
Enginn skyldi taka þátt f skoðana-
könnuninni einni. Prófkjörið var
sem sagt aðalatriði, en skoðana-
könnunin aukaatriði. Það var öll-
um ljóst, sem störfuðu prófkjörs-
dagana, að menn höfðu almennt
Iftinn áhuga á skoðanakönnun-
inni. M'.gir vildu helst ekki
þurfa að taka þátt í henni. All-
margir virtust ekki hafa hug-
mynd um hana. Fólk eyddi oft
löngum tíma, sem mjög tafði fyr-
ir, I að átta sig á spurningunum.
Það virtist oft ekki skilja við hvað
væri átt, einkum varðandi spurn-
inguna um þátttöku Bandarfkja-
manna f vegagerð hér á landi.
Skyldi og engan undra það eftir
svo litla umræðu, sem hún hafði
fengið. Morgunblaðið birti þétt-
skrifaða heila síðu i leiðara dag-
inn sem prófkjörið hófst. Þar birt-'
ist afdráttarlaus neikvæð afstaða
blaðsins til Aronskuhugmynda.
Hve margir af þeim, sem tóku
þátt í skoðanakönnuninni skyldu
nú hafa lesið þennan leiðara? Ég
er hrædd um að svarið hljóti að
vera: Sfrafáir. Slík áróðurstækni
sem þessi leiðari átti að fela í sér,
hlýtur að teljast úrelt í dag. Upp
til hópa les fólk ekki dagblöð
spjaldanna i milli. Það velur og
en. Sumir hæfileikar manna eru
þeirrar tegundar, að ekki verður
ljóst hvort á að flokka þá undir
kvilla eða gáfu; sömuleiðis hvort
telja skuli sagnamann lygalaup
eða séni. Ef tilhneiging til að
segja frá, ánægjan sem af því fæst
að móta i orðum fyrir sér og öðr-
um ímynduð stórmæli eða lífs-
ferla fólks eða innri umsvif hugar
sin sjálfs, og kannski orsakast af
ofnæmi gagnvart fyrirburðum
tímans eins og lungnauppþemba
af kattarhlandslykt. Þetta hygg
ég sé nær því að vera gáfa en
geðbilun. Kannski verður þetta
tvennt ekki heldur greint hvort
frá öðru í sumum mönnum;
kannski blandast það saman í
mér, þar á ég ekki sjálfdæmi. Ég
er þá að minnst kosti það brjálað-
ur að mér hefur aldrei dottið í
hug að fara til geðlæknis“.
Lokaorð
Fördómar almennings gagnvart
geðsjúkdómum eru grundvallaðir
á hræðslunni við hið óþekkta eins
og allir aðrir fordómar. En hvað
er svona óþekkt hjá geðsjúkum
framyfir margt annað, sem
óþekkt er, en veldur þó ekki jafn-
miklum ótta? Varla geta það verið
lögbrot og afbrot hjá geðsjúkum,
þvi vafasamt er hverjir eru þjóð-
félaginu hættulegri, þegar á
heildina er litið, geðsjúkir ein-
staklingar eða heilbrigðir. Ekki
eru það hugarórarnir eða dóm-
greindartruflanirnar, því að jafn-
aðargeð almennings og umburða-
lyndi gagnvart slíkum fyrirbrigð-
um hefur alltaf verið til fyrir-
myndar hér á íslándi. Á súmum
tímum virðast manni jafnvel svo-
kölluð kosningaloforð fara vel í
háttvírta kjósendur og geta þá
stundum samlitir í pólitík sefjast
svo gegndarlaust hver af öðrum,
hafnar, les oftast fyrirsagnir og
millifyrirsagnir, og ef þær vekja
sérstakan áhuga þá greinina alla.
Blaðið brást of seint við vitandi
um þann áróður, sem verið hafði i
gangi fyrir Aronskunni. Megin-
atriðið er þó að það er um þennan
málaflokk eins og marga aðra t.d.
efnahagsmál er, að menn skrifa
um hann á þann hátt að leikmað-
ur hefur að jafnaði litla mögu-
leika til að skilja um hvað verið er
að skrifa.
Aronskan og nýju
fötin keisarans
Það hlýtur að valda ýmsum,
sem ekki þekkja vel til mála á
Islandi, heilabrotum, að lands-
söluhugmyndir fái svo mikinn
byr sem raun ber vitni svo löngu
eftir að Bandaríkjaher kemur til
landsins. Þetta er þó auðskilið á
margan hátt. Aronskan er flótti
frá raunveruleikanum. Við þekkj-
um öll söguna um nýju fötin keis-
arans, og vitum um leið, að hún
birtist okkur aftur og aftur í sam-
félaginu. Menn vilja einfaldlega
ekki viðurkenna staðreyndir. Við
Islendingar höfum eing og svo
margir hafa gert fallið á því
bragði að eyða meiru en við öfl-
um. Við höfum bölvað verðbólg-
unni, en samt haldið lífi í henni.
Nú eru skuldadagarnir óðfluga að
nálgast. Hvað gerum við þá? Ætl-
um við að taka afleiðingum gerða
okkar og reyna að rétta við fjár-
haginn á eigin spýtur eða ætlum
við að fara aðrar leiðir? Ein af
þeim leiðum er Aronskan. Þar er
boðað, að við skulum láta Banda-
ríkjamenn borga leigu fyrir her-
stöðina aftur i tímann, og að sú
upphæð, sem við fáum, verði sú
sama og allar erlendar skuldir
okkar eru f dag. Hljómar þetta
ekki vel? Síðan fáum við fastar
leigutekjur fyrir herstöðina, sem
væntanlega munu gera okkur líf-
ið léttbærara i veraldlegum gæð-
um. Varnir landsins eflum við á
meðan aðrar þjóðir draga úr vörn-
um. Hvaða máli skiptir það? Við
fáum hraðbrautir, fullkomna
flugvelli, sjúkrahús og guð veit
hvað. Allt fyrir „ameriskt gull“.
Þeir geta borgað, þeir ausa öðru
eins af peningum út um allan
heim. Já, falleg eru keisarans föt.
Verðum við
sjálfstæð lengi
eftir að við erum
komin á fjárlög
i Bandaríkjunum?
Með miklu stolti lítils ríkis höf-
um við háð hvert þorskastríðið á
fætur öðru. Þar höfum við komið
fram eins og stórveldi og notið
virðingar þjóða heims. Mjög er
fylgst með gangi mála i þeim efn-
um hjá okkur. Við háðum harða
og Ianga sjálfstæðisbaráttu við
Dani, og lögðum þar i upphafi
hvað mesta áherslu á að fá fjár-
forræði. Við vildum geta ráðið þvi
sjálf í hvað okkar fáu krónur
færu. Einstaklingar eða riki verða
ekki sjálfstæð nema þau ráði yfir
eigin fjárhag. Verðum við sjálf-
stæð lengi eftir að við erum kom-
in á fjárlög í Bandaríkjunum?
Eða viljum við verða 51. ríki
Bandaríkjanna? Er það e.t.v.
Aronskan i hnotskurn? Ég vona
að svo sé ekki. Þjóðernistilfinning
okkar getur ekki hafa slævst svo
mjög á örfáum áratugum. Við er-
um í NATO að eigin ósk, við höf-
um herstöð i landi okkar að eigin
ákvörðun. Við höfum stefnt að
þvi að samskipti okkar við herinn
séu þannig, að við verðum því
fjármagni, sem þaðan kemur sem
minnst háðir. Við horfum fram á
bætt samskipti rikja i milli. Her-
væðing er þó geigvænleg, einkum
á hafinu. Legu lands okkar fáum
við ekki breytt. Hlutleysi hefur
aldreí gefist vel eins og menn
vita. Við viljum bandalag við þær
þjóðir, sem næstar okkur standa
að menningu og stjórnarfari, en
fyrst og fremst viijum við frið.
Við óskum þess að þeir tímar
komi fyrr en seinna, að Banda-
ríkjaher geti farið brott af landi
okkar. Forsætisráðherra, Geir
Hallgrímsson, flutti merka ræðu á
flokksráðsfundi Sjálfstæðis-
flokksins. Sá kafli ræðunnar, er
fjallaði um utanríkismál, markaði
timamót. Hann sagði tæpitungu-
laust og svo allir skildu hverjar
afleiðingar Aronskan gætu haft á
land og þjóð. Höfum hans orð að
varnaði, og betra væri að hann og
fleiri hefðu látið meira í sér heyra
um þessi mál á umliðnum árum,
e.t.v. hefði þá ekki þurft allt það
fjaðrafok, sem búið er að vera út
af einni spurningu i skoðana-
könnun, sem alls ekki getur talizt
vísindalega marktæk. En vel er
þó ef við lærum af reynslunni.
Bessf Jóhannsdóttir.
Soffía S. Lárusdóttir:
Punktar úr sögu heilbrigð-
ismála á Skagaströnd
Alla læknishjálp, sem Skaga-
menn og Skagstrendingar þurftu
á að halda hér áður fyrr, varð að
sækja til lækna er sátu á Blöndu-
ósi, sem og öll lyf, en þangað var
löng leið og verður oft válynd, svo
að aðalhjálpin í veikindum voru
oft hinar duglegu ljósmæður er
hér bjuggu.
Svo gerist það í byrjun árs 1953
að hreppsnefnd Höfðahrepps og
sjúkrasamlaginu tekst að fá hing-
að læknir, Halldór Arinbjarnar,
með búsetu hér á staðnum. Með
komu hans gjörbreyttist öll
læknisþjónusta hér og mikill
áhugi vaknaði fyrir heilbriðismál-
um staðarins. I byrjun árs 1954
skorar kvenfélagiö Eining á
hreppsnefnd Höfðahrepps og al-
þingismann sýslunnar að berjast
fyrir sjálfstæðu læknishéraði hér
í bæ, en það töldu þær vera fyrsta
skrefið f þá átt að hingað fengist
læknir til frambúðar. Og hið ótrú-
lega gerist, sama ár er Skaga-
strönd gert að sjálfstæðu læknis-
héraði og Björn Þórðarson skipað-
ur fyrsti héraðslæknirinn.
Hér sitja svo læknar allt til árs-
ins 1966, en þá flyst Lárus Jóns-
son læknir af staðnum og enginn
hefur komið i hans stað hingað til.
Eftir að Lárus fór sendu Skag-
strendingar og Skagamenn hvert
áskorunarbréfið á fætur öðru til
alþingismanna fjórðungsins og
landlæknis um að fá aftur læknir
á staðinn, en enginn fékkst, að því
er þeir tjáðu okkur.
Árið 1973 voru samþykkt ný lög
um heilbrigðisþjönustu á Alþingi,
sem m.a. gerðu ráð fyrir því, að
Höfðahérað sameinaðist
Blönduóslæknishéraði. en það
þýddi útilokun á búsetu læknis
hér. Við hér vildum ekki sætta
okkur við orðinn hlut og hófum
undirskriftasöfnun og sendum
ásamt Skagahreppi áskorun til al-
þingismanna okkar. sem fól í sér
að þeir legðu fram tillögu, um að í
nýju lögunum yrði kveðið á um
Heilsugæslustöð H-1 hér í bæ. Það
hefði þýtt búsetu læknis hér. Þeir
brugðust fljótt við og lögðu fram
breytingartillögu um þetta efni,
sem svo féll á einu atkvæði.
Næsta ár var álíka tillaga svæfð í
nefnd. Þar með eru læknamál hér
komin í sama farið og var fyrir
1954 þegar baráttan var hafin fyr-
ir sérstöku læknishéraði.
Síðan hefur það gerst að í októ-
ber 1975 skipaði heilbrigðismála-
ráðherra, Matthías Bjarnason,
nefnd, sem fékk það verkefni að
endurskipuleggja heilbrigðislög-
in frá 1973. Nefndina skipa, Páll
Sigurðsson ráðuneytisstjóri for-
maður, Ölafur Ölafsson landlækn-
ir, Sigurlaug Bjarnadóttir al-
þingismaður, Tómas Jónasson
formaður Læknafélags Reykja-
víkur og Jón Helgason alþingis-
maður. Þessi nefnd hefur enn
ekki skilað áliti um heilbrigðis-
mál landsbyggðarinnar og enginn
svör hafa borist við beiðni okkar
um heilsugæslustöð H-l.
Ekki get ég skrifað svo um þessi
mál að ég minnist ekki á þá
læknisþjónustu er við höfum nú.
Hún er góð, það langt sem hún
nær, og ber að virða hana og
þakka, en íslenzki veturinn er
harður og þeir geta orðið margir
dagar vetrarins, sem læknir
kemst ekki hingað, þótt um líf eða
dauða sé að tefla, eða flytja þyrfti
sjúkling í skyndi til Blönduóss.
Það er þetta atriði sem er þunga-
miðja málsins og undirrót baráttu
okkar undanfarin 23 ár.
Það er þvi undir dugnaði okkar
heimamanna komið, forráða-
mönnum sveitarfélagsins og þá
ekki sist alþingismönnum okkar,
hvernig þessi mál ráðast í fram-
tíðinni. Því hljótum við að leggja
aukna áherslu á baráttu okkar
næstu mánuði svo að gert verði
ráð fyrir H-1 í tillögum nefndar-
innar. Þetta er möguleiki og
meira en það, þetta er hægt, en
aðeins með samstilltu átaki okkar
allra. Þegar H-1 er hér orðin að
veruleika, ásamt búsettum lækni,
þá er að fara að huga að máli
framtíðarinnar. sjúkrahúsinu.
Skagaströnd í desember 1977.
Soffía S. Lárusdóttir.
Frá Skagaströnd
að nálgast hálfgert óráð. Hvað
veldur þá hræðslunni við geðsjúk-
dóma? Er það ekki náskylt gömlu
hræðslunni við að „fara í sveit“?
Getur ekki hugsast, að samskonar
fordæming eigi sér stað gagnvart
þeim, sem verða heilsufarslega
ósjálfbjarga og síðan félagslega
— eins og áður gagnvart þeim,
sem lentu í fátæktarbasli, misstu
Framhald á bls. 23