Morgunblaðið - 17.06.1978, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. JÚNÍ 1978
/

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfuiltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guómundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
200 mílurnar unnust undír
kjörorði Jóns Sigurðssonar
EÍKÍ víkja, voru kjörorð Jóns SÍKurðssonar — og með þau í huga
unnu Islendingar einn merkasta sigur í sögu sinni, þegar þeir
tryggðu sér yfirráð yfir 200 mílna fiskveiðilögsögu á því kjörtímabili,
sem nú er að ljúka. Þetta lokatakmark sjálfstæðisbaráttunnar var
erfiður róður, en með stjórnmálasnilli, varkárni, samningum og
samstöðu þjóðarinnar á örlagastund tókst að koma þessu mikilvægasta
niáli líðandi stundar heilu í höfn. En þessi sigur mun ekki síður tryggja
efnahagslega framtíð þjóðarinnar og veita þannig komandi kynslóðum
tækifæri til að ávaxta sitt pund, ekki sízt þann menningarlega arf, sem
við höfum fengið til varðveizlu og ávöxtunar.
í tilefni af því, að við höldum nú í fyrsta skipti upp á 17. júní með
fullum yfirráðutn okkar yfir 200 mílna landhelginni hefur Morgunblaðið
minnt sérstakiega á þennan merka áfanga í dag. Það er rétt sem
Guðmundur Jörundsson segir í blaðinu, að lokasigurinn í landhelgismál-
inu sé „einn merkasti atburður aldarinnar", en hitt er því miður jafnrétt
sem sú gamla kempa, Eiríkur Kristófersson, skipherra, minnir á, að þeir
sem dræmast tóku undir óskina um 200 mílurnar töldu útfærsluna
„höggva nálægt landráðum“, eins og hann kemst að orði í blaðinu í dag.
En hann bætir því við, að nú vildu allir Liiju kveðið hafa. Eiríkur minnir
á framsýnina, þegar ákveðið var að færa út landhelgina og enginn vilji
nú kannast við að hafa verið á móti þessari kröfu, en fullyrðir jafnframt,
að margir Islendingar hafi ekki gert sér grein fyrir „hvílíkt
risa-heillaspor var stigið með útfærslunni í 200 mílur". Það ætti að vera
okkur íhugunarefni í dag og áminning um að horfa fram á veginn, um
leið og fagnað er því sem áunnizt hefur. Önnur kempa úr þorskastríðinu,
Guðmundur Kjærnested, minnir einmitt á þetta, einnig í Morgunblaðinu
í dag, þegar hann segir, að staða okkar í landhelgismálinu sé mjög sterk,
eins og hann kemst að orði, en nauðsynlegt sé að gæta þess vel, sem
fengizt hefur — annars sé voðinn vís. Það skulum við ekki sízt hafa
í huga á þessum degi. En mikilvægast er, að landhelgisdeilunni lauk
með fullkomnum sigri okkar Islendinga eins og Guðmundur skipherra
segir — og það „fyrr en ég átti von á“. Það var vegna þess, að
sjómennirnir sem gættu landhelgirtnar börðust með þjóðinni allri undir
kjörorði Jóns Sigurðssonar, en ekki úrtölum hentistefnumanna — þeim
orðum sem fámennri þjóð er nauðsynlegt að hafa að leiðarljósi: Fiigi
víkja.
Af þeim sökum getum viö haldið þennan þjóðhátíðardag hátíðlegan
með sérstökum hætti. Og einnig af þeim sökum getur Morgunblaðið ekki
sízt óskað lesendum sínum og þjóðinni allri heilshugar til hamingju með
daginn. Það hefur oft stormað um blaðið í þorskastríðum, en það hefur
haft góðan málstað — og orð Jóns Sigurðssonar að leiðarljósi.
Öryggi þjóðar og
hættuboðar
Það er frumskylda sjálfstæðra þjóða að tryggja öryggi sitt í
viðsjárverðum heimi. Bitur reynsla síðari heimsst.vrjaldar sýndi
fram á algjört haldleysi hlutleysisyfirlýsinga í þeim tilgangi. F'jöldi
þjóða, þar á rneðal þrjú Norðurlanda, var hernuminn, jtrátt fyrir
hlutleysisyfirlýsingar. Þessar þjóðir, Danir, Norðmenn og íslendingar,
eru nú ailar - aðilar að Atlantshafsbandalaginu, varnarsamtökum
vestrænna lýðræðisríkja, sem tryggt hafa frið í okkar heimshluta í meir
en þrjá áratugi.
Aðild að Atlantshafsbandalaginu kom m.a. til athugunar hjá
landvarnarnefnd Norðmanna, sem skipuð var haustið 1974, til að gera
úttekt á öryggismálum Noregs fram til ársins 1990. 11 af 13
nefndarmönnum komust að þeirri niðurstöðu að engar breytingar verði
á hagsmunasvæði Noregs á þessu tímabili. Þýðing landsins fyrir aðra
minnki ekki við varnarleysi. Norðmenn geti ekki einir haldið uppi
nægjanlegum landvörnum til að tryggja frið og jafnvægi umhverfis
landið, eins og verið hafi. Aframhaldandi aðild að Atlantshafsbandalag-
inu sé því forsenda öryggis landsins. Það er og eftirtektarvert að jafnvel
Kommúnistaflokkar Italíu, Frakklands og Spánar láta nú í ljós
samþykki við aðild landa sinna að Atlantshafsbandalaginu, a.m.k. í orði,
enda muni úrsagnir úr því raska valdajafnvægi í álfunni og veikja
friðarlíkur.
I vinstri stjórn, 1971—1974, kom fram, að þáverandi stjórnarflokkar
voru ekki sammála um aðild Islands að Atlantshafsbandalaginu. Hins
vegar virtust þáverandi stjórnarflokkar sammála um að varnarsamn-
ingurinn við Bandaríkin skyldi endurskoðaður með uppsögn og brottför
varnarliðsins fyrir augum. Þetta varð tilefni þjóðarvakningar, sem
kölluð var Varið land. Meir en 55.000 atkvæðisbærir íslendingar
undirrituðu áskorun til þings og stjórnar, þar sem stjórnvöld voru hvött
til að „standa vörð um öryggi og sjálfstæði íslenzku þjóðarinnar með
því að treysta samstarfið innan Atlantshafsbandalagsins, en leggja á
hilluna ótímabær áform um uppsögn varnarsamnings við Bandaríkin
og brottvísun varnarliðsins." Það voru þessu almennu mótmæli, sem og
úrslit alþingiskosninganna 1974, sem komu í veg fyrir afleiðingar
óábyrgrar afstöðu þáverandi stjórnvalda í örvggismálum þjóðarinnar.
Heift kommúnistakjarnans í Alþýðubandalaginu í garð forystumanna
Yarins lands vegna þessarar þróunar mála kom svo fram í persónuníði
í garð Jæirra, sem vart á sinn líka í Islandssögunni.
Ný vinstri stjórn á íslandi myndi tvímælalaust stefna varnaröryggi
Islands í tvísýnu á ný. Nýleg ummæli Flinars Agústssonar,
utanríkisráðherra í sjónvarpsþætti varðandi brottför varnarliðsins á
skemmri tíma en fjórum árum, ef slík stjórn fengi fótfestu á ný, var
.ættumerki, sem allir stuðningsmenn vestræns varnarsamstarfs um
jörvallt land hljóta að taka eftir. Sjálfstæðisflokkurinn, einn
itjórnmálaflokka, getur tryggt áframhaldandi varnaröryggi landsins ef
pjóðin Jtekkir sinn vitjunartíma og veitir honum styrk til þess í komandi
aljnngiskosningum.
Fyrsti 17. iúní með fi
Hvað segja skipherrar
Landhelgisgæzlunnar?
ÞÁTTUR íslenzkra varðskipsmanna er óumdeilanlega stór í þeim sigri sem
íslendingar hafa unnið í landhelgisbaráttunni. Morgunblaðið snéri sér til þriggja
skipherra Landhelgisgæzlunnar í tilefni 17. júní og innti eftir áliti þeirra á stöðunni
í landhelgismálinu í dag með tilliti til atburða síðustu ára. Skipherrarnir eru
Guðmundur Kjærnested sem var einn 50 menninganna sem birtu áskorun um 200
mílurnar, Gunnar Ólafsson og Sigurður Árnason. Ekki náðist til fleiri skipherra
Landhelgisgæzlunnar, þar sem þeir voru annað hvort við skyldustörf á sjónum eða
í fríi.
Guðmundur Kjærnested,
skipherra.
„Stada okkar í
landhelgismál-
mjög sterk í dag og við hefðum ekki
við aðra en sjálfa okkur að sakast ef
svo væri ekki. Úrslit 200 mílna
deilunnar fengust fyrr en ég átti von
á, ég bjóst við lengra og harðara þófi
en raun varð á. En mikilvægast er
að þessarri deilu lauk með fullkomn-
um sigri okkar íslendinga. Við
verðum að gæta þess að misnota ekki
sjálfir þessa góðu stöðu því þá væri
okkur voðinn vís. Þar á ég aðallega
fjórðu hlutar skuttogaranna veiða
mu er mjog
sterk í dag“
Staða okkar í landhelgismálinu
við notkun veiðisvæðanna. Að mínu
mati eru sum veiðisvæðin ofnýtt eins
og t.d. Vestfjarðamiðin, þar sem þrír
svo til allt árið bæði með botnvörpu
og flotvörpu og aftur mjög stór
fiskisvæði, sem Þjóðverjar nýttu hér
suðvestur af Reykjanesi, fiskuðu þar
allt árið að jafnaði 10—12 tonn á dag
hver togari, þau eru algerlega ónotuð
af okkar fiskimönnum. Einnig eru
fiskimið við norðanverða Vestfirði
ákaflega lítið nýtt en við vissum að
Bretar fiskuðu að jafnaði 10 tonn á
dag þar á meðan á þorskastríðinu
stóð. Þau mið hafa sáralítið verið
nýtt af okkar fiskiskipum. Þetta tel
ég miður.
Um gæzlu landhelginnar vil ég
segja þetta. Það var mikið efast um
það að við værum færir um að gæta
50 mílnanna þegar þær voru upp á
teningnum vegna erfiðleika á stað-
setningu. Við höfum aldrei átt í
neinum erfiðleikum og það var því
algerlega rangt mat manna sem því
héldu fram. Landhelgisgæzlan hefur
sýnt það að hún er fær um að gæta
Heimsádeíla og kr
Eftir langt hlé kveður Guð-
mundur Guðmundsson (F-ERRÓ)
sér hljóðs aftur með viðamikla
sýningu myndverka sinna í
Reykjavík, sem er jafnframt
fjórða meiriháttar sýning hans
hér í borg. Allar hafa sýningar
þessar vakið óskipta athygli, en sú
síðasta er nú stendur sem hæst, er
viðamest þeirra allra. Hinar fyrri
þrjár sýningar 1957, 1960 og 1965,
voru allar haldnar í Listamanna-
skálanum gamla og fylltu skálann
rækilega í hvert skipti, svo að
ýmsum fannst nóg um. — Gengu
þessar sýningar mjög vel og munu
hafa reynst listamanninum ómælt
veganesti í harðri lífsbaráttu á
listabraut hans erlendis. Allar
báru þessar sýningar óvenjulegum
hæfileikamanni vitni, en hann vár
allur í kafi við að brjóta til
mergjar ótal tæknileg vandamál,
áleitnum og framsæknum.
Frá upphafi ferils Guðmundar
sem nemanda í listaskóla hafa þeir
eiginleikar verið mest áberandi í
fari hans og dugað honum best, er
að atorku og framsækni lúta.
Vinnusemi hans í skóla og utan
veggja skólans, meðan hann
stundaði nám í Handíðaskólanum,
hefur hlotið þjóðsagnablæ og
uppskeran hefur fylgt í kjölfarið.
Að kunna að hagnýta sér skólana
þann tíma sem nemendur á annað
borð eru þar, aðstöðu alla og þá
reynslu er skólarnir miðla er það
sem mestu varðar — og í sumum
tilvikum skiptir öllu máli. —
Tækniþekking er þung á metum í
dag sem fyrr og þeir einir sem
tækninni valda geta hafnað henni
á rökvísan hátt, þeir hafa breiðast
svið og úr flestu að velja. Þannig
er einmitt að baki því þvælda
hugtaki „frelsi" sú hugsun að afla
sér sem mestrar þekkingar og ná
sem mestri yfirsýn.
Guðmundur dró ekki úr sókn
árin tvö í Osló né í F'lórenz og
Ravenna og því síður eftir að
skólavist lauk, mætti frekar segja
að fróðleiksþorsti hans hafi aukist.
með hverju árinu sem leið. Hann
hafði vanist mikilli vinnu í æsku-
byggð sinni Kirkjubæjarklaustri,
og síðar við vinnu að brúargerð og
var það honum dýrmæt þjálfun til
síðari átaka. Þá má þess geta að
hann hafði vanist því að fara
eldsnemma á ról og heldur hann
þeim hætti enn í dag. Verður
honum því hver dagur drjúgur til
starfa og þó neitar hann sér ekki
um hinar ljúfu hliðar lífsins. Hann
sækir endurnýjun og ferskleika í
víxlverkun strangrar vinnu og
lífsnautna en enginn skyldi þó
ætla að hér sé um óreglu að ræða.
Ferðalög heimshorna á milli eru
honum svipuð lífsnautn og t.d.
heimsókn á úrvals matstofu eða
krá á næsta götuhorni og hann er
einn af fáum og jafnvel e.t.v. eini
landi vor er tekið hefur próf í
vínmati, en því fylgir m.a. að slíkir
koma reglulega saman og dreypa
á úrvals vínum, vega þau og meta.
Þeir ferðast jafnvel langan veg til
að bragða á ákveðnum tegundum
og nýrri uppskeru. Þetta er íþrótt
(sport) líkt og ótal margt annað
ofar því almenna.